Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ (13)

Συνέχεια από: Πέμπτη 21 Μαρτίου 2019

Προλεγόμενα σε μία φιλοσοφική χριστολογία. 
Του Xavier Tilliette. 

CHRISTUS SUMMUS PHILOSOPHUS.

4. Σωκράτης και Ιησούς. 

         

 Η πονηρή σύγκριση ανάμεσα στον Ιησού και τον Σπινόζα παραπέμπει στο κλασσικό παράλληλο ανάμεσα στον Ιησού και τον Σωκράτη, το οποίο δέν αναφέρεται απο τον Σπινόζα. Αυτός ο παραλληλισμός ξεκινά περίπου απο τους πρώτους χρόνους της Πατριστικής. Προσωποποιεί την αντιπαράθεση και τον διάλογο ανάμεσα στην φιλοσοφία και τον Χριστιανισμό, και ιστορικά ανάμεσα στην φιλοσοφία (ή σοφία) των εθνικών και την φιλοσοφία των Χριστιανών. Είναι ένας απο τους τόπους της φιλοσοφικής ιστορίας τής φιλοσοφίας, ένας καταλύτης τής σχέσεως, η οποία είναι πάντοτε τόσο δύσκολο να ξεχωρίσει και να διακριθεί, ανάμεσα στην σκέψη και τον στοχαστή. Ο Σωκράτης, όπως τον φωτογράφισε και με τόσο θαυμαστό τρόπο τον διόρθωσε ο Πλάτων, είναι η επώνυμη φιγούρα και σχεδόν ο Άγιος Προστάτης της φιλοσοφίας. Και αυτός υπήρξε ένας περιπλανώμενος δάσκαλος, και αυτός δέν άφησε τίποτε γραπτό, η επιβίωσή του όπως και εκείνη του Χριστού, βασίζεται στην μαρτυρία των μαθητών οι οποίοι τον δόξασαν, και ο θάνατος του και η βίαιη καταδίκη του, ενός δικαίου, φάνηκε σαν προειδοποίηση, μία πρόβλεψη. Έτσι ο παραλληλισμός σχεδόν συστήνεται απο μόνος του, με φυσικό τρόπο, χωρίς επιλογή μέρους, και συνεχίζει στους αιώνες, πότε τονίζοντας την αντίθεση, πότε υπογραμμίζοντας την γειτνίαση, υποκείμενος στις εναλλαγές τών αντιπάλων συμμάχων, της φιλοσοφίας και της αποκαλύψεως, τής νοήσεως και της πίστεως. Έχει τους κυρίαρχους χρόνους του, ιδιαιτέρως στην μοντέρνα εποχή, στην Αναγέννηση, στον 18ο και 19ο αιώνα. Προκάλεσε μία σημαντική γραμματεία απο την οποία αναδύονται πολλά ιδιοφυή θέματα. Το πορτραίτο τού Σωκράτη είναι μία υποχρεωτική άσκηση του ιστορικού τής φιλοσοφίας, ένα πορτραίτο που έχει συνήθως σαν αντίγραφο εκείνο του Ιησού.

          Εδώ δέν θα βρούμε ούτε ένα ίχνος αυτών των βιογραφιών και των παραλληλισμών. Η διαδρομή τους όμως τελικώς κυριαρχείται απο την διάσημη θέση του Κίρκεγκαρντ, ή οποία σημαδεύεται και αυτή απο την ειρωνεία, έναν μακρυνό απόηχο τής τετάρτης συνόδου του Λουτερανού, similitudo christum inter et Socratem in dissimilitudine praecipue est posita (η ομοιότης του Χριστού και του Σωκράτη στηρίζεται στην ανομοιότητα) Παρ'όλα αυτά ούτε αυτός θεώρησε αναγκαίο να χαμηλώσει τον Σωκράτη για να δοξάσει τον Χριστό. Στον Χριστό κατοικεί σωματικά η πληρότης της Θεότητος, κάτι που τον Καθιστά ασύγκριτο.

          "Η ειρωνική προσωπικότης δέν είναι παρά το σκίτσο μίας προσωπικότητος".

          Υπάρχει αρκετό υλικό για να δούμε ότι η ανομοιότης είναι και αυτή διδακτική και ότι στον Σωκράτη υπάρχει εν αναμονή αυτό που ο Χριστός καλείται να καλύψει. Η ειρωνεία, η γνωστική άγνοια και η μαιευτική μπορούν να χρησιμεύσουν σαν προετοιμασία στην μεταστροφή. Ακόμη και ο Κίρκεγκαρντ, έμπειρος στις μάσκες και στο κρύψιμο, επηρεάστηκε πολύ απο τον Σωκράτη! Ιδιαιτέρως στις "μελέτες", στα "φιλοσοφικά ψιχία" και στο "Υστερόγραφο", ο Σωκράτης είναι ένας σοβαρός συζητητής, σε μόνιμο διάλογο. Μ'αυτόν ο Κίρκεκαρντ, ο οποίος χρησιμοποιεί την ειρωνεία του δευτέρου βαθμού και μασκαρεύεται σαν μυστικός πράκτορας, έχει έναν σύμμαχο στην φιλοσοφική αγορά. Και όταν πρόκειται να αποδομήσει την Εγελιανή απαίτηση μίας καθολικής γνώσεως, ο Σωκράτης είναι στο πλευρό του Χριστιανισμού, συμμαχεί με τον ειρωνικό Χριστιανό. Αλλά στις αντιπαραθέσεις τού μαθητού μπορεί μόνον να υποδαυλίσει την ύπαρξη, δέν προσφέρει την κατάσταση γιά να δημιουργήσει την απόφαση. Δέν είναι ο Δάσκαλος η παραδοξότητα τού οποίου πυρακτώνει την πίστη. Στον εθνικό κόσμο ο Σωκράτης είναι ό,τι καλύτερο και σπουδαιότερο. Αλλά ο πιό μικρός στην Βασιλεία των ουρανών είναι μεγαλύτερος απο αυτόν. Σαν υπάρχων λόγω του πάθους της εσωτερικότητος, σχεδιάζει μία αναλογία με την πίστη. Παρ'όλα αυτά όμως η αναλογία είναι ανίκανη να μεταστρέψει, η φιλοσοφία του Σωκράτη συμπεριφέρεται απέναντι στον Χριστιανισμό σαν την αυτογνωσία απέναντι στην γνώση της αμαρτίας, σαν την άγνοια  και την ενοχή. Για τον Κίρκεγκαρντ των θρησκευτικών διαλόγων ο Σωκράτης είναι μία ξεπερασμένη γοητεία, το σημείο της συγκριτικής οπτικής γωνίας είναι πλέον ανίερο!

          Ο Κίρκεγκαρντ είχε έναν ειδικό στον σωκρατισμό πρόγονο στο πρόσωπο του Χάμανν. Ο Μάγος του Βορρά ωθείται ακόμη περισσότερο στην ειρωνεία, στην κοροϊδία, στην αυτοαποξένωση. Ο Σωκράτης είναι ένα δανεισμένο όνομα, μία μάσκα και μία κουκούλα για τον συγγραφέα των Σταυροφοριών, ενός φιλολόγου. Αυτός ο ίδιος είναι μία μάσκα ζωντανή που ντύνει έξοχες φιγούρες, αυτό το πνευματικό σκίτσο του Αλκιβιάδη διέσχισε τους αιώνες και οδηγεί την ερμηνεία του Χάμανν και του Κίρκεκαρντ. Και όμως η μόδα του σωκράτη του 18ου αιώνος αδιαφόρησε γι'αυτόν, υπερηφανευόμενη για ένα ιδανικό κουλτούρας και ανθρωπισμού, μία ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Ο Χάμανν δέν μοιράστηκε αυτόν τον άκαιρο θαυμασμό. Στις σωκρατικές του μνήμες μασκαρεμένος με την γκριμάτσα του Σωκράτη, υπερβάλλει την αντίθεση, στην γραμμή των Σειληνών, τόσο αγαπητών στον Έρασμο, τους "τρελλούς του Θεού".Χάρη στην ομοιότητα τους λοιπόν ο Σωκράτης εισήλθε στην τυπολογία : ο γνόφος αγνωσίας είναι προοίμιο της πίστεως, ο δαίμων είναι μία διαίσθηση του Αγίου Πνεύματος, ο θάνατος του μία προφητεία του Σταυρού. Γίνεται λοιπόν αντιληπτός σαν Τύπος Χριστού, και στο παράδειγμα του, κάτω απο το κενωτικό ένδυμα του κύκνου, ο Μάγος μετασχηματίζεται σε θεολόγο και μάρτυρα του Χριστού.

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.