ΠΕΡΙ ΑΓΑΠΟΛΟΓΙΑΣ-Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΙΡΕΣΗ (15)

Συνέχεια από: Παρασκευή, 8 Μαΐου 2015

Ο ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣ.

Του Jean Pierre Torrell.

Η ΚΑΡΔΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ.

        

  Εκτός από κάποιες λεπτομέρειες, ο Ακινάτης δέν εκφράζει κάτι πρωτότυπο όταν μιλά για το Άγιο Πνεύμα σαν τήν ψυχή τής Εκκλησίας. Είναι όμως ο μοναδικός τής εποχής του ο οποίος τού αναθέτει, μέσα στην Εκκλησία, τον ρόλο της "καρδιάς". Η καρδιά ασκεί μία κάποια επιρροή κρυφή (στα εξωτερικά μέλη). Γι'αυτό παρομοιάζεται με την καρδιά το Άγιο Πνεύμα το οποίο ζωοποιεί και ενώνει αοράτως την Εκκλησία. Εάν στην Εκκλησία-σώμα, η κεφαλή ανήκει στον Χριστό, καθότι εμφανίστηκε μ' έναν καθαρά ορατό τρόπο, η αποτελεσματικότης τής καρδιάς, αόρατης αλλά το ίδιο απαραίτητης, ανήκει κατά προτίμησιν στο Άγιο Πνεύμα! [O δυϊσμός της Αγίας Τριάδος μεταφέρεται και στην Εκκλησία, η οποία ανθρωπολογικώς έχει δύο κέντρα, την κεφαλή και την καρδιά].

          Δεδομένου λοιπόν της συμβολικής αξίας της καρδιάς, δέν πρόκειται παρά για έναν άλλον τρόπο να δηλώσουμε ότι η αγάπη είναι η υπέρτατη αιτία τής ζωής και της ενότητος της Εκκλησίας.

          Η μία μεταφορά καλεί μίαν άλλη. Εάν στο φυσικό μας σώμα όλα του τα μέλη ποτίζονται από την κυκλοφορία του ίδιου αίματος το οποίο ξεκινά από την καρδιά, στο μυστικό Σώμα αυτή η ζωτική κυκλοφορία είναι το έλεος. Μέσω αυτού το Άγιο Πνεύμα ιδρύει ανάμεσα σε όλα τα μέλη έναν οργανικό δεσμό και τα καθιστά αλληλεξαρτημένα στην ίδια κοινωνία.

         «Όπως σε ένα φυσικό σώμα, η εργασία ενός μέλους πραγματοποιείται υπέρ τού σώματος όλου, το ίδιο συμβαίνει και στο πνευματικό σώμα που είναι η Εκκλησία. Και όπως όλοι οι πιστοί σχηματίζουν ένα μόνον σώμα, το καλό του ενός κοινωνείται στον άλλον. "Είμαστε όλοι μας μέλη οι μέν των άλλων" (ὁ δὲ καθ᾿ εἷς ἀλλήλων μέλη). (Ρωμ 12,5).  Γι'αυτό ανάμεσα στα κεφάλαια της πίστεως που μας κληροδότησαν οι Απόστολοι, υπάρχει και εκείνο της κοινωνίας των αγαθών (communio bonorum) στην Εκκλησία. Πρόκειται για την λεγόμενη κοινωνία των Αγίων!(communio sanctorum)»(Symb. a. 10, n. 987).

          Όσο πίσω και αν πάμε στην ιστορία του Συμβόλου των Αποστόλων, το Άγιο Πνεύμα, η Εκκλησία και η κοινωνία των Αγίων εμφανίζονται πάντοτε μαζί. Όχι ακριβώς οργανωμένα, αλλά ακριβώς στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους. (Ιππόλυτος Ρώμης, γύρω στο 200 μ.χ). "Πιστεύω στο Άγιο Πνεύμα στην Αγία Καθολική Εκκλησία, στην κοινωνία των Αγίων"! Η κοινωνία των Αγίων δέν προστίθεται στην Εκκλησία, είναι η διασάφησή της. Απαιτεί όμως μία εξήγηση σαν εισαγωγή. Στην μέση του δρόμου ανάμεσα στην γραμματική και την Θεολογία, είναι πολύ παραπάνω από μία γραμματική περιέργεια. Ίσως να το γνωρίζουμε ήδη, αλλά η διατύπωση  "κοινωνία αγίων", μπορεί να έχει διπλή σημασία. Μπορεί να σημαίνει την κοινωνία των αγίων, δηλαδή των πιστών, των προσώπων που διαθέτουν πίστη. Αλλά μπορεί να σημαίνει και τα άγια πράγματα, τα αγαθά που έχουν κοινά οι πιστοί και τα οποία τούς ενώνουν. Τα μυστήρια, την πίστη, την φιλανθρωπία, τον ίδιο τον Θεό. Ιστορικά οι δύο σημασίες έχουν ισχυρή μαρτυρία, και είναι δύσκολο να εξακριβωθεί ποιά σημασία εμφανίσθηκε πρώτη. Θεολογικά όμως, η αμφιβολία δέν στέκει: είναι η κοινωνία με τις άγιες πραγματικότητες [τούς κανόνες] και μέσω αυτών με την ίδια την Αγία Τριάδα η οποία θεμελιώνει την κοινωνία των πιστών μεταξύ τους.

          Για την έκφραση "κοινωνία των αγαθών", την οποία χρησιμοποιεί εδώ ο Ακινάτης, ισχύουν οι ίδιες παρατηρήσεις: Αγαθά μπορούν να σημαίνουν οι αγαθοί, οι καλοί, δηλαδή γι' άλλη μία φορά οι πιστοί, αλλά μπορεί να σημαίνει επίσης σε σχέση με τα αγαθά που είναι κοινά και ο Ακινάτης παίρνει την θέση του:

          «Αλλά ανάμεσα στα μέλη της Εκκλησίας, το κυρίαρχο μέλος είναι ο Χριστός, διότι είναι η κεφαλή. "Και αυτόν έδωκε κεφαλήν υπέρ πάντα τη Εκκλησία" (Εφ. 1,22-23). Το αγαθόν του Χριστού κοινωνείται λοιπόν σε όλους τους Χριστιανούς, έτσι όπως η αρετή της κεφαλής κοινωνείται σε  όλα τα μέλη. Και αυτή η κοινωνία πραγματοποιείται μέσω των μυστηρίων της Εκκλησίας στα οποία ενεργεί η αρετή του πάθους του Χριστού που δίνει με απόλυτη επάρκεια την χάρη για την άφεση τών αμαρτιών». (Expositio in Symbolum a. 10 n. 988).

Ο Ακινάτης αναφέρει τότε εν συντομία, πανοραμικά τα επτά μυστήρια και τα αποτελέσματά τους, και μόνον στην συνέχεια φθάνει στην δεύτερη σημασία της κοινωνίας των αγίων, εκείνη που σκεπτόμαστε αυθόρμητα όλοι μας: «Πρέπει να γνωρίζουμε ακόμη ότι δέν είναι μόνον η αποτελεσματικότητα του πάθους του Χριστού που μας κοινωνείται, αλλά και η αξία τής ζωής Του. Και όλα τα αγαθά που έχουν τελέσει όλοι οι άγιοι κοινωνούνται σε όσους ζούν φιλάνθρωπα, διότι όλοι είναι Ένα : "μέτοχος εγώ είμι πάντων των φοβουμένων σε και των φυλασσόντων τας εντολάς σου" (Ψαλμός 1,18, 63). Γι' αυτό αυτός που ζεί στο έλεος και την φιλανθρωπία γίνεται μέτοχος όλου του αγαθού που ενεργείται σ'ολόκληρο τον κόσμο»(Symb. a. 10, n. 997). Αυτή η μικρή πρόταση επαναλαμβάνεται σταθερά σε όλο το έργο του Ακινάτη, διότι θεωρείται ύψιστης σημασίας.

          Ας θυμηθούμε όμως σε τούτο το σημείο το ακόλουθο κείμενο, το οποίο αναφέρεται σπάνια σήμερα, καθώς ανήκει σε ένα μάλλον άγνωστο έργο του Ακινάτη, στους περισσότερους. «[Δύο λόγοι μπορούν να εξηγήσουν την αποτελεσματικότητα της προσευχής για κάποιον άλλον. Πρέπει οπωσδήποτε να θέλουμε να προσευχηθούμε γι' αυτό το πρόσωπο, αλλά αυτό το πράγμα δεν είναι εκείνο που προηγείται:] είναι η ενότης του ελέους, καθότι όλοι όσοι ζούν στο έλεος σχηματίζουν σαν ένα μοναδικό σώμα. Μ'αυτόν τον τρόπο το αγαθό τού ενός ξεχύνεται σε όλους, έτσι όπως το χέρι ή κάποιο άλλο μέλος υπηρετούν ολόκληρο το σώμα. Έτσι όλο το αγαθό που ενεργείται από τον έναν ισχύει για καθέναν από εκείνους που ζούν μέσα στην αγάπη, σύμφωνα μ' αυτό που λέει και ο ψαλμός: "μέτοχος εγώ ειμί πάντων των φοβουμένων σε και των φυλασσόντων τας εντολάς σου"!»(Quodlibet II, q. 7.a 2[14]).

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.