Ο νομπελίστας οικονομολόγος Joseph Stiglitz προειδοποιεί: "Βαδίζουμε στη λάθος πλευρά της παγκοσμιοποίησης"

Πηγή: eglimatikotita

Ο τιμημένος με το νόμπελ Nobel Memorial Prize in Economic Sciences το 2001, με άρθρο του στους NY Times μας προειδοποιεί πως οδεύουμε στη λάθος πλευρά της παγκοσμιοποίησης, με ένα δριμύ κατηγορώ ενάντια στη κυβέρνηση των Η.Π.Α.. Κείμενο που αφορά την Αμερική, αλλά ο λόγος του μας αγγίζει όλους, ακόμα και στην Ελλάδα , διαβάστε το γιατί:

"Οι εμπορικές συμφωνίες είναι ένα θέμα που μπορεί να ρίξει στάχτυ στα μάτια, αλλά θα πρέπει όλοι να αφιερώσουμε την απαιτούμενη προσοχή. Αυτή τη στιγμή, υπάρχουν εμπορικές προτάσεις στα σκαριά , οι οποίες απειλούν να θέσουν τους περισσότερους Αμερικάνους στη λάθος πλευρά της παγκοσμιοποίησης.

Οι αντικρουόμενες απόψεις σχετικά με τις συμφωνίες αυτές είναι πραγματικά σε διάρρηξη με τον ιστό της κοινωνίας για το Δημοκρατικό Κόμμα, αν και δεν θα το είχατε αντιληφθεί αυτό από την ρητορική του προέδρου Ομπάμα. Στις δηλώσεις του στο "State of the Union", για παράδειγμα, αναφέρεται θετικά στις «νέες εμπορικές συνεργασίες» που «θα δημιουργήσουν περισσότερες θέσεις εργασίας." Αμέσως επόμενο στη συζήτηση, είναι το θέμα της εταιρικής σχέσης στο δαχτυλίδι του Ειρηνικού (σ.μ. οι μικρές χώρες που συνορεύουν με τον Ειρηνικό, ειδικά της ανατολικής Ασίας), ή αλλιώς TPP, η οποία θα συγκεντρώνει 12 χώρες κατά μήκος του δαχτυλιδιού του Ειρηνικού και θα εξελιχθεί στη μεγαλύτερη ζώνη ελεύθερων συναλλαγών στον κόσμο.

Οι διαπραγματεύσεις για το TPP ξεκίνησαν το 2010, με σκοπό , σύμφωνα με τον Εμπορικό Αντιπρόσωπο των Ηνωμένων Πολιτειών ,την αύξηση του εμπορίου και των επενδύσεων, μέσω της μείωσης των δασμών και άλλων φραγμών στο εμπόριο μεταξύ των χωρών που συμμετέχουν. Αλλά οι διαπραγματεύσεις TPP λαμβάνουν χώρα σε μυστικές συζητήσεις, αναγκάζοντάς μας να βασιστούμε στα σχέδια που διέρρευσαν και να μαντέψουμε έτσι τις προτεινόμενες διατάξεις. Την ίδια στιγμή, το Κονγκρέσο πρότεινε φέτος σχέδιο (σ.μ. νόμου) που θα επιτρέπει στο Λευκό Οίκο να δρα άμεσα,χωρίς κωλυσιεργία, σύμφωνα με την οποία το Κογκρέσο απλά εγκρίνει ή απορρίπτει ό, τι εμπορική συμφωνία τίθεται ενώπιόν του, χωρίς αναθεωρήσεις ή τροποποιήσεις.

Διαμάχη έχει ξεσπάσει, και δικαιολογημένα. Με βάση τις διαρροές - και την ιστορία των ρυθμίσεων στο παρελθόν για τις εμπορικές συμφωνίες - είναι εύκολο να συναχθεί το σχέδιο του συνόλου του TPP, και δεν δείχνει να είναι καλό. Υπάρχει ένας πραγματικός κίνδυνος ότι θα ωφελήσει το πλουσιότερο κομμάτι τόσο της αμερικανικής ,όσο και της παγκόσμιας ελίτ εις βάρος όλων των άλλων. Το γεγονός ότι ένα τέτοιο σχέδιο είναι υπό εξέταση,είναι απόδειξη του πόσο βαθιά ανισότητα προκύπτει μέσα από τις οικονομικές πολιτικές μας.

Ακόμη χειρότερα, συμφωνίες, όπως η TPP είναι μία μόνο πτυχή ενός ευρύτερου προβλήματος: η μεγάλη κακοδιαχείριση από μέρους μας, της παγκοσμιοποίησης.

Ας το δούμε ιστορικά πρώτα. Σε γενικές γραμμές, οι εμπορικές προσφορές σήμερα, είναι σαφώς διαφορετικές από εκείνες που γίνονται στις δεκαετίες που ακολούθησαν τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν οι διαπραγματεύσεις επικεντρώθηκαν στη μείωση των δασμών. Όπως οι δασμοί κατέβηκαν σε όλες τις πλευρές, το εμπόριο επεκτάθηκε, και κάθε χώρα μπορούσε να αναπτύξει τους τομείς στους οποίους είχε πλεονεκτήματα και ως εκ τούτου, το βιοτικό επίπεδο θα αυξανόταν. Ορισμένες θέσεις εργασίας θα χανόντουσαν, αλλά δημιουργούντω νέες θέσεις εργασίας.

Σήμερα, ο σκοπός των εμπορικών συμφωνιών είναι διαφορετικός. Οι δασμοί σε όλο τον κόσμο είναι ήδη χαμηλοί. Η έμφαση έχει μετατοπιστεί προς "μη δασμολογικούς φραγμούς", και το πιο σημαντικό από αυτά - για τα εταιρικά συμφέροντα που πιέζουν συμφωνίες - είναι οι κανονισμοί. Τεράστιες πολυεθνικές εταιρείες διαμαρτύρονται ότι ασυνεπής κανονισμοί καθιστούν την επένδυση δαπανηρή. Αλλά οι περισσότεροι από τους κανονισμούς, ακόμα και αν είναι ατελής, είναι εκεί για έναν λόγο: για την προστασία των εργαζομένων, των καταναλωτών, της οικονομίας και του περιβάλλοντος.

Επιπροσθέτως, οι κανονισμοί αυτοί συχνά έχουν τεθεί σε εφαρμογή από τις κυβερνήσεις, ώστε να ανταποκρίνονται στις δημοκρατικές απαιτήσεις των πολιτών τους. Οι εμπορικές συμφωνίες ισχυρίζονται πως είναι απλά μια ρυθμιστική εναρμόνιση, μια φράση που υπονοεί ένα αθώο σχέδιο για την προώθηση της αποτελεσματικότητας. Κάποιος θα μπορούσε, φυσικά, να θεωρήσει τη κανονιστική εναρμόνιση ως ενίσχυση των κανονισμών, σύμφωνα με τα υψηλότερα πρότυπα που ισχύουν κάπου αλλού. Αλλά όταν οι εταιρείες ζητούν την εναρμόνιση, αυτό που πραγματικά εννοούν είναι μια κούρσα προς τα κάτω (σ.μ. των στάνταρ).

Όταν συμφωνίες, όπως η TPP διέπουν το διεθνές εμπόριο - όταν κάθε χώρα έχει συμφωνήσει να διαθέτει όμοιους ελάχιστους κανονισμούς - πολυεθνικές εταιρείες μπορούν να επιστρέψουμε στην πρακτική που ήταν διαδεδομένη πριν το Clean Air και το Clean Water Act γίνουν νόμοι (το 1970 και το 1972, αντίστοιχα) και πριν ακόμα να χτυπήσει η τελευταία οικονομική κρίση . Οι εταιρείες σε όλο τον κόσμο μπορεί να συμφωνήσουν ότι αν απαλλαγούμε από τους κανονισμούς , αυτό θα ήταν καλό για τα εταιρικά κέρδη. Διαπραγματευτές του εμπορίου θα μπορούσαν να μας πείσουν ότι αυτές οι εμπορικές συμφωνίες θα ήταν καλές για το εμπόριο και τα εταιρικά κέρδη. Αλλά θα υπάρξουν κάποιες μεγάλοι χαμένοι - δηλαδή, εμείς οι υπόλοιποι.

Αυτά τα υψηλά πονταρίσματα είναι ο λόγος για τον οποίο είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο να αφήσουμε τις εμπορικές διαπραγματεύσεις να προχωρήσουν σε άκρα μυστικότητα. Σε όλο τον κόσμο, τα Υπουργεία Εμπορίου καταλαμβάνονται από εταιρικά και οικονομικά συμφέροντα. Και όταν οι διαπραγματεύσεις είναι μυστικές, δεν υπάρχει κανένας τρόπος να εξασφαλίζεται η δημοκρατική διαδικασία και αυτή να μπορεί να ασκήσει τους ελέγχους και τις ισορροπίες που απαιτούνται για να θέσει όρια για τις αρνητικές επιπτώσεις των συμφωνιών αυτών.

Το απόρρητο μπορεί να είναι αρκετό για να προκαλέσει σημαντική διαμάχη για το TPP. Αυτό που γνωρίζουμε από τα στοιχεία τη καθιστά πιο δυσάρεστο. Ένα από τα χειρότερα είναι ότι επιτρέπει στις εταιρείες να ζητήσουν αποζημίωση σε ένα διεθνές δικαστήριο, όχι μόνο για την άδικη ζημιά, αλλά και για την υποτιθέμενη μείωση των πιθανών κερδών τους ως αποτέλεσμα της ρύθμισης. Αυτό δεν είναι ένα θεωρητικό πρόβλημα. Η Philip Morris έχει ήδη δοκιμάσει αυτή την τακτική ενάντια στην Ουρουγουάη, υποστηρίζοντας ότι οι αντικαπνιστικοί της κανονισμοί , οι οποίοι έχουν κερδίσει βραβεία από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, κακώς βλάπτουν τα κέρδη της, αφού παραβιάζουν τη διμερή συνθήκη για το εμπόριο μεταξύ της Ελβετίας και της Ουρουγουάης. Με αυτή την έννοια, οι πρόσφατες εμπορικές συμφωνίες θυμίζουν τους Πολέμους του Οπίου, στους οποίους οι δυτικές δυνάμεις απαίτησαν επιτυχώς, από τη Κίνα να παραμείνει ανοικτή στο όπιο, διότι είδαν ότι έχει ζωτική σημασία για τη διόρθωση , αλλιώς θα διαμορφωνόταν ένα μεγάλο εμπορικό έλλειμμα.


Οι διατάξεις περιλαμβάνονται ήδη σε άλλες εμπορικές συμφωνίες οι οποίες χρησιμοποιούνται αλλού για να υπονομεύσουν την περιβαλλοντική και άλλες ρυθμίσεις. Οι αναπτυσσόμενες χώρες πληρώνουν ένα υψηλό τίμημα για την υπογραφή αυτών των διατάξεων , αλλά τα στοιχεία που να επιβεβαιώνουν πως παίρνουν περισσότερες επενδύσεις σε αντάλλαγμα είναι αμφιλεγόμενα. Και αν αυτές οι χώρες είναι τα πιο προφανή θύματα, το ίδιο θέμα θα μπορούσε να αποτελέσει πρόβλημα και για τις ίδιες τις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς και Αμερικανικές εταιρείες θα μπορούσαν ενδεχομένως να δημιουργήσουν μια θυγατρική σε κάποια χώρα του Ειρηνικού, να επενδύσουν στις Ηνωμένες Πολιτείες μέσω της θυγατρικής αυτής εταιρίας, και στη συνέχεια να αναλάβουν δράση εναντίον της κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών - να πάρουν τα δικαιώματα ως μια «ξένη» εταιρεία που δεν θα είχαν ως αμερικανική εταιρεία . Και πάλι, αυτό δεν είναι απλώς μια θεωρητική πιθανότητα: Υπάρχουν ήδη κάποιες ενδείξεις πως οι εταιρείες επιλέγουν πώς να διοχετεύσουν τα χρήματά τους σε διάφορες χώρες με βάση το σε ποια, η νομική τους κατάσταση σε σχέση με τη κυβέρνηση, είναι ισχυρότερη.


Υπάρχουν και άλλες επιβλαβείς διατάξεις. Η Αμερική μάχεται για να μειώσει το κόστος της υγειονομικής περίθαλψης. Αλλά το TPP θα κάνει την εισαγωγή των γενόσημων φαρμάκων πιο δύσκολη, και επομένως θα αυξηθούν οι τιμές των φαρμάκων. Στις φτωχότερες χώρες, αυτό δεν είναι μόνο για μεταφορά χρημάτων σε εταιρικά ταμεία: χιλιάδες θα πεθάνουν χωρίς λόγο. Φυσικά, αυτοί που κάνουν την έρευνα θα πρέπει να αποζημιωθούν. Γι 'αυτό έχουμε ένα σύστημα διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας. Αλλά το σύστημα των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας πρέπει να εξισορροπήσει προσεκτικά τα οφέλη της προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας με έναν άλλο αξιόλογο στόχο: να καταστήσει την πρόσβαση στη γνώση περισσότερο διαθέσιμη. Έχω γράψει πριν για το πώς το σύστημα έχει κακοποιηθεί από εκείνους που επιδιώκουν να υπάρχουν πατέντες για τα γονίδια που προδιαθέτουν τον καρκίνο του μαστού στις γυναίκες . Το Ανώτατο Δικαστήριο αποφάνθηκε απορρίπτοντας αυτές τις πατέντες, αλλά όχι προτού πολλές γυναίκες υπέφεραν χωρίς λόγο. Οι εμπορικές συμφωνίες παρέχουν ακόμη περισσότερες ευκαιρίες για την κατάχρηση των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας.

Οι ανησυχίες αυξάνονται. Ένας τρόπος για να ερμηνεύσουμε τα έγγραφα που διέρρευσαν διαπραγματεύσεων δείχνει ότι το TPP θα καταστήσει ευκολότερο για τις αμερικανικές τράπεζες να πωλούν τα επικίνδυνα παράγωγα σε όλο τον κόσμο, ίσως θέτοντας μας στο ίδιο σημείο, που οδήγησε στη Μεγάλη Ύφεση.

Παρ 'όλα αυτά, υπάρχουν και εκείνοι που υποστηρίζουν με πάθος το TPP και συμφωνίες όπως αυτή, συμπεριλαμβανομένων πολλών οικονομολόγων. Αυτό που κάνει δυνατή αυτή η υποστήριξη είναι κίβδηλο, απομυθοποιημένη οικονομική θεωρία, η οποία έχει παραμείνει σε κυκλοφορία κυρίως γιατί εξυπηρετεί τα συμφέροντα των πλουσιότερων.

Το ελεύθερο εμπόριο ήταν το κεντρικό δόγμα της οικονομίας κατά τα πρώτα έτη της πειθαρχίας. Ναι, υπάρχουν νικητές και ηττημένοι, η θεωρία έφυγε, αλλά οι νικητές μπορούν πάντα να αποζημιώσουν τους ηττημένους, έτσι ώστε το ελεύθερο εμπόριο (ή ακόμα πιο ελεύθερο εμπόριο) είναι μια win-win κατάσταση. Το συμπέρασμα αυτό, δυστυχώς, βασίζεται σε πολυάριθμες υποθέσεις, πολλές από τις οποίες είναι απλά λάθος.

Οι παλαιότερες θεωρίες, για παράδειγμα, απλώς αγνόησαν τον κίνδυνο, και υποτίθεται ότι οι εργαζόμενοι θα μπορούσαν να κινούνται απρόσκοπτα μεταξύ των θέσεων εργασίας. Θεωρήθηκε ότι η οικονομία ήταν σε πλήρη απασχόληση, έτσι ώστε οι εργαζόμενοι που εκτοπίστηκαν από την παγκοσμιοποίηση θα κινηθούν γρήγορα από τομείς χαμηλής παραγωγικότητας (η οποία είχε αναπτυχθεί απλώς και μόνο επειδή ο ξένος ανταγωνισμός κρατήθηκε σε απόσταση μέσω των δασμών και άλλων εμπορικών περιορισμών) σε τομείς υψηλής παραγωγικότητας. Αλλά όταν υπάρχει ένα υψηλό επίπεδο ανεργίας, και ειδικά όταν ένα μεγάλο ποσοστό των ανέργων ήταν άνεργοι μακράς διαρκείας (όπως συμβαίνει σήμερα), δεν μπορεί να υπάρξει τέτοιος εφησυχασμός.


Σήμερα, υπάρχουν 20 εκατομμύρια Αμερικανοί που θα ήθελαν μια εργασία πλήρους απασχόλησης, αλλά δεν μπορούν να βρουν. Εκατομμύρια έχουν σταματήσει να ψάχνουν. Έτσι, υπάρχει πραγματικός κίνδυνος ότι τα άτομα θα μετακινηθούν από μια απασχόληση χαμηλής παραγωγικότητας , σε μια απασχόληση σε ένα προστατευμένο τομέα και θα καταλήξει σε μηδενική παραγωγικότητα τις τεράστιες τάξεις των ανέργων. Αυτό πονάει ακόμη και εκείνους που διατηρούν την εργασία τους, καθώς η αύξηση της ανεργίας δίνει καθοδική πίεση στους μισθούς τους.

Μπορούμε να συζητήσουμε το γιατί η οικονομία μας δεν αποδίδει με τον τρόπο που υποτίθεται ότι θα το έκανε- αν αυτό είναι λόγω της έλλειψης συνολικής ζήτησης, ή επειδή οι τράπεζες μας, ενδιαφέρονται περισσότερο για την κερδοσκοπία και τις πράξεις χειραγώγησης της αγοράς από το δανεισμό, δεν παρέχουν επαρκή κεφάλαια για τις μικρές και μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις. Αλλά ανεξάρτητα από τους λόγους αυτούς, η πραγματικότητα είναι ότι αυτές οι εμπορικές συμφωνίες δεν οδηγήσουν σε αύξηση της ανεργίας.

Ένας από τους λόγους που είμαστε σε τόσο κακή κατάσταση είναι ότι έχουμε κακοδιαχείριση της παγκοσμιοποίησης. Οικονομικές πολιτικές μας ενθαρρύνουν στην εξωτερική ανάθεση των θέσεων εργασίας: Τα προϊόντα που παράγονται στο εξωτερικό με φθηνό εργατικό δυναμικό μπορεί να επιστρέψουν φτηνά πίσω στις Ηνωμένες Πολιτείες. Έτσι, οι Αμερικανοί εργαζόμενοι καταλαβαίνουν ότι έχουν να ανταγωνιστούν με αυτούς στο εξωτερικό, και η διαπραγματευτική ισχύ τους εξασθενεί. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που το πραγματικό μέσο εισόδημα των πλήρους απασχόλησης εργαζομένων ανδρών είναι χαμηλότερο από ό, τι ήταν πριν από 40 χρόνια.

Οι Αμερικάνοι πολιτικοί αναμιγνύουν αυτά τα προβλήματα. Ακόμη και στην καλύτερη περίπτωση, η παλιά θεωρία του ελεύθερου εμπορίου, διατύπωνε πως μόνο οι νικητές θα μπορούσαν να αντισταθμίσουν τους ηττημένους, όχι ότι θα το έκαναν. Και δεν έχουν - το αντίθετο μάλιστα. Οι υπέρμαχοι των εμπορικών συμφωνιών λένε συχνά ότι η Αμερική για να είναι ανταγωνιστική, όχι μόνο θα πρέπει οι μισθοί να κοπούν, αλλά το ίδιο θα πρέπει να γίνει και για τους φόρους και τις δαπάνες, ειδικά για τα προγράμματα που είναι προς όφελος των απλών πολιτών. Θα πρέπει να αποδεχθούν το βραχυπρόθεσμο πόνο, λένε, γιατί μακροπρόθεσμα, όλοι θα ωφεληθούν. Αλλά, όπως ο John Maynard Keynes περίφημα είπε κάπου αλλού, «μακροπρόθεσμα είμαστε όλοι νεκροί». Σε αυτή την περίπτωση, υπάρχουν λίγα στοιχεία για το ότι οι εμπορικές συμφωνίες θα οδηγήσουν σε ταχύτερη ή πιο έντονη ανάπτυξη.

Οι επικριτές του TPP είναι τόσο πολλοί, επειδή τόσο η διαδικασία όσο και η θεωρία που περιλαμβάνει είναι σε πτώχευση. Αντιπολίτευση δεν άνθισε μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και στην Ασία, όπου οι συνομιλίες έχουν παγώσει.

Ενώ ηγείται μιας πλήρους απόρριψης της διαδικασίας fast-track για την TPP, ο ηγέτης της πλειοψηφίας της Γερουσίας, Harry Reid, φαίνεται να μας έχουν δώσει μια μικρή αναβολή. Εκείνοι που βλέπουν τις εμπορικές συμφωνίες, ως πλουτισμό των εταιρειών σε βάρος του 99 τοις εκατό φαίνεται να έχει κερδίσει αυτή την αψιμαχία. Αλλά υπάρχει ένας ευρύτερος πόλεμος για να εξασφαλίσουν ότι η εμπορική πολιτική - και η παγκοσμιοποίηση γενικότερα - είναι σχεδιασμένη έτσι ώστε να αυξηθούν τα πρότυπα της ζωής των περισσότερων Αμερικανών. Η έκβαση αυτού του πολέμου παραμένει αβέβαιη.

Σε αυτή τη σειρά, έχω επανειλημμένα επισημάνει δύο σημεία: Το πρώτο είναι ότι το υψηλό επίπεδο της ανισότητας στις Ηνωμένες Πολιτείες σήμερα, και η τεράστια αύξηση του κατά τη διάρκεια των τελευταίων 30 ετών, είναι το σωρευτικό αποτέλεσμα μιας σειράς πολιτικών, προγραμμάτων και νόμων. Δεδομένου ότι ο ίδιος ο πρόεδρος τόνισε ότι η ανισότητα θα πρέπει να είναι η κορυφαία προτεραιότητα της χώρας του, κάθε νέα πολιτική, πρόγραμμα ή νομοθεσία πρέπει να εξεταστεί υπό το πρίσμα των επιπτώσεών της στην ανισότητα. Συμφωνίες, όπως το TPP συνέβαλαν με διάφορους τρόπους σε αυτή την ανισότητα. Οι εταιρίες μπορούν να επωφεληθούν, και είναι πολύ πιθανό, σίγουρα όμως όχι βέβαιο, ότι το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν, όπως συμβατικά μετράται θα αυξηθεί. Αλλά η ευημερία των απλών πολιτών είναι πιθανό να λάβει ένα χτύπημα.
Και αυτό με φέρνει στο δεύτερο σημείο που έχω επανειλημμένα τονίσει: Το ότι οι φτωχοί σιγά σιγά θα ωφεληθούν, όσο ωφελούνται οι πλούσιοι, είναι ένας μύθος. Μια αύξηση των κερδών των εταιριών - όπως η TPP θα κάνει - δεν θα βοηθήσει απαραίτητα εκείνους στη μέση, πόσο δε εκείνους στο κάτω μέρος . "

Το αυθεντικό κείμενο πρωτο δημοσιεύθηκε στους N.Y. Times και μπορείτε να το δείτε στο σύνδεσμο: http://opinionator.blogs.nytimes.com/2014/03/15/on-the-wrong-side-of-globalization/

Μετάφραση για την Ελλάδα: foititesoikonomikon.blogspot.com