Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ (40)

Συνέχεια από: Σάββατο 28 Ιανουαρίου 2017

Προλεγόμενα σε μία φιλοσοφική Χριστολογία.

του Xavier Tilliette.

          
7. Maine de Biran.

Ένας άλλος τύπος σχολίου βρίσκεται στον Maine de Biran μέσα στην "τρίτη οδό". Θα μπορούσαμε να τον ονομάσουμε ψυχολογική εξήγηση ή ορθολογιστική. Δέν απαιτεί να είναι τίποτε άλλο απο μία εμπνευσμένη γλώσσα, μία διπλή κατανόηση, ένας απόηχος στο βάθος της συνειδήσεως. Θα τολμούσαμε να μιλήσουμε για αλληγορία εάν αυτή δέν ήταν ένα ασταθές είδος το οποίο φτάνει μέχρι την παρωδία, όπως για παράδειγμα στον Φώϋερμπαχ, τον Μάρξ, τον Νίτσε, οι οποίοι παίζουν με τα ιερά κείμενα. Ένα καλό παράδειγμα  αλληγορίας προσφέρθηκε απο τον Karl Philipp Moritz, τον φίλο του Γκαίτε, σ'ένα μικρό κείμενο με τον τίτλο "περί Λόγου". Πρόκειται για λογοτεχνική συρραφή παρά για μία προσαρμογή τού Προλόγου. Το περιεχόμενο ειναι τόσο διαδεδομένο και ρευστό όσο και ποιητικό. Ας δούμε τους πρώτους στίχους: "Ο Λόγος είναι το ένδυμα που τυλίγει την σκέψη αλλά χωρίς τον Λόγο η σκέψη θα ήταν τίποτε! Ο Λόγος είναι παντοδύναμος. Ήταν στην Αρχή και ήταν παρά τω Θεώ και ο Θεός ήταν ο Λόγος και μέσω του Λόγου έγινε το παν, όλο εκείνο που έγινε! "

          Αυτοί οι ρυθμοί είναι γλυκείς και σοβαροί, τίποτε άλλο! Με τον Biran πλησιάζουμε την λυρική εξηγητική, στην πιό διανοητική μορφή μίας Χριστιανικής γνώσεως. Αλλά ο Biran δέν θα είχε τολμήσει απο μόνος να δοκιμάσει την μετάθεση! Άλλαξε, στον σχολιασμό, τον νεαρό φίλο Charles Loyson. Ο Σχολιασμός του Loyson και οι σημειώσεις του Biran στο Ευαγγέλιο του Ιωάννη είναι σημειώσεις κυρίως στις εσωτερικές σελίδες ενός αντιγράφου της Κ.Δ. (ΤΟΥ 1819), το οποίο διατηρείται ακόμη στην βιβλιοθήκη της Ακαδημίας της Γαλλίας. Ο Charles έζησε απο το 1791 εώς το 1820 και πέθανε 29 ετών απο φυματίωση!       

          Ο Loyson μεταφράζει σε ψυχολογική γλώσσα. Αφήνει να υφίσταται το "μυστήριο τού Αποστόλου", η Θεολογική σημασία", η "πίστη" και σχεδόν κατά γράμμα επιδίδεται σε μία παράλληλη ανάγνωση, ανθρωπολογική, δηλαδή στην "περιγραφή του ανθρώπου". "Εν αρχή" γίνεται "το πρώτο πράγμα που δοκιμάζουμε, που αισθανόμαστε". Ο Λόγος είναι ο χτύπος της ζωής, σημείο της νοημοσύνης-ή ο όρος του Φάουστ "πράττω"-ή τέλος το Έγώ. Ο Θεός είναι η ουσία ή η ψυχή. "Το Εγώ ήταν με την ψυχή, ήταν η ψυχή, καθώς ήταν επίσης ο Υιός της". "Τα πάντα δι'αυτού εγένετο" πρέπει να εκληφθεί με φυσική σημασία. Η συστηματοποίηση τού κόσμου είναι το έργο της νοήσεως. Το Εγώ είναι λοιπόν η ζωή, το φώς, το "κλειδί τού παντός". Αυτό λάμπει στους ανθρώπους αλλά στα σκότη τής ευαισθησίας των αισθητηρίων. Παρ'όλα αυτά ο νεαρός ποιητής δέν επιχειρεί μία συστηματική μετάβαση. Ο Πατήρ, η Δημιουργία, διατηρούν την αυτόχθονη σημασία τους. Με τον άνθρωπο τον ονομαζόμενο Ιωάννη η αποκάλυψη αναγεννάται ξαφνικά, παρότι το "δι'αυτού" (του στίχου 7 "ίνα πάντες πιστεύωσι δι'αυτού"), αναφέρεται στο Εγώ. Ο Ενσαρκωθείς Λόγος είναι ο Θείος Λόγος, αλλά ο νεαρός Loyson στον οποίο απομένουν μόνον μερικές εβδομάδες ζωής, δέν στέκεται στο σώμα! Ο Λόγος-Εγώ ο ανθρώπινος είναι η εικόνα ενός Θείου Εγώ το οποίο φανερώνει την ζωή, η Θεία δραστηριότητα η οποία μας κοινωνήθηκε στο φυσικό φώς του ανθρώπινου Λόγου. Ο Λόγος Υιός του Θεού, συναιώνιος, είναι εσωτερικός λόγος του Θεού, ουσιώδης πράξη του Θεού, Φώς αληθινό, αιώνιο και δημουργικό. Ενώ η ζωή του Εγώ εκφράζει την "γέννηση της θελήσεως του Θεού (στίχος 13), το Θείο Εγώ, εμφανισθέν στον "πραγματικό και φαινομενικό" κόσμο, φανερώνει την δόξα του, μία έκφραση της υπέρτατης νοημοσύνης-είναι και αλήθεια και της αγάπης ή της χάριτος αρχή της πράξης. Και έτσι η ανθρωπολογία δέν πέρασε πολύ τα σύνορα της Θεολογίας. Αυτό το γραπτό θα είχε χαθεί εάν δέν το είχε ανακαλύψει ο Biran. Ο οποίος σχολίασε με την σειρά του εμπνευόμενος απο τον φίλο του, στα περιθώρια του Ευαγγελίου του κατά Ιωάννην αμέσως μετά την ανακάλυψη του και στηρίζονται σχεδόν αποκλειστικά στην αντιστοιχία ανάμεσα στην "ψυχολογική εσωτερική αλήθεια" και την θρησκευτική εξωτερική αλήθεια. Είναι η έννοια της πιό υψηλής ψυχολογίας", η οποία αποκωδικοποιείται στους λόγους του Χριστού. Επομένως ο άρτος του ουρανού σημαίνει τις "τροφές της ψυχής", την αλήθεια και την δικαιοσύνη. Το Εγώ, το πνεύμα του ανθρώπου αποσύρρεται στον κόλπο του Πατρός. Το Εγώ είναι η οδός, η αλήθεια και η ζωή. Δέν πρόκειται καθόλου για μία διάλυση της Θεολογικής πραγματικότητος αλλά γι ατην απόκτηση μίας αναλογικής γλώσσας. Ακόμη καλύτερα, "η ψυχολογική ανάλυση έχει τον ίδιο σκοπό με τον λόγο του Θεού". Δύο δάσκαλοι λοιπόν μοιράζονται την τρίτη οδό: ο εξωτερικός Δάσκαλος, ο Ιησούς Χριστός, ο εσωτερικός Δάσκαλος και το Άγιο Πνεύμα το οποίο δέν διακρίνεται απο το Εγώ!

          Όταν το 1823 ο Biran έγραψε με την σειρά του μία παράφραση του Προλόγου, ήταν παρακινημένος ακριβώς απο την ανακάλυψη της τρίτης οδού. Ακόμη και οι στίχοι του Ιωάννη ερμηνεύονται σύμφωνα με την σχηματοποίηση των τριών οδών. Θεός ο Πατήρ είναι η πρώτη αιτία, το πνεύμα καθαυτό. Αυτός απεκαλύφθη απο τον ενσαρκωμένο Λόγο, τον μεσάζοντα, ο οποίος αναγγελθηκε απο τον Πρόδρομο. Ο Πατήρ είναι η ψυχή, Ο Λόγος ενωμένος στο σώμα είναι το Εγώ ή η νόηση, Ιωάννης ο Πρόδρομος συμβολίζει την ανθρώπινη οργάνωση ή μάλλον τα σωματικά σημεία που έχουν εντυπωθεί, ο Ιωάννης είναι το ανθρώπινο σύνθετο! Η αναλογία φαίνεται στον Biran τέλεια, παρ'όλα αυτά στην τελευταία της πλευρά είναι λίγο σκοτεινή!

          Μετά απο αυτό το σχήμα που αναφέρεται στην τριπλότητα των ζώων, ο παραλληλισμός εκτυλλίσσεται χωρίς εκπλήξεις. Η ζωή της ψυχής απαιτεί το Θείο πνεύμα, διότι :

          "Δέν μπορεί παρά να είναι αυτό το αντικατοπτριζόμενο φώς που καθαρίζει πρώτα απ'όλα αυτή και την πηγή απο την οποία απορρέει και στην οποία επιστρέφει λόγω της αγάπης.

          Αλλά εάν κυριαρχεί ο οργανισμός και εάν  "η νόηση παραμένει κολλημένη στον κατώτερο πόλο της στο Εγώ που γίνεται μοναδικό κέντρο του αισθητού κόσμου" τότε τα "πυκνά σκότη", "τα αισθητά σκότη", σκοτεινιάζουν το φώς του πνεύματος (στίχοι 5 και 13). Η τύφλωση του "σαρκικού ανθρώπου" είναι η υποτίμηση της μικτής του φύσης (duplex in humanitate), της υποβάθμισης του και της άγνοιας της "πιό υψηλής πηγής απο την οποία κατήλθε και στην οποία είναι αναγκαίο να επιστρέψει! (στίχος 10).

          Αυτή η ανύψωση του "ζωντανού πνεύματος", του ενσαρκωθέντως πνεύματος", ήηοποία εμποδίζεται απο τον σωματικό άνθρωπο, απαιτείται απο τον "πνευματικό άνθρωπο"  (στίχοι 11,13).

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.