Ἡ προσωπική ἐμπειρία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος κατά τούς Ἕλληνες Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας - Κάλιστος Ware (3)

Συνέχεια από:  Σάββατο, 16 Απριλίου 2016

Απόσπασματα από το βιβλίο “Πώς να εισέλθω στην καρδιά; Μυστικές αναβάσεις στο όρος του Κυρίου” του Μητροπολίτη Διοκλείας κ. Καλλίστου Ware των εκδόσεων Εν πλω.

Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος: Το βάπτισμα των δακρύων

H Κλίμαξ της θείας Αναβάσεως, του αγίου Ιωάννου της Κλίμακος, ηγουμένου Σινά, μας προσφέρει λιγοστό σχετικά υλικό, ώστε να βοηθηθούμε στην απάντηση των ερωτημάτων μας. Παρ’ ότι η Κλίμαξ περιέχει μερικές (αλλά όχι πολλές) αναφορές στο βάπτισμα και μερικές (αλλά όχι πολλές) αναφορές στο Άγιο Πνεύμα, πουθενά τα δύο αυτά θέματα -ή δωρεά τού βαπτίσματος και ή χάρις του Πνεύματος- δεν αναφέρονται μαζί στο ίδιο κείμενο. Γίνεται σαφές, από πολλές αναφορές στην Κλίμακα, ότι ο άγιος Ιωάννης αποδίδει μεγάλη σημασία στην προσωπική εμπειρία, αλλά δεν αναπτύσσει το θέμα με πολλές λεπτομέρειες.

Υπάρχουν, όμως, δύο κείμενα στην Κλίμακα πού έχουν μεγάλη σημασία για το θέμα μας. Κατ’ αρχήν, ο άγιος Ιωάννης υποστηρίζει ότι υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ της δωρεάς του Πνεύματος και της υπακοής στον πνευματικό πατέρα ή στην πνευματική μητέρα.

«Όταν, ενώ ο πατήρ σε επιπλήττει ακατάπαυστα, εσύ αποκτάς περισσότερη εμπιστοσύνη και αγάπη απέναντι του, γνώριζε ότι ό Άγιον Πνεύμα κατώκησε αοράτως στην ψυχή σου και η δύναμις του Υψίστου σε επεσκίασε».

Σε ορισμένους σύγχρονους χριστιανούς, μπορεί να φαίνεται ως αντίφαση αφ’ ενός η αυστηρή υπακοή σε έναν πνευματικό οδηγό και αφ’ ετέρου η προσωπική εμπειρία της έν Αγίω Πνεύματι ελευθερίας. Αλλά η Ορθοδοξία δεν βλέπει έτσι τα πράγματα. Αντιθέτως, ακριβώς διά της υπακοής μαθαίνουμε την ελευθερία. Ο ρόλος του πνευματικού οδηγού, ή «φίλου της ψυχής» (στα Κελτικά amchara) δεν είναι να λειτουργεί ως υποκατάστατο του Πνεύματος, αλλά δια της σχέσεώς μας μαζί του βοηθούμαστε να επιτύχουμε προσωπική επίγνωση της παρουσίας τού Πνεύματος. Αποθαρρύνοντας μια άμεση επικοινωνία με το Πνεύμα, ο οδηγός μας επιζητεί να ανοίξει τη θύρα για μας, ή για να δώσουμε μια άλλη μεταφορά, στοχεύει στο να είναι διαυγής.

Το δεύτερο και σημαντικότερο απόσπασμα της Κλίμακος αφορά στο δώρο των δακρύων. Ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος, όπως αργότερα και ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος, το βλέπει ως ένα δεύτερο βάπτισμα, το όποιο τοποθετείται σε υψηλότερο επίπεδο από το πρώτο βάπτισμα, στο νερό της κολυμβήθρας:

«Μείζων τοῦ βαπτίσματος μετὰ τὸ βάπτισμα τῶν δακρύων πηγὴ καθέστηκεν, εἰ καὶ τολμηρόν ἐστί πως τὸ λεγόμενον· διότι ἐκεῖνο μὲν τῶν προγεγονότων ἐν ἡμῖν κακῶν ἐστι καθαρτήριον· τοῦτο δὲ τῶν μεταγεγονότων, κἀκεῖνο μὲν νήπιοι λαμβάνοντες, πάντες. ἐμολύναμεν· διὰ τούτου δὲ κἀκεῖνο ἀνακαθαίρομεν· ὃ εἰ μὴ δεδώρητο φιλανθρώπως ἐκ Θεοῦ τοῖς ἀνθρώποις, σπάνιοι ὄντως καὶ δυσεύρετοι οἱ σωζόμενοι.».

Αυτό σχετίζεται με το τρίτο ερώτημά μας. Ποιά εξωτερικά στοιχεία συνοδεύουν άμεσα την εμπειρία του Πνεύματος; Ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος δεν λέει τίποτε για γλωσσολαλία, αλλά δίνει μεγάλη βαρύτητα στο χάρισμα των πνευματικών δακρύων. Το χάρισμα αυτό υπογραμμίζεται ιδιαιτέρως και από τον σύγχρονο τού αγίου Ιωάννου της Κλίμακος, τον άγιο Ισαάκ επίσκοπο Νινευή (τον Σύρο).

Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος

Ας επιστρέφουμε τώρα στον συγγραφέα από τον όποιο ξεκινήσαμε, τον άγιο Συμεών τον Νέο Θεολόγο. Κατά πόσο οι δικές του απαντήσεις στα τρία μας ερωτήματα συμφωνούν με τις απαντήσεις που δίνουν ο όσιος Μάρκος και οι Ομιλίες του Μακαρίου;

(i) Εκ πρώτης όψεως φαίνεται ίσως ότι ό Συμεών αποκλείει τη δυνατότητα να ενοικεί το Πνεύμα χωρίς να το συνειδητοποιούμε. Διότι στον λόγο του που ήδη παραθέσαμε, δεν αφήνει αμφιβολίες, «μή οὖν ἀγνώστως τούτου λέγετε τινά μετέχειν». Αν το θεωρήσουμε κυριολεκτικά, ο στίχος αυτός σημαίνει ότι ο Συμεών ταυτίζει την πραγματικότητα της χάριτος με τη συνειδητή επίγνωσή της. Αυτό συχνά θεωρείται ως χαρακτηριστική «Μεσσαλιανή» παρέκκλιση (αν και είναι ευρέως γνωστό ότι οι απόψεις των Μεσσαλιανών είναι έωλες). Και πράγματι, υπάρχουν άλλα αποσπάσματα του Συμεών όπου διαφαίνεται ότι δεν υποστηρίζει τέτοιες ακραίες θέσεις. Υπάρχουν περιστάσεις πού σαφώς αποδέχεται ανεπίγνωστη παρουσία της χάριτος:

«Ζητήσωμεν τοιγαροῦν τόν Χριστόν, ὅν διά τοῦ θείου βαπτίσματος ἐνδυθέντες, διά τῶν πονηρῶν ἐξεδύθημεν πράξεων, ἐπειδή ἀναισθήτως ἁγιασθέντες ἔτι νήπιοι ὄντες καί ταῖς φρεσί καί τῇ ἡλικίᾳ, ἑαυτούς ἐμολύναμεν ἐν νεότητι, ἵνα μή λέγω ὅτι καθ’ ἑκάστην τῇ τῶν ἐντολῶν παραβάσει μολύνομεν τάς ψυχάς ἡμῶν καί τά σώματα».

«ἐπειδή "ὁ ὑπομείνας εἰς τέλος", κατά τό γεγραμμένον, "σωθήσεται"· οὐ μόνον δέ ἀλλά πρῶτον μέν βοήθειαν λήψεται ἀνεπαισθήτως, εἶτα καί ἐν αἰσθήσει, καί μετ’ ὀλίγον ἐν φωτισμῷ ἀπό Θεοῦ Παντοκράτορος».

«Σ’ εκείνον που κόβει το θέλημά του από φόβο Θεού, ο Θεός χαρίζει το δικό Του θέλημα χωρίς εκείνος να το ξέρει ή να το συνειδητοποιεί».

Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος, περισσότερο κι από τον Μάρκο τον Ασκητή, περισσότερο ακόμη κι από τις Ομιλίες του Μακαρίου, θεωρεί ότι έχει κρίσιμη σημασία ο κάθε χριστιανός ανεξαιρέτως να αποκτήσει άμεση, συνειδητή επίγνωση του Πνεύματος. Αυτό μερικές φορές τον οδηγεί ίσως σε υπερβολικές δηλώσεις. Αλλά, όπως φαίνεται καθαρά από τα αποσπάσματα που προαναφέραμε, δεν αποκλείει εντελώς μια ασυνείδητη παρουσία τού Χριστού και του Πνεύματος. Και αυτός, δηλαδή, από κοινού με τον Μάρκο και τον Μακάριο, μιλά για πρόοδο από την «μυστική» στην «ενεργό» εγκατοίκηση.

(ii) Συμφωνεί άραγε και o Συμεών με τον Μάρκο και τον Μακάριο ότι το βάπτισμα «εν Αγίω Πνεύματι» δεν είναι νέα χάρις, αλλά «αποκάλυψις» και εκπλήρωσις του βαπτίσματος εν ύδατι; Πρέπει να παραδεχθούμε ότι η απάντησή του δεν είναι τόσο σαφής όσο εκείνη των δύο προηγουμένων. Όπως είδαμε, βεβαιώνει ότι το βάπτισμα του ύδατος δεν είναι τίποτε περισσότερο από έναν «τύπο», ενώ ή αλήθεια είναι το δεύτερο βάπτισμα, αυτό των δακρύων. Υποστηρίζει ακόμη -και ό λόγος του είναι ανησυχητικός- ότι δεν έχουν λάβει όλοι οι βαπτισμένοι τον Χριστό:

«Μηδέ εἴπῃ τις· "Ἐγώ ἀπό τοῦ ἁγίου βαπτίσματος τόν Χριστόν λαβών ἔχω", ἀλλά μανθανέτω ὅτι οὐχί πάντες οἱ βαπτιζόμενοι λαμβάνουσι διά τοῦ βαπτίσματος τόν Χριστόν, μόνοι δέ οἱ βεβαιόπιστοι καί ἐν γνώσει τελείᾳ».

Ίσως ή άποψη του Συμεών είναι ότι κανείς μας δεν πρέπει να εφησυχάζει επικαλούμενος εντελώς επιφανειακά και μηχανικά το βάπτισμά του. Πρέπει να οικειωθούμε τους καρπούς του. Αλλά στην περίπτωση αυτή, θα ήταν σαφέστερος αν είχε πει, όπως ο Μάρκος, «Δεχόμαστε τον Χριστό διά του βαπτίσματος, αλλά τότε μόνο συνειδητοποιούμε την παρουσία Του, όταν τηρούμε τις εντολές».

Γενικά, πάντως, ο Συμεών είναι κατηγορηματικός ότι το βάπτισμα χαρίζει άφεση αμαρτιών, τέλεια απελευθέρωση από την τυραννία του εχθρού και ενοικούσα παρουσία του Πνεύματος:

«Κατελθών γάρ ἄνωθεν ὁ Δεσπότης ἡμῶν τῷ ἰδίῳ θανάτῳ τόν καθ’ ἡμῶν ἔλυσε θάνατον, τό ἐκ τῆς τοῦ προπάτορος παραβάσεως κατάκριμα παντελῶς ἀνελών καί διά τοῦ ἁγίου βαπτίσματος ἀναγεννῶν καί ἀναπλάττων καί ἀπαλλάττων ταύτης τελείως ἡμᾶς, τίθησιν ἐν τῷδε τῷ κόσμῳ ἐλευθέρους πάντῃ καί μή ἐνεργουμένους τυραννικῶς ὑπό τοῦ ἐχθροῦ, ἀλλά τῷ ἐξ ἀρχῆς αὐτεξουσίῳ τιμῶν ἡμᾶς».

«Έτσι με ανέπλασες, με ζωοποίησες, μ’ ελευθέρωσες από την προπατορική πτώση και μού προετοίμασες την άνοδο στους ουρανούς. Έπειτα σαν γεννήθηκα και μεγάλωσα λίγο, με ανακαίνισες με το άγιο της αναπλάσεως βάπτισμα, με στόλισες με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος».

«Τό τέκνα καί υἱούς αὐτοῦ καί κληρονόμους διά τοῦ θείου γενέσθαι βαπτίσματος, τό αὐτόν τόν Θεόν ἐπενδύσασθαι, τό μέλη γενέσθαι αὐτοῦ καί τό Ἅγιον Πνεῦμα λαβεῖν ἐνοικοῦν ἐν ἡμῖν, ὅπερ σφραγίς ὑπάρχει βασιλική, ἐν ᾗ τά ἴδια πρόβατα σφραγίζει ὁ Κύριος - καί τί πολλά λέγω; - τό ὁμοίους καί ἡμᾶς αὐτοῦ ποιῆσαι καί ἀδελφούς καί συγκληρονόμους αὐτοῦ ἀπεργάσασθαι.Ταῦτα πάντα καί ἄλλα πλείονα τούτων τοῖς βαπτιζομένοις εὐθύς ἀπό τοῦ θείου βαπτίσματος».

Μετά από προσεκτική εκτίμηση των στοιχείων, ο αρχιμανδρίτης Αθανάσιος Χατζόπουλος, καταλήγει:

«Όταν ο Συμεών μιλά για το βάπτισμα έν Πνεύματι, εννοεί τη χάρη της ανανέωσης του μυστηρίου τού βαπτίσματος. Η ίδια ακριβώς χάρις τού Πνεύματος, η οποία κάνει το βάπτισμα στο νερό ένα μυστήριο, στη συνέχεια, καθιστά εφικτή τη σταδιακή ανανέωση της εικόνας...  Η χάρις που ο άνθρωπος δέχεται όταν βαπτίζεται και η οποία προάγει την πνευματική του αύξηση, ενεργεί ως αφετηρία κατά την οποία το φθάσιμο είναι παρόν ήδη από το ξεκίνημα».

Εν τελεί, λοιπόν, ο Συμεών συμπλέει με τον Μάρκο και τον Μακάριο ως προς το ότι το «βάπτισμα έν Πνεύματι Αγίω», το δεύτερο δηλαδή βάπτισμα, αυτό των δακρύων, είναι η πλήρης υλοποίηση του πρώτου βαπτίσματος και όχι μια νέα και διαφορετική χάρις. Πρέπει όμως να ομολογήσουμε ότι εδώ ο Συμεών ισορροπεί στην τεντωμένη ευθεία μιας δύσκολης σχοινοβασίας.

(iii) Όπως ό Μακάριος, αλλά αντίθετα με τον Μάρκο, ο Συμεών ο Νέος Θεολόγος μιλά λεπτομερώς για τις εξωτερικές εμπειρίες που συνοδεύουν μια πλήρως ενσυνείδητη επίγνωση του Πνεύματος. Κατ’ αρχάς, δίνει μεγάλη έμφαση στο χάρισμα των δακρύων: το δεύτερο βάπτισμα είναι ακριβώς αυτό: «ένα βάπτισμα δακρύων». Εδώ επικαλείται σαφώς τον άγιο Ιωάννη της Κλίμακος. Δεύτερον, στη μυστική του θεολογία δίνει εξέχουσα θέση στη θέα του θείου φωτός. Το φώς αυτό, πιστεύει, είναι ο ίδιος ο Θεός: Ο Χριστός μπορεί μερικές φορές να μάς μιλήσει από το φώς, παρ’ ότι στο όραμα αυτό η σωματική Του μορφή είναι αθέατη. Τρίτον, περιγράφει εκστατικά φαινόμενα τα όποια έχουν προφανή παράλληλά τους στον σύγχρονο πεντηκοστιανισμό:

«Ὁ ἔνδον αὐτοῦ τό φῶς τοῦ παναγίου Πνεύματος ἔχων, μή φέρων τοῦτο ὁρᾶν, εἰς γῆν πρηνής πίπτει, κράζει τε καί βοᾷ ἐν ἐκπλήξει καί φόβῳ πολλῷ ὡς ὑπέρ φύσιν, ὑπέρ λόγον, ὑπέρ ἔννοιαν πρᾶγμα ἰδών καί παθών· καί γίνεται ὅμοιος ἀνθρώπῳ ποθέν ἀναφθέντι τά σπλάγχνα ὑπό πυρός, ὑφ’ οὗ φλεγόμενος καί τῆς φλογός τόν ἐμπρησμόν μή δυνάμενος φέρειν, ὑπάρχει ὥσπερ ἐξεστηκώς· καί μηδέ ἑαυτοῦ γενέσθαι ὅλως ἰσχύων, τοῖς δάκρυσι δέ καταντλούμενος ἀενάως καί ὑπό τούτων καταψυχόμενος, τό πῦρ ἐξάπτει τοῦ πόθου σφοδρότερον. Ἐντεῦθεν δέ τα δάκρυα προχέι πλειόνως καί τῇ τούτων ἐκχύσει πλυνόμενος λαμπρότερον ἀπαστάπτει· ὅτε δέ ὅλως ἐκπυρωθείς ὡς φῶς γένηται, τότε πληροῦται τό φάσκον· «Θεός θεοῖς ἑνούμενός τε καί γνωριζόμενος».

Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι τα έργα του αγίου Συμεών είναι πολύ αγαπητά στους ορθοδόξους που έχουν επηρεαστεί από «χαρισματικού» τύπου κινήσεις.

Συμπερασματικά, άρα, μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει μεγάλη σύγκλιση μεταξύ των μαρτυριών των Πατέρων:

1. Όλοι συμφωνούν ότι μπορεί κάποιος να κατέχει μέσα του το Άγιο Πνεύμα, χωρίς να έχει συνείδηση της παρουσίας Του.

2. Όλοι συμφωνούν ότι το «δεύτερο βάπτισμα» -βάπτισμα δακρύων ή βάπτισμα έν Πνεύ- ματι- αποτελεί προέκταση και πλήρωση του πρώτου βαπτίσματος που μάς προσφέρθηκε μυστηριακώς έν υδατι. Το βάπτισμα έν Πνεύματι δεν πρέπει να θεωρείται ως αγωγός εντελώς νέας χάριτος, διαφορετικής από αυτή πού μας επιδαψιλεύεται κατά το βάπτισμα του ύδατος.

3. Κάποιοι ανατολικοί χριστιανοί συγγραφείς, όπως ο Μάρκος ο Ασκητής, επιφυλάσσονται να περιγράφουν τα εξωτερικά σημεία τα όποια ενδεχομένως συνοδεύουν τη συνειδητή επίγνωση του Πνεύματος. Άλλοι, όπως ο Μακάριος και ο Συμεών, προχωρούν σε πολύ λεπτομερέστερη περιγραφή, αναφερόμενοι κυρίως στο χάρισμα των δακρύων, στη θέα τού θείου φωτός, κατά περίπτωση δε, ακόμη και σε κάτι πού θυμίζει τη σύγχρονη εμπειρία της γλωσσολαλιάς. Αλλά οι υπαινιγμοί σε κάτι τέτοιο είναι πολύ σπάνιοι.

Από τα τρία αυτά σημεία, το δεύτερο ασφαλώς έχει κρίσιμη σημασία για κάθε μελλοντικό διάλογο ορθοδόξων-πεντηκοστιανών.

ΣΧΟΛΙΟ: Ο Κάλλιστος Γουέαρ πέφτει στόν μεσότειχο τής αμαρτίας πάνω στόν οποίο τρώμε όλοι μας τά μούτρα μας. Ταυτίζοντας τήν γνώση μέ τήν συνείδηση, τήν επίγνωση καί τήν μυστική γνώση μέ τήν αυτοσυνειδησία. Η συνείδηση δέν διαθέτει γνώση διότι τά δύο αλληλοαναιρούνται. Η Χάρις τού βαπτίσματος εγκαθίσταται στόν νού μυστικώς. Καί ο νούς δέν πρόκειται ποτέ νά μεταλλαχθεί σέ συνείδηση παρά τίς φιλότιμες προσπάθειες τού κάθε Κάλλιστου Γουέαρ. Η συνείδηση είναι εγκατεστημένη από τήν εδώ μερηά τού Παραπετάσματος.

" Με την ενανθρώπησή Του ο Κύριος γκρέμισε τον μεσότοιχο της ανθρώπινης αμαρτίας - αποτυχίας που χώριζε την γη από τον ουρανό, τον άνθρωπο από το Θεό και αποκατέστησε πράγματι την ειρήνη, όχι μόνον στην εξωτερική της διάσταση, αλλά κυρίως στην εσωτερική της προοπτική."

«Ἁγίου Λουκᾶ Ἀρχιεπισκόπου Κριμαίας  Λόγοι καί ὁμιλίες τόμος Β»

Λόγος τὴν Τετάρτη τῆς Μεσοπεντηκοστῆς (γ)

     «Δὲν ἔχει εἰρήνη ἡ καρδιά μας. Τὴν βασανίζουν πολλὲς καὶ διάφορες θλίψεις, πολλὲς φορὲς ἀνυπόφορες. Πού νὰ βροῦμε γαλήνη καὶ εἰρήνη γιὰ τὴν ψυχή μας; Μόνο σ' Αὐτὸν ποὺ ὁ ἴδιος εἶναι ἡ εἰρήνη, ἡ μόνη καὶ ἡ ἀληθινὴ εἰρήνη. Σ' Αὐτὸν γιὰ τὸν Ὁποῖο ὁ ἀπόστολος Παῦλος λέει· «Αὐτὸς γὰρ ἐστιν ἡ εἰρήνη ἡμῶν, ὁ ποιήσας τὰ ἀμφότερα ἐν καὶ τὸ μεσότοιχον τοῦ φραγμοῦ λύσας» (Ἐφ. 2, 14). Ποιὰ εἶναι αὐτὰ τὰ δυὸ μέρη ποὺ συνένωσε ὁ Χριστός. Εἶναι αὐτοὶ ποὺ ἦταν χωρισμένοι, διότι καταγόταν ἀπὸ διαφορετικὲς χῶρες, μιλοῦσαν διαφορετικὲς γλῶσσες, εἶχαν διαφορετικὲς παραδόσεις καὶ πεποιθήσεις καὶ πίστευαν ὁ καθένας διαφορετικά. Ὅλους αὐτούς, ποὺ ἦταν χωρισμένοι καὶ δὲν αἰσθάνονταν πὼς εἶναι ἕνα μὲ τὸν πλησίον τους, τοὺς συνένωσε ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός, κάνοντάς τους ἀπὸ πολλοὺς ἕνα.
       Γιὰ ποιὸ μεσότοιχο μιλάει ὁ ἀπόστολος; Εἶναι ὁ μεσότοιχος τῶν ἀμοιβαίων προκαταλήψεων, τοῦ ἐθνικισμοῦ, τῆς ἔχθρας μεταξὺ τῶν διαφορετικῶν κοινωνικῶν τάξεων. Αὐτὸς εἶναι ὁ μεσότοιχος ποὺ τὸν γκρέμισε ὁ Κύριος, καταργώντας τὴν ἔχθρα καὶ κάνοντας τοὺς πολλοὺς ἕνα. Ὁ Κύριος μᾶς δίνει τὴν εἰρήνη, τὴν εἰρήνη γιὰ τὴν ὁποία μίλησε στοὺς μαθητές του, λέγοντας· «Εἰρήνην ἀφίημι ὑμῖν, εἰρήνην τὴν ἐμήν δίδωμι ὑμῖν» (Ἰω. 14, 27). Αὐτὴ τὴν εἰρήνη δὲν μπορεῖ νὰ τὴν δώσει ὁ κόσμος. Αὐτὴ τὴν εἰρήνη μπορεῖ νὰ τὴν ἔχει μόνο αὐτὸς ποὺ πίνει τὸ ζωντανὸ νερὸ ἀπὸ τὴν πηγὴ τῆς ἀθανασίας, ποὺ ζητάει τὴν εἰρήνη μόνο ἀπ’ Αὐτὸν ποὺ τὴν ἔχει, ἀπὸ τὴν πηγὴ τῆς εἰρήνης τὸν Κύριό μας Ἰησοῦ Χριστό.
      Δὲν εἶναι πολλοί, ἀκόμα καὶ μεταξύ μας, αὐτοὶ πού ὑποφέρουν ὑπὸ τὸ βάρος τῶν ἁμαρτιῶν τους; Δὲν μᾶς βασανίζει ἡ συνείδησή μας ὅταν σκεφτόμαστε τὸ κακὸ πού κάναμε στὴν ζωή μας; Δὲν ἔχουμε εἰρήνη καὶ ἡσυχία, ἡ συνείδησή μας δὲν μᾶς ἀφήνει νὰ ἡσυχάσουμε. Πού θὰ βροῦμε τὴν ἡσυχία; Τὴν βρίσκουμε μόλις σκεφτόμαστε Αὐτὸν ποὺ σήκωσε ἐπάνω τοῦ ὄχι μόνο τὶς δικές μας ἁμαρτίες, ἀλλά τὶς ἁμαρτίες ὅλου τοῦ κόσμου, καὶ τὶς κάρφωσε στὸν σταυρό. Τὴν βρίσκουμε μόνο σ' Αὐτὸν ποὺ ὑπέφερε γιὰ τὶς ἁμαρτίες μας καὶ μᾶς δίνει νὰ πίνουμε ἀκόρεστα τὸ ζωντανὸ ὕδωρ.» (Τό κείμενο τοῦ Ἁγίου Λουκᾶ πού δημοσιεύεται  εἶναι παρμένο ἀπό τό ὁμώνυμο βιβλίο τῶν ἐκδόσεων «ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ»)

Αμέθυστος