Ερμηνεία στη θεία λειτουργία
Του αγίου Νικολάου Καβάσιλα
Κεφάλαιο 31
Για ποιο λόγο ο ιερεύς στον αγιασμό των δώρων δεν καλεί τον Υιό, αλλά τον Πατέρα;
1. Άλλα γιατί ο ιερεύς δεν καλεί τον Υιό να αγιάσει τα δώρα, που είναι και Ιερεύς και αγιαστής, όπως είπαμε, αλλά καλεί τον Πατέρα;
2. Για να μάθουμε ότι τη δύναμη του αγιασμού ο Σωτήρας την κατέχει όχι ως άνθρωπος, αλλά ως Θεός και λόγω της θείας δυνάμεως την οποία έχει κοινή με τον Πατέρα.
3. Αυτό θέλοντας να δηλώσει και ο ίδιος ο Κύριος, όταν τελούσε το μυστήριο έβλεπε στον ουρανό και παρουσίαζε τον άρτο στον Πατέρα. Για τον ίδιο λόγο τον βλέπουμε και μερικά θαύματα να τα κάνει με το ίδιο σχήμα της ευχής προς τον Θεό, για να δείξει ότι δεν ήταν έργα της ανθρώπινης φύσεως, κατά την οποία είχε Μητέρα επάνω στη γη, αλλά έργα της θεότητάς Του, κατά την οποία είχε Πατέρα τον Θεό. Και όταν έμελλε να ανεβεί στο σταυρό, θέλοντας να δείξει τις δύο θελήσεις Του, την θεία και την ανθρώπινη, τη μεν θέληση της θεότητας Του την αναθέτει στον Πατέρα, τη δε θέληση της ανθρώπινης φύσεώς Του την έλεγε δική Του. «Όχι όπως εγώ θέλω, λέγει, άλλα όπως θέλεις Εσύ», και «Ας μη γίνει το θέλημά μου, αλλά το δικό Σου». Ότι και Αυτός (ο Κύριος) είχε την ίδια αυτή θέληση που απέδιδε στον Πατέρα, φαίνεται από τα ίδια τα λόγια, με τα οποία μοιάζει να ξεχωρίζει τη θέλησή Του από τη θέληση του Πατρός. Διότι το «Ας μη γίνει το θέλημά μου, άλλα το δικό Σου» δείχνει ότι συγκατατίθεται και θέλει το ίδιο. Φαίνεται επίσης από το ότι επέπληττε τον Πέτρο που του ευχόταν να αποφύγει το σταυρό και το θάνατο, και ακόμη από εκείνα που έλεγε• «Πολύ επεθύμησα να φάγω μαζί σας αυτό το πάσχα πριν από το πάθος μου». Επεθύμησα, λέγει, το πάσχα πριν από το πάθος• σαν να έλεγε, πολύ επεθύμησα να ιδώ τα ίδια τα πρόθυρα του πάθους.
Αρκετά και γι’ αυτό το θέμα.
Κεφάλαιο 32
Περί της θυσίας αυτής, και τί είναι το δεχόμενο τη θυσία
1. Για την ίδια τη θυσία τώρα αξίζει να εξεταστεί το εξής.
2. Επειδή δεν είναι τύπος θυσίας, ούτε εικόνα αίματος, αλλά είναι αληθώς σφαγή και θυσία, ας εξετάσουμε ποιο είναι το θυσιαζόμενο, ο άρτος ή το σώμα του Κυρίου; Δηλαδή πότε θυσιάζονται τα δώρα, πριν αγιασθούν ή μετά τον αγιασμό;
3. Και αν μεν εκείνο το θυσιαζόμενο είναι ο άρτος, τί μπορεί να είναι η θυσία άρτου; Έπειτα, το μυστήριο δεν είναι να δούμε να σφάζεται άρτος, αλλά ο Αμνός του Θεού, ο οποίος με τη σφαγή Του αίρει την αμαρτία του κόσμου.
4. Αν πάλι θυσιάζεται αυτό το σώμα του Κυρίου, το πράγμα δεν είναι καν δυνατόν, διότι δεν μπορεί πλέον να σφαγεί ή να πληγωθεί, αφού είναι ήδη άφθαρτο και αθάνατο. Αλλά και να ήταν δυνατόν να υποστεί κάτι τέτοιο, θα έπρεπε να προσέλθουν και οι σταυρωτές Του και όλα όσα έλαβαν μέρος σ' εκείνη τη θυσία, αν βέβαια πρόκειται όχι για τύπο σφαγής, αλλά για αληθινή σφαγή.
5. Τότε όμως πώς ο Χριστός πέθανε μόνο μια φορά και αφού αναστήθηκε «δεν πεθαίνει ποτέ πια», και «έπαθε μία φορά για πάντα ως τη συντέλεια του αιώνος», και «μία φορά προσφέρθηκε θυσία για να σηκώσει τις αμαρτίες όλων»;
6. Διότι, αν θυσιάζεται ο ίδιος σε κάθε λειτουργία, πεθαίνει κάθε μέρα.
7. Τί λοιπόν θα απαντήσουμε σ' αυτά;
8. Η θυσία δεν τελείται, ούτε πριν αγιασθεί ο άρτος, ούτε μετά που θα αγιασθεί, αλλά την ίδια τη στιγμή του αγιασμού. Έτσι ισχύουν αναγκαστικά όλοι οι λόγοι που πιστεύουμε γι' αυτήν και κανένας από αυτούς δεν ακυρώνεται.
9. Ποιους λόγους εννοώ;
10. Το ότι η θυσία αυτή δεν είναι εικόνα και τύπος θυσίας, αλλά θυσία αληθινή, το ότι δεν είναι άρτος το θυσιαζόμενο, αλλά το ίδιο το σώμα του Χριστού, και επιπλέον το ότι μία είναι η θυσία του Αμνού του Θεού, η οποία έγινε μια μόνο φορά.
11. Και πρώτα ας δούμε αν η τελετή είναι πραγματική θυσία και όχι τύπος.
12. Τί είναι η θυσία του προβάτου; Είναι η μεταβολή του μη σφαγμένου προβάτου σε σφαγμένο. Το ίδιο γίνεται κι εδώ. Ο άρτος, από αθυσίαστος, μεταβάλλεται σε θυσιασμένο. Μεταβάλλεται από μη σφαγμένο άρτο στο ίδιο το σώμα του Κυρίου, που εσφάγη αληθινά. Όπως λοιπόν για το πρόβατο η μεταβολή πραγματοποιεί τη θυσία, έτσι κι εδώ με τη μεταβολή αυτή το τελούμενο είναι αληθινή θυσία. Διότι μεταβάλλεται όχι σε τύπο, αλλά σε πραγματικό σφάγιο, σ' αυτό το θυσιασμένο σώμα του Κυρίου.
13. Αλλά αν μεν ο άρτος θυσιαζόταν παραμένοντας άρτος, τότε ο άρτος θα ήταν εκείνος που δέχθηκε τη σφαγή, και τότε η σφαγή θα ήταν θυσία άρτου.
14. Επειδή δε και τα δύο μεταβλήθηκαν, και το αθυσίαστο και ο άρτος, και από αθυσίαστος έγινε θυσιασμένος, αντί δε άρτος έγινε σώμα Χριστού, γι' αυτό η σφαγή εκείνη έγινε όχι στον άρτο, αλλά στο σώμα του Χριστού, του οποίου τη θέση κατείχε ο άρτος• θυσία λοιπόν όχι του άρτου, αλλά του Αμνού του Θεού και είναι και λέγεται.
15. Είναι φανερό ότι με τέτοιες προϋποθέσεις τίποτε δεν αναγκάζει να γίνονται πολλές οι προσφορές του σώματος του Κυρίου. Εφόσον η θυσία αυτή γίνεται χωρίς να σφάζεται τότε ο Αμνός, αλλά με τη μεταβολή του άρτου στο σφαγμένο Αμνό, είναι φανερό ότι η μεν μεταβολή γίνεται, η δε σφαγή δεν γίνεται τότε, γι' αυτό εκείνα πού μεταβάλλονται (ο άρτος και ο οίνος) είναι πολλά και η μεταβολή πραγματοποιείται πολλές φορές• εκείνο όμως στο οποίο μεταβάλλονται, τίποτε δεν εμποδίζει να είναι ένα και το αυτό, και όπως το σώμα είναι ένα, έτσι και η σφαγή είναι μία.
Αυτά και γι' αυτό το θέμα.
Κεφάλαιο 33
Περί των ευχών μετά τη θυσία και ποιος είναι ο λόγος για τον οποίο ο ιερεύς μνημονεύει τότε τους Αγίους και εξαιρέτως την Παναγία
1. Ο ιερεύς, αφού τελειωθεί η θυσία, βλέποντας εμπρός στα μάτια του το ενέχυρο της θείας φιλανθρωπίας, τον Αμνό του Θεού, και αφού ήδη έλαβε τον Μεσίτη και έχει μαζί του τον Παράκλητο, γνωστοποιεί τα αιτήματά του προς τον Θεό και προφέρει τη δέησή του με χρηστή πλέον και βέβαιη ελπίδα. Κι εκείνα για τα όποια έκανε τις δεήσεις στην Πρόθεση, κι εκείνα για τα οποία έκανε τις προπαρασκευαστικές ευχές και πρόσφερε τα δώρα και ικέτευε να γίνουν αυτά δεκτά, τώρα που (ο Θεός) δέχθηκε τα δώρα, εύχεται ο ιερεύς να πραγματοποιηθούν.
2. Ποια είναι αυτά;
3. Είναι κοινά και σε ζώντες και νεκρούς, να στείλει ο Θεός τη χάρη Του αντί των δώρων που του πρόσφεραν και τα εδέχθηκε. Και είναι ιδιαίτερα στους μεν νεκρούς η ανάπαυση των ψυχών τους και η κληρονομία της βασιλείας Του μαζί με τους αγίους που έφθασαν στην τελείωση, στους δε ζώντες το να μετάσχουν στην ιερή τράπεζα και να αγιασθούν, το να μην κοινωνήσει κανείς «εις κρίμα ή εις κατάκριμα», η άφεση των αμαρτιών, η ειρήνη, η ευφορία των καρπών της γης, η χορηγία των αναγκαίων και τέλος το να φανούν ενώπιον του Θεού άξιοι της βασιλείας Του.
4. Επειδή όμως αυτή η προσφορά της θυσίας δεν εκφράζει μόνο ικεσία, αλλά και ευχαριστία˙ γι' αυτό, όπως στα προοίμια της τελετής, όταν ο ιερεύς παραθέτει ως δώρα στον θεό τα προσφερόμενα, φανερώνει και την ευχαριστία και την ικεσία, έτσι και τώρα που θυσιάστηκαν και ετελειώθησαν τα δώρα, και ευχαριστεί δι’ αυτών τον Θεό και τον ικετεύει, και εκθέτει μεν τις αφορμές της ευχαριστίας και διατυπώνει δε τα θέματα της ικεσίας.
5. Ποιες είναι οι αφορμές της ευχαριστίας; Οι άγιοι, όπως έχει λεχθεί και προηγουμένως. Διότι δι’ αυτών (των αγίων) η Εκκλησία βρήκε το ζητούμενο και επέτυχε αυτό που εύχεται, τη βασιλεία των ουρανών.
6. Και ποια είναι τα θέματα της ικεσίας; Είναι οι άνθρωποι που δεν έφθασαν στην τελειότητα και έχουν ανάγκη της ευχής.
7. Και για μεν τους αγίους λέγει: «Έτι προσάγομέν Σοι την λογικήν ταύτην λατρείαν υπέρ των εν πίστει αναπαυσαμένων προπατόρων, πατέρων, πατριαρχών, αποστόλων, κηρύκων, προφητών, ευαγγελιστών, μαρτύρων, ομολογητών, εγκρατευτών και παντός πνεύματος εν πίστει τετελειωμένου, εξαιρέτως της παναγίας, αχράντου, υπερευλογημένης, ενδόξου Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και Αειπαρθένου Μαρίας», και συνεχίζει να απαριθμεί το σύλλογο όλων των αγίων. Αυτοί είναι για την Εκκλησία οι αφορμές της ευχαριστίας προς τον Θεό. Γι' αυτούς προσφέρει τη λογική αυτή λατρεία ως ευχαριστία στον θεό. Και εξαιρέτως απ' όλους, για την μακαρία Μητέρα του Θεού, διότι αυτή είναι επέκεινα από κάθε αγιοσύνη. Γι' αυτό ο ιερεύς δεν ζητεί τίποτε γι' αυτούς, αλλά μάλλον αυτός έχει ανάγκη τη βοήθειά τους στις ευχές. Διότι, όπως έχει λεχθεί, κάνει γι' αυτούς την προσαγωγή των δώρων όχι ως ικεσία, αλλά ως ευχαριστία.
8. Έπειτα από αυτά εκφράζει και την ικεσία και αναφέρει εκείνους για τους οποίους ικετεύει, και εύχεται για όλους σωτηρία και ό,τι άλλο αγαθό είναι ταιριαστό και κατάλληλο στον καθένα· μεταξύ αυτών λέγει και τα εξής: «Έτι προσάγομέν Σοι την λογικήν ταύτην λατρείαν υπέρ της οικουμένης, υπέρ της αγίας καθολικής και αποστολικής Εκκλησίας, υπέρ των εν σεμνή πολιτεία διαγόντων, υπέρ των πιστότατων και φιλοχρίστων βασιλέων ημών». Τέτοια εύχεται.
9. Έτσι ο μακάριος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, δείχνοντας ότι είναι διπλός ο χαρακτήρας της ιερής αυτής λατρείας, ευχαριστήριος και ικετευτικός, τοποθετεί χωριστά εκείνους για τους οποίους ευχαριστεί και χωριστά εκείνους για τους οποίους ικετεύει. Ο θείος όμως Βασίλειος αναμιγνύει την ικεσία με την ευχαριστία. Και αυτό το κάνει σε όλα τα μέρη της λειτουργίας, και όλες σχεδόν οι ευχές του έχουν αυτό το διπλό περιεχόμενο. Μνημονεύει δε και τους αγίους όπως και ο άγιος Ιωάννης, και μάλιστα στο ίδιο σημείο, αλλά όχι με τον ίδιο τρόπο. Διότι αφού ευχηθεί να αξιωθούν όλοι της κοινωνίας των μυστηρίων «μη εις κρίμα ή εις κατάκριμα», προσθέτει: «αλλ' ίνα εύρωμεν χάριν μετά πάντων των αγίων, των απ' αιώνος Σοι ευαρεστησάντων, προπατόρων, πατέρων, πατριαρχών και τα εξής», και κατόπιν, «εξαιρέτως της Παναγίας». Άλλα και αυτά τα λόγια περιέχουν μεν ικεσία, φανερώνουν όμως και ευχαριστία, διότι κηρύττουν τον Θεό ευεργέτη του γένους των ανθρώπων, καθώς μνημονεύουν εκείνους στους οποίους Αυτός έδωσε την τελείωση και την αγιότητα. Είναι σαν να λέγει: «Για να μας δώσεις τη χάρη πού έδωσες πρωτύτερα στους αγίους, για να μας αγιάσεις, όπως αγίασες ήδη άλλους ανθρώπους σαν εμάς».
10. Αυτά είναι αρκετά επάνω σε τούτο το θέμα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου