Αγ. Μάξιμος ο Ομολογητής - Μυσταγωγία (Η' - Θ' - Ι')

Μυσταγωγία (στην δημοτική)

Εισαγωγὴ - Σχόλια: πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Στανιλοάε,
Μετάφραση: Ἰγνάτιος Σακαλὴς.
ἐκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἀθῆναι 1997.

Συνέχεια από: Τετάρτη, 16 Νοεμβρίου 2016

Η'. Τί συμβολίζει ἡ πρώτη εἴσοδος τῆς ἁγίας σύναξης καὶ τί ὅσα τελοῦνται ἐπειτ' ἀπ' αὐτὴ

Ἒπειτ' ἀπὸ τὴ σύντομη ἔκθεση, ποὺ κάναμε τῶν ἀπόψεων ποὺ διατυπώθηκαν γιὰ τὴν ἁγία Ἐκκλησία ἀπὸ τὸ μακαριστὸ γέροντα, ἔρχεται ὁ λόγος νὰ κάμη ἀκόμα πιὸ σύντομη, ὅσο γίνεται, τὴν ἔκθεση γιὰ τὴν ἁγία σύναξη τῆς Ἐκκλησίας.(44) Ἡ πρώτη, λοιπόν, κατὰ τὴν ἱερὴ σύναξη εἴσοδος στὴν ἁγία Ἐκκλησία τοῦ ἀρχιερέα, ἐδίδασκε, ὅτι εἶναι εἰκόνα καὶ τύπος τῆς πρώτης μέσα ἀπ' τὴ σάρκα παρουσίας στὸν κόσμο τοῦτο, τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ καὶ Σωτῆρα μας Χριστοῦ. Μὲ τὴν παρουσία του αὺτὴ ἐλευθέρωσε κι ἐλύτρωσε τὴ φύση τῶν ἀνθρώπων, ποὺ εἶχε ὑποδουλωθῆ στὴ φθορὰ καὶ παραδοθῆ ἀπὸ μόνη της στὸ θάνατο μὲ τὴν ἁμαρτία της καὶ ποὺ ὁ διάβολος κυβερνᾶ τυραννικά. Ἐπλήρωσε τὸ χρέος γι' αὐτήν, σὰν ὑπεύθυνος, αὐτὸς ὁ ἀνεύθυνος καὶ ἀναμάρτητος, καὶ τὴν ξαναέφερε στὴ χάρη τῆς ἀρχικῆς βασιλείας, ἀφοῦ ἔδωσε τὸν ἑαυτό του γιὰ μᾶς ἀντάλλαγμα καὶ λύτρο. Πρόσφερε σὰν ἀντίδοτο στὰ δικά μας θανάσιμα πάθη τὸ ζωοποιὸ πάθος του, φάρμακο θεραπευτικὸ καὶ σωτήριο ὅλου τοῦ κόσμου. Κι ἔπειτ' ἀπὸ τὴν παρουσία του αὐτή, ἡ ἄνοδός του στὸν οὐρανὸ καὶ ἡ ἀποκατάστασή του στὸν ὑπερουράνιο θρόνο του συμβολίζεται μὲ τὴν εἴσοδο τοῦ ἀρχιερέα στὸ ἱερὸ βῆμα καὶ τὴν ἀνάβασή του στὸν ἱερατικὸ θρόνο.(45) 

Θ'. Τί φανερώνει καὶ ἡ εἴσοδος τοῦ λαοῦ μέσα στὴν ἁγία Ἐκκλησία τοῦ Θεοῦ

Καὶ ἡ εἴσοδος τοῦ λαοῦ, ποὺ γίνεται μαζὶ μὲ τὸν ἱεράρχη μέσα στὴν Ἐκκλησία, ἔλεγε ὁ μακάριος γέροντας, ὅτι φανερώνει τὴν ἐπιστροφὴ τῶν ἀπίστων ἀπὸ τὴν ἄγνοια καὶ τὴν πλάνη τους στὴν ἐπίγνωση τοῦ Θεοῦ, καθὼς καὶ τὴ μετατόπιση τῶν πιστῶν ἀπὸ τὴν κακία καὶ τὴν ἀγνωσία στὴν ἀρετὴ καὶ τὴ γνώση. Γιατί ἡ εἴσοδος στὴν Ἐκκλησία δὲ φανερώνει μόνο τὴν ἐπιστροφὴ τῶν ἀπίστων στὸν ἀληθινὸ Θεό. Ὑποδηλώνει καὶ τοῦ καθενὸς ἀπό μᾶς, ποὺ πιστεύομε ἀλλὰ παραβαίνομε τὶς ἐντολὲς τοῦ Κυρίου μὲ τὴν ἀκόλαστη διαγωγὴ καὶ τὸν αἰσχρὸ βίο μας, τὴ διόρθωση μὲ τὴ μετάνοια. Κάθε ἄνθρωπος, δηλαδή, φονιάς, μοιχός, κλέφτης, ὑπερήφανος, φαντασμένος, ἀναίσχυντος, πλεονέκτης, φιλάργυρος, φιλοκατήγορος, μνησίκακος, ποὺ ρέπει στὸ θυμὸ καὶ στὴν ὀργή, περιγελαστής, συκοφάντης, ψιθυριστής, τοῦ φθόνου θήραμα, μέθυσος, καὶ μὲ μιὰ λέξη —γιὰ νὰ μὴ μακρύνω τὸ λόγο μου ἀπαριθμῶντας ὅλα τὰ εἴδη τῆς κακίας— ὅποιος κατέχεται ἀπὸ ὁποιαδήποτε κακία, ἀφοῦ παύση θεληματικὰ κι ἐνσυνείδητα νὰ κατέχεται ἀπ' αὐτὴ καὶ νὰ ἐνεργῆ ἐμπρόθετα κι ἀφοῦ μεταβάλη τὴ ζωή του πρὸς τὸ καλύτερο, προτιμῶντας ἀπὸ τὴν κακία τὴν ἀρετή, αὐτὸν τὸν ἄνθρωπο κατεξοχὴν κι ἀληθινὰ πρέπει νὰ θεωροῦμε καὶ νὰ λέμε ὅτι μπαίνει μαζὶ μὲ τὸ Χριστὸ τὸ Θεὸ στὸ χῶρο τῆς ἀρετῆς ταυτισμένης στὸ νοῦ μας κατὰ κάποιο τρόπο μὲ τὴν Ἐκκλησία.(46) 

Ι'. Τί συμβολίζουν τὰ θεῖα ἀναγνώσματα

Οἱ θεῖες ἀναγνώσεις τῶν πανίερων βιβλίων, ἔλεγε ὁ δάσκαλος, ὅτι ὑποδηλώνουν τὶς θεῖες καὶ μακάριες θελήσεις καὶ βουλὲς τοῦ πανάγιου Θεοῦ. Αὐτές μᾶς δίνουν τὰ θεμέλια τῆς πράξης μας, ἀνάλογα στὸν καθένα μας πρὸς τὴ δύναμή του, καὶ μᾶς μαθαίνουν τοὺς κανόνες τῶν θείων καὶ μακάριων ἀγώνων μας. Καὶ στοὺς ἀγῶνες αὐτοὺς μὲ τὴ νόμιμη ἄθλησή μας ἀξιωνόμαστε τὰ ποθητὰ στεφάνια τῆς βασιλείας τοῦ Χριστοῦ.(47) 

Ὑποσημειώσεις

44. Ὁ ἅγιος Μάξιμος παρουσίασε τὴν Ἐκκλησία ὄχι σὰν μιὰ πραγματικότητα ἢ σὰν ἕνα στατικὸ οἰκοδόμημα, ἀλλὰ σὰν μιὰ κίνηση ἢ ἀνάβαση πρὸς τὸ Θεό. Αὐτὴ ἡ κίνηση παρουσιάζεται καὶ στὴν ἐξήγηση τῆς Λειτουργίας ποὺ βρίσκεται στὸ κέφ. Γ' τοῦ ἔργου «Περὶ τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἱεραρχίας», ποὺ ἔχει σὰν ὄνομα συγγραφέα τὸ ὄνομα τοῦ Διονυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτη. Ἐντούτοις, ἡ ἐξήγηση τοῦ ἁγίου Μαξίμου εἶναι διαφορετικὴ σὲ πολλὰ σημεῖα ἀπὸ τὴν ἐξήγηση τοῦ Ἀρεοπαγίτη. Ὁ ἅγιος Μάξιμος ἀναγγέλλει στὴν ἀρχὴ ὅτι, ἔπειτα ἀπὸ τὴ σύντομη ἔκθεση τῶν σημασιῶν τῆς Ἐκκλησίας, θὰ δώση μιὰ ἔκθεση ἀκόμα πιὸ σύντομη, τῆς θείας Λειτουργίας. Πράγματι, θὰ συγκεράση ὅλη τὴ θεία Λειτουργία σὲ δώδεκα στιγμές: α) τὴν εἴσοδο τοῦ ἐπισκόπου καὶ τοῦ λαοῦ μέσα στὴν Ἐκκλησία γιὰ τὴν πανηγυρικὴ τέλεση τῆς θείας Λειτουργίας• 2) τὰ ἀναγνώσματα ἀπὸ τὴν ἁγία Γραφή• 3) τὰ ἅσματα• 4) τὶς προτροπὲς γιὰ εἰρήνη• 5) τὴν ἀνάγνωση τοῦ Εὐαγγελίου• 6) τὸ κλείσιμο τῶν θυρῶν• 7) τὴν εἴσοδο τῶν ἁγίων μυστηρίων• 8) τὸν ἀσπασμό• 9) τὸ σύμβολο τῆς πίστεως• 10) τὸ Τρισάγιο• 11) τὴν προσευχὴ «Πάτερ ἡμῶν»• 12) τὸν ὕμνο «Εἷς Ἅγιος. . .». Πρέπει νὰ σημειώσωμε προπάντων ἀνάμεσα στὶς στιγμὲς 10 καὶ 11 ὅτι παραλείπει τὴν Ἀνάμνηση, τὴν Ἐπίκληση, τὸν Καθαγιασμὸ καὶ ἔπειτα ἀπὸ τὴ στιγμὴ 12 ὅτι παραλείπει τὴν ἕνωση τῶν μυστηρίων στὸ Ἅγιο Ποτήριο καὶ τὴν κοινωνία. Ἴσως σύμφωνα μὲ τὴν πλήρη θεώρηση τοῦ ἔργου τούτου, νὰ θεωροῦσε αὐτὲς τὶς στιγμὲς σὰν ἀνέκφραστες κορυφώσεις τοῦ μυστηρίου,ποὺ πρέπει νὰ σεβώμαστε σιωπηλά. Ὁ Hans Urs von Balthasar πιστεύει ὅτι ὁ ἅγιος Μάξιμος δὲν ἀναφέρει τὶς στιγμὲς αὐτές, εἴτε γιατί ἐνόμιζε ὅτι δὲ συναινοῦν σὲ μιὰ συμβολικὴ ἐξήγηση, ἀφοῦ περιβάλλουν τὴν πιὸ πλήρη θεία πραγματικότητα, εἴτε γιατί ἐπίστευε ὅτι ἀποκαλύπτει μέρη τῶν μυστηρίων ποὺ ἔπρεπε νὰ τηροῦνται κρυφὰ μέσα στὴ μυστικὴ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας. (Mystagogie Einführung, στὸ: Kosmische Liturgie2, σελ. 365). Ἀλλὰ ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁμιλεῖ ἄλλοτε γιὰ τὸ μυστήριό τῆς παρουσίας τοῦ σώματος καὶ τοῦ αἵματος τοῦ Χριστοῦ καὶ δίνει καὶ ἐξηγήσεις τῆς κοινωνίας τους. (Περὶ Διαφόρων Ἀποριῶν P.G. 91, 1364). Ἀκόμη καὶ μέσα στὴ Μυσταγωγία, ἀναφέρει τὴ στιγμὴ τῆς κοινωνίας.

45. Ἡ εἴσοδος τοῦ ἐπισκόπου μέσα στὴν Ἐκκλησία γιὰ τὴν τέλεση τῆς Λειτουργίας, σημαίνει τὴν εἴσοδο τοῦ Χριστοῦ μέσα στὸν κόσμο, γιὰ τὴ σωτηρία τῆς ἀνθρώπινης φύσης μὲ τ' ἅγια Πάθη του καὶ τὴν Ἀνάληψή του στὸν οὐρανό, συμβολισμένη μὲ τὴν εἴσοδο τοῦ ἐπισκόπου στὸ ἱερὸ βῆμα καὶ τὴν ἄνοδό του στὸ δεσποτικὸ θρόνο. Ὁ ἅγιος Μάξιμος περιγράφει, μὲ τὴν εὐκαιρία αὐτή, μὲ συγκεντρωτικὸ τρόπο, ὅλο τὸ μυστήριο τῆς σωτηρίας, τονίζοντας τὸ ζωοποιὸ πάθος τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Προσφέρει ὁ Χριστὸς αὐτὸ τὸ πάθος, σὰν τιμὴ ἐξαγορᾶς γιὰ τὰ πάθη μας, ποὺ προκάλεσαν τὴν ἀποσύνθεση, καὶ μᾶς κάνει κοινωνοὺς τοῦ πάθους του, γιὰ νὰ ἐπανορθώσωμε μέσα μας τὰ ἀποσυνθετικά μας πάθη. Μὲ τὰ ἀποσυνθετικά μας πάθη, θὰ πεθαίναμε χωρὶς νὰ προσφερθοῦμε στὸ Θεό• μὲ τὸ ζωοποιό του πάθος ὁ Χριστὸς δίνεται στὸ Θεὸ σὰν ἀντιστάθμισμα γιὰ τὴν στέρηση τῆς δικῆς μας δωρεᾶς. Ἀλλὰ ὁ θάνατος δὲν μπόρεσε νὰ τὸν κρατήση. Μὲ τὸ ζωοποιὸ πάθος του, δίνεται ἐπίσης σ' ἐμᾶς, γιὰ νὰ γεμίση μ' αὐτὸ καὶ νὰ κάνη νὰ ξεπεραστῆ ὁ ἐγωισμὸς τῶν ἀποσυνθετικῶν μας παθῶν. Ἔτσι, ἀπελευθερώνοντας πραγματικὰ τὴ φύση του καὶ δυνάμει τὴ φύση μας, ὑψώνεται προσωπικὰ ἐπάνω στὸ θεῖο θρόνο, προσελκύοντας καὶ μᾶς ἐπίσης ὥς τὸ ναό, ἀπ' ὅπου θὰ μᾶς σύρη ὥς τὸν Ἑαυτό του στὸ τέλος τοῦ κόσμου, πρᾶγμα ποὺ συμβολίζεται μὲ τὴν ἕνωσή μας μὲ τὸ σῶμα καὶ τὸ αἷμα του, ἀναστημένα καὶ μεταμορφωμένα στὸ τέλος τῆς Λειτουργίας.

46. Ἡ εἴσοδος τοῦ λαοῦ μὲ τὸν ἐπίσκοπο μέσα στὴν Ἐκκλησία, σημαίνει τὸ πέρασμα ἀπὸ τὴν ἁμαρτωλὴ ζωὴ στὴν προσπάθεια τοῦ καθαρμοῦ, πρῶτο βαθμὸ τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Ἡ Λειτουργία δὲν ἄρχιζε τότε πρὶν ἀπὸ τὴν εἴσοδο τοῦ ἐπισκόπου.

47. Φαίνεται ὅτι πρόκειται γιὰ τοὺς ψαλμοὺς 91, 92, 94 ποὺ διάβαζαν τότε στὴν ἀρχἠ τῆς Λειτουργίας. Αὐτὰ τὰ ἀναγνώσματα κάνουν νὰ γνωσθῆ ἡ θέληση τοῦ Θεοῦ καὶ οἱ νόμοι τῶν προσπαθειῶν γιὰ τὴν προσοικείωση τῶν ἀρετῶν. Εἶναι τὸ δεύτερο σημεῖο μετὰ τὴν κάθαρση των παθῶν.
Συνεχίζεται

Πηγή