Αγ. Μάξιμος ο Ομολογητής - Μυσταγωγία (ΙΔ'-ΙΕ'-ΙΣΤ')

Μυσταγωγία (στην δημοτική)

Εισαγωγὴ - Σχόλια: πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Στανιλοάε,
Μετάφραση: Ἰγνάτιος Σακαλὴς.
ἐκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἀθῆναι 1997.

Συνέχεια από:  Σάββατο, 19 Νοεμβρίου 2016

ΙΔ'. Τίνος σύμβολο εἶναι καὶ στὴ γενικὴ σημασία της ἡ θεία ἀνάγνωση τοῦ ἁγίου Εὐαγγελίου

Στὴ γενικὴ ἐκδοχὴ της ὑποδηλώνει τὴ συντέλεια τοῦ κόσμου τούτου.(57) Ἔπειτα δηλαδὴ ἀπὸ τὴ θεία ἀνάγνωση τοῦ ἁγίου Εὐαγγελίου, κατεβαίνει καὶ ὁ ἀρχιερέας ἀπὸ τὸ θρόνο καὶ γίνεται ἀπὸ τοὺς λειτουργοὺς ἡ ἀπόλυση καὶ ἡ ἀπομάκρυνση τῶν κατηχουμένων καὶ ὅσων εἶναι ἀνάξιοι γιὰ τὸ θεῖο ἀντίκρυσμα τῶν μυστηρίων, ποὺ μέλλουν νὰ παρουσιασθοῦν. Δείχνει ἡ ἴδια καὶ προτυπώνει τὴν ἀλήθεια, ποὺ αὐτῆς εἶναι εἰκόνα κι ἀποτύπωση, κι εἶναι σὰν νὰ φωνάζη μὲ ὅλα αὐτὰ ὅτι, ἀφοῦ κηρυχθῆ σ' ὅλη τὴν οἰκουμένη, ὅπως ἔχει γραφῆ, τὸ Εὐαγγέλιο τῆς Βασιλείας, μαρτυρία γιὰ ὅλα τὰ ἔθνη, τότε θὰ φτάση τὸ τέλος. Θὰ φτάση τότε, κατὰ τὴ δεύτερη παρουσία του, θέλω νὰ πῶ ἀπὸ τὸν οὐρανό, μὲ ἀνείπωτη δόξα ὁ μεγάλος Θεὸς καὶ Σωτῆρας μας Ἰησοῦς Χριστός. ὁ ἴδιος ὁ Κύριος μὲ ἐξαγγελτικὴ φωνὴ ἀρχαγγέλου καὶ μὲ τὸν ἦχο τῆς σάλπιγγας τοῦ Θεοῦ θὰ κατεβῆ ἀπὸ τὸν οὐρανό, γράφει ὁ θεῖος Ἀπόστολος. Θὰ τιμωρήση ὅσους τοῦ ἐναντιώθηκαν καὶ θὰ βάλη τοὺς ἁγίους ἀγγέλους του νὰ χωρίσουν τοὺς πιστοὺς ἀπὸ τοὺς ἄπιστους, τοὺς δίκαιους ἀπὸ τοὺς ἄδικους, τοὺς ἁγίους ἀπὸ τοὺς ἁμαρτωλούς. Μ’ ἕνα λόγο, ὅσους ἀκολούθησαν τὴν προσταγὴ τῆς σάρκας ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ ἐστοίχισαν τὰ βήματά τους σύμφωνα μὲ τὸ πνεῦμα τοῦ Θεοῦ. Καὶ θ' ἀποδώση στὸν καθένα, ὅπως βεβαιώνει ἡ ἀλήθεια τῆς θεϊκῆς ὑπόσχεσης, στοὺς ἄπειρους καὶ ἀτελεύτητους αἰῶνες δίκαιη ἀμοιβή, ἀντάξια της ζωῆς ποὺ ἒχουνε ζήσει.

ΙΕ'. Τίνος σύμβολο εἶναι τὸ κλείσιμο τῶν θυρῶν τῆς ἁγίας Ἐκκλησίας, ποὺ γίνεται μετὰ τὸ ἅγιο Εὐαγγέλιο

Τὸ κλείσιμο τώρα τῶν θυρῶν τῆς ἁγίας Ἐκκλησίας τοῦ Θεοῦ, ποὺ γίνεται μετὰ τὴν ἀνάγνωση τοῦ ἁγίου Εὐαγγελίου καὶ τὴν ἀπομάκρυνση τῶν κατηχουμένων, φανερώνει τὴν παροδικότητα τῶν ὑλικῶν καὶ τὴν εἴσοδο τῶν ἄξιων στὸ νοητὸ κόσμο, δηλαδὴ τὸ νυφικὸ θάλαμο τοῦ Χριστοῦ, ποὺ θὰ γίνη ἒπειτ' ἀπὸ τὸ φοβερὸν ἐκεῖνο χωρισμὸ καὶ τὴ φοβερότερη ἀπόφαση. Φανερώνει ἀκόμα τὴ ριζικὴν ἀπόρριψη τῆς ἀπάτης ποὺ γίνεται μὲ τὶς αἰσθήσεις.(58) 

ΙΣτ'. Τί σημαίνει ἡ εἴσοδος τῶν Ἁγίων Μυστηρίων

Ἡ εἴσοδος πάλι τῶν ἁγίων καὶ σεβαστῶν Μυστηρίων εἶναι ἡ ἀρχὴ κι ὁ πρόλογος, ὅπως ἔλεγε ὁ μεγάλος ἐκεῖνος γέροντας, τῆς καινούργιας διδαχῆς, ποὺ θὰ γίνη στοὺς οὐρανούς, σχετικὰ μὲ τὴν οἰκονομία τοῦ Θεοῦ γιὰ μᾶς καὶ ἡ ἀποκάλυψη τοῦ μυστηρίου τῆς σωτηρίας μας, ποὺ εἶναι κρυμμένο στ' ἄδυτα τῆς θεϊκῆς μυστικότητας. «Δὲ θὰ πιῶ, λέει ὁ Θεὸς Λόγος στοὺς μαθητές του, στὸ ἑξῆς ἀπὸ τὸν καρπὸ τοῦ ἀμπελιοῦ ὥς τὴ μέρα ἐκείνη, ὁπότε θὰ τὸ πίνω καινούργιο μαζί σας μέσα στὴ Βασιλεία τοῦ Πατέρα μου».(59) 

Ὑποσημειώσεις

57. Ὁ ἅγιος Μάξιμος ἐπιστρέφει τώρα σὲ καθένα ἀπὸ τὰ σημεῖα ποὺ ἀναφέραμε, μὲ νέα καὶ πιὸ πλατειὰ ἐξήγηση. Ἐὰν οἱ προηγούμενες ἐξηγήσεις ἀφοροῦν στὴ ζωὴ κάθε πιστοῦ σὰν ἀτομικοῦ ὄντος, τώρα σκοπὸ του ἔχει μὲ τὶς ἐξηγήσεις του νὰ φωτίση τὸν προορισμὸ τοῦ κόσμου σὰν ὅλου. Καὶ ἐπειδὴ τώρα βλέπει τὸν κόσμο σὰν ὅλο ποὺ προχωρεῖ πρὸς τὸ τέρμα τῆς τελείωσής του, οἱ ἐξηγήσεις παίρνουν χαρακτῆρα ἐσχατολογικό. Ἡ Λειτουργία δὲ συμβολίζει μόνο τὴν ἀνάβαση τοῦ πιστοῦ πρὸς τὸ Θεό, ἀλλὰ καὶ τὴν ἀνάβαση τοῦ κόσμου πρὸς Ἐκεῖνον. Ὁ κόσμος ποὺ εἶναι μιὰ Ἐκκλησία, εἶναι ταυτόχρονα, μ' αὐτὴ τὴν ἔννοια, μιὰ παγκόσμια λειτουργία, ὅπως ὁ ἄνθρωπος εἶναι Ἐκκλησία καὶ λειτουργία. Τοῦτο γίνεται, ἐπειδὴ ὁ ἄνθρωπος καὶ ὁ κόσμος ἀναπαριστοῦν μιὰ κίνηση πρὸς τὸ Θεό, καὶ συνάμα ἕνα σταθμὸ τῆς κίνησης αὐτῆς. Ὁ ἅγιος Μάξιμος δὲν μποροῦσε νὰ δῆ στὴν ἐποχὴ του μιὰ ἀνάπτυξη στὴν πορεία τῆς ἱστορίας. Γι'αὐτὸ βλέπει μέσα στὴ Λειτουργία τὴν εἰκόνα τοῦ τέλους μόνο τοῦ κόσμου, ὄχι τοὺς βαθμούς, μὲ τοὺς ὁποίους ὁ κόσμος θὰ προχωροῦσε πρὸς τὸ τέλος αὐτό, ὅπως μέσα στὴ ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου. Ἀλλὰ μέσα στὴ σχηματικὴ λειτουργικὴ θεώρηση τοῦ κόσμου, πού μᾶς δίνει ὁ ἅγιος Μάξιμος, θὰ μποροῦσε νὰ δῆ κανεὶς τὸ σπέρμα γιὰ μιὰ λειτουργικὴ θεώρηση πιὸ λεπτομερῆ τῆς ἱστορίας, ὅμοια μὲ τὴν πνευματικὴ ἀνάπτυξη τοῦ ἀνθρώπου. Γιατί ἡ πνευματικὴ ἀνάπτυξη τῶν πιστῶν σὰν ἀτόμων, δὲν μπορεῖ νὰ μὴν ἔχη συνέπειες γιὰ μιὰν ὅμοια ἀνάπτυξη τοῦ κόσμου ὁλόκληρου. Εἶναι ἀδύνατο νὰ χωρίσουμε τὴν ἀνάπτυξη τῶν πιστῶν σὰν ἀτόμων, ἀπὸ τὴν ἀνάπτυξη τοῦ κόσμου ὁλόκληρου. Μόνο ἔτσι, ἐννοημένη ἡ θεώρηση τοῦ ἁγίου Μαξίμου θὰ ἔδειχνε τὰ χαρακτηριστικὰ μιᾶς λειτουργικῆς θεώρησης τοῦ κόσμου, ἑνιαίας μέσα σ' ὅλες τὶς λεπτομέρειές της. Ἡ ἀνάγνωση τοῦ Εὐαγγελίου, ἐφαρμοσμένη στὸν προορισμὸ τοῦ κόσμου γενικά, εἶναι τὸ πρῶτο σημεῖο ποὺ παίρνει μέσα στὴ θεώρηση τοῦ ἁγίου Μαξίμου σημασία ἐσχατολογική, ἐπειδὴ γίνεται ἡ βάση μιᾶς ἐσχατολογικῆς ἐξήγησης τῆς λειτουργίας καὶ μιᾶς ἐσχατολογικῆς κατανόησης τοῦ κόσμου μέσα στὸ φῶς τῆς λειτουργίας ποὺ εἶναι τὸ φῶς τοῦ Χριστιανισμοῦ. Ἡ ἀνάγνωση τοῦ Εὐαγγελίου σημαίνει τὴν κήρυξη τοῦ Εὐαγγελίου σ' ὅλη τὴ δημιουργία, ἔπειτα ἀπὸ τὴν ὁποία θὰ ἔρθη τὸ τέλος (Μάτθ. 24,14). Ἐξαιτίας τούτου, μετὰ τὴν ἀνάγνωση τοῦ Εὐαγγελίου ἀκολουθεῖ ἡ κάθοδος τοῦ ἐπισκόπου ἀπὸ τὸ θρόνο του καὶ ὁ ἀποκλεισμὸς τῶν κατηχουμένων καὶ κείνων ποὺ εἶναι ἀνάξιοι νὰ θεωρήσουν τὰ μυστήρια ποὺ θὰ φανερωθοῦν. Ἡ κάθοδος τοῦ ἐπισκόπου σημαίνει τὸ δεύτερο ἐρχομὸ (τὴν παρουσία) τοῦ Χριστοῦ, ποὺ θὰ χωρίση, μὲ τοὺς ἁγίους ἀγγέλους, τοὺς πιστοὺς ἀπὸ τοὺς ἄπιστους, τοὺς δίκαιους ἀπὸ τοὺς ἄδικους, αὐτοὺς ποὺ ἔχουν γίνει σύμμορφοι πρὸς τὸ Πνεῦμα, ἀπὸ κείνους ποὺ ἔχουν γίνει σύμμορφοι πρὸς τὴ σάρκα. Ἔτσι, ὅπως οἱ πιστοὶ εὐχαριστοῦνται στὴ λειτουργία ἀπὸ τὴ θεωρία καὶ τὴν κοινωνία τῶν ἀχράντων Μυστηρίων, διὰ μέσου τῶν συμβόλων, ἔτσι θὰ εὐφραίνωνται μέσα στὴ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἀπὸ τὴν ἀποκαλυμμένη θέα καὶ κοινωνία τῶν Μυστηρίων αὐτῶν.

58. Ἡ παγκόσμια καὶ ἐσχατολογικὴ σημασία τοῦ κλεισίματος τῶν θυρῶν, ποὺ ἀκολουθεῖ τὴν ἀνάγνωση τοῦ Εὐαγγελίου, ὑποδηλώνει τὸ τέλος τῶν ὑλικῶν πραγμάτων, τὴν ἐξαφάνιση καὶ τὴν καταδίκη τῶν ἀνάξιων στὴν ἔσχατη κρίση, τὸ ἀποτράβηγμα τῶν δίκαιων μέσα στὸ νυμφῶνα καὶ τὴν πλήρη ἐγκατάλειψη τῆς πλανερῆς ἐνέργειας τῶν αἰσθήσεων.Ἀλλά, σὲ ἄλλα μέρη τῶν γραφτῶν τοῦ ἁγίου Μαξίμου, βλέπει κανεὶς ὅτι τὸ πέρασμα πέρα ἀπὸ τὰ ὑλικὰ πράγματα καὶ ἡ παραίτηση τῆς ἐνέργειας τῶν αἰσθήσεων πρέπει πιὸ πολὺ νὰ ἐννοηθοῦν σὰν ἀνώτατη ἀποπνευμάτωσή τους καὶ ὄχι σὰν ἡ καταστροφή τους. (Πρὸς Μαρίνον, P.G. 91,33).

59. Μέσα στὴ γενικὴ ἐσχατολογικὴ ἐξήγηση, ἡ εἴσοδος τῶν ἀχράντων Μυστηρίων σημαίνει τὸ προανάκρουσμα τῆς νέας διδασκαλίας τῆς οἰκονομίας τοῦ Θεοῦ γιά μᾶς. Ἡ οἰκονομία εἶναι ἡ ἴδια, ἀλλὰ ἡ διδασκαλία καὶ ἡ σημασία της θὰ εἶναι νέες. Ἡ διδασκαλία αὐτὴ δὲ θὰ γίνεται πιὰ μὲ λόγους, ὅπως γίνεται ἡ διδασκαλία ἐδῶ. Θὰ εἶναι διδασκαλία μὲ τὴ θέαση, μὲ τὴν πλήρη ἀποκάλυψη. Θὰ εἶναι ἡ ἀποκάλυψη τοῦ καθαροῦ νοήματος τοῦ Μυστηρίου τῆς σωτηρίας μας, ποὺ βρίσκεται στὰ μύχια τοῦ Θεοῦ κρυμμένο κι ἀπλησίαστο. Μόνο τότε καὶ ἐκεῖ θὰ γνωρίσωμε μὲ τρόπο αὐθεντικὸ καὶ στὴν πληρότητά της τὴ σωτηρία μας, ποὺ εἶναι ἡ ἀγάπη καὶ ἡ ἀνέκφραστη ἕνωσή μας μὲ τὸ Θεό. Μόνο τότε θὰ ζήσωμε ἀπὸ κοινοῦ μὲ τὸ Χριστὸ τὴν πλήρη χαρὰ τῆς ἕνωσης, γιατί μόνο τότε θὰ πιοῦμε μὲ τὸ Χριστὸ τὸ νέο κρασὶ τῆς χαρᾶς, ὅπως ὁ ἴδιος ὁ Χριστὸς τὸ ἔχει πεῖ (Ματθ. 26,29). Ὁ Ὠριγένης ἔχει ἐξηγήσει τὸ λόγο τοῦτο τοῦ Χριστοῦ μὲ τὴ σημασία ὅτὶ οὔτε ὁ Χριστὸς οὔτε οἱ ἅγιοι θὰ χαροῦν πλήρως ὅσο δὲ θὰ εἴμαστε ὅλοι μαζὶ μὲ τὸ Χριστὸ μέσα στὴ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, μακρυὰ ἀπὸ τοὺς κινδύνους τῶν πειρασμῶν ποὺ ὑπάρχουν κατὰ τὴν πορεία τῆς ἱστορικῆς ζωῆς (βλέπε μ' αὐτὸ τὸ νόημα καὶ Ἑβρ. 11, 39-40 καὶ Ἐφ. 2,7).

Συνεχίζεται

Πηγή