Συνέχεια από: Τετάρτη 28 Δεκεμβρίου 2016
τού Ernst Benz
Κεφάλαιο II
Franz Mesmer και Benjamin Franklin
Επιπλέον, η διδασκαλία του περί
ζωικού μαγνητισμού δεν είναι μια θεωρητική κατασκευή, αλλά μια ερμηνεία και
παρουσίαση του χαρίσματός του ως γιατρού και βοηθού, το οποίο πολύ νωρίς
αναδύθηκε στη ζωή του.
Ο Μέσμερ δεν φέρνει στο θεωρητικό
επίπεδο κάτι νέο ως προς τον Kircher. Ο Μέσμερ δεν ήταν
θεωρητικός, ο οποίος προσλαμβάνει τα φαινόμενα με την εννοιολογική ανάλυση. Δεν
είχε σκοπό να παρουσιάσει συστηματικά τις γνώσεις του με θεωρητικές έννοιες.
Κυριαρχούσε σε αυτόν μια διαίσθηση τής φύσεως και ένα εξαιρετικό χάρισμα, να
ενεργεί θεραπευτικά στο περιβάλλον του. Καθοριστικό στοιχείο τής σκέψης του
ήταν η πάντα νέα, διαρκής εμπειρία, πως βρίσκεται σε άμεση σχέση με την
εσωτερική δύναμη της φύσεως, και το ανεξήγητο δώρο αυτής της
φύσεως, να είναι σε θέση να χρησιμοποιεί αυτή την δύναμη για το καλό της
ανθρωπότητας, η οποία είχε διαταραχθεί στις ζωτικές της σχέσεις. Η φύση όμως
δεν ήταν πια παρούσα ως κάτι το προσωπικό, βάσει της χριστιανικής ιδέας της
δημιουργίας από ένα προσωπικό Θεό. Αντιθέτως, ήταν παρούσα στην αποκάλυψη μιας
αστείρευτης δύναμης ζωής και διαμόρφωσης. Το ότι ονόμασε «μαγνητισμό» την
θεμελιώδη δύναμη που αισθανόταν δεν ήταν και τόσο σημαντικό. Για πολύ καιρό
αμφιταλαντευόταν, μήπως πρέπει να την ονομάσει «ηλεκτρισμό». Αποφάσισε όμως να
την ονομάσει «μαγνητισμό», γιατί η δύναμη την οποία αισθανόταν τού φάνηκε πως
μοιάζει περισσότερο με τον μαγνητισμό που παρουσιάζουν τα πετρώματα. Η
περιγραφή του μαγνητισμού από τον Kircher, ως ζωτικής δύναμης που
διαποτίζει το σύμπαν, ήταν καθοριστικής σημασίας για τον Μέσμερ. Από τον Kircher
προσέλαβε και το όνομα «ζωικός μαγνητισμός». (λεπτομέρειες στα κείμενα των: Tischner , Bittel: Mesmer
und sein Problem.. 1941; Schürer-Waldheim, Anton Mesmer… 1930;… Stefan Zweig,
Die Heilung durch den Geist: Mesmer, Mary Baker-Edy, Freud, 1931)
Και ακριβώς επειδή ο Μέσμερ έχει
την εμπειρία μιας «δύναμης», του ήταν δύσκολο να περιγράψει την εμπειρία του με
έννοιες. Ο ίδιος είχε την εντύπωση πως οι έννοιες ήταν πολύ απομακρυσμένες από
το πράγμα αυτό. Ο Μέσμερ ήταν εντελώς ακατάλληλος για να συζητήσει με τους
εκπροσώπους της ακαδημαϊκής ιατρικής. Μιλούσε μια άλλη γλώσσα, και έμενε
άναυδος, όταν οι συνάδελφοι του δεν καταλάβαιναν αυτό που για τον ίδιο ήταν
αυτονόητο θεμέλιο της εμπειρίας και αίσθησης της ζωής, και τον θεωρούσαν
τσαρλατάνο (επειδή δεν συμφωνούσε με την θεωρία τους περί ασθένειας και τις
μεθόδους θεραπείας). Η διαπίστωση της επιτροπής ιατρών του Παρισιού, πως ο
ζωικός μαγνητισμός δεν υπάρχει, του φάνηκε τόσο απίθανη, όσο και ο ισχυρισμός
πως δεν υπάρχει ο ήλιος στον ουρανό και για τον λόγο αυτό δεν θερμαίνει την γη.
Η μοναδική του άμυνα ήταν να σπαταλήσει ακόμα πιο πολύ την θεραπευτική του
δύναμη, να θεραπεύσει ακόμα περισσότερους αρρώστους, να διαποτίσει το
περιβάλλον του με ακόμα περισσότερες μαγνητικές ακτίνες, και να οδηγήσει έτσι
μέσω της κρίσης στην αρμονία, δηλ στην θεραπεία, την διαταραγμένη σχέση
δυνάμεων του σωματο-ψυχικού οργανισμού των ανθρώπων. Αυτή ήταν γι’αυτόν η
μοναδική επαρκής απόδειξη της θεωρίας του.
Το πρόσωπο και η ιδέα, το
προσωπικό χάρισμα, το ρεύμα που εκχέεται από αυτόν και η διδασκαλία, είναι στον
Μέσμερ άρρηκτα συνδεδεμένα. Μπορούμε αντίστροφα να πούμε, πως οι διδασκαλίες
του, έτσι όπως είναι τυπωμένες στο χαρτί, φαίνονται σήμερα πολύ χλωμές, και
γεμίζουν με ζωή, όταν τις ερμηνεύουν στοχαστές, οι οποίοι έχουν ένα κοσμικό
αίσθημα περί φύσεως και μια κοσμική συνείδηση, όπως οι Oken και Wolfahrt, και
τις γεμίζουν με την ζωή των δικών τους εμπειριών. Στην μυστικιστική αυτή
ατμόσφαιρα, ισχύει πράγματι η μυστικιστική πρόταση, πως μόνο τα όμοια
αναγνωρίζονται μεταξύ τους.
Αυτά τα επιβεβαιώνουν οι
αυτοβιογραφικές σημειώσεις τού Μέσμερ, όπου περιγράφει την προσπάθεια του να
εκφράσει με έννοιες την φυσική εμπειρία η οποία βρίσκεται στην βάση των
μαγνητικών του πράξεων:
«Το 1775 ανακοίνωσα στον κόσμο
των μορφωμένων για πρώτη φορά την ύπαρξη του ζωικού μαγνητισμού... Το σύστημα
που με οδήγησε στην ανακάλυψη του ζωικού μαγνητισμού δεν ήταν καρπός μιας
ημέρας. Σιγά σιγά μαζεύτηκαν οι παρατηρήσεις μεσα στην ψυχή μου, έτσι όπως
μαζεύονταν οι ώρες της ζωής μου».
«Μια φωτιά που με κατέτρωγε
γέμισε την ψυχή μου. αναζητούσα την αλήθεια όχι πια με την απαλή τάση, αλλά μέ ύψιστη ταραχή...»
«Απαρατήρητα ήρθε πάλι η ησυχία
στην ψυχή μου, γιατί ήταν πια πεπεισμένη για την πραγματική ύπαρξη της αλήθειας
την οποία με τόση ζέση ακολουθούσα. Την είδα από μακριά, ακόμα μέσα στην
ομίχλη, αλλά είδα καθαρά τον δρόμο που οδηγεί σε αυτήν...τώρα βρισκόταν μπροστά
μου μόνο το κοπιαστικό ταξείδι ανάμεσα στις γνώμες των άλλων ανθρώπων. Είδα την
τεράστια διαδρομή μπροστά μου. Δεν με τρόμαξε όμως. Αισθάνθηκα μάλλον την
ανάγκη να αυξήσω τον αριθμό των εμποδίων, επιβάλλοντας στον εαυτό μου την
αυστηρή υποχρέωση, να μεταφέρω στην ανθρωπότητα, με την πλήρη καθαρότητα το
ανεκτίμητο αγαθό που το εμπιστεύτηκε η
φύση στα χέρια μου, έτσι όπως μου το εμπιστεύθηκε, χωρίς καμιά παραλλαγή.»
«Ο ζωικός μαγνητισμός, στα χέρια μου, πρέπει να θεωρηθεί
ως μια έκτη τεχνητή αίσθηση. Οι αισθήσεις δεν μπορούν να εξηγηθούν ούτε να
περιγραφούν, μόνο να αισθανθούν. Μάταια θα κοπίαζε κάποιος να διδάξει σε έναν
εκ γενετής τυφλό την θεωρία των χρωμάτων. Πρέπει να τον καταστήσει κανείς
βλέποντα. Το ίδιο και με τον ζωικό μαγνητισμό. Πρέπει να γίνει αισθητός από όλα
τα πράγματα και μόνο αυτό το αίσθημα μπορεί να εξηγήσει σαφώς την θεωρία...»
«Εγώ αφιέρωσα την ζωή στην ευτυχία της ανθρωπότητας...»
«Ο αλήθεια! Αλήθεια! Σίγουρα θα νικήσεις, αναμφισβήτητα!
Στην αρχή όμως είναι μεγάλος ο κόπος και τα πρώτα βήματα πρέπει να τα τολμήσει
κανείς πάνω από αμέτρητα αγκάθια...θα έρθει ο καιρός που η αλήθεια θα φανεί
πλήρως αποδεδειγμένη και ολόκληρη η ανθρωπότητα θα με ευχαριστεί.»
Αν και ο Μέσμερ παρουσίασε την θεωρία του περί ζωικού
μαγνητισμού με ένα τρόπο που δεν ικανοποιούσε ούτε την ακαδημαϊκή ιατρική ούτε
την ακαδημαϊκή φιλοσοφία της εποχής του, από τον Μέσμερ προήλθαν οι μέγιστες
επιδράσεις τόσο στην θεολογία όσο και στην επιστήμη της φιλοσοφίας τής
θρησκείας. Επιδράσεις που αποτελούν την απαρχή της Christian Science και της μοντέρνας
θεοσοφίας, αλλά και της σύγχρονης ψυχανάλυσης. Στο σημείο αυτό όμως δεν θα ασχοληθούμε με τις επιδράσεις
αυτές.
Συνεχίζεται
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου