Το αυτονόητο είναι το αινιγματικό γ

 Συνέχεια από:Πέμπτη 6 Μαίου 2021

 Το αυτονόητο είναι το αινιγματικό γ

Πηγή: https://www.youtube.com/watch?v=I-5_I8Z6PmA&t=800s

Koller: Σε κάποια στιγμή σας έκλεισαν στη φυλακή. Είχατε ήδη παραδώσει την θέση του πρύτανη στον επόμενο και είχατε αναλάβει την έδρα στη Φρανκφούρτη. Φοβηθήκατε τότε, στο διάστημα αυτό των λίγων ημερών;

Gadamer: Οπωσδήποτε. Ήταν μια κατάσταση παρόμοια με την βαριά μορφή πολιομυελίτιδας από την οποία αρρώστησα. Όταν κάτι σε κρατάει δυνατά από το σβέρκο, αναδύεται μια εσωτερική αντίσταση της θέλησης. Η κατάσταση κατά τη διάρκεια της ασθένειας ήταν ίδια με την φυλάκιση. Και στις δυο περιπτώσεις είπα: τώρα είναι ζήτημα επιβίωσης. Τώρα ο σκοπός είναι να αντέξεις αυτή την χρονική περίοδο. Είχα αρχίσει να εξασκώ την μνήμη. Να ανακαλώ στίχους από την λήθη, και παρόμοια. Θα έλεγα, πως όταν έχω λόγο να φοβάμαι, υπάρχει μια ισχυρή αντίσταση της θέλησης. 

Koller: Αυτό με οδηγεί πίσω σε αυτό που ισχύει για τον Heidegger, ο οποίος σας έμαθε να εισάγετε την ιστορία μέσα στη φιλοσοφία. Είστε ένας από τους τυχερούς αυτού του αιώνα. Ήσασταν πολύ νέος για να πολεμήσετε στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, και πολύ μεγάλης ηλικίας για να επιστρατευτείτε στον δεύτερο παγκόσμιο. Διηγηθήκατε με έμφαση πως αναπτύξατε δυνάμεις αντίστασης. Μπορεί να μάθει κανείς από την ιστορία;

Gadamer: Υπάρχει μια φράση την οποία γνωρίζετε. Από την ιστορία δεν μπορείς να γίνεις έξυπνος, αλλά οπωσδήποτε σοφός.  

Koller: Τι εννοείτε με αυτό;

Gadamer: Το να γνωρίζει κανείς πως είναι τα πράγματα, πόσο περιορισμένη είναι η ανθρώπινη προνοητικότητα, πόσο λίγο συμπνέουν τα σχέδια μας με την πραγματικότητα. Δηλαδή αυτό που στην αρχή με ρωτήσατε, που είχα με μεγάλη έμφαση τονίσει, τι συμβαίνει με μας, είναι κατ’ αρχάς και πάνω απ’ όλα κάτι που αφορά το περί ζωής αίσθημα μας. Το ότι δηλαδή πρέπει να αισθανθούμε ως εσφαλμένη εξέλιξη της αντίληψης για τον εαυτό μας, αυτή μας την υπερτίμηση για τη βούληση, τον σχεδιασμό και την λογική προνοητικότητα.

Koller: Εννοείτε πως αυτό μπορεί να το μάθει κανείς από την ιστορία.

Gadamer: Ναι, ναι.

Koller: Πρέπει όμως να πούμε στο σημείο αυτό, πως από φιλοσοφικής σκοπιάς, από τον 17^ο αιώνα, εγκαταλείψαμε την αντίληψη πως η ιστορία μας διδάσκει. Και τότε επήλθε η αντίληψη, πως είναι απλώς μια ακολουθία τυχαίων γεγονότων, και έχει το νόημα που εμείς της δίνουμε.

Gadamer: Εσείς βγάζετε ίσως τέτοια μηδενιστικά συμπεράσματα, εγώ όχι (γελά). Γνωρίζετε το βιβλίο του Theodor Lessing, «Η ιστορία ως νοηματοδότηση του ανόητου»;

Koller: Όχι, δεν το γνωρίζω.

Gadamer: Το καλύτερο μέρος του βιβλίου είναι ο τίτλος. Το ότι δηλαδή προσπαθούμε πάντα, σε κάθε φαινομενικά τυχαίο συνδυασμό τυχαίων γεγονότων, να βρούμε κάποιο νόημα. Αυτή η προσπάθεια είναι το ίδιο ανθρώπινη, όσο και επιβεβαίωση στην εμπειρία μας, που κάθε τόσο λαμβάνουμε, για τη τάξη της φύσης και τους νόμους της.

Koller: Πως θα εξηγούσατε όμως σε ένα σύγχρονο άνθρωπο, για τον οποίο η χθεσινή εφημερίδα είναι ήδη παλιά, πως η ιστορία έχει σημασία για τη ζωή και τη σκέψη του;

Gadamer: Το πιο εύκολο είναι να του θυμίσει κανείς την ιστορία της δικής του ζωής. Μας το δίδαξε και η ψυχανάλυση, πως η ιστορία μάς επηρεάζει ακόμα και στην προσυνειδητή μας ζωή.

Koller: Ας πάρουμε όμως ένα συγκεκριμένο παράδειγμα. Εδώ κοντά, στην Χαϊδελβέργη, βρέθηκε η σιαγόνα του Homo heidelbergensis. Τι δουλειά έχει αυτός με εσάς; Ή το χειρόγραφο Manesse, που γράφτηκε τον 13^ο αιώνα στη Ζυρίχη. Τι δουλειά έχει αυτή η συλλογή τραγουδιών με ένα πολιτικό της Ζυρίχης του 20^ου αιώνα;

Gadamer: Αυτές είναι πολύ δύσκολες και ενδιαφέρουσες ερωτήσεις. Γιατί όλοι οι άνθρωποι έχουν ένα τέτοιο ενδιαφέρον για την προϊστορία; Γιατί η αρχαιολογία, μια από τις πιο δύσκολες επιστήμες της σύγχρονης εποχής, έχει ένα τέτοιο τεράστιο κοινό; Γιατί είναι τόσο ενδιαφέρουσα μια σιαγόνα; Αυτά είναι τα ερωτήματα. Από που προέρχονται όλα αυτά, ώστε να βρίσκομαι τώρα εδώ; Στο σημείο αυτό βλέπουμε τη σημασία που έχει η σιαγόνα αυτή. Τώρα το χειρόγραφο, μας δείχνει, πως τόσο παλιά, οι άνθρωποι μπόρεσαν να δημιουργήσουν κάτι τόσο όμορφο, τόσο απλό, τόσο συγκινητικό. Μας υπενθυμίζει τους μυστικούς παραδείσους του ανθρώπινου πόθου.

Συνεχίζεται