Περί εκπορεύσεως του Αγίου Πνεύματος Λόγος Δεύτερος (20)

ΠΕΡΙ ΕΚΠΟΡΕΥΣΕΩΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ 

ΛΟΓΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΣ

Ο ΛΟΓΟΣ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΞΕΧΑΣΑΝ ΟΙ ΘΕΟΛΟΓΟΥΝΤΕΣ

Συνέχεια από: Τρίτη, 21 Μαρτίου 2017

47. Αλλά, λέγουν (οι Λατίνοι), o Χρυσόστομος θεολόγος λέγει ότι: «ήλθε προς εμάς ο Χριστός, μας έδωσε το εξ αυτού Πνεύμα και ανέλαβε το σώμα μας»˙ και πάλι ότι «διά το ότι το σώμα τού Χριστού έγινε επί γης ναός τής θείας δυνάμεως, γίνε και συ ναός καθ’ ομοίωσιν αυτού, διότι δέχεσαι το Πνεύμα στελλόμενον παρ’ αυτού˙ όπως λοιπόν επιγνώσας τόν Χριστόν επέγνωσες τον Θεό, έτσι και δεχόμενος Πνεύμα Χρίστου εδέχθης τον Θεό».

Από εδώ λοιπόν γίνεται φανερό περί της επιγνώσεως˙ περί δε της αποστολής και της δόσεως είπαμε και προηγουμένως. Πρέπει όμως να κατανοήσουμε και εδώ πρώτα, τί λέγει Πνεύμα ο Χρυσόστομος πατήρ λαμβανόμενο και διδόμενο, την ουσία και την υπόσταση του Πνεύματος ή την χάρη και την ενέργεια; Αλλά για να μην κοπιάζουμε ερευνώντες, ας προβάλουμε αυτόν τον ίδιο τον χρυσό θεολόγο ερμηνευτή και του ζητουμένου μας τούτου˙ διότι αυτός στον λόγο Περί του Πνεύματος λέγει, «ἡ δωρεά πέμπεται, τό Πνεῦμα οὐκ ἀποστέλλεται». Ακούγοντας δε τον Ιωάννη τον Πρόδρομο και Βαπτιστή να λέγει περί Χριστού, ότι δεν έλαβε με το μέτρο το Πνεύμα από τον Πατέρα, διότι, λέγει, «δεν δίδει με το μέτρο το Πνεύμα ο Πατήρ», αλλά «όλα τα έδωσε εις την χείρα του», εξηγώντας ο ίδιος λέγει˙ «πνεύμα εδώ λέγει την ενέργεια, διότι αυτή είναι η μεριζόμενη. Πράγματι όλοι εμείς ελάβαμε με μέτρο την ενέργεια του Πνεύματος, εκείνος δε έλαβε ολόκληρη την ενέργεια˙ εάν δε η ενέργεια αυτού αμέτρητος, πόσο μάλλον η ουσία». Και αλλού πάλι προβάλλοντας εκείνο το ψαλμικό προς εξήγηση, λέγει, «ἐξεχύθη χάρις εις τα χείλη σου», λέγει, «βλέπεις ότι ο λόγος είναι περί της οικονομίας;». Και έπειτα από λίγο λέγει, «εδώ εννοεί την χάριν η οποία ήλθε επί την σάρκα. Πράγματι όλη η χάρις ἐξεχύθη εις τον ναόν εκείνον˙ "διότι δεν δίδει με μέτρο το Πνεύμα εις εκείνον ο Πατήρ". Εμείς όμως έχουμε μικρό μέρος, μία ρανίδα από εκείνη την χάριν˙ "διότι εκ του πληρώματος αυτού, λέγει, ελάβομεν όλοι εμείς", σαν να έλεγε κανείς, από το υπερβλύζον, από το περίσσευμα. Και πάλι δεν είπε, "δίδω το Πνεύμα", αλλά "θα εκχύσω από το Πνεύμα μου επί πάσα σάρκα". Και η σε τόσα μέρη του κόσμου διδομένη χάρις είναι μέρος της δωρεάς και αρραβώνας˙ "δώσας, λέγει, τον αρραβώνα του Πνεύματος εις τας καρδίας ημών". Εννοεί το μέρος της ενεργείας, διότι βεβαίως ο Παράκλητος δεν μερίζεται».

48. Την ενέργεια λοιπόν ταύτη έλαβε και ο ναός εκείνος και στους άξιους παρέχει παρ’ εαυτού ο Χριστός. Συ δε ακούγοντας εδώ τον χρυσορρήμονα να λέγει, «ο Χριστός μας έδωσεν», ενθυμήσου και τους λόγους εκείνους, τους οποίους είπαμε προ ολίγου, ότι Θεός και ύπαρξις Θεού δεν υφίσταται προς έτερον ούτε δίδεται προς κάποιον˙ αλλά και αναίτιος είναι, έχων αιτίαν αυτόν τον ίδιον εκ του όποιου υπάρχει αναιτίως, αλλά μη υπάρχων εξ αυτού δι' αιτίαν. Όπως δε Θεός και ύπαρξις Θεού είναι αναίτιος, έτσι το δι' αιτίαν γεγονός είναι κοινό σε αυτόν τον αναίτιον και στα αναιτίως εξ αυτού υπάρχοντα. Για αυτό, ενώ πολλές φορές έχει λεχθεί από τον Θεάνθρωπο Λόγο και εν συνεχεία από τους θεοφόρους ότι το Πνεύμα πέμπεται και δίδεται παρά του Υιού, δεν έχει λεχθεί ποτέ χωρίς αιτία, ούτε χωρίς το λαμβάνον πρόσωπο για το όποιον και πέμπεται˙ αλλά πάντοτε το αποδίδει συνδεδεμένο με τις αιτίες πρώτον μεν ο μόνος και Θεός και θεολόγος, ο όποιος έθεσε απολύτως και το εκπορευόμενο χωρίς καμία αιτία, έπειτα δε και όλοι οι δι' αυτού ομιλούντες, από τούς όποιους διδασκόμεθα εμείς ότι δεν είναι η υπόστασις του παναγίου Πνεύματος και εκ του Υιού, ούτε δίδεται ούτε λαμβάνεται από κανένα, αλλά η θεία χάρις και η ενέργεια. Εάν δε δεν μνημονεύουν ούτε όλοι ούτε πάντοτε τα πρόσωπα και τις αιτίες, τούτο συμβαίνει όχι διότι δεν φρονούν κατ' αυτό τον τρόπο, αλλά διότι αυτά έχουν λεχθεί πολλάκις και γι' αυτό είναι ομολογούμενα. Μη προσέχοντας τούτο επιμελώς οι λατινόφρονες, παρενόησαν και διέστρεψαν πολλά χωρία του μεγάλου Αθανασίου και του θείου Κυρίλλου.

(Συνεχίζεται)

Αμέθυστος

Το αρχαίο κείμενο:

47. Ἀλλ᾿ ὁ Χρυσόστομος, φασί, θεολόγος, «ἦλθε» φησίν «ὁ Χριστός πρός ἡμᾶς, ἔδωκεν ἡμῖν τό ἐξ αὐτοῦ Πνεῦμα καί ἀνέλαβε τό ἡμέτερον σῶμα»˙ καί πάλιν, «διά τό γενέσθαι ναόν τῆς θείας δυνάμεως ἐπί γῆς τό σῶμα τοῦ Χριστοῦ, γίνῃ καί σύ ναός καθ᾿ ὁμοίωσιν αὐτοῦ˙ δέχῃ γάρ ἐκπεμπόμενον παρ᾿ αὐτοῦ τό Πνεῦμα˙ ὥσπερ οὖν Χριστόν ἐπιγνούς ἐπέγνως Θεόν οὕτω δή καί Πνεῦμα Χριστοῦ ἐδέξω Θεόν».

Περί μέν οὖν τῆς ἐπιγνώσεως αὐτόθεν δῆλον˙ περί δέ τῆς ἀποστολῆς καί τῆς δόσεως καί πρότερον εἰρήκαμεν. Δεῖ δ᾿ ὅμως κἀνταῦθα πρῶτον συνιδεῖν, τί ποτ᾿ ἄρα Πνεῦμά φησιν ὁ Χρυσόστομος Πατήρ λαμβανόμενόν τε καί διδόμενον, αὐτήν τήν οὐσίαν καί τήν ὑπόστασιν τοῦ Πνεύματος ἤ τήν χάριν καί τήν ἐνέργειαν; Ἀλλ᾿ ἵνα μή κάμνωμεν ἀνερευνῶντες, αὐτόν τοῦτον τόν χρυσοῦν θεολόγον ἑρμηνέα προβαλώμεθα καί τοῦ νῦν ζητουμένου παρ᾿ ἡμῶν˙ οὗτος γάρ ἐν μέν τῷ Περί τοῦ Πνεύματος λόγῳ, «ἡ δωρεά», φησί, «πέμπεται, τό Πνεῦμα οὐκ ἀποστέλλεται». Ἰωάννου δέ τοῦ προδρόμου καί βαπτιστοῦ λέγοντος ἀκηκοώς περί Χριστοῦ, ὡς οὐκ ἐκ τοῦ μέτρου παρά τοῦ Πατρός ἔλαβε τό Πνεῦμα, «οὐ γάρ ἐκ μέτρου», φησί, «δίδωσι τό Πνεῦμα ὁ Πατήρ», ἀλλά πάντα δέδωκεν ἐν τῇ χειρί αὐτοῦ, ἐξηγούμενος αὐτός φησι˙ «Πνεῦμα ἐνταῦθα τήν ἐνέργειαν λέγει˙ αὕτη γάρ ἐστιν ἡ μεριζομένη. Πάντες γάρ ἡμεῖς μέτρῳ τήν ἐνέργειαν τοῦ Πνεύματος ἐλάβομεν, ἐκεῖνος δέ ὁλόκληρον ἔλαβε πᾶσαν τήν ἐνέργειαν˙ εἰ δέ ἡ ἐνέργεια αὐτοῦ ἀμέτρητος, πολλῷ μᾶλλον ἡ οὐσία». Καί ἀλλαχοῦ πάλιν ἐκεῖνο τό ψαλμικόν εἰς ἐξήγησιν προθείς, «ἐξεχύθη χάρις ἐν χείλεσί σου», «ὁρᾷς», φησίν, «ὅτι περί τῆς οἰκονομίας ὁ λόγος»; Καί μετ᾿ ὀλίγα˙ τήν χάριν γάρ φησιν ἐνταῦθα τήν ἐλθοῦσαν ἐπί τήν σάρκα˙ πᾶσα γάρ ἡ χάρις ἐξεχύθη εἰς τόν ναόν ἐκεῖνον˙ "οὐ γάρ ἐκ μέτρου δίδωσιν ἐκείνῳ τό Πνεῦμα ὁ Πατήρ". Ἡμεῖς δέ, μικρόν τι καί ρανίδα ἀπό τῆς χάριτος ἐκείνης ἔχομεν˙ "ἐκ τοῦ πληρώματος γάρ, φησίν", "αὐτοῦ ἡμεῖς πάντες ἐλάβομεν", ὡς ἄν εἴποι τις, ἐκ τοῦ ὑπερβλύζοντος, ἐκ τοῦ περιττεύοντος. Καί πάλιν, οὐκ εἶπε "δίδωμι τό Πνεῦμα", ἀλλ᾿ ἐκχεῶ ἀπό τοῦ Πνεύματός μου ἐπί πᾶσαν σάρκα". Καί ἡ ἐν τοσούτοις τοῦ κόσμου κλίμασι διδομένη χάρις μέρος τι τῆς δωρεᾶς ἐστι καί ἀρραβών˙ "δούς γάρ", φησί, "τόν ἀρραβῶνα τοῦ Πνεύματος ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν". Τό μέρος λέγει τῆς ἐνεργείας, οὐ γάρ δή ὁ παράκλητος μερίζεται».

48. Τήν γοῦν ἐνέργειαν ταύτην καί ὁ ναός ἐκεῖνος  ἔλαβε καί τοῖς ἀξίοις παρ᾿ ἑαυτοῦ παρέχει ὁ Χριστός. Σύ δ᾿ ἐνταῦθα νῦν ἀκούων τοῦ χρυσορρήμονος λέγοντος, «ὁ Χριστός ἔδωκεν ἡμῖν», ἀναμνήσθητι καί τῶν λόγων ἐκείνων, οὕς φθάσαντες εἰρήκαμεν, ὅτι Θεός καί Θεοῦ ὕπαρξις πρός ἕτερον οὐκ ἔστιν, οὐδέ δόδοταί τινι˙ ἀλλά καί ἀναίτιός ἐστιν, αὐτόν αἰτίαν ἔχων τόν ἐξ οὗ ὑπάρχει ἀναιτίως, ἀλλ᾿ οὐκ ἐξ αὐτοῦ ὑπάρχων δι᾿ αἰτίαν. Ὥσπερ δέ Θεός καί Θεοῦ ὕπαρξις ἀναίτιος, οὕτω τό δι᾿ αἰτίαν γεγονός κοινόν αὐτῷ τε τῷ ἀναιτίῳ καί τοῖς ἀναιτίοις ἐξ αὐτοῦ ὑπάρχουσι. Διό πολλάκις εἰρημένον καί παρά τοῦ θεανθρώπου Λόγου καί καθεξῆς παρά τῶν θεοφόρων πέμπεσθαί τε καί δίδοσθαι παρά τοῦ Υἱοῦ τό Πνεῦμα, οὐδαμοῦ χωρίς αἰτίας εἴρηται, οὐδ᾿ ἄνευ προσώπου τοῦ λαμβάνοντος, δι᾿ ὅν καί πέμπεται˙ ἀλλ᾿ ἀεί συνεζευγμένον ταῖς αἰτίαις ἀποδέδωκε πρῶτον μέν ὁ μόνος καί Θεός καί θεολόγος, ὅς καί τό ἐκπορευόμενον ἀπολύτως ἔθηκε χωρίς ἡστινοσοῦν αἰτίας, ἔπειτα δέ καί οἱ δι᾿ αὐτοῦ λαλοῦντες ἅπαντες, παρ᾿ ὧν ἡμεῖς διδασκόμεθα μή τήν ὑπόστασιν τοῦ παναγίου Πνεύματος εἶναι καί ἐκ τοῦ Υἱοῦ, μηδέ δίδοσθαι ταύτην, μηδέ λαμβάνεσθαι παρ᾿ οὐδενός, ἀλλά τήν θείαν χάριν καί τήν ἐνέργειαν. Εἰ δ᾿ ἄρα καί μή πάντες, μηδ᾿ ἀεί μέμνηνται τῶν προσώπων ἤ τῶν αἰτιῶν, οὐχ ὡς μή οὕτω φρονοῦντες, ἀλλ᾿ ὡς πολλάκις εἰρημένων καί ὡς ἐντεῦθεν ὁμολογουμένων ὄντων. Καί τοῦτο μή προσχόντες μηδ᾿ ἐπιστήσαντες οἱ λατινικῶς φρονοῦντες, πολλά τῶν τοῦ μεγάλου Ἀθανασίου καί τῶν τοῦ  θείου Κυρίλλου παρενόησαν καί περιέτρεψαν κακῶς.