Οι «κληρονόμοι» των Αρχαίων

Αλέξης Παπαχελάς

 Μας ενοχλεί ότι το Princeton καταργεί την υποχρεωτική διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών, ακόμη και για όσους θα ασχοληθούν με τις κλασικές σπουδές. Και θα έπρεπε να μας ενοχλεί. Ταυτόχρονα, για άλλη μια φορά οι οπαδοί της εφήμερης πολιτικής ορθότητας στις ΗΠΑ προσπαθούν με μανία να πείσουν ότι είναι λάθος να συμπεριλαμβάνεται ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός στους βασικούς πυλώνες της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Εχει ξανασυμβεί στην εποχή της «Μαύρης Αθηνάς», το εκκρεμές πάει και έρχεται συνήθως σε αυτά τα θέματα. Αυτή τη φορά η δυναμική είναι μεγαλύτερη καθώς απλώνεται η μόδα του γκρεμίσματος πάσης φύσεως αγαλμάτων και προτύπων.

Και γιατί να μας νοιάζει εμάς εδώ στην Ελλάδα αυτό που συμβαίνει στα αμερικανικά πανεπιστήμια; Δεν είναι απλά θέμα υπερηφάνειας για την κληρονομιά μας. Η Ελλάδα κέρδισε φίλους και συμμάχους τα τελευταία 200 χρόνια, καθώς σημαντικοί άνθρωποι που ανήκαν σε μια δυτική «ελίτ» ταύτιζαν στο μυαλό τους τη σύγχρονη Ελλάδα με όσα μάθαιναν στα σχολεία και στα πανεπιστήμιά τους. Ηταν και είναι κομμάτι του «brand» μας, η φλόγα που κράτησε τον φιλελληνισμό ζωντανό σε δύσκολες περιόδους.

Πολλές φορές έχω αισθανθεί το δέος που προκαλεί σε σημαντικούς ξένους αυτό που εμείς θεωρούμε ως δεδομένο δικό μας κτήμα. Εβλεπα έναν σπουδαίο ξένο διανοητή ή επιχειρηματία να δακρύζει καθώς απήγγελλε τον «Επιτάφιο» του Περικλή. Μου προκαλούσε κι εμένα συγκίνηση το βίντεο όπου ο Ρόμπερτ Κέννεντυ απήγγειλε Αισχύλο μόλις έμαθε τη δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Θεώρησα πολύ σημαντικό ότι ο Ομπάμα ήθελε να κάνει την τελευταία μεγάλη του ομιλία ως πρόεδρος στην Πνύκα. Ολοι αυτοί και άλλοι πολλοί έμαθαν για τον Αισχύλο, τον Περικλή, τον Μαραθώνα στα μεγάλα πανεπιστήμια της Βρετανίας, της Γερμανίας και των ΗΠΑ.

Ενιωσα βέβαια, από την άλλη, αμήχανα την ημέρα που περπατούσα στον Ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο και άκουγα δύο παιδιά που είχαν έλθει εκεί με το σχολείο να μιλούν στο τηλέφωνο και να λένε «έχουμε έλθει εδώ, έχει κάτι κολόνες, ξέρω εγώ τι είναι;…». Σκεπτόμουν ότι όσα απίστευτα στοιχεία πολιτισμού είναι γύρω μας και πίσω μας τα νιώθουμε μεν «δικά μας», δεν κάνουμε όμως ιδιαίτερη προσπάθεια να τα μελετήσουμε και να τα ενσωματώσουμε στο σύγχρονο νεοελληνικό DNA. Ακόμη χειρότερα, ασχολούμαστε μαζί τους για να καβγαδίσουμε, είτε για την Ακρόπολη είτε για τις αρχαιότητες της Θεσσαλονίκης. Με τρόπο ρηχό και πάθος αχαλίνωτο.

Μία φίλη που μένει στο ιστορικό κέντρο μού έλεγε πρόσφατα πόσο τυχερή νιώθει γιατί βγάζει το παιδί της βόλτα και εκείνο αποκτά παραστάσεις που κανένα παιδί δεν μπορεί να αποκτήσει σε κάποια άλλη πόλη, με εξαίρεση ίσως τη Ρώμη. Ναι, είμαστε τυχεροί, αλλά δεν θα έπρεπε να μείνουμε σε αυτό μόνο, στην τύχη. Εχουμε ευθύνη ως «κληρονόμοι». Πώς το έλεγε ο Σεφέρης στην ομιλία του για το Νομπέλ του; «Ἀνήκω σὲ μία χώρα μικρή. Ἕνα πέτρινο ἀκρωτήρι στὴ Μεσόγειο, ποὺ δὲν ἔχει ἄλλο ἀγαθὸ παρὰ τὸν ἀγώνα τοῦ λαοῦ, τὴ θάλασσα, καὶ τὸ φῶς τοῦ ἥλιου. Εἶναι μικρὸς ὁ τόπος μας, ἀλλὰ ἡ παράδοσή του εἶναι τεράστια καὶ τὸ πράγμα ποὺ τὴ χαρακτηρίζει εἶναι ὅτι μᾶς παραδόθηκε χωρὶς διακοπή. Ἡ ἑλληνικὴ γλώσσα δὲν ἔπαψε ποτέ της νὰ μιλιέται. Δέχτηκε τὶς ἀλλοιώσεις ποὺ δέχεται καθετὶ ζωντανό, ἀλλὰ δὲν παρουσιάζει κανένα χάσμα».

Οι «κληρονόμοι» των Αρχαίων | Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (kathimerini.gr)