Συνέχεια από: Πέμπτη 20 Μαίου 2021
Η φωτιά τής ελευθερίας
Η σωτηρία τής φιλοσοφίας
στα σκοτεινά χρόνια
I. Σπίθες ε
Με αδύναμο πνεύμα
Αυτή ακριβώς η στάση και η καθοδηγούσα ήθική είναι ο πραγματικός εχθρός. Αυτές πρέπει να υπερβαθούν και να καταπολεμηθούν άνευ όρων, όπου και να αναδύονται. Δεν επιτρέπεται ούτε υποχώρησις μπρος σε αυτό τον παραλογισμό. Ούτε βέβαια και στα ζητήματα τής προσωπικής επιβίωσης.
Αυτά ήταν στις ΗΠΑ ερωτήματα που αφορούσαν τις δουλειές, όπως είχε μάθει με πόνο η Rand στα δέκα χρόνια ύπαρξης ως ελεύθερη συγγραφέας. Για τον λόγο αυτό, σε ένα της γράμμα, της 6ης Μαΐου 1943, προς τον Archibald Ogden, τον βιβλιοκριτικό του εκδοτικού οίκου, υπεύθυνο για την προώθηση του βιβλίου της, αφρίζει όσο ποτέ άλλοτε: «Εμπιστοσύνη…Εμπιστοσύνη, δεν ξέρω καν τι σημαίνει αυτή η λέξη. Αν εννοείς την πίστη (faith) με την θρησκευτική έννοια, με την έννοια δηλαδή της τυφλής αποδοχής και πρόσληψης, τότε πράγματι δεν εμπιστεύομαι τίποτα και κανένα. Δεν το έχω κάνει ποτέ και ούτε πρόκειται να το κάνω. Το μοναδικό που τηρώ είναι η λογική μου και τα δεδομένα (Fakten)». Η Rand αποκαλύπτει έτσι τα πραγματικά θεμέλια τής πρόσβασής της προς τον κόσμο. Και τα εφαρμόζει ενώπιον του Ogden στα πιο προσωπικά της ενδιαφέροντα: «Ποια αντικειμενικά κριτήρια υπάρχουν σήμερα ως προς την ικανότητα του εκδοτικού οίκου Bobbs-Merryl να βγάλει επιτυχώς στην αγορά το βιβλίο μου; Ποιον ακριβώς να εμπιστευθώ; Και σε ποια βάση;»24
Εφτά χρόνια εργάστηκε πάνω στο μυθιστόρημα αυτό. Ολόκληρη η ζωτική της ενέργεια και δημιουργικότητα, πάνω απ’ όλα όμως τη φιλοσοφία της, είχε βάλει στο έργο αυτό. Και τώρα το μυθιστόρημά της «The Fountainhead» (Η πηγή) θα διαφημιζόταν από τον εκδοτικό ως ερωτική ιστορία σε ένα κύκλο αρχιτεκτόνων. Το τμήμα διαφημίσεων δεν είχε καταφέρει καν να τονίσει πως πρόκειται για γυναίκα συγγραφέα και όχι για άνδρα: «Η εμπιστοσύνη προς τέτοιους συνεργάτες, είναι προφανώς εμπιστοσύνη ενός πνευματικά αδύναμου ανθρώπου…Αυτό το είδος εμπιστοσύνης απαιτείς από μένα;»25.
Μια ρητορική ερώτηση προφανώς. Για τη Rand είχαν πει τα πάντα μέχρι τότε. Ποτέ όμως ότι είχε αδύναμο πνεύμα. Στον καθένα που μιλούσε μαζί της, μετά από μερικά λεπτά κιόλας, ήταν ξεκάθαρο πως είχε να κάνει με μια διάνοια μοναδικής καθαρότητας, αλλά και αδιαλλαξίας. Το βασικό πρόβλημα μέσα σε αυτό τον κόσμο, το οποίο πρέπει να λυθεί, δεν το έθετε η δική της ύπαρξη, αλλά η ύπαρξη όλων των άλλων. Το πραγματικά αινιγματικό για την Rand δεν ήταν αυτό που σκέφτονταν ή έκαναν οι συνάνθρωποι της, αλλά το γιατί το έκαναν: γιατί δεν μπορούσαν απλά να σκέφτονται με συνέπεια, και προ πάντων να δρουν; Τι ακριβώς εμπόδιζε διαρκώς τους ανθρώπους να ακολουθούν διαρκώς τη δική τους, βασισμένη σε δεδομένα κρίση τους; Αυτή τα κατάφερνε.
Ξεδιάντροπο
Γιατί ο βιβλιοκριτικός της δεν έβγαινε τουλάχιστον τώρα, μια μέρα πριν την επίσημη ημερομηνία κυκλοφορίας του βιβλίου της, να πει τα προφανή: οι δυο, τρεις αγγελίες ήταν απλή πρόφαση. Ο εκδοτικός οίκος είχε στην πραγματικότητα απορρίψει το έργο. Σύμφωνα με την απόφαση του τμήματος προώθησης προϊόντων, το «The Fountainhead» έπρεπε να βρει μόνο του τον δρόμο προς τα καταστήματα ή τους καταλόγους με τα bestseller. Όποιος διάβαζε έστω και μια σελίδα αυτού του 700 σελίδων έργου, με πρωταγωνιστή τον αρχιτέκτονα Howard Roark, με τα χαρακτηριστικά υπερανθρώπου, δεν μπορούσε παρά να διαπιστώσει πως πρόκειται για ένα φιλοσοφικό μανιφέστο σε μορφή μυθιστορήματος. Ένα ογκώδες μνημείο ιδεών, γεμάτο μονολόγους που γέμιζαν ολόκληρες σελίδες, που συν τοις άλλοις είχε και την καθόλου εμπορική ιδιότητα, να αμφισβητεί όλους τους ηθικούς θεσμούς, πάνω στους οποίους στηριζόταν το περί ηθικής αίσθημα του αμερικάνικου mainstream κοινού.
Όσο για την Rand, ακριβώς εκεί μέσα βρισκόταν η πραγματική υπόσχεση που έδινε το έργο της. Έτσι ακριβώς έπρεπε να παρουσιαστεί και να διαφημιστεί: ως ένα λογοτεχνικό αναγνωστικό γεγονός που μεταμορφώνει, που ανοίγει στους αναγνώστες του μια θεμελιωδώς άλλη όψη του κόσμου, τους οδηγεί από τη σπηλιά στο φως, ώστε για πρώτη φορά να δουν καθαρά τον εαυτό τους και τον κόσμο τους! Θα πουληθούν 100 000 αντίτυπα, είναι το ελάχιστο που πρέπει να περιμένει κανείς, είχε πει με πεποίθηση στον στενό της φιλικό κύκλο η συγγραφέας. Περίμενε επίσης πως το Hollywood πολύ σύντομα θα έκανε το βιβλίο της ταινία, με τον αγαπημένο της ηθοποιό Gary Cooper στο ρόλο του Roark.
Τι συνηγορούσε εναντίον αυτής της προσμονής, καθαρά λογικά; Οπωσδήποτε όχι η ποιότητα του έργου της. Οπωσδήποτε όχι η επικαιρότητα του μηνύματος του! Δεν ήταν προφανές σε ποια κατάσταση βρισκόταν αυτός ο κόσμος και η ίδια η Αμερική; Δεν αισθανόταν ο κάθε ένας από τους πολίτες της χώρας, πως κάτι θεμελιώδες είχε ξεφύγει από τον ίσιο δρόμο; Πως επιβάλλονταν επειγόντως, όσο ποτέ άλλοτε, να προστατευθεί ένας ολόκληρος πολιτισμός από την καταστροφή, για την οποία ευθύνεται ο ίδιος; Να θεραπευθεί από την βαθιά σύγχυση, με την δύναμη του ελεύθερου λόγου, με την λογικότητα των επιχειρημάτων και δύναμη της διήγησης που μεταμορφώνει τον κόσμο; Από την σύγχυση αυτή, που τώρα, την Άνοιξη του 1943, απειλούσε να τον καταστρέψει μέσα σε ένα παγκόσμιο οργασμό βίας.
[Η Ayn Rand, το πραγματικό όνομα της οποίας ήταν Alissa Sinowjewna Rosenbaum, γεννήθηκε το 1905 στην Αγία Πετρούπολη. Εκεί σπούδασε φιλοσοφία και ιστορία. Με το πέρας των σπουδών της (1924) προσελήφθει στο Κρατικό Ινστιτούτο Κινηματογραφική Τέχνης. Το 1926 ταξίδεψε για μια επίσκεψη στις ΗΠΑ, και δεν επέστρεψε ποτέ. Συνέγραψε σενάρια ταινιών, θεατρικά και μυθιστορήματα. Πέθανε το 1982 στη Νέα Υόρκη.]
Συνεχίζεται
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου