Ο άγιος Νικόλαος Πλανάς και ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης.
Θά ̓θελα νὰ σταθῶ, τώρα, σὲ δύο κείμενα τοῦ Ἀλεξάνδρου Παπαδιαμάντη, ποὺ ἀποκαλύπτουν τὸ ταπεινὸ μεγαλεῖο τοῦ ἁγίου Νικολάου τοῦ παπα ‐ Πλανᾶ. Τὸ πρῶτο ἔχει τὸν ἐνδεικτικὸ τίτλο «Ἱερεῖς τῶν πόλεων καὶ ἱερεῖς τῶν χωρίων» καὶ σ ̓ αὐτὸ σχολιάζει ὁ κὺρ Ἀλέξανδρος, μὲ ἕνα τρόπο θὰ ἔλεγα κριτικὸ καὶ αὐστηρό, ἀλλὰ ἔντιμο, ὅλα τὰ ἀπαράδεκτα, ποὺ συναντᾶ κανεὶς ἐκεῖνα τὰ χρόνια, σὲ σχέση μὲ τὸν κλῆρο τῆς ἐποχῆς του. Ἕνα κείμενο τοῦ 1896, ποὺ ὅμως παραμένει τραγικὰ ἐπίκαιρο, ὥς τὶς μέρες μας. Σ ̓ αὐτὸ περιγράφεται ἡ ἀθλιότητα καὶ οἱ μεθοδεύσεις περὶ τὸν κλῆρο καὶ τὸ ὅλο θέμα τῆς ἱεροσύνης στὴν Ἑλλάδα ἔκείνων τῶν χρόνων, τὸ ζητούμενο ἦθος τῶν ἱερέων, τὶς παρεμβάσεις τῶν πολιτικῶν, τὶς ἀθλιότητες ἐν γένει, γιὰ νὰ προβάλει, ὡς ὑπόδειγμα καὶ ὡς παράδειγμα τὸν ἅγιο Νικόλαο, τὸν παπα‐ Πλανᾶ, ἕνα ταπεινὸ ἱερέα ἀπὸ τὴ Νάξο: «Μεταξὺ τῶν ὑπαρχόντων ἱερέων ὑπάρχουσιν ἀκόμη πολλοὶ ἐνάρετοι καὶ ἀγαθοί, εἰς τὰς πόλεις καὶ εἰς τὰ χωρία. Εἶναι τύποι λαϊκοί, ὠφέλιμοι, σεβάσμιοι. Ἂς μὴν ἐκφωνῶσι λόγους. Ἠξεύρουσιν αὐτοὶ ἄλλον τρόπον πῶς να διδάσκωσι τὸ ποίμνιον.
Γνωρίζω ἕνα ἱερέα εἰς τὰς Ἀθήνας. Εἶναι ὁ ταπεινότερος τῶν ἱερέων καὶ ὁ ἁπλοϊκώτερος τῶν ἀνθρώπων Διᾶ πᾶσαν ἱεροπραξίαν ἂν τοῦ δώσῃς μίαν δρχμήν, ἢ πενήντα λεπτά, ἢ μίαν δεκάραν, τὰ παίρνει. Ἂν δὲν τοῦ δώσῃς τίποτε,δὲν ζητεῖ. Διὰ τρεῖς δραχμὰς ἐκτελεῖ παννύχιον Ἀκολουθίαν, Λειτουργίαν, Ἀπόδειπνον, Ἑσπερινόν, Ὄρθρον, Ὥρας∙ τὸ ὅλον διαρκεῖ ἐννέα ὥρας. Ἂν τοῦ δώσης μόνον δύο δραχμάς, δὲν παραπονεῖται. Κάθε ψυχοχάρτι φέρον τὰ μνημονευτέα ὀνόματα τῶν τεθνεώτων, ἀφοῦ ἅπαξ τοῦ τὸ δώσεις, τὸ κρατεῖ διὰ πάντοτε. Ἐπὶ δύο, τρία ἔτη ἐξακολουθεῖ νὰ μνημονεύη τὰ ὀνόματα. Εἰς κάθε προσκομιδὴν μνημονεύει δύο ἢ τρεῖς χιλιάδας ὀνόματα. δὲν βαρυέται ποτέ. Ἡ προσκομιδὴ παρ ̓ αὐτῷ διαρκεῖ δύο ὥρας. Ἡ Λειτουργία ἄλλας δύο. Εἰς τὴν ἀπόλυσιν τῆς Λειτουργίας, ὅσα κομμάτια ἔχει ἐντὸς τοῦ ἱεροῦ, ἀπὸ πρόσφορα ἢ αρτοκλασίαν, τὰ μοιράζει ὅλα εἰς ὅσους τύχουν. Δὲν κρατεῖ σχεδὸν τίποτε.
Μίαν φορὰν ἔτυχε νὰ χρεωστῇ μικρὸν χρηματικὸν ποσόν, καὶ ἤθελε νὰ τὸ πληρώσῃ. Εἶχε δέκα ἢ δεκαπέντε δραχμὰς, ὅλα εἰς χαλκόν. Ἐπὶ δύο ὥρας ἐμετροῦσεν, ἐμετροῦσεν καὶ δὲν ἠμποροῦσε νὰ τὰ εὕρῃ πόσα ἦσαν. Τέλος εἷς ἄλλος χριστιανὸς ἔλαβε τὸν κόπον καὶ τοῦ τὰ ἐμέτρησεν. Εἶναι ὀλίγον τι βραδύγλωσσος καὶ περισσότερον ἀγράμματος. Εἰς τὰς εὐχάς, τὰς περισσοτέρας λέξεις τὰς λέγει ὀρθῶς, εις τὸ Εὐαγγέλιον τὰς περισσοτέρας ἐσφαλμένας. Θὰ εἴπητε, διατί ἡ ἀντίθεσις αὕτη; Ἀλλὰ τὰς εὐχὰς τὰς ἰδίας ἀπαγγέλλει καθ ἑκάστην, ἐνῷ τὴν δεῖνα περικοπὴν τοῦ Εὐαγγελίου, θὰ τὴν ἀναγνώσῃ ἅπαξ ἢ δίς ἤ, τὸ πολύ, τρὶς τοῦ ἔτους, ἐξαιρέσει ὡρισμένων περικοπῶν συχνά, ἀλλὰ ἀτάκτως ἐπανερχομένων, ὡς εἰς τοὺς Ἁγιασμούς, εἰς τὰς Παρακλήσεις.
Τὰ λάθη ὅσα κάμνει εἰς τὴν ἀνάγνωσιν, εἶναι, εἶναι πολλάκις κωμικά. Κι ὅμως ἐξ ὅλων τῶν ἀκροατῶν του, ἐξ ὅλου τοῦ ἐκκλησιάσματος,κανείς μας δὲν γελᾶ. Διατί; Τὸν ἐσυνηθίσαμεν καὶ μᾶς ἀρέσει. Εἶναι ἀξιαγάπητος. Εἶναι ἁπλοϊκὸς καὶ ἐνάρετος. Εἶναι ἄξιος τοῦ πρώτου τῶν Μακαρισμῶν τοῦ Σωτῆρος.
Τώρα ὑποθέσατε ὅτι αὐτὸς ὁ ἴδιος ἱερεὺς εἶχεν ἐξέλθει ἀπὸ ἱεροδισκαλεῖον,παλαιὸν ἢ νέον. Θὰ εἶχε διαφορὰν ἐπὶ τὸ βέλτιον; Θὰ ἦτο πασαλειμμένος μὲ ὀλίγα ἀτελῆ, κακοχώνευτα καὶ συγκεχυμένα γράμματα, μὲ περισσοτέραν οἴησιν καὶ ἀξιώσεις. Θα ἦτο διὰ τοῦτο καλύτερος;» (Ἅπαντα, Ε ́, ἐκδ. δόμος, Ἀθήνα 1988, σελ.195)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου