Διαχωρίζοντας βίαια πίστη και γνώση, ο Kant καταλήγει να θεωρεί όχι μόνον ανόητη την πίστη αλλά και ά-πιστη την γνώση! Αυτή είναι η κριτική του Hegel εναντίον του εμπνευστού της Κριτικής! Από νωρίς εξάλλου, από τα νεανικά του γραπτά, όπως «Το πνεύμα του Χριστιανισμού και η μοίρα του» (1799), ο Hegel βλέπει στον Kant την επανάκαμψη της αρχαίας Ιουδαϊκής διαχωρίσεως ανάμεσα στο πέρας και στο άπειρο, στο είναι και στο δέον, στην αισθησιακή ροπή και στον νόμο. Η περιπέτεια αυτή είχε ξεκινήσει ήδη από τον Διαφωτισμό, όταν ο πόλεμος συγκεντρώθηκε ενάντια στην θρησκεία, καθώς αυτή κατανοείτο σαν κάτι “θετικό”, απόλυτο.
Με την σειρά του ο Hegel πιστεύει πως η θρησκεία πρέπει να εννοηθεί με “ιδεαλιστικό” τρόπο, δηλαδή σαν «στιγμή, στάδιο» το οποίο η νόηση να μπορεί να αναγνωρίσει σαν δικό της. Βεβαίως και ο Καντ δείχνει την τάση να εννοιολογήσει αυτόν τον ίδιο τον κόσμο της πίστεως. Δεν προσπάθησε μήπως να μεταφράσει με τον τρόπο του αυτό το ίδιο το τριαδικό δόγμα; Αλλά όμως, κατά την κρίση του Hegel, η πίστη χωρίς την γνώση καταλήγει να καταφέρει την πιο μεγάλη νίκη της εναντίον της γνώσεως! Η νίκη του Διαφωτισμού είναι μια φαινομενική νίκη. Η θρησκεία σαν κάτι απόλυτο αφήνει στην νόηση το πεπερασμένο και το εμπειρικό, ενώ το αιώνιο παραμένει στο επέκεινα, ασύλληπτο από την γνώση.
Ο κενός χώρος τότε που αφήνει η γνώση, μπορεί να γεμίσει μόνον από την νοσταλγία του αιωνίου.
Κατά τον Hegel, το αποτέλεσμα της επιθέσεως του Διαφωτισμού όπως εμφανίζεται στον Kant, είναι ο θρίαμβος του υποκειμενικού συναισθήματος. Στην απόλυτη αντιπαράθεση πίστεως και νοήσεως ο θεός καταλήγει μακρινός και άγνωστος, απομακρύνεται από τα όρια της νοήσεως. Αντιθέτως λοιπόν από τον Kant, η αληθινή Αρχή της νοήσεως πρέπει να ιδρυθεί στην ίδια την στιγμή κατά την οποία ο θεός δεν είναι για την σκέψη άγνωστος και άρρητος, αλλά συλλαμβάνεται σαν «Ιδέα», όταν δηλαδή αναγνωρίζεται σαν σκέψη και ακόμη καλύτερα, σαν δική μας σκέψη. Πρέπει δηλαδή ο θεός να γίνει δικό μου πράγμα, σκέψη μου, αυτοσυνείδηση μου! Τί συμβαίνει λοιπόν όταν ο θεός, ο Τριαδικός χριστιανικός θεός δεν αντιμετωπίζεται πλέον σαν Εκκλησιαστική πίστη, σαν “θετικό” δεδομένο (αντικειμενικό), σαν ένα πράγμα “εις εαυτόν”, αλλά ένα στάδιο «προς εαυτόν» της σκέψης μου, της αυτοσυνειδησίας μου;
Οι θεολόγοι των τελευταίων πενήντα χρόνων, γράφει ο Hegel στην «Φιλοσοφία της θρησκείας», έκαναν τα πάντα για να εκμηδενίσουν το περιεχόμενο της θρησκείας, τόσο πολύ μάλιστα πέτυχαν τον σκοπό τους, ώστε δεν διαθέτουν πλέον τίποτε από το περιεχόμενό της, που θα ήταν δυνατόν να καταστραφεί. Υπάρχει μια γενική αδιαφορία για το κεντρικό δόγμα του χριστιανισμού, και ιδιαιτέρως για το τριαδικό, που είναι η βάση της πίστεως. Εάν λοιπόν η θεολογία δεν αναγνωρίζει την σπουδαιότητα αυτού του δόγματος, παρακάμπτεται και το τελευταίο εμπόδιο για την προσπάθεια εννοιολογικής επεξεργασίας του δόγματος εκ μέρους της Φιλοσοφίας.
Δεν πρόκειται βεβαίως να ερευνηθεί ιστορικά το δόγμα, αλλά να ερευνηθεί η αλήθεια του, δηλαδή τι πράγμα αντιπροσωπεύει αυτό το δόγμα για την νόηση! Δεν ανήκει και η νόηση στην θεία αποκάλυψη; Μπορεί η Εκκλησία και οι θεολόγοι της να αρνηθούν την βοήθεια της νοήσεως; Οι προσπάθειες της φιλοσοφίας δεν κατευθύνονται εναντίον της θρησκείας, αλλά επιθυμούν αντιθέτως να εμβαθύνουν την αλήθεια της!
Τί λέει λοιπόν η Φιλοσοφία του Hegel για το τριαδικό δόγμα και συγκεκριμένα για την πραγματοποίηση του προσώπου στον θεό;
Εν και παν: Αυτό έγραψε στο άλμπουμ του Hegel ο φίλος του Χαίλντερλιν στις 12 Φεβρουαρίου 1791. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η ασίγαστη πείνα και δίψα του Hegel υπήρξε η ενότης, η συμφιλίωση, η “φιλοσοφία της ενοποιήσεως” (Vereinigungs philosophie). Γι’ αυτό και στον Hegel η φιλοσοφία γίνεται Σύστημα, ένα σύστημα μέσα στο οποίο δεν αποκτάται μόνον η γνώση, αλλά μέσα στο οποίο ολοκληρώνεται η αλήθεια. Υπερβαίνοντας την πληγή που κατάφερε στο πνεύμα ο διαφωτισμός, η θρησκεία εισέρχεται στο σύστημα σαν ένα στάδιο ουσιώδες, μόνο που εισέρχεται για να υπερβαθεί. Στην θρησκεία, κατά τον Hegel, ανήκει η «αναπαράσταση», ενώ στην φιλοσοφία ανήκει η «έννοια». Οι απλές και απλοϊκές μορφές της αναπαραστάσεως πρέπει να μεταφραστούν στην εννοιολογική σκέψη!
Ο Χριστιανισμός είναι για τον Hegel η “θρησκεία par excellence”, η “αποκεκαλυμένη θρησκεία” στην οποία ο θεός γνωρίζεται γι’ αυτό που Αυτός είναι, δηλαδή σαν απόλυτο και σαν πνεύμα. Στο Χριστιανικό δόγμα του τριαδικού θεού παρουσιάζεται λοιπόν ο θεός όπως είναι, αλλά στην μορφή της αναπαραστάσεως. Η φιλοσοφία του Hegel πρέπει να μεταφέρει στην έννοια αυτή την ίδια αναπαράσταση, έτσι ώστε ο θεός να μπορέσει να εμφανιστεί στην συνείδηση και μέσα στην συνείδηση να φανερωθεί εκείνο που είναι “εις εαυτόν”!
Η νόηση είναι για τον Hegel το όργανο της θεωρητικής γνώσεως που πρέπει να εγκαταλείψει τις παιδικές αναπαραστάσεις της θρησκείας, ενώ ταυτοχρόνως πρέπει να δώσει ζωή και κίνηση στις σκληρές και ακίνητες έννοιες του νου!
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου