Η πολύ μεγάλη ειρήνη

Der kleine, der große und der wölfische Frieden
Postmoderne Friedenspolitik zwischen Lokalität und Globalität
(1999)

Μέρος 4ο και Τελευταίο


Der ganz große Frieden

«Η παγκοσμιοποίηση απαιτεί μια παγκόσμια ηθική». Αυτή η φράση του Hans Küng, αν την πάρει κανείς αυστηρά, είναι κλήση για επανάσταση στον τρόπο που κατανοούμε τον κόσμο. Μια τέτοια όμως αλλαγή παραδείγματος δεν έπεσε μέχρι τώρα από τα σύννεφα, παρόλο που θρησκευτικοί ηγέτες άλλα πιστεύουν. Κάθε ρήγμα στην σκέψη, ακόμα και η άνοδος του Χριστιανισμού, βασίστηκε στην επέκταση της γνώσης και στην αύξηση των ικανοτήτων του ανθρώπου, να αλλάζει τις συνθήκες ύπαρξης του. Με αυτή την έννοια, μια παγκόσμια ηθική θα ήταν κάτι περισσότερο από την απλή σύμπραξη των μεγάλων θρησκειών. Δε θα μπορούσε να επέλθει χωρίς ένα νέο επιστημονικό προσδιορισμό της θέσης του ανθρώπου στον κόσμο. Δεν είναι τυχαίο που ξεκινά ένας νέος διάλογος μεταξύ θρησκείας και επιστήμης...

Η ταινία του Hollywood “Contact” (Επαφή) -με την Jodie Foster- έχει ως θέμα το πρόγραμμα SETI (Search for Extraterrestrial Intelligence-αναζήτηση εξωγήινης νοημοσύνης). Το περιεχόμενο: η κανονική επιστήμη, που σκέφτεται μόνο το πρακτικό και το αξιοποιήσιμο, έρχεται αντιμέτωπη με φανταστική επιστήμη, η οποία ξεπερνά τα όρια και θέλει να ερευνήσει και το απίθανο, χωρίς κάποιο σκοπό. Με την βοήθεια ραδιοτηλεσκοπίου εγκαθίσταται επαφή με μια ανώτερη (από την ανθρώπινη) διάνοια από το διάστημα. Ένας μυστηριώδης δισεκατομμυριούχος χρηματοδοτεί την κατασκευή μιας “μηχανής επαφής”, τα σχέδια της οποίας έστειλαν οι εξωγήινοι με e-mail. Η σχέση θρησκείας και επιστήμης συζητείται έντονα. Οι Αμερικανοί αστροφυσικοί λένε πως η ταινία Contact, είναι μια ταινία στην οποία τίθενται κοσμολογικά ερωτήματα με μια ακρίβεια, που καμιά άλλη ταινία του Hollywood ή από οπουδήποτε αλλού δεν ξεπέρασε. Είναι μια δημιουργία του Carl Sagan… Το υπόλοιπο κείμενο που αφορά την ανάλυση της ταινίας είναι (σχεδόν) το ίδιο με το ήδη μεταφρασμένο...

Ακόμα και αν τα ιδιωτικά και τοπικά προβλήματα των υπερπλουσίων γίνονται παγκόσμια υπόθεση η συμφωνία δεν μπορεί να επιβληθεί κατευθείαν από “πάνω”. Τα πράγματα είναι πολύ πολύπλοκα. Η παγκόσμια συμφωνία μπορεί σήμερα να επιτευχθεί μόνο μέσω της μαζικής κουλτούρας. Και είναι μια διαδικασία με υψηλό βαθμό διαμεσολάβησης - γεμάτη αποξένωση και γεμάτη ελπίδα. Περικλείει πολιτισμική σύγχυση, αλλά αποκλείει πολιτισμική δικτατορία.

Αυτός είναι ο χώρος για νέες μορφές πολιτικής. Απαιτούν από μας πρωτίστως την απόκτηση ικανοτήτων χρήσης της μαζικής κουλτούρας. Όπως μπορεί να παρατηρηθεί στον Joe Firmage, ο οποίος πρόσφατα ίδρυσε το “ISSO”.

Το σημείο στο οποίο έφτασα, όσον αφορά την μικρή και την μεγάλη ειρήνη, είναι το εξής:Πίσω από όλες τις σημερινές προσπάθειες να απαντηθεί το ρώτημα “πως προχωράει ο κόσμος;” βρίσκεται ως εξώτερος ορίζοντας η δυνατότητα μιας ενότητας στην πολλαπλότητα, με την συμπερίληψη της κοσμολογικής διάστασης, όπως την διαδίδει σε παγκόσμιο επίπεδο η μαζική κουλτούρα.

Όσον αφορά στη διαφώτιση των παγκόσμιων προβλημάτων σήμερα, η μαζική κουλτούρα βρίσκεται κατά κάποιο τρόπο μπροστά από την πολιτική. Και αυτό γιατί μπορεί ντύσει με αλληγορίες σκληρά οικονομικά δεδομένα, με τρόπο που δεν προκαλεί την λογοκρισία (και που μόνο στο πολιτικό ασυνείδητο είναι κατανοητός) - και είναι ταυτόχρονα η ίδια ένα σκληρό οικονομικό δεδομένο!

Και η μαζική κουλτούρα μπορεί να εκφράσει αμφισημίες. Από την μια είναι ένας τρόμος. Μας επιβάλλει, (πράγμα που πήρε πρωτόγνωρες διαστάσεις), μια τυποποίηση κάθε καλού και ωραίου, σύμφωνα με τα πρότυπα του αμερικάνικου καταναλωτισμού. Από την άλλη είναι μια ελπίδα. Ο Fredric Jameson τυποποιεί αυτή την ελπίδα ως εξής: μέσω της διαδικασίας προβολής της παγκοσμιοποίησης από τα μαζικά μέσα, η ανθρωπότητα θα ετοιμάσει για τον εαυτό της “μια τεράστια διαπολιτισμική γιορτή, χωρίς κέντρο και χωρίς την κυριαρχία συγκεκριμένης πολιτισμικής μορφής”. Ίσως και κάτι περισσότερο.

Σε κάθε περίπτωση θα χρειαστούμε περισσότερες ικανότητες στη μαζική κουλτούρα και στα μαζικά μέσα, ως ώθηση να αποκτήσουμε την ικανότητα να αντεπεξέλθουμε παραγωγικά στις απειλές και τις ελπίδες.

Η ειρηνευτική πολιτική θα πρέπει επίσης να τροφοδοτηθεί και από τις “τρέλες” του διαλόγου, που η μαζική κουλτούρα προβάλει, μεταξύ επιστήμης και θρησκείας. Και αυτός ο διάλογος είναι έκφανση μιας ιστορικής εποχής, για την οποία υπάρχουν μέχρι τώρα τα ονόματα μεταμοντερνισμός και ύστερος καπιταλισμός.

Η εφημερίδα Le Monde χαρακτηρίζει την από κοινού συμφωνημένη στρατηγική του Blair και του Schröder, ως “κοπερνίκεια στροφή”. Ίσως θα έπρεπε οι δυο τους, αφού σκοπεύουν σε μια αλλαγή παραδείγματος, να κοιτάξουν πιο πολλή ώρα και με μεγαλύτερη προσοχή μέσα από το τηλεσκόπιο Hubble. Και να ξαναδανειστούν την ταινία Air Force One.


Μετάφραση: Πέτρος

Αμέθυστος