Συνεχίζεται από:Πέμπτη, 25 Ιουνίου 2015
Puer aeternus
Μέρος δεύτερο
Μια πραγματική περίπτωση
5 Το μεγάλο όνειρο 12
Το μοτίβο της σφίγγας, η οποία θέτει αινίγματα- ή στην προκειμένη περίπτωση η γυναίκα-σφίγγα που του κάνει ερωτήσεις, ενώ οι βασανιστές τον χτυπούν πάνω στο μέτωπο-μας οδηγεί σε ένα διαδεδομένο, ουσιαστικό αρχετυπικό πρόβλημα, το οποίο δεν έχει ακόμα διευκρινισθεί επαρκώς. Έχει να κάνει με αυτό που ονομάζω ψευδοφιλοσοφία-ένα κάλπικο είδος διανοητισμού που προκαλείται από το μητρικό σύμπλεγμα. Το καλύτερο παράδειγμα το βρίσκουμε στο ρωσικό παραμύθι «Τσάρος παρθένα», που έχω ήδη συζητήσει. Είναι η ιστορία των τριών υιών του τσάρου, που με εντολή του πατέρα τους φεύγουν. Ο μεγαλύτερος γιος, που παίρνει τον δρόμο που πάει δεξιά, συλλαμβάνεται από τον πατέρα του μετά την επιστροφή, δηλαδή μένει γαντζωμένος στην παράδοση. Ο δεύτερος πάει αριστερά και εκεί τον συλλαμβάνει μια πόρνη, δηλαδή φυλακίζεται στις ορμές του. Ο τρίτος αδελφός αντίθετα, ο ήρωας, προχωράει-παρά την προειδοποίηση ότι πάει προς τον θάνατο-θαρραλέα ευθεία. Το άλογο του περνά από μια διαδικασία θανάτου και ανάστασης, αλλά ο ήρωας μένει ζωντανός. Τότε συναντά την μεγάλη μάγισσα baba Yaga, η οποία υφαίνει μετάξι και με τα μάτια της παρακολουθεί τις χήνες πάνω στον αγρό, και με την μύτη της σκαλίζει τις στάχτες στον φούρνο της, και μένει στο υπόστεγο μιας περιστρεφόμενης καλύβης που στηρίζεται πάνω σε πόδια κότας και πάνω στην σκεπή έχει το λειρί του κόκορα. Στην αρχή λέει (ο ήρωας) μια μαγική πρόταση ώστε η καλύβη να σταματήσει να περιστρέφεται. Τότε μπαίνει μέσα και βρίσκει την γριά μάγισσα που σκαλίζει την στάχτη με την μύτη της. Αυτή στρέφεται προς το μέρος του και λέει: «Παιδί μου, εθελοντικά πας ή όχι;» Εννοεί αν πάει εθελοντικά σε αυτή την περιπέτεια αναζήτησης. Κατά κάποιο τρόπο ξεκίνησε χωρίς να το θέλει, αφού τα αδέλφια τα προκάλεσε ο πατέρας κατά την διάρκεια μιας γιορτής, λέγοντας πως οι γιοι του δεν έκαναν τόσα όσα αυτός. Η ώθηση είχε προέλθει από το παραδοσιακό παρελθόν, τον πατέρα. Από την άλλη όμως, το ταξίδι είναι εκούσιο, ιδιαίτερα το ταξίδι του νεώτερου, τον οποίο περιγέλασαν ως κάποιον στον οποίο δεν επιτρέπεται να πάει, γιατί έτσι κι’ αλλιώς δε θα φτάσει πουθενά, και θα ήταν προτιμότερο να μείνει πίσω από τον φούρνο. Επομένως, αν και μπορούμε να πούμε πως το ταξίδι του είναι εκούσιο, κάτι δεν πάει καλά με την ερώτηση. Κατ’ αρχάς όμως θέλω να αναφέρω την απάντηση του, γιατί δείχνει πως πρέπει να λυθεί το πρόβλημα. Ο Ιβάν απαντά: «Δεν πρέπει να ρωτάς ένα ήρωα κάτι τέτοιο, γριά μάγισσα. Πεινάω και θέλω το φαΐ μου, βιάσου!» Τότε την απειλεί ακόμα λίγο-πολύ. Ξέρει πολύ καλά ότι η μάγισσα δεν θέλει καμιά απάντηση, και πως η ερώτηση είναι απλά ένα κόλπο για να τον ναρκώσει. Αν ήταν πρόθυμος να απαντήσει θα ήταν σαν να γλιστρούσε πάνω σε μια μπανανόφλουδα. Ήταν όμως ένα κόλπο, και όχι κάτι προς συζήτηση.
Το ερώτημα περί της ελεύθερης βούλησης είναι ένα από τα φιλοσοφικά ερωτήματα που οι άνθρωποι δεν κατάφεραν να λύσουν. Η ελεύθερη βούληση είναι ένα υποκειμενικό αίσθημα. Διανοητικά και φιλοσοφικά υπάρχουν υπέρ και κατά, αλλά κανένα δεν μπορεί να αποδειχθεί. Αν διερωτάστε μήπως κάνετε κάτι γιατί πρέπει ή γιατί το θέλετε, δε θα βρείτε ποτέ την απάντηση. Πάντα μπορείτε να πείτε πως αισθάνεστε ότι το θέλετε, αλλά ίσως είναι απλά ένα ασυνείδητο σύμπλεγμα που σας κάνει να αισθάνεστε έτσι. Είναι ένα υποκειμενικό αίσθημα, αλλά για το εγώ ιδιαίτερα σημαντικό, το να αισθάνεται κανείς μέχρις ενός σημείου ελεύθερος. Είναι κάτι που αφορά την συναισθηματική διάθεση. Εάν δεν είστε σε θέση να πιστεύετε ως ένα βαθμό στην ελεύθερη βούληση και στην ελεύθερη πρωτοβουλία του εγώ, τότε είστε παραλυμένοι, γιατί τότε πρέπει να σκαλίζετε όλα σας τα κίνητρα. Μπορείτε να πάτε στο παρελθόν και να κοιτάξετε ακόμα πιο βαθιά στο ασυνείδητο, αλλά δε θα βρείτε ποτέ την απάντηση. Και αυτό είναι το κόλπο του μητρικού συμπλέγματος. Έτσι προσπαθεί η μάγισσα να παγιδεύσει τον ήρωα: τον θέλει να κάτσει και να σκεφτεί αν πραγματικά θέλει ή όχι, αν πρόκειται για αντιπαράθεση προς τον πατέρα του ή όχι. Εάν είναι έτσι, παγιδεύεται στην πρόταση του πατέρα του, ή θέλει απλά να δείξει ότι είναι μεγάλος γιατί τον κοροϊδεύουν στο σπίτι. Και εν τέλει αν θέλει πραγματικά αυτό που κάνει. Μπορείτε να είστε βέβαιοι ότι θα κάτσει αιώνια εκεί, και η μάγισσα θα τον έχει στο τσεπάκι. Αυτό είναι το μεγάλο κόλπο του μητρικού συμπλέγματος.
Μερικοί Pueri δραπετεύουν από την μητέρα με πραγματικά αεροπλάνα, πετούν μακριά από την μητέρα γη και την πραγματικότητα. Πολλοί άλλοι κάνουν το ίδιο με αεροπλάνα της «σκέψης», με το να υπερίπτανται στον αέρα μέσω κάποιας φιλοσοφικής θεωρίας ή διανοητικού συστήματος. Έχω προσέξει, χωρίς να το σκεφτώ πάρα πολύ, πως στους λατινομαθείς, το μητρικό σύμπλεγμα είναι συνδεδεμένο με ένα περίεργο είδος ισχυρού αλλά στείρου διανοητισμού. Έχουν δηλαδή μια τάση να συζητούν περί Θεού και κόσμου με ένα έντονο διανοητικό αλλά εντελώς κενό δημιουργικότητας τρόπο. Είναι ίσως η ύστατη προσπάθεια αυτών των ανδρών να σώσουν τον ανδρισμό τους. Λέμε απλά, πως ορισμένοι νεαροί άνδρες που βρίσκονται κάτω από την εξουσία της μάνας τους, δραπετεύουν στο βασίλειο της διάνοιας. Εκεί η μάνα δεν έρχεται. Ιδιαιτέρως εάν είναι ένας γεώδης τύπος και έχει αμβλύ και ασυνείδητο άνιμους, δεν μπορεί να τον ακολουθήσει. Επομένως, δεν είναι κατ’ αρχάς καταστροφικό εάν ο γιος μπαίνει στο βασίλειο των βιβλίων και των φιλοσοφικών αναλύσεων, τις οποίες η μητέρα δεν μπορεί να καταλάβει, αλλά μια πρώτη προσπάθεια να ξεφύγει από την εξουσία της μητέρας και του καταπιεστικού άνιμους. Ένας τέτοιος άνδρας έχει τον δικό του μικρό κόσμο-συζητά με άλλους άνδρες και έχει το ευχάριστο αίσθημα ότι αυτό είναι κάτι που δεν καταλαβαίνουν οι γυναίκες. Με τον τρόπο αυτό ξεφεύγει από το θηλυκό αλλά χάνει τον γήινο ανδρισμό του. Σώζει τον πνευματικό του ανδρισμό, αλλά θυσιάζει τον φαλλό του. Αφήνει πίσω τον γήινο ανδρισμό του που διαμορφώνει τον πηλό, που πιάνει και διαμορφώνει την πραγματικότητα, γιατί αυτό του είναι δύσκολο, και δραπετεύει στον χώρο της φιλοσοφίας. Τέτοιοι άνθρωποι προτιμούν την φιλοσοφία, τα παιδαγωγικά, την μεταφυσική και την θεολογία, αλλά το εγχείρημα τους είναι εντελώς νεκρό και χωρίς αίμα, ζουμί. Πίσω από μια τέτοια φιλοσοφία δεν βρίσκεται κανένα πραγματικό ερώτημα, γιατί αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν αληθινά ερωτήματα. Γι’ αυτούς είναι ένα παιγνίδι με τις λέξεις και έννοιες, και λείπει επομένως οποιαδήποτε ποιότητα πειθούς από το εγχείρημα τους. Με τέτοια «φιλοσοφικά» εργαλεία δεν μπορείς να πείσεις ούτε μια πεταλούδα. Κανένας δε θα ακούσει.
Ο ψευδοφιλοσοφικός διανοητισμός είναι διπλής όψεως, γιατί είναι από την μια, όπως προανέφερα, ένας τρόπος απόδρασης από τα εξουσιαστικά νύχια της μητέρας, από την άλλη όμως είναι ατελής, γιατί βασίζεται στην λειτουργία μόνο της διάνοιας, και επομένως μόνο η διάνοια σώζεται. Αυτό ακριβώς βλέπουμε στην τραγωδία του Οιδίποδα, όπου ο Οιδίπους κάνει το λάθος να ασχοληθεί με την ερώτηση, αντί να πει στην Σφίγγα πως δεν έχει το δικαίωμα να κάνει τέτοιες ερωτήσεις, και πως θα την σπάσει στο ξύλο αν το ξανακάνει. Αντί αυτού δίνει μια πολύ καλή διανοητική απάντηση. Η Σφίγγα συνεχίζει το παιγνίδι έξυπνα, με την φαινομενική αυτοκτονία της. Ο ίδιος αυτοσυγχαίρεται και πέφτει κατευθείαν στο μητρικό του σύμπλεγμα. Πέφτει στην τραγική καταστροφή, μόνο και μόνο επειδή απάντησε στην ερώτηση και μετά επαίνεσε τον εαυτό του που κατάφερε να ξεφύγει από την δυσκολία.
Puer aeternus
Μέρος δεύτερο
Μια πραγματική περίπτωση
5 Το μεγάλο όνειρο 12
Το ερώτημα περί της ελεύθερης βούλησης είναι ένα από τα φιλοσοφικά ερωτήματα που οι άνθρωποι δεν κατάφεραν να λύσουν. Η ελεύθερη βούληση είναι ένα υποκειμενικό αίσθημα. Διανοητικά και φιλοσοφικά υπάρχουν υπέρ και κατά, αλλά κανένα δεν μπορεί να αποδειχθεί. Αν διερωτάστε μήπως κάνετε κάτι γιατί πρέπει ή γιατί το θέλετε, δε θα βρείτε ποτέ την απάντηση. Πάντα μπορείτε να πείτε πως αισθάνεστε ότι το θέλετε, αλλά ίσως είναι απλά ένα ασυνείδητο σύμπλεγμα που σας κάνει να αισθάνεστε έτσι. Είναι ένα υποκειμενικό αίσθημα, αλλά για το εγώ ιδιαίτερα σημαντικό, το να αισθάνεται κανείς μέχρις ενός σημείου ελεύθερος. Είναι κάτι που αφορά την συναισθηματική διάθεση. Εάν δεν είστε σε θέση να πιστεύετε ως ένα βαθμό στην ελεύθερη βούληση και στην ελεύθερη πρωτοβουλία του εγώ, τότε είστε παραλυμένοι, γιατί τότε πρέπει να σκαλίζετε όλα σας τα κίνητρα. Μπορείτε να πάτε στο παρελθόν και να κοιτάξετε ακόμα πιο βαθιά στο ασυνείδητο, αλλά δε θα βρείτε ποτέ την απάντηση. Και αυτό είναι το κόλπο του μητρικού συμπλέγματος. Έτσι προσπαθεί η μάγισσα να παγιδεύσει τον ήρωα: τον θέλει να κάτσει και να σκεφτεί αν πραγματικά θέλει ή όχι, αν πρόκειται για αντιπαράθεση προς τον πατέρα του ή όχι. Εάν είναι έτσι, παγιδεύεται στην πρόταση του πατέρα του, ή θέλει απλά να δείξει ότι είναι μεγάλος γιατί τον κοροϊδεύουν στο σπίτι. Και εν τέλει αν θέλει πραγματικά αυτό που κάνει. Μπορείτε να είστε βέβαιοι ότι θα κάτσει αιώνια εκεί, και η μάγισσα θα τον έχει στο τσεπάκι. Αυτό είναι το μεγάλο κόλπο του μητρικού συμπλέγματος.
Μερικοί Pueri δραπετεύουν από την μητέρα με πραγματικά αεροπλάνα, πετούν μακριά από την μητέρα γη και την πραγματικότητα. Πολλοί άλλοι κάνουν το ίδιο με αεροπλάνα της «σκέψης», με το να υπερίπτανται στον αέρα μέσω κάποιας φιλοσοφικής θεωρίας ή διανοητικού συστήματος. Έχω προσέξει, χωρίς να το σκεφτώ πάρα πολύ, πως στους λατινομαθείς, το μητρικό σύμπλεγμα είναι συνδεδεμένο με ένα περίεργο είδος ισχυρού αλλά στείρου διανοητισμού. Έχουν δηλαδή μια τάση να συζητούν περί Θεού και κόσμου με ένα έντονο διανοητικό αλλά εντελώς κενό δημιουργικότητας τρόπο. Είναι ίσως η ύστατη προσπάθεια αυτών των ανδρών να σώσουν τον ανδρισμό τους. Λέμε απλά, πως ορισμένοι νεαροί άνδρες που βρίσκονται κάτω από την εξουσία της μάνας τους, δραπετεύουν στο βασίλειο της διάνοιας. Εκεί η μάνα δεν έρχεται. Ιδιαιτέρως εάν είναι ένας γεώδης τύπος και έχει αμβλύ και ασυνείδητο άνιμους, δεν μπορεί να τον ακολουθήσει. Επομένως, δεν είναι κατ’ αρχάς καταστροφικό εάν ο γιος μπαίνει στο βασίλειο των βιβλίων και των φιλοσοφικών αναλύσεων, τις οποίες η μητέρα δεν μπορεί να καταλάβει, αλλά μια πρώτη προσπάθεια να ξεφύγει από την εξουσία της μητέρας και του καταπιεστικού άνιμους. Ένας τέτοιος άνδρας έχει τον δικό του μικρό κόσμο-συζητά με άλλους άνδρες και έχει το ευχάριστο αίσθημα ότι αυτό είναι κάτι που δεν καταλαβαίνουν οι γυναίκες. Με τον τρόπο αυτό ξεφεύγει από το θηλυκό αλλά χάνει τον γήινο ανδρισμό του. Σώζει τον πνευματικό του ανδρισμό, αλλά θυσιάζει τον φαλλό του. Αφήνει πίσω τον γήινο ανδρισμό του που διαμορφώνει τον πηλό, που πιάνει και διαμορφώνει την πραγματικότητα, γιατί αυτό του είναι δύσκολο, και δραπετεύει στον χώρο της φιλοσοφίας. Τέτοιοι άνθρωποι προτιμούν την φιλοσοφία, τα παιδαγωγικά, την μεταφυσική και την θεολογία, αλλά το εγχείρημα τους είναι εντελώς νεκρό και χωρίς αίμα, ζουμί. Πίσω από μια τέτοια φιλοσοφία δεν βρίσκεται κανένα πραγματικό ερώτημα, γιατί αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν αληθινά ερωτήματα. Γι’ αυτούς είναι ένα παιγνίδι με τις λέξεις και έννοιες, και λείπει επομένως οποιαδήποτε ποιότητα πειθούς από το εγχείρημα τους. Με τέτοια «φιλοσοφικά» εργαλεία δεν μπορείς να πείσεις ούτε μια πεταλούδα. Κανένας δε θα ακούσει.
Ο ψευδοφιλοσοφικός διανοητισμός είναι διπλής όψεως, γιατί είναι από την μια, όπως προανέφερα, ένας τρόπος απόδρασης από τα εξουσιαστικά νύχια της μητέρας, από την άλλη όμως είναι ατελής, γιατί βασίζεται στην λειτουργία μόνο της διάνοιας, και επομένως μόνο η διάνοια σώζεται. Αυτό ακριβώς βλέπουμε στην τραγωδία του Οιδίποδα, όπου ο Οιδίπους κάνει το λάθος να ασχοληθεί με την ερώτηση, αντί να πει στην Σφίγγα πως δεν έχει το δικαίωμα να κάνει τέτοιες ερωτήσεις, και πως θα την σπάσει στο ξύλο αν το ξανακάνει. Αντί αυτού δίνει μια πολύ καλή διανοητική απάντηση. Η Σφίγγα συνεχίζει το παιγνίδι έξυπνα, με την φαινομενική αυτοκτονία της. Ο ίδιος αυτοσυγχαίρεται και πέφτει κατευθείαν στο μητρικό του σύμπλεγμα. Πέφτει στην τραγική καταστροφή, μόνο και μόνο επειδή απάντησε στην ερώτηση και μετά επαίνεσε τον εαυτό του που κατάφερε να ξεφύγει από την δυσκολία.
Συνεχίζεται
Aμέθυστος
Aμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου