Η ΨΥΧΗ ΚΑΙ Ο ΝΟΥΣ

Άγιος Μάξιμος ο ομολογητής :  
“Πεύσεις και αποκρίσεις”, τόμος 14Α, εκδόσεις Μερετάκη, Ερώτησις 104, Απόκρισις:

«Η ψυχή, νους υπάρχουσα κατά την δύναμιν αυτής, έχει ως αγέννητον εαυτήν, εαυτώ γεννώντα γεννητώς, ως είναι τον λόγον τον εν τω νω και εκ του νου γεννώμενον άλλον αυτώ εκείνο τον γεννώντα νουν μετά της κατά την γέννησιν ιδιότητος της μηδαμώς δεχομένης αντιστροφήν.
Διότι άφετον και απλούν κατά την ουσίαν η μόνον το Θείον, τα δε άλλα πάντα, όσα μετά Θεόν και εκ Θεού το είναι έχει, εξ ουσίας και ποιότητος ήτουν δυνάμεως είναι, τουτέστιν εξ ουσίας και συμβεβηκότος.
Αυτός ουν ο λόγος ο ούτω και ων και γεννώμενος, της υπουργού φύσεως την φωνήν λαμβάνων, προφέρεται και γεννά λόγον εν άλλω νοί, διά της του δεχομένου ακοής τω νω παραπεμπόμενος.»
 
Mετάφραση :

H ψυχή πού είναι νούς κατά τήν δύναμή της, έχει οπωσδήποτε ως αγέννητο τόν εαυτό της πού γεννά νοητά γιά τόν εαυτό του, ώστε νά  υπάρχει ο λόγος πού είναι μέσα στό νού καί από αυτόν νά γεννιέται άλλος, [κι έτσι ο πρώτος είναι ο νούς πού γεννά καί ο νούς πού γεννιέται ο δεύτερος], έχοντας τήν ιδιότητα πού συνοδεύει τή γέννηση πού μέ κανένα τρόπο δέν επιδέχεται αντιστροφή.
Διότι τίποτε δέν είναι απόλυτο (ανεξάρτητο από τά άλλα) καί απλό στήν ουσία, παρά μόνο τό Θείο, ενώ τά άλλα όσα είναι έπειτα από τόν Θεό καί παίρνουν τήν ύπαρξή τους από τό Θεό, αποτελούνται από ουσία καί ποιό ήτοι δύναμη, δηλαδή από ουσία καί συμβεβηκότα.

Αυτός λοιπόν ο λόγος, αυτός πού έτσι είναι καί γεννιέται, παίρνοντας  τή φωνή τής υπηρέτριας φύσης, προφέρεται καί γεννά λόγο σέ άλλο νού καθώς παραπέμπεται μέ τήν ακοή εκείνου πού τόν δέχεται στό νού.

ΕΡΩΤΗΣΙΣ 104

Ερωτησις απορου εκ του 'Περι ευταξιας' λογου του αγιου Γρηγοριου του Θεολογου· «πως λογος νου γεννημα και γεννα λογον εν αλλω νοι»; Περι ποιου αρα λεγει λογου, του ενδιαθετου η του προφορικου;

ΑΠΟΚΡΙΣΙΣ

Φασιν οι πατερες ημων μη ειναι το αφετον και απλουν κατα την ουσιαν η μονον το Θειον, τα δε αλλα παντα, οσα μετα Θεον και εκ Θεου το ειναι εχει, εξ ουσιας και ποιοτητος ητουν δυναμεως ειναι, τουτεστιν εξ ουσιας και συμβεβηκοτος. Ει δε τουτο, παντως και η ψυχη νους υπαρχουσα κατα την δυναμιν αυτης, εχει ως αγεννητον εαυτην, εαυτω γεννωντα γεννητως, ως ειναι τον λογον τον εν τω νω και εκ του νου γεννωμενον αλλον αυτω εκεινο τον γεννωντα νουν μετα της κατα την γεννησιν ιδιοτητος της μηδαμως δεχομενης αντιστροφην. Αυτος ουν ο λογος ο ουτω και ων και γεννωμενος, της υπουργου φυσεως την φωνην λαμβανων, προφερεται και γεννα λογον εν αλλω νοι, δια της του δεχομενου ακοης τω νω παραπεμπομενος. Γεννα δε λογον εν αλλω νοι, ου δημιουργων λογον εν αλλω αλλα διδους ειδους, ιν᾽ ουτως ειπω, και μορφης δυναμιν προς το σχηματισαι νοημα τω ακουοντι.

Αμέθυστος