Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΩΝ ΜΟΝΤΕΡΝΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΗΣ ΔΥΣΕΩΣ. Το Μοντέρνο Πνεύμα της Ασίας (26)

Συνέχεια από:Σάββατο, 23 Αυγούστου 2014

Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΩΝ ΜΟΝΤΕΡΝΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΗΣ ΔΥΣΕΩΣ. Το Μοντέρνο Πνεύμα της Ασίας

 Δημιουργώντας την Θρησκεία της Ανατολής

Το πνευματικό σώμα

Πνευματικός εθνικισμός β

Ο Vivekananda προσπάθησε να δημιουργήσει ένα μη φυλετικό (unsexed) πνευματικό σώμα. Έδινε διαρκώς έμφαση στην αφιέρωση και στον ασκητισμό, με πλήρη απάρνηση της κατάληψης από την θηλυκή θεότητα και απάρνηση των σεξουαλικών πρακτικών, τόσο του Vaishnava όσο και των ταντρικών πειραματισμών. Τα φιλοσοφικά κείμενα της Vedanta τον ενέπνευσαν στην αναζήτηση του προς την πραγμάτωση του θεϊκού. Όλα αυτά ταίριαζαν τέλεια στην βικτωριανή ηθική. Στην φαντασία των Βρετανών, η Ινδία αντιπροσώπευε των άκρατο και υπερβολικό ερωτισμό, όπως φαίνεται και στο μυθιστόρημα του E. M. Forster «A Passage to India», 1924. Ο Vivekananda έκανε σκληρές προσπάθειες ώστε να παρουσιάσει μια εικόνα του ινδικού πνευματικού σώματος, ελεύθερου από κάθε σεξουαλικότητα, ώστε να ικανοποιήσει τόσο το ξένο κοινό όσο και την επιθυμία για αξιοπρέπεια της μεσαίας τάξης της Βεγγάλης. Η αυθεντικότητα του Ramakrishna, ως Ινδού πνευματικού ηγέτη είχε γίνει αποδεκτή, όταν ο Friedrich Max Müller, είχε γράψει περί αυτού το δοκίμιο «A Real Mahatman», στο περιοδικό Nineteenth Century (1896). Ο Max Müller στήριξε φυσικά το πρόγραμμα του Vivekananda κάνει τον Ramakrishna ένα άγιο της ινδικής Vedanta φιλοσοφίας, παρόλο που ο Ramakrishna λίγη σχέση είχε με αυτή την φιλοσοφία. Δυο χρόνια πριν από τον θάνατο του, ο Max Müller εξέδωσε το 1898 το μικρό βιβλίο Ramakrishna: His Life and Sayings, βασιζόμενος σε επιλεγμένο (καθαρισμένο, sanitized) υλικό που του παρείχε ο Vivekananda. Ο Müller φαίνεται πως στήριξε το πρόγραμμα του Vivekananda, με σκοπό να πολεμήσει τις προσπάθειες της Madame Blavatsky που ισχυριζόταν πως είχε πρόσβαση στους αληθινούς Mahatmans. Εδώ έχουμε να κάνουμε με μια ινδική και βρετανική συμπαραγωγή κειμένων ηθική, με σκοπό την περιθωριοποίηση του σεξουαλικού σώματος της ινδικής πνευματικότητας. Μια εντυπωσιακή (αν και εσφαλμένη) προσπάθεια.

Ένα άλλο μεγάλο πρόγραμμα παγκοσμιοποίησης της γιόγκα ήταν αρκετά διαφορετικό. Το πρόγραμμα αυτό δεν έδινε έμφαση στον διαλογισμό και την πνευματικότητα, αλλά στις στάσεις του σώματος (asanas), που ονομάστηκε hatha-yoga (δηλαδή ισχυρή γιόγκα), και ήταν απογυμνωμένη από τον παραδοσιακό τονισμό των υπερφυσικών δυνάμεων. Ο Joseph Alter σχολιάζοντας αυτή την απομάκρυνση από τον διαλογισμό, λέει πως «ξεγλιστράει, αποφεύγοντας την πνευματικότητα και την διανοητική φιλοσοφία»¹⁰. Η σωματική αυτή πρακτική, στους επιστημονικούς της ισχυρισμούς ακολουθεί μια κοινή πορεία με την πνευματικότητα: είναι δηλαδή ένας εναλλακτικός τρόπος έκφρασης της σχέσης σώματος και πνεύματος. Τα εργαστηριακά πειράματα του Swami Kuvalayananda, στα οποία ο Alter επικεντρώνει τις μελέτες του, μας θυμίζουν τα πειράματα με το qi gong, με τα οποία θα ασχοληθούμε αργότερα. Αυτοί οι πειραματισμοί προϋποθέτουν μια εναλλακτική, «ανατολική» επιστήμη, η οποία ριζώνει στις σωματικές ασκήσεις. Ο ισχυρισμός ότι είναι επιστημονική, είχε κεντρική σημασία για την εθνικιστική ερμηνεία της γιόγκα, ενώ οι υπερεθνικές προσαρμογές της γιόγκα έχουν διαφορετική γενεαλογία. Η διεθνής, βασιζόμενη στις στάσεις του σώματος γιόγκα, ερμηνεύτηκε στην Δύση ως μια μορφή διασκέδασης, στην ίδια κατηγορία με τις ασκήσεις που κάνουν οι άνθρωποι λάστιχα (contortionism) και τα κόλπα των μάγων (θαυματοποιών). Αυτός είναι ίσως ένας από τους λόγους που ο Vivekananda απέρριψε την hatha-yoga ως μη πνευματική, η οποία δεν προωθεί την πνευματική ανάπτυξη¹¹. Ο B. K. S. Iyengar είχε βάλει την hatha-yoga σε συσκευασία κατάλληλη για το κοινό στην Δύση. Ο Iyengar ήταν ένας από πιο σημαντικούς δασκάλους της διεθνούς γιόγκας από την δεκαετία του 1950 και μετά. Η hatha-yoga, με την έμφαση της στο φυσικό παρά στο πνευματικό, είχε βαθμιαία γίνει μέρος της εναλλακτικής ιατρικής, στα συστήματα υγείας που κυριαρχούνταν από την βίο-ιατρική. Επειδή ένα συνεχώς αυξανόμενο μέρος των ζητημάτων υγείας έχει να κάνει με το ασαφώς προσδιορισμένο πεδίο των ψυχοσωματικών ασθενειών, όπου οι θεραπείες που έχει να προσφέρει η βίο-ιατρική είναι προβληματικές, ανοίγεται ένα πλατύ πεδίο για την εναλλακτική ιατρική  όπως και για εναλλακτικές σωματικές ασκήσεις και εναλλακτικά lifestyle¹². Συνδυαζόμενη με την εναλλακτική ιατρική στην Δύση, η γιόγκα η οποία βασίζεται στις διάφορες στάσεις του σώματος, έχει μετακινηθεί από τον χώρο της ακροβασίας στον χώρο της εναλλακτικής επιστήμης. 

Στην Ινδία όμως, από τα τέλη του 19^ου αιώνα, η γιόγκα ήταν μέρος της εθνικιστικής απάντησης προς τις κριτικές από πλευράς αποικιοκρατών και ιεραποστόλων, οι οποίοι κατηγορούσαν τον φυσικό πολιτισμό των Ινδών, αλλά και την φυσική (σωματική) τους αδυναμία. Ενώ στην Βρετανία τα δημόσια σχολεία προωθούσαν νέα αθλήματα, συνδυάζοντας τα με την αυτοκρατορική υπεροχή, συμπεριλαμβανομένου και του «μυικού Χριστιανισμού», οι Ινδοί εθνικιστές αναγκάστηκαν να απαντήσουν και να προσθέσουν στα μοντέρνα αθλήματα την σωματική καλλιέργεια που προερχόταν από την ασκητική παράδοση των γυμνασίων πάλης (akhada) και από άλλες ασκητικές πρακτικές. Τις ίδιες αυτές παραδόσεις πρόσθεσαν στην μοντέρνα γιόγκα, που πνευματική και σωματική. Υπήρχε μια νέα κατανόηση της σωματικής και πνευματικής υγείας  κάτω από την κυριαρχία της αποικιοκρατίας. Για την Ινδία σημασία είχε η υγεία του έθνους, και όχι η υγεία των ατόμων.

Με την άνοδο της κατανάλωσης στην μεσαία τάξη της Ινδίας κατά την δεκαετία του 1990, αυξήθηκαν οι περιπτώσεις προσωπικών ψυχολογικών προβλημάτων, όπως και η θεραπεία τους. Πριν από αυτή την εποχή λίγη σημασία δόθηκε στις δυτικές  θεωρήσεις και στην θεραπεία των ψυχοσωματικών ασθενειών. Η ψυχανάλυση και η ψυχοθεραπεία είναι διαθέσιμες στην Ινδία, αλλά βρίσκονται στο περιθώριο. Πραγματική άνθιση παρουσιάζουν κάθε είδους και μορφής «ινδική ιατρική», όπως Ayurveda και Unani. Εξαπλώνεται επίσης η πεποίθηση πως η γιόγκα είναι καλή για το πνεύμα και το σώμα. Η ινδική ιατρική θεωρείται ότι ανήκει στο έθνος, το οποίο ενισχύεται με την δυνατότητα να την προστατεύσει ως εθνική κληρονομιά, ακολουθώντας τις διεθνείς τάσεις περί προστασίας ονόματος (trademarking) και ευρεσιτεχνίας 

Συνεχίζεται 
Αμέθυστος