«ΚΥΡΙΕ, ΕΙΔΑ ΣΤΗΝ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ»… (Δ. Νατσιός)

 Κύριε, εἶδα στὴν τηλεόραση…

γράφει ὁ Δημ. Νατσιός
Δάσκαλος-Κιλκίς

.             Ἐν πρώτοις μιὰ παραπομπὴ σ’ ἕνα πολὺ ἀξιόλογο, «προφητικὸ» θὰ λέγαμε, βιβλίο.«Τὰ σημερινὰ παιδιά, ποὺ ἀποτελοῦν τὴ “Γενιὰ τῆς τηλεοράσεως” παρουσιάζουν μιὰ σοβαρὴ ἀδυναμία στὴν ὁμιλία, τόσο ὡς πρὸς τὴν ἄρθρωση καὶ τὴ σωστὴ ἑλληνικὴ προφορά, ὅσο καὶ ὡς πρὸς τὴ σύνταξη, τὸ λεξιλόγιο καὶ τὴ γραμματική. Κι οὔτε μποροῦν νὰ συνειδητοποιήσουν τὶς ἐλλείψεις τους αὐτές. Ἐφ’ ὅσον οἱ λιλλιπούτειοι τηλεθεατὲς δὲν συνηθίζουν νὰ κουβεντιάζουν ἀλλ’ ἀφιερώνουν ἀναρίθμητες ὧρες σ’ αὐτήν, πῶς θὰ νοιώσουν ὅτι δὲν μαθαίνουν ἀπὸ αὐτὴ σωστὰ ἑλληνικά; Θὰ μένουν, ἔτσι, κλεισμένοι στὸν ἑαυτό τους, ἀποκομμένοι ἀπὸ τὸ περιβάλλον τους καὶ θ’ ἀποφεύγουν κάθε κοινωνικὴ συναναστροφή, ἀφοῦ δὲν ἔχουν ἐξασκηθεῖ στὴ συνομιλία. Ἐπακόλουθο τῆς προσηλώσεώς τους αὐτῆς εἶναι ἡ ἀπομάκρυνση ἀπὸ τὸ βιβλίο, ἀφοῦ δὲν τοὺς περισσεύει χρόνος γιὰ διάβασμα. Κι ὅμως τὸ βιβλίο εἶναι τὸ κύριο μέσο οὐσιαστικῆς παιδείας καὶ σωστῆς καλλιέργειας τοῦ γλωσσικοῦ καὶ νοητικοῦ ὀργάνου».(«Ἀλεξία», Σαράντος Καργάκος, ἐκδ. «Gutenberg», σελ. 287).
.             Ὁ συντάκτης αὐτῶν τῶν γραμμῶν ἔχει ἐπανειλημμένως θίξει τὴν ἀσύδοτη καὶ ἀνεξέλεγκτη τηλεοπτικὴ εἰκόνα. Εἶναι πασιφανὲς πλέον ὅτι στὰ σπίτια μας ἔχει εἰσορμήσει καὶ κυριαρχεῖ αὐτὸ πού, πολὺ ἐπιτυχημένα, ὁ Σαράντος Καργάκος ὀνόμασε «τρίτο γονέα». Ὅλοι οἱ γονεῖς ἀνησυχοῦν γιὰ τὴν ἐπίδραση τῆς τηλεόρασης στὰ παιδιὰ καὶ οἱ ἀνησυχίες τους αὐτὲς ἔχουν, σχεδὸν πάντοτε, ἐπίκεντρο τὸ περιεχόμενο τῶν ἐκπομπῶν, ποὺ παρακολουθοῦν τὰ παιδιά. Ὅλοι φαίνεται νὰ ἐνδιαφέρονται βασικὰ γιὰ τὸ περιεχόμενο τῶν τηλεοπτικῶν ἐκπομπῶν καὶ ὄχι γιὰ τὶς γενικότερες συνέπειες τῆς τηλεοπτικῆς ἐμπειρίας.
.             Στὸ παρὸν ἄρθρο θὰ ἀποτολμηθεῖ μία διερεύνηση τῷ καταστρεπτικῶν ἀποτελεσμάτων τῆς τηλεόρασης στὸ παιδί. Δὲν εἶναι ψέμα πὼς σήμερα ἡ τηλεόραση κατάντησε ὁ πρῶτος καὶ ὁ πιὸ προσιτὸς δάσκαλος γιὰ τὰ παιδιά, ὁ πιὸ ἔμπιστος φίλος καὶ σύντροφος. Ὡς ἐκπαιδευτικὸς ποτὲ δὲν ἄκουσα – καὶ τὸ λέω μὲ παράπονο – μαθητὴ νὰ προσθέτει ἢ νὰ μεταφέρει ἐξωσχολικὲς ἐντυπώσεις του, χωρὶς νὰ ἀρχίζει τὸν λόγο του μὲ τὴν στερεότυπη πλέον εἰσαγωγικὴ φράση «Κύριε, εἶδα στὴν τηλεόραση». Οὐδέποτε, καὶ ἐδῶ εἶναι τὸ πλέον ἀνησυχητικό, διηγοῦνται γνώσεις καὶ «ἐμπειρίες» ἀποκομιζόμενες ἀπὸ ἀνάγνωση βιβλίων ἢ ἀπὸ διήγηση γονέων. Νομίζω ὅτι στὸ σημεῖο αὐτὸ ἑστιάζεται καὶ ἡ ὅλη προβληματική. Κατὰ πόσον δηλαδὴ τὰ λεγόμενα ἐπιμορφωτικὰ προγράμματα λειτουργοῦν ἐποικοδομητικὰ στὰ παιδιά, ἄν, δηλαδή, προσφέρουν γνώσεις. Πρῶτα-πρῶτα πρέπει εἰλικρινῶς νὰ παραδεχθοῦμε κάποια πράγματα. Πολλὲς φορὲς οἱ γονεῖς λυτρώνονται κυριολεκτικῶς ἀπὸ τὴν ὑπερκινητικότητα τῶν παιδιῶν τους στήνοντάς τα μπροστὰ στὴν τηλεόραση, χρησιμοποιώντας την ὡς ἠρεμιστικό, ὁπότε ἀνεξέλεγκτα οἰκειώνεται τὸ παιδὶ τὰ τηλεοπτικὰ ἀποφάγια ποὺ βλέπει. Στὸ διάστημα αὐτὸ τῆς «γονικῆς ἀνακούφισης», τὸ παιδὶ «ἀπολαμβάνει» ἀνυπεράσπιστο τὴν ὀπτικὴ ἀκολασία, τὰ ξένα ἐκτρώματα, τοὺς βαρβαρισμούς, σολοικισμοὺς καὶ τὶς βαττολογίες, ποὺ ἀτιμάζουν τὴν ἑλληνικὴ γλώσσα, ὅλη αὐτὴ τὴν ἀφιλοκαλία καὶ τὴν ἔλλειψη αἰσθητικῆς.
.             Δὲν καταλαβαίνουμε, ὅμως, ὅτι ἡ δεδομένη συναισθηματικὴ ἀνασφάλεια τῶν παιδιῶν αὐτῆς τῆς ἡλικίας, τὰ ὁδηγεῖ νὰ ἀναζητοῦν συναισθηματικὴ ὑποστήριξη στὴν τηλεόραση; Δὲν ἀντιλαμβανόμαστε ὅτι ἡ τηλεόραση εἰσάγει τὸ παιδὶ στὸν κόσμο τῆς σιωπῆς; Παύει νὰ ὁμιλεῖ. (Τὸ ρῆμα ὁμιλῶ, παράγεται ἀπὸ τὸ οὐσιαστικὸ ὅμιλος. Ἄρα ἡ ὁμιλία συνεπάγεται συναναστροφή, ἐπικοινωνία μὲ ἄλλους ἀνθρώπους). Καὶ μετὰ ἀναζητοῦμε τοὺς λόγους τῆς σημερινῆς λεξιπενίας ἢ τῆς ἀδυναμίας ἄρθρωσης μιᾶς σωστῆς, ἀπὸ ἄποψη συντακτικοῦ, λεξιλογίου καὶ γραμματικῆς (μορφολογίας), πρότασης. Ὅταν ἀκούει τὶς μισὲς λέξεις στὴν ἀγγλική, ὅταν ἀκούει τὴν βαρβαροσύνη καὶ τὴν παιδαριώδη καὶ προσβλητικὴ γιὰ τὴν νοημοσύνη μας γλώσσα τῶν διαφημιστῶν, τότε, γιατί ἀποροῦμε γιὰ τὴν γλωσσικὴ ἔνδεια (“Ἀφρὸς-ἀφρότερος”, ἔλεγε παλαιότερα μία διαφήμιση. “Ὅ,τι φρουτοχυμότερο”, ἔλεγε ἡ ἄλλη. Τὸ παιδὶ ἀκούγοντας, μαθαίνει ὅτι καὶ τὰ οὐσιαστικὰ ἔχουν παραθετικά. Ἔτσι, εὔλογα θὰ πεῖ σπίτι – σπιτότερο ἢ πολὺ αὐτοκίνητο). Ὁ τόνος ἀκόμη ἔχει καταργηθεῖ στοὺς ὑπότιτλους τῶν εἰδήσεων. Τὸ σήμαντρο γιὰ τὴν ἐπιβολὴ τοῦ λατινικοῦ ἀλφάβητου πλέον ἠχεῖ.
.               Ἐρχόμαστε τώρα στὰ λεγόμενα ἐπιμορφωτικὰ προγράμματα (ντοκιμαντέρ), τὴν ἐκπαιδευτικὴ τηλεόραση ὅπως συνηθίζεται νὰ λέγεται. Τὸ ἐπιχείρημα τὸ ὁποῖο ἐπικαλοῦνται οἱ ὑποστηρικτὲς εἶναι ἐκεῖνο τὸ περίεργο κινέζικο γνωμικό: «μία εἰκόνα ἀξίζει χίλιες λέξεις». Βέβαια θὰ μπορούσαμε νὰ ἀντιπροτείνουμε αὐτὸ ποὺ λένε οἱ γλωσσολόγοι: «μία εὔστοχα ἐπιλεγμένη λέξη ἀξίζει ὅσο χίλιες εἰκόνες». Οἱ εἰκόνες, γράφει ὁ Ν. Πόστμαν χρειάζεται νὰ ἀναγνωριστοῦν, οἱ λέξεις ὅμως πρέπει νὰ κατανοηθοῦν. Θέλει νὰ πεῖ, μὲ ἄλλα λόγια ὅτι ἡ εἰκόνα παρουσιάζει τὸν κόσμο ὡς ἀντικείμενο. Ἡ γλώσσα, τὸ βιβλίο, τὸν παρουσιάζει ἰδέα. Ὠθώντας καὶ παροτρύνοντας τὰ παιδιὰ στὴν παρακολούθηση τέτοιων προγραμμάτων στὴν οὐσία ὑποβαθμίζουμε τὸ βιβλίο. Τὸ παιδὶ αἰσθάνεται πὼς μπορεῖ νὰ μαθαίνει βλέποντας τηλεόραση, ψυχαγωγούμενο, ὁπότε τοῦ προσφέρουμε ἕνα ἰσχυρὸ ἄλλοθι γιὰ τὴν ἀποστροφή του πρὸς τὸ διάβασμα. Τὰ παιδιὰ ἰδίως ποὺ ἔχουν δυσκολία στὴν ἀνάγνωση καταφεύγουν πολὺ περισσότερο στὴν τηλεόραση, γιὰ νὰ πνίξουν τὴν πλήξη τους. Ἡ τηλεόραση δὲν ἀπαγορεύει τὰ βιβλία, μάλιστα τὰ διαφημίζει, ἁπλῶς τὰ περιθωριοποιεῖ. Σήμερα μὲ τοὺς ὑπολογιστὲς εἰσήχθησαν ἀπὸ τὴν πρωτοβάθμια ἐκπαίδευση ὣς τὸ λύκειο, αὐξάνουμε τὸ ὀπτικὸ ὑλικὸ τῶν μαθημάτων. Τὰ τελευταῖα χρόνια μαθαίνουμε ὅτι οἱ ὑπολογιστὲς εἶναι ἡ τεχνολογία τοῦ μέλλοντος. Μᾶς λένε ὅτι τὰ παιδιά μας θὰ ἀποτύχουν καὶ θὰ μείνουν πίσω στὴ ζωή τους, ἐὰν δὲν «μορφωθοῦν ἀπὸ τοὺς ὑπολογιστές». Καταλήγουμε πάλι σ’ αὐτὸ ποὺ χαρακτηρίστηκε «ἀρχὴ τῆς ἥσσονος προσπάθειας», δηλαδὴ μπορεῖς νὰ μάθεις, νὰ προκόψεις, νὰ καλλιεργηθεῖς, χωρὶς προσπάθεια, χωρὶς κόπο, εὔκολα καὶ γρήγορα, μόνο βλέποντας καὶ ἀκούγοντας. Κανεὶς δὲν ἀναφέρει ὅτι ὁ ὑπολογιστής, ἡ ὀθόνη, πληροφορεῖ, ἐνῶ τὸ βιβλίο σὲ μαθαίνει. Οἱ ὑπολογιστὲς λένε γνωρίζουν ὀρθογραφία, ὁπότε εἶναι ἄχρηστη ἡ ἐκμάθησή της. Ὅταν ὅμως οἱ ἐπερχόμενες γενεὲς τῶν Ἑλλήνων θὰ συνεννοοῦνται πιθανότατα μὲ βρυχηθμούς, ὅταν, δὲν θὰ ὑπάχει καμμία συνείδηση ἱστορικῆς συνέχειας, γιατί ἡ ἑλληνικὴ ἱστορία καὶ γλώσσα θὰ ὑπάρχουν μόνο σὲ δισκέτες, τότε θὰ ἀναζητοῦμε ἐναγωνίως αὐτοὺς ποὺ θὰ ὑπερασπισθοῦν τὴν ἐθνική μας ὕπαρξη.
.             Ἡ κυριότερη ὅμως ἐπίπτωση, καὶ τελειώνω, τῆς τηλεόρασης εἶναι αὐτὸ ποὺ ὀνομάστηκε ἀποσύνθεση τῆς οἰκογένειας. Ἡ ἀγάπη μας πρὸς τὰ παιδιὰ ἐκφράζεται συνήθως μὲ τὴν παροχὴ ὑλικῶν ἀγαθῶν, διασκεδάσεων καὶ μὲ τὶς μορφωτικὲς εὐκαιρίες. Τὰ καλὰ σχολεῖα, ἡ πολλὴ καὶ καλὴ τροφή, τὰ ροῦχα, τὰ παιχνίδια, ἡ μουσική, ἡ δική τους τηλεόραση, εἶναι τὰ μέσα ποὺ δείχνουμε τὴν ἀγάπη γιὰ τὰ παιδιά μας. Ὅλα αὐτὰ ὅμως εἶναι ἔμμεσες ἐκδηλώσεις ἀγάπης, ποὺ δὲν μποροῦν νὰ καταλάβουν τὰ παιδιά. Οἱ ἄμεσες μορφὲς ἀγάπης ἀπαιτοῦν χρόνο καὶ ὑπομονή. Χρόνο ποὺ οἱ γονεῖς νὰ ἀφιερώσουν στὸ παιδί τους, νὰ μιλᾶνε μαζί του, νὰ παίζουν, νὰ ἀστειεύονται, νὰ διαβάζουν μαζί, νὰ τὸ ἐνθαρρύνουν μὲ τὴν παρουσία τους. Ἀλλὰ σήμερα, καὶ ἂν ἀκόμη οἱ γονεῖς θὰ ἤθελαν νὰ δείξουν ἔτσι τὴν ἀγάπη τους στὰ παιδιά, δὲν ἔχουν εὐκαιρίες νὰ τὸ κάνουν. Τὰ παιδιὰ «πνίγονται». Τὸ σχολεῖο, τὰ ἀθλήματα, οἱ ξένες γλῶσσες, τὰ ὠδεῖα καὶ ἡ ἐντελῶς ἄχρηστη τηλεόραση δὲν ἀφήνουν παρὰ μόνο λίγο χρόνο γιὰ νὰ φιληθοῦν καὶ νὰ ποῦν «καληνύχτα».

 *Ἔχει ὑπολογιστεῖ στὴν Ἀμερικὴ ὅτι ἕνας μαθητὴς τοῦ Δημοτικοῦ, μὲ τρίωρη καθημερινὴ παρουσία μπροστὰ στὴν συσκευὴ βλέπει 8.000 φόνους καὶ 100.000 πράξεις βίας. Ἔτσι ἐξηγεῖται ἡ ἐφηβικὴ ἀπευαισθητοποίηση στὴν πραγματικὴ βία, ἡ σκλήρυνση καὶ ἀποκοίμιση τῶν ἠθικῶν ἀνακλαστικῶν.

 christianvivliografia