Τρίτη 29 Νοεμβρίου 2016

Περί εξομολογήσεως του Aγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου

Βρίσκεται στα έργα του Ι. Δαμασκηνού, συγκεκριμένα στον 8ο τόμο των εκδόσεων Μερετάκη.

Ο Άγιος προσπαθεί να απαντήσει στην ερώτηση που του υπεβλήθη, εάν άραγε επιτρέπεται σε μερικούς μοναχούς να εξομολογούν αμαρτίες, αν και δεν έχουν ιερωσύνη «επειδή ακούμε ότι η εξουσία να λύνουν και να δένουν δόθηκε μόνο στους ιερείς».

Η εξομολόγηση, εξηγεί ο Άγιος Συμεών, δεν είναι τίποτε άλλο παρά ομολογία χρεών, δηλαδή αναγνώριση των σφαλμάτων και της αφροσύνης, δηλαδή αποδοκιμασία της φτώχειας. Διότι κάθε πιστός βαρύνεται με χρέη προς τον Κύριο και Θεό του και αυτά πού πήρε από Αυτόν πρόκειται να του ζητηθούν μπροστά στο φοβερό και τρομερό δικαστήριο Του. Ποια χρέη; Είναι αναρίθμητα αλλά φτάνει να γνωρίζουμε το ότι με το θείο βάπτισμα γίναμε υιοί και κληρονόμοι Του, το ότι ενδυθήκαμε τον ίδιο τον Θεό, το ότι γίναμε μέλη του σώματος Του και ελάβαμε το Άγιο Πνεύμα που κατοικεί μέσα μας. Όποιος φυλάει τις εντολές του Κυρίου, φυλάγεται από αυτές και δεν χάνει τον πλούτο που του εμπιστεύθηκε ο Θεός. 

Που λοιπόν θα μπορέσουν αυτοί που τα πήραν και τα έχασαν να τα ξαναβρούν; Πραγματικά πουθενά, ουράνια γαρ εισί. 

Από εκείνο που κάποιος νικιέται, σ' αυτό και υποδουλώνεται.

Αυτός που υποδουλώθηκε στον διάβολο και εξόργισε τον Κύριο και Θεό, δεν μπορεί να συμφιλιωθεί με άλλο τρόπο, παρά μόνο με τη μεσιτεία κάποιου αγίου άνδρα και φίλου και δούλου του Χριστού και με την αποφυγή του κακού.

Γι' αυτό πρώτα ας αποφύγουμε την αμαρτία.

Το αξίωμα και η εξουσία του δεσμείν και λύειν, δόθηκε από τον Κύριο, στους 11 αποστόλους και οι άγιοι απόστολοι διαδοχικά μεταβίβασαν την εξουσία αυτή στους επισκόπους και μάλιστα μόνο σ' εκείνους οι οποίοι κατείχαν τους θρόνους τους .

Αφότου όμως αυτοί που κατείχαν τους θρόνους των αποστόλων αποδείχτηκαν σαρκικοί και φιλήδονοι και φιλόδοξοι και εξώκειλαν σε αιρέσεις, τους εγκατέλειψε η θεία χάρη και αφαιρέθηκε από αυτούς η εξουσία αυτή, και όλα τα άλλα που οφείλουν να έχουν όσοι ιερουργούν. Ούτε το να είναι κάποιος ορθόδοξος αρκούσε! Διότι ορθόδοξος δεν είναι εκείνος που δεν εισάγει στην εκκλησία του θεού κάποια καινούρια διδασκαλία, αλλά εκείνος που έχει ζωή σύμφωνη με τον ορθό λόγο. 

«Ώστε και απλώς ούτω τή χειροτονία και τή ταύτης αξία το αφιέναι αμαρτίας από θεού δέδοται; Άπαγε! Ιερουργοίς γαρ και μόνοις αυτό συγκεχώρηται».

Η εξουσία να συγχωρούν αμαρτίες δεν δόθηκε από τον Θεό έτσι γενικά στους χειροτονημένους και στην τάξη αυτών, αλλά παραχωρείται μόνο στους ιερουργούς. Και δεν δίνεται ούτε σε όλους αυτούς, γιατί σαν χορτάρι που είναι θα καούν, αλλά δίνεται μόνο σ' εκείνους οι οποίοι συγκαταλέγονται στη χορεία των μαθητών του Χριστού.

Δίνεται σε όλους όσους τήρησαν τις εντολές του Θεού μέχρι το θάνατό τους. Έχασαν τα υπάρχοντά τους και τα μοίρασαν στους φτωχούς, ακολούθησαν τον Χριστό δείχνοντας υπομονή στις δοκιμασίες, έχασαν τις ψυχές τους στον κόσμο εξαιτίας της αγάπης του Θεού και τις βρήκαν στην αιώνια ζωή.

«Ευρόντες δε τας εαυτών ψυχάς εν φωτί νοητώ εύρον αυτάς και ούτως εν τω φωτί τούτω είδον το απρόσιτον φώς, αυτόν τον θεόν, κατά το γεγραμμένον “εν τω φωτί σου οψώμεθα φώς”».

Ο Χριστός το όντως φώς, ελθών και τους ζητούντας αυτόν συναντών με τρόπο που μόνο αυτός γνωρίζει, εαυτόν αυτοίς εχαρίσατο!

[Αυτό είναι το ορθόδοξο πρόσωπο!]

Αυτό σημαίνει να βρούμε την ψυχή μας, να δούμε τον Θεό και μέσα στο φώς Του να γίνουμε ανώτεροι της ορατής κτίσεως!

Ας αναζητήσουμε άνδρες τέτοιους, μαθητές του Χριστού, και αν συμβεί να βρεθεί μπροστά μας, με πόνο καρδιάς και πολλά δάκρυα, ας παρακαλέσουμε τον Θεό για ορισμένες μέρες ν' ανοίξει τα μάτια της καρδιάς μας ώστε να τον αναγνωρίσουμε και να πάρουμε μέσω αυτού άφεση των αμαρτιών μας!

Αμέθυστος

OΛΟΚΛΗΡΗ Η ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ : 8 ΙΟΥΝΙΟΥ 2010

Πολλοί Ιερείς σήμερα προτρέπουν: ελάτε καί έχω πάρει τό σβυστήρι!!

Περί Εξομολογήσεως by amethystos

7 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

O Άγιος Συμεών είναι από τους μεγαλύτερους Αγίους της Εκκλησίας αλλά νομίζω ότι πρέπει να δούμε το πνεύμα των λόγων του και όχι το γράμμα. Αν δούμε μόνο το γράμμα πέφτουμε σε άλυτες καταστάσεις.
Το πνεύμα είναι ότι η τυπική εξαγόρευση αμαρτιών χωρίς συναίσθηση, χωρίς μετάνοια, χωρίς συντριβή καρδιάς, και μια επίσης τυπική απαγγελία της ευχής κάτι σαν "μαγική τελετουργία" και όχι σαν ικεσία, είναι εμπαιγμός απέναντι στον Θεό.Και φυσικά δεν συγχωρούνται οι αμαρτίες. Όχι γιατί δεν θέλει ο Θεός, γιατί είναι Όλος Αγάπη και Φως και "σκοτία εν Αυτώ ουκ έστιν", αλλά γιατί πολύ απλά ο ίδιος άνθρωπος δεν τις αφήνει.Τις αναφέρει με το στόμα αλλά η καρδιά του τις κρατά.Όπως και ο τυπικός πνευματικός που απλά απαγγέλει μια ευχή χωρίς να βοηθήσει τον άνθρωπο δεν τον οδηγεί σε μετάνοια και επίγνωση αλλά του περνάει την ιδέα ότι η συγχώρηση είναι ένα "μαγικό τυπικό" κάτι σαν τα συγχωροχάρτια που μοίραζε ο Πάπας. Δηλ ο ένας λέει τυπικά πέντε πράγματα και ο άλλος βιαστικά μια ευχή και τελειώσαμε.. χωρίς ν΄αλλάξει τίποτα, χωρίς να μετανιωσει ειλικρινά και να διορθώσει την καρδιά του.
Στην αντίθετη περίπτωση όταν δηλ. τις βδελύσσεται φυσικά είναι ήδη συγχωρημένος από τον Κύριο. Το βλέπουμε σε όλη την Καινή Διαθήκη. Βλέπουμε τον Ανανία με την Σαπφείρα να πεθαίνουν επειδή ενέπαιξαν το Άγιο Πνεύμα, και τόσους αμαρτωλούς τελώνες, πόρνες, ληστές, να συγχωρούνται αμέσως με μια ειλικρινή μετάνοια.
Αν πάρουμε το γράμμα των λόγων του Αγίου Συμεών, πρέπει να ψάχνουμε πνευματικό κατάλληλο για να συγχωρηθούν οι αμαρτίες μας; Και που θα τον βρούμε, και πως θα κρίνουμε ότι αυτός πληρεί τις προϋποθέσεις;
O Άγιος λέει ότι φυσικά είναι επιθυμητό και καλό να ψάξουμε να βρούμε τον πνευματικότερο και καλύτερο ώστε να γίνεται σωστά η εξομολόγηση δηλ. με την έννοια ότι μέσα από τον πνευματικό του λόγο και την καθοδήγησή του θα βοηθηθούμε να οδηγηθούμε σε ειλικρινή μετάνοια και συναίσθηση όπως και θα καθοδηγηθούμε στην συνέχεια σωστά.
Αν πάρουμε μόνο το "τυπικό" της υπόθεσης, δηλ. ότι δεν πρόκειται να συγχωρηθούμε αν δεν βρούμε κάποιον συγκεκριμένο άνθρωπο, πως είναι δυνατόν να προχωρήσουμε πνευματικά;
Θα είμαστε διαρκώς μέσα στην αγωνία ότι ο Θεός δεν μας συγχώρησε και θα καταστραφεί όλη η πνευματική μας πορεία. Είναι δυνατόν ακόμα και αν έχουμε ένα καλό πνευματικό (αλλά ακόμα και αν δεν είναι αλλά πάμε κάποιες φορές, για να υπακούσουμε στην εντολή "εξομολογείσθε αλλήλοις τα παραπτώματα και ούτως εκπληρώσατε το θέλημα του Κυρίου" και να πάρουμε την ευχή του ιερέα και την συγχώρηση από τον Κύριο)
είναι δυνατόν να ζούμε με την αμφιβολία αν έχει ή όχι την εξουσία να συγχωρεί αμαρτίες; Αφού πάνω απ΄όλους είναι ο Κύριος πάνω και από ανάξιους ιερείς όπως μας έχουν πει άγιοι γέροντες.
Εδώ ο Άγιος Νικόδημος λέει ότι όποτε πέσουμε σε αμαρτία (στις λεγόμενες καθημερινές), να σηκωνόμαστε αμέσως να ζητάμε συγχώρηση να πιστεύουμε ότι την πήραμε και να ξεχνάμε την πτώση.

"..Αν κάποτε πέσης σε κάποιο σφάλμα συγγνωστό ή στα λόγια ή στα έργα, δηλαδή να συγχισθής με κάποιο γεγονός που θα σου συμβή, ή κατακρίνης ή ακούσης να κατακρίνουν άλλοι, ή φιλονικήσης με κάποιον ή δείξης ανυπομονησία ή περιέργεια ή υποψία άλλων ή πέσης σε αμέλεια, δεν πρέπει πλέον να συγχίζεσαι ούτε να απελπίζεσαι και να λυπάσαι συλλογιζόμενος εκείνο που έκανες, άλλοτε νομίζοντας ότι δεν πρόκειται να γλυτώσης από τέτοιες αδυναμίες, άλλοτε ότι οι ατέλειές σου είναι αιτία αυτών και η αδύνατη προαίρεσίς σου, και άλλοτε βάζοντας στο νού σου ότι δεν βαδίζεις πραγματικά στην οδό του Πνεύματος και στην οδό του Κυρίου, και φορτώνεις με χίλιους φόβους την ψυχή σου σε κάθε τι που συμβαίνει από λύπη και μικροψυχία σου.

Ανώνυμος είπε...

Έτσι τι ακολουθεί; Το να ντρέπεσαι να σταθής μπροστά στον Θεό, το να μην έχης θάρρος σ αυτόν, σαν να μην του φύλαξες την πίστι που έπρεπε και το να πέφτης και να χάνης τον καιρό σκεπτόμενος τα πράγματα αυτά, ψάχνοντας πόσο παρέμεινες στο κάθε πταίσμα και αν συγκατατέθηκες, αν θέλησες αυτά ή όχι, αν απέβαλες τον λογισμό εκείνον και τα παρόμοια. Και όσο περισσότερο λυπάσαι τόσο περισσότερο αυξάνει η ανορεξία και ενόχλησις και ανησυχία για να εξομολογηθής. Αλλά και όταν πηγαίνης στην εξομολόγησι, εξομολογείσαι με έναν φόβο ενοχλητικό, και αφού πάλι πολύ ξοδέψης καιρό στην εξομολόγησι, πάλι δεν μπορείς να έχης αναπαυμένο το πνεύμα σου, γιατί νομίζεις ότι δεν τα είπες όλα. Και έτσι περνάς μια ζωή πικρή και ανήσυχη με μικρό καρπό χάνοντας τον καιρό σου. Και αυτό όλο γίνεται για να σκεπτώμαστε καλύτερα την φυσική μας χαυνότητα και για να μην ξέρουμε τον τρόπο με τον οποίον η ψυχή μας πρέπει να ασχολήται (πραγματεύομαι) με τον Θεό: δηλαδή καλύτερα να μεταχειρίζεται ταπεινή μετάνοια και επιστροφή προς τον Θεό, όταν πέση σε κάποιο από τα συγγνωστά και μη θανάσιμα αμαρτήματα, παρά να λυπάται γι αυτά και να στενοχωρήται τόσο πολύ και να ταράσσεται

..όλες τις φορές που θα δής τον εαυτό σου να πέφτη σε κάποιο ελάττωμα από τα συγγνωστά, μικρότερο ή μεγαλύτερο και χίλιες φορές την ημέρα να το κάνης αυτό και πάντοτε με την θέλησί σου και εν γνώσει σου, μη συγχισθής με ενοχλητική λύπη και μη ταραχθής, ούτε να χάνης πολύ καιρό εξετάζοντάς το, αλλά αμέσως γνωρίζοντας εκείνο που έκανες, ταπεινώσου, και βλέποντας την αδυναμία σου, να στραφής με αγάπη στον Θεό σου και με το στόμα ή και με τον νού, να πής προς αυτόν:
«Κύριέ μου, εγώ έκανα σαν αυτός που είμαι. Και από εμένα δεν μπορούσε κανείς να περιμένη τίποτε άλλο, παρά αυτά τα ελαττώατα και άλλα ακόμη. Και δεν θα παρέμενα μόνο σ αυτά, αν δεν ήταν η αγαθότητά σου να με βοηθή και να μη με εγκαταλείπη. Σ ευχαριστώ γι αυτό, γιατί με ελευθέρωσες, και πονώ για εκείνο που έκανα, μη ανταποκρινόμενος στην χάρι σου. Συγχώρεσέ με και δος μου την χάρι ώστε να μη σε λυπήσω πλέον, και να μη με χωρίση κανένα πράγμα από σένα, τον οποίον πάντοτε θέλω να υπηρετώ και να υπακούω».

Και αφού κάνης αυτό, μη χάνης τον καιρό να σκέπτεσαι ή να νομίζης ότι ο Θεός δεν σε συγχώρεσε. Αλλά με πίστι και ανάπαυσι προχώρα μπροστά, ακολουθώντας πάντοτε τα συνηθισμένα σου γυμνάσματα, σαν να μην έπεσες σε κανένα σφάλμα.
Αυτό πρέπει να το κάνης όχι μία φορά, αλλά αν είναι ανάγκη και εκατό φορές, και σε κάθε στιγμή και με τόσο θάρρος και ανάπαυσι την τελευταία φορά, όπως και την πρώτη. Γιατί με τον τρόπο αυτόν τιμάς πολύ την αγαθότητα του Θεού, τον οποίο πάντοτε οφείλεις να εννοής ότι είναι όλος αγαθός και απείρως σπλαγχνικός και περισσότερο από εκείνο που μπορείς εσύ να σκεφθής. Και έτσι δεν θα εμποδισθή ποτέ η πρόοδός σου και η υπομονή σου και η πορεία σου προς τα εμπρός. Γι αυτό μη χάνης τον καιρό σου άδικα και τον καρπό."


Επίσης και άλλοι Πατέρες όπως ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λένε ότι η ειλικρινής εξομολόγηση με "συντετριμμένη και τεταπεινωμένη καρδία" ελκύει το Έλεος και την συγχώρηση του Θεού και δεν εστίασαν στο αν ο πνευματικός είναι όντως πνευματικός άνθρωπος ή απλά χειροτονημένος.. Η ευχή του πνευματικού είναι κατά κάποιο τρόπο η ορατή επιβεβαίωση για να ησυχάσει συνειδησιακά ο ίδιος ο άνθρωπος. Πόσοι όμως άγιοι και ασκητές δεν είχαν καν την πολυτέλεια να έχουν πνευματικό.
Που καταλήγουμε; Τα πάντα προέρχονται από τον Κύριο, όπως και η λεγόμενη εξουσία δεσμείν και λύειν. Άρα δεν συγχωρεί ο άνθρωπος αλλά ο Κύριος. Ο Απ. Πέτρος έλεγε "σε θεραπεύει ο Ιησούς Χριστός" παρόλο που είχε το χάρισμα των ιαμάτων.
Αν πάρουμε κατά γράμμα τον Άγιο Συμεών δεν θα μπορέσουμε να ερμηνεύσουμε πολλά πράγματα και γεγονότα από την ίδια την εκκλησιαστική ιστορία. Το πνεύμα όμως των λόγων του είναι απόλυτα σωστό, και φυσικά συμφωνεί με το πνεύμα των υπόλοιπων Αγίων.

Ανώνυμος είπε...

Φυσικά δεν υπαρχει η πρόθεση να ερμηνεύσω πόσο μάλλον να κρίνω τα λόγια του Αγιου Συνεών, μη γένοιτο. Αλλά επειδή οι Πατέρες καθοδηγήθηκαν από το Ένα και Ίδιο Άγιο Πνεύμα, νομίζω ότι πρέπει να βλέπουμε με ποιά έννοια μίλησαν ώστε να συμφωνούν μεταξύ τους.

amethystos είπε...

Λέει προσευχήσου νά τόν βρείς καί προσευχήσου νά τόν δείς. Στήν εποχή του δέν είχε ανακαλυφθεί τό υποκείμενο.

Ανώνυμος είπε...

Έχει κάνει λάθη ο Άγιος Συμεών( ο Μοναχός μπορεί να εξομολογεί ).

amethystos είπε...

Δέν είναι τό θέμα μας φίλε. Είναι η άφεση αμαρτιών. Ονειρα γλυκά.

Ανώνυμος είπε...

Οι παρανοήσεις πάνω σε αυτά τα θέματα δημιουργούνται γιατί έχουμε λάθος αντίληψη για το θέμα της αμαρτίας και της μετάνοιας. Όπως λέει και ο Γ.Σωφρόνιος πολύ λίγοι άνθρωποι κατανοούν την έννοιά της σαν χωρισμό από τον Θεό, όπως επίσης και την μετάνοια την θεωρούν μια απλή μεταμέλεια και όχι καινή κτίση.
Ακριβώς γιατί δεν υπάρχει η κοινωνία μαζί Του, και δεν κατανοούν την αλλαγή της πνευματικής τους κατάστασης παρά μόνο (επειδή παραμένουν στο επίπεδο της ανθρώπινης δικαιοσύνης και ηθικής), έχουν την αίσθηση μιας παράβασης κάτι σαν ένα πρόστιμο που μπήκε από ένα τροχονόμο (που είναι η συνείδησή μας) και πρέπει να σβηστεί.Οπότε μετά ψάχνουν "νομικούς τρόπους" για να γίνει και βασανίζονται αν "σβήστηκε" ή όχι το παράπτωμα (αυτά όπως λένε οι άγοι γέροντες είναι ψυχολογικά σχήματα).Αυτό όμως είναι μέσα στη συνείδησή μας δηλ. παρόλο που πέρασε και "δεν υπάρχει", ζει όμως μέσα στην συνείδησή μας και "θα ζει" στην αιωνιότητα αν δεν μετανιώσουμε δηλ. αν δεν αποβληθεί από την καρδιά μας (σαν επιθυμία και λογισμός), και αυτή είναι η αιώνια κόλαση γιατί μας χωρίζει απ΄τον Θεό. Το λέει ο Απ.Παύλος στην επ.προς Εβραίους:


"11 Χριστὸς δὲ παραγενόμενος ἀρχιερεὺς τῶν μελλόντων ἀγαθῶν διὰ τῆς μείζονος καὶ τελειοτέρας σκηνῆς, οὐ χειροποιήτου, τοῦτ' ἔστιν οὐ ταύτης τῆς κτίσεως,
12 οὐδὲ δι' αἵματος τράγων καὶ μόσχων, διὰ δὲ τοῦ ἰδίου αἵματος εἰσῆλθεν ἐφάπαξ εἰς τὰ ῞Αγια, αἰωνίαν λύτρωσιν εὑράμενος.
13 εἰ γὰρ τὸ αἷμα ταύρων καὶ τράγων καὶ σποδὸς δαμάλεως ραντίζουσα τοὺς κεκοινωμένους ἁγιάζει πρὸς τὴν τῆς σαρκὸς καθαρότητα,
14 πόσῳ μᾶλλον τὸ αἷμα τοῦ Χριστοῦ, ὃς διὰ Πνεύματος αἰωνίου ἑαυτὸν προσήνεγκεν ἄμωμον τῷ Θεῷ, καθαριεῖ τὴν συνείδησιν ὑμῶν ἀπὸ νεκρῶν ἔργων εἰς τὸ λατρεύειν Θεῷ ζῶντι;
15 Καὶ διὰ τοῦτο διαθήκης καινῆς μεσίτης ἐστίν, ὅπως, θανάτου γενομένου εἰς ἀπολύτρωσιν τῶν ἐπὶ τῇ πρώτῃ διαθήκῃ παραβάσεων, τὴν ἐπαγγελίαν λάβωσιν οἱ κεκλημένοι τῆς αἰωνίου κληρονομίας.


".. πόσῳ μᾶλλον τὸ αἷμα τοῦ Χριστοῦ, καθαριεῖ τὴν συνείδησιν ὑμῶν ἀπὸ νεκρῶν ἔργων εἰς τὸ λατρεύειν Θεῷ ζῶντι;.."


Ο Θεός συγκαταβαίνει στην ανωριμότητά μας αλλά περιμένει την πνευματική μας αύξηση.
Λέει ο Γ.Σ.

"..Βέβαια στο κέντρο όλων βρίσκεται για μας ο Χριστός, Θεός και Άνθρωπος. Χωρίς Αυτόν παραμένουμε στο σκοτάδι. Χωρίς Αυτόν είμαστε ανίκανοι να διακρίνουμε πού εμφανίζεται η «αμαρτία», δηλαδή η έκπτωση από τη Θεία Αγάπη του Πατρός. Ήδη προ πολλού θα πρέπει να έχουμε εγκαταλείψει την αφελή αντίληψη της αμαρτίας.
Η αμαρτία είναι ρήξη της σχέσεώς μας με τον Θεό, ο οποίος είναι το απόλυτο Φως, η απόλυτη Γνώση, η απόλυτη Αγάπη. Με Αυτόν δεν μπορεί να συνδεθεί τίποτε αταίριαστο. Αν θέλουμε να είμαστε μαζί του και εν Αυτώ, πιστά τέκνα Του, τότε πρέπει και εμείς να είμαστε Άγιοι, όπως και Αυτός είναι Άγιος.
Αν εμείς δεν είμαστε τέτοιοι, τότε λυπούμαστε για τον ίδιο τον εαυτό μας, στεκόμαστε στα όρια της απογνώσεως, με τον φόβο μήπως χάσουμε για πάντα την υιοθεσία και τη διαμονή στο απέραντο Φως. Εμείς όμως δεν πηγαίνουμε πέρα από το όριο αυτό. Απορρίπτουμε την πλήρη απόγνωση. Έτσι, η ζωή του Θεού, αν και όχι στο πλήρωμά της, διαφυλάσσεται μέσα μας, και εμείς με τον ένα ή τον άλλον τρόπο θα φτάσουμε στην τέλεια νίκη. Η αγάπη προς τον Χριστό είναι η πιο αξιόπιστη βεβαίωση της Αναστάσεώς μας. Και εσύ Τον αγαπάς, και δεν υπάρχει για σένα οδός ακηδίας. Τα τελευταία λόγια τα είπε ο όσιος Σεραφείμ πριν από ενάμιση αιώνα…"