Η ψυχή της σιλικόνης ζ --EΠΑΝΑΛΗΨΗ

Η αίρεση της οικονομίας του πνεύματος θεμελιώνει ήδη το μέλλον μας. Γέννησε ήδη τόν homo oeconomicous. - Η ψυχή της σιλικόνης ζ

ΙΔΟΥ Ο ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ

The soul of Silicone

Η δύναμη του αντιθέτου αγγίγματος από το άγγιγμα τού Μίδα (συνέχεια)

Οι γονείς είναι οι καθεαυτώ επιχειρηματίες, και όπως συμβαίνει με όλους τους επιχειρηματίες, οι πιθανότητες είναι εναντίον τους. Κάθε ανθρώπινη πρόοδος βέβαια, επιχειρήσεων, οικογενειών και κοινωνιών, εξαρτάται από την επιχειρηματική θέληση να ανατρέψει κανείς τις πιθανότητες. Μέσα σε αυτή την οικογένεια πυρήνα, λαμβάνει χώρα η πιο κρίσιμη διαδικασία που οδηγεί στην καπιταλιστική σταθερότητα και πίστη.

Μέσα στην οικογένεια πηγάζουν οι πιο απαραίτητες πράξεις της καπιταλιστικής διαμόρφωσης: η ψυχολογία του δοσίματος, της εξοικονόμησης, και της θυσίας, ενόψει του αβέβαιου μέλλοντος, ενσαρκώνεται σε κάθε παιδί,μέ μια μεγάλη δέσμη δυνατοτήτων, που θα αποδώσει κοινωνικές αμοιβές, που φτάνουν τόσο μακρυά στο μέλλον, που ούτε το πιο διορατικό επιχειρηματικό σχέδιο δεν μπορεί να προβλέψει.

Έτσι λοιπόν, ο πάπας συμφωνεί πλήρως με τον καπιταλισμό, όταν απορρίπτει τον υλισμό. Ο υλισμός είναι ο αιώνιος εχθρός-και πειρασμός-του καπιταλισμού.

Ο πάπας έχει δίκαιο όταν υποστηρίζει πως τα πολυεθνικά μέσα παραγωγής πρέπει να ανήκουν σε πολλά χεριά, και έχει επίσης δίκαιο όταν επικρίνει την εκμετάλλευση των πολλών από τους λίγους σε μια ταξική κοινωνία. Οι μοντέρνες επιχειρήσεις όμως, με τα εκατομμύρια ελεύθερων πελατών και μετόχων(πολλοί από τους οποίους είναι εργάτες που συμμετέχουν σε συνταξιοδοτικά ταμεία) επεκτείνουν τον έλεγχο και τα πλεονεκτήματα της παραγωγής, περισσότερο από κάθε γραφειοκρατία του σοσιαλισμού ή  κάθε επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών.

Τα ανθρωπολογικά δεδομένα δείχνουν πως ο καπιταλισμός δεν αρχίζει με την απληστία που προκαλεί φυλετικούς πολέμους, αλλά με τα δώρα που τους αποτρέπουν. Τα καπιταλιστικά συστήματα αποδίδουν το 85% των εισοδημάτων τους στην εργασία, και αποτελούνται από εκατομμύρια μικρές επιχειρήσεις, που ανήκουν σε εργάτες. Οι μικρές επιχειρήσεις έδωσαν μεγάλη ώθηση στην αύξηση του ανθρώπινου πλούτου, και κατέστρεψαν την ταξική κοινωνία, ενώ ο πόλεμος των τάξεων υφίσταται ακόμα μεταξύ γραφειοκρατών και προλετάριων σε όλα τα σοσιαλιστικά κράτη.

Αν η εκκλησία πραγματικά ενδιαφέρεται για το υλικό πρόβλημα της πείνας και φτώχειας, πρέπει να μετριάσει τις προσπάθειες της που αφορούν την διανομή φαγητού, και να προωθήσει τις ηθικές και πνευματικές συνθήκες της καπιταλιστικής γεωργικής καλλιέργειας. Οποιαδήποτε επιχειρηματικότητα επεκτείνεται στην παραγωγή φαγητού-από την Κίνα μέχρι το Bangladesh-οι άνθρωποι αρχίζουν να παράγουν ώστε να φάνε. Όπου κυβερνά το κράτος εξαπλώνεται η πείνα και η εξάρτηση.

Πάνω απ’ όλα, ο πάπας έχει δίκαιο όταν εκθειάζει την ισότητα. Όπως το επεσήμανε ο Tom Bethell, λαμπρός καθολικός συγγραφέας στην Νέα Υόρκη, η ισότητα ενώπιον του νόμου είναι η κεντρική προϋπόθεση για την καπιταλιστική ευημερία. Χωρίς την ισότητα ενώπιον του νόμου, η ιδιωτική περιουσία δεν μπορεί να διαφυλαχθεί από τους ισχυρούς, και οι ελεύθερες ανταλλαγές δεν μπορούν να λάβουν χώρα. Για να μπορείς να δώσεις, πρέπει να είσαι σε θέση να κατέχεις. Σε μια κοινωνία με στρώματα, όπου οι ισχυροί ελέγχουν τον νόμο, η επιχειρηματική πρόκληση δεν μπορεί να λάβει χώρα. Ο καπιταλισμός ακμάζει επειδή αγωνίζεται για το δικαίωμα περιουσίας, εξίσου για όλους. Για τον λόγο αυτό επωφελείται διαρκώς από τις δημιουργικές εκπλήξεις των φτωχών.

Στην Αμερική σήμερα, οι περισσότερες από τις πιο δημιουργικές και επιτυχημένες νέες επιχειρήσεις, προέρχονται από τις ιδέες και θυσίες αγράμματων ανθρώπων. Πολύ συχνά, οι άνθρωποι αυτοί είναι άποροι μετανάστες, χωρίς προσωπική γοητεία ή γνώση αγγλικών. Δεν έχουν ούτε απολυτήριο λυκείου. Αλλά εργάζονται 16 ώρες ημερησίως, και στο τέλος ξεπερνούν αποδεκτές δυνάμεις και αρχές του κόσμου.

Επειδή οι κορυφαίοι επιχειρηματίες είναι σπάνια κομψοί, ψηλοί, ευφραδείς, ή καλά μορφωμένοι, δεν εντυπωσιάζουν τους ακαδημαϊκούς ή τους αριστοκράτες, και δεν ξοδεύουν τα χρήματα τους στις δραστηριότητες που είναι της μόδας. Ο καπιταλισμός όμως, είναι το μόνο οικονομικό σύστημα, όπου οι τελευταίοι γίνονται πρώτοι υπηρετώντας τους άλλους με ταπεινό τρόπο.

Οι διανοούμενοι και άλλοι που φέρουν την πιστοποίηση «πρώτος», από τα σχολεία και άλλες επαγγελματικές κοινότητες, επαναστατούν εναντίον ενός συστήματος που επιβραβεύει ένα τόσο παρδαλό και ακατάλληλο πλήρωμα, αποτελούμενο από επιχειρηματίες που ο πλούτος τους ξεπερνά αυτόν των παλιών βασιλιάδων. Αυτή όμως η συνεχής άνοδος των ναυαγισμένων της γης, είναι το εξισορροπητικό θαύμα του καπιταλιστικού πλούτου. Και όπως τονίζει ο Bethell, η ισότητα ενώπιον του νόμου τείνει να περιοριστεί σε διάφορες προνομιούχες τάξεις. Αυτό μπορεί να αποφευχθεί μόνο εάν η ισότητα αυτή εξαγιασθεί με την πίστη στην ισότητα ενώπιον του Θεού. Η επιμονή του πάπα να αναφέρεται στην θέση των φτωχών, δεν είναι επίθεση εναντίον του καπιταλισμού, αλλά συμπλήρωση του.

Αν μου επιτρέπετε, θα έλεγα πως ο πάπας ίσως διαπιστώσει, πως η κοσμική κοινωνία όπως την ονειρεύεται πρέπει να είναι επιχειρηματική και καπιταλιστική. Αν και πολλοί καπιταλιστές αποτυγχάνουν να εκπληρώσουν τις ουσιώδεις αξίες του συστήματος, το πρόβλημα των ελεύθερων οικονομιών δεν είναι η φύση της οικονομίας, αλλά η διαφθορά τους από τον κοσμικό ηδονισμό και την ανήθικη κουλτούρα.

Ο καπιταλισμός υποφέρει από την αυξανόμενη προδοσία των ηθικών, πνευματικών και θρησκευτικών του θεμελίων, από πλευράς εκκλησιών και σχολείων, κηρύκων και πολιτικών, που πιστεύουν πως οι ύψιστοι φυσικοί νόμοι του δοσίματος και της πίστης, είναι άσχετοι προς τα μεγάλα δράματα της ανθρώπινης δημιουργικότητας  και παραγωγής, της επιστήμης δηλαδή και της τέχνης.

Το πρόβλημα είναι μια κρίση της θρησκείας. Πάρα πολλοί κληρικοί αρνήθηκαν τις απαιτήσεις του πνεύματος χάριν αδέξιων εγχειρημάτων του υλισμού και κοινωνικής πολιτικής, στερώντας έτσι τον καπιταλισμό από τους απαραίτητους ηθικούς κανόνες και ρίζες, σκορπώντας πείνα και φτώχεια στο όνομα της κοινωνικής δικαιοσύνης.

Ο μακαρίτης επίσκοπος Escriva γράφει: «Μην ξεχνάτε πως η φιλανθρωπία είναι περισσότερο κατανόηση παρά δόσιμο». Η κατανόηση είναι δύσκολη. Είναι όμως το πρώτο βήμα προς μια επιτυχημένη φιλανθρωπία. Το δόσιμο προϋποθέτει μια με πολύ κόπο αποκτημένη κατανόηση των άλλων. Αυτή είναι το κύριο συμπέρασμα που η εμπειρία του καπιταλισμού προσφέρει στην εκκλησία.  Το πνεύμα του καπιταλισμού είναι αυτό που αναγνωρίζει την δυσκολία του επιτυχούς δοσίματος, και κατανοεί την σκληρή δουλειά και την θυσία που καταβάλλει ο χριστιανικός αλτρουισμός, πράγμα για το οποίο έχει πάρει εντολή να κάνει.

Το να δίνεις χωρίς να πληγώνεις είναι δύσκολο. Η υπερβολικά «γενναιόδωρη» ξένη βοήθεια πληγώνει τους αποδέκτες της, σπάζοντας το ηθικό τους ή μειώνοντας τους σε εξαρτημένους,  και η εξάρτηση αυτή τους καταστρέφει την ζωή. Η ανώνυμη ιδιωτική δωρεά μπορεί να είναι από μόνη της καλό πράγμα. Ως παράδειγμα για τους άλλους μπορεί να ενισχύσει το γενναιόδωρο πνεύμα της κοινότητας. Αλλά ως κανόνας της κοινωνίας, το καλύτερο είναι αν οι δότες αναζητήσουν κάποιο είδος εθελοντικής ανταπόδοσης. Γιατί το πνεύμα του δοσίματος σκορπίζεται, ο πλούτος ελκύεται από εκείνους που εμφανίζουν την μεγαλύτερη πιθανότητα ότι θα τον ανταποδώσουν, και που είναι οι πιο ικανοί να τον χρησιμοποιήσουν προς όφελος των άλλων. Εν συντομία, ο πλούτος πάει σε εκείνους, τα δώρα των οποίων προκαλούν τις μεγαλύτερες ανταποδώσεις.

Ακόμα και οι πιο φτωχές οικογένειες θα είναι σε καλύτερη κατάσταση σε ένα σύστημα ελεύθερων επιχειρήσεων και επενδύσεων, παρά με ένα εξαιρετικά «συμπονετικό» επίδομα ανεργίας, που δεν απαιτεί επιστροφή. Η κατανόηση του νόμου της αναλογίας (δηλαδή, για να απαιτήσεις πρέπει πρώτα να προσφέρεις, για να επενδύσεις πρέπει να εξοικονομήσεις, και να σκέφτεσαι τους άλλους για να υπηρετήσεις τον εαυτό σου) είναι κρίσιμη για όλο το φάσμα της κοινωνικής ζωής.

Η πραγματική γενναιοδωρία δεν είναι μαλακή ή συναισθηματική. Η ουσία της δεν είναι το να χαρίσεις κάτι, αλλά το υπεύθυνο δόσιμο. Δεν έχει και πολλή σχέση με τα συνήθως τεμπέλικα ή παραμορφωμένα «καλά έργα» των ευκολόπιστων, με τις διαμαρτυρίες και προγράμματα «κοινωνικής αλλαγής»  και την ισότητα που απαιτεί η στείρα και αρπακτική αριστερά. Το μεγαλύτερο μέρος της πιο πολύτιμης και γενναιόδωρης εργασίας προέρχεται από την εργασία και θυσία των κανονικών πολιτών, που στηρίζουν τις οικογένειες τους, ιδρύουν μικρές επιχειρήσεις, προσφέρουν χρήσιμες υπηρεσίες, επιστρέφουν αυτά που κερδίζουν, με συνέπεια την βελτίωση των ανθρώπων, και με τον τρόπο αυτό εκτελούν το έργο του Θεού.

Ο καπιταλισμός μεταμορφώνει την ώθηση που δίνει το δώρο σε μια πειθαρχημένη διαδικασία δημιουργικής επένδυσης, που βασίζεται σε μια συνεχιζόμενη  και εμπνευσμένη ανάλυση των αναγκών των άλλων. Ο επενδυτής δεν μπορεί να είναι εγωιστής. Ένας πραγματικά εγωκεντρικός καπιταλιστής θα αποφύγει την πρωτοβουλία (τις πιο επισφαλείς, αλλά και πιο προσοδοφόρες καινοτόμες επιχειρήσεις), που επειδή δεν έχει ακόμα δοκιμαστεί, εξαρτάται από την κατανόηση (μέσα στον χώρο της φαντασίας) του κόσμου που βρίσκεται πέρα τον εαυτό μου, και από την γενναιόδωρη και στοχευμένη αφιέρωση σε αυτήν.

Σύμφωνα με τον Adam Smith, ο εγωισμός και η απληστία οδηγούν (σαν να τα κινεί ένα αόρατο χέρι) σε ένα ακμάζοντα καπιταλισμό. Η αλήθεια όμως είναι το αντίθετο του λαμπρού αυτό συμπεράσματος. Ο άπληστος ή εγωκεντρικός άνθρωπος αναζητά πρώτα την δική του άνεση και ασφάλεια-και απαιτεί από το κράτος να του τα δώσει-παίρνοντας από τους άλλους αυτά που δεν έχει κερδίσει. Η απληστία επομένως δεν οδηγεί στον καπιταλισμό αλλά στον σοσιαλισμό. Σαν να οδηγείται από ένα αόρατο χέρι, η ιδιοτέλεια επιβάλλει στην κοινωνία μια ακόμα μεγαλύτερη ευμάρεια, η οποία καταλήγει στην εξαφάνιση της πίστης, της ελπίδας και της φιλανθρωπίας του χριστιανικού καπιταλισμού.

Για τον λόγο αυτό, ο πάπας πρέπει να συνεχίσει να επικρίνει τον σύγχρονο καπιταλισμό για τον υλισμό και την ανηθικότητα του. Το σύστημα όμως μπορεί να σώσει τον εαυτό του, όχι γινόμενο σοσιαλιστικό, αλλά προσκολλώμενο περισσότερο αληθινά στους ουσιαστικούς νόμους του αλτρουισμού της επιχειρηματικότητας.

Ο καπιταλισμός μεταμορφώνει την ώθηση που δίνει το δώρο, σε μια διαδικασία δημιουργικής επένδυσης, που βασίζεται στην συνεχή και εμπνευσμένη ανάλυση των αναγκών των άλλων.

Αναφέρομαι πάλι στα λόγια του επισκόπου Escriva, από την ομιλία του «Στο μαγαζί του Ιωσήφ», όπου ο Κύριος μας είχε επιλέξει να εργαστεί τα πρώτα 30 χρόνια της ζωής του: «Ως αρχή για την εργασία σου μπορώ σου δώσω αυτήν: Αν θες να είσαι χρήσιμος, υπηρέτησε. Γιατί για να  κάνεις σωστά τα πράγματα, πρέπει γνωρίζεις το πως... δεν αρκεί να θες να κάνεις το καλό. Πρέπει να ξέρεις πως να το κάνεις.»

Αυτή η τεχνογνωσία είναι η πρωταρχική πηγή του πλούτου της μοντέρνας οικονομίας. Βασίζεται στην πίστη, ελπίδα, φιλανθρωπία. Και ενισχύεται από την πνευματική πειθαρχία. Όπως το θέτει ο Michael Novak: είναι ο τρόπος με τον οποίο μπορούμε να ανταποκριθούμε στην εντολή του δημιουργού μας, που μας δημιούργησε βάσει της εικόνας του, να είμαστε δηλαδή δημιουργικοί.

Ο εξαγιασμός της εργασίας είναι η πρωταρχική αποστολή της εκκλησίας. Πιστεύω πως αυτό είναι το μεγαλύτερο δώρο που μπορεί να δώσει η εκκλησία σε αυτόν τον εφήμερο κόσμο. Όταν η εργασία είναι εξαγιασμένη, γίνεται έργο του Θεού, και υπακούει στους νόμους του Θεού. Η υπηρεσία των άλλων και η υπηρεσία του Θεού, με μια χρήσιμη επιχείρηση, είναι το μυστικό της ευημερίας και της ελευθερίας.

 
Συνεχίζεται