Συνέχεια από: Κυριακή, 4 Οκτωβρίου 2020
ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ
Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΙ Η ΣΥΝΤΡΙΒΗ ΤΟΥ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ
5) Η « μεγάλη θλίψις »
δ) Οι καταστροφικοί πόλεμοι
Το δεύτερο στοιχείο τής « Μεγάλης Θλίψης » - το πρώτο είναι η επανάσταση τής φύσης – θα είναι οι καταστροφικοί πόλεμοι που θα ξεσπάσουν στο τέλος τής Ιστορίας. Οι πόλεμοι αυτοί, όπως ήδη αναφέραμε στη σχετική ενότητα, θα έχουν ξεκινήσει ήδη πριν απ’ την έλευση τού Αντιχρίστου. Οι πρώτοι αυτοί πόλεμοι αναφέρονται στον εσχατολογικό λόγο τού Κυρίου και ανήκουν στις « αρχές ωδίνων » 1322.
Στη συνέχεια η έλευση τού Αντιχρίστου θα πυροδοτήσει μια σειρά πολέμων μεταξύ αυτού και όσων δεν θα δεχθούν να υποταχθούν στην εξουσία του. Πρόκειται για τον πόλεμο μεταξύ τού Αντιχρίστου και των τριών βασιλέων που, επίσης, εξετάσαμε. Όμως τα χειρότερα δεν θα έχουν έλθει ακόμη. Οι βασιλείς τής εποχής θα μάχονται μεταξύ τους με αποτέλεσμα η πρωτεύουσα και η βασιλεία τού Αντιχρίστου να καταστραφούν1323. Η κατάσταση στη γη θα είναι εφιαλτική.
Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία συναντώνται παρόμοιες απόψεις. Μετά την επικράτηση τού Αντιχρίστου θα έχουμε την μεγαλύτερη πολεμική έξαρση στην ιστορία της ανθρωπότητας. Στην τελευταία αναθεώρηση τής ερμηνείας του Αγίου Βικτωρίνου αναφέρεται πως θα εμφανιστούν και άλλα στρατεύματα που θα αντιπαρατεθούν στα στρατεύματα του Αντιχρίστου και θα υπάρξουν πολλά θύματα και απ’ τις δύο παρατάξεις1324. Όπως, χαρακτηριστικά, γράφει ο Ανδρέας, την εποχή του Αντιχρίστου τα έθνη Γωγ και Μαγώγ, στα οποία θα αναφερθούμε στη συνέχεια, θα κινούνται το ένα εναντίον του άλλου στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, σ’ ολόκληρη την οικουμένη. Βασιλείς που θα απειθούν στην κυριαρχία του Αντιχρίστου θα κατακόπτονται « πανστρατιά ». Τέλος θα γίνονται και διάφορες σφαγές κατά τόπους1325. Έθνος θα ξεσηκώνεται με πολεμική διάθεση ενάντια σε άλλο έθνος, και θα συγκροτούνται ναυμαχίες στη θάλασσα καί πεζομαχίες στην ξηρά, με αποτέλεσμα το αίμα να χύνεται και να κοκκινίζει τα ποτάμια και τις θάλασσες1326.
Βιβλική βάση τής σχετικής διδασκαλίας για τους πολέμους είναι ο εσχατολογικός λόγος του Κυρίου, στον οποίο ήδη αναφερθήκαμε, το Δανιήλ 7,24, όπου γίνεται αναφορά στην καταστροφή των τριών βασιλέων και διάφορα χωρία τής Αποκάλυψης. Πιο συγκεκριμένα, στα Απ. 6,3-4 αναφέρεται πως με το άνοιγμα της δεύτερης σφραγίδας εμφανίζεται ο δεύτερος ιππεύς πάνω σε « ίππο πυρός » κρατώντας ένα σπαθί. Αυτός θα αρπάξει την ειρήνη απ’ τη γη και οι άνθρωποι θα σκοτώνουν ο ένας τον άλλο1327. Πόλεμοι αναφέρονται και στα πλαίσια της τέταρτης σφραγίδας. Ο θάνατος πάνω σε χλωρό ίππο αποκτά εξουσία πάνω στο έν τέταρτο της γης και οι άνθρωποι πεθαίνουν από ποικίλους λόγους μεταξύ των οποίων και ο πόλεμος1328.
Κορύφωση αυτού τού παροξυσμού πολεμικής βίας θα είναι ένας πόλεμος, μια εσχατολογική μάχη, η έσχατη, ίσως, μάχη στην ιστορία της ανθρωπότητας, μια σύγκρουση μυθικών διαστάσεων, ο θρυλικός και περίπυστος Αρμαγεδδών. Ο πόλεμος του Αρμαγεδώνος προφητεύεται στην έκτη πληγή του 16ου κεφαλαίου της Αποκάλυψης1329. Το σκηνικό ανοίγει με την ξήρανση του μεγάλου ποταμού Ευφράτη1330. Η ξήρανση του ποταμού και η μετατροπή του σε βατό ξηροπόταμο θα γίνει « κατά θείαν συγχώρησιν »1331 προκειμένου να διευκολυνθεί η διέλευση των βασιλέων τών « από Ανατολής Ηλίου » εθνών ώστε να προχωρήσουν στον αναμεταξύ τους πόλεμο και την εξολόθρευση τών υπολοίπων ανθρώπων1332.
Οι βασιλείς που θα συγκεντρωθούν θα είναι κατ’ αρχήν οι « βασιλείς της Οικουμένης όλης » και « οι βασιλείς οι από Ανατολής ηλίου », η διάβαση των οποίων θα διευκολυνθεί απ’ την ξήρανση του Ευφράτη. Ως πιθανότερη ερμηνεία αυτής της αναφοράς προβάλλεται απ’ τους Ανδρέα και Αρέθα η άποψη πως η Αποκάλυψη αναφέρεται σε φύλα που θα ξεκινήσουν απ’ τις περιοχές των Σκυθών, τα έθνη Γωγ και Μαγώγ που αναφέρονται και σε άλλο σημείο της Αποκάλυψης1333. Ως περιοχή των Σκυθών Γωγ και Μαγώγ οριζόταν κυρίως η Σκυθία, δηλαδή η περιοχή της Άπω Ανατολής και του Καυκάσου. Σύμφωνα με μια άλλη ερμηνεία ο Αντίχριστος μαζί με συμμάχους του θα εξορμήσουν απ’ τα Ανατολικά μέρη της Περσίας, όπου υπάρχουν Εβραίοι απ’ τη φυλή του Δαν.
Η σύναξη τόσων βασιλέων προκειμένου να πολεμήσουν μεταξύ τους παρουσιάζεται στην Αποκάλυψη σαν αποτέλεσμα κάποιου είδους θαυματοποιίας τών δαιμόνων1334. Τα σημεία που θα διενεργηθούν απ’ τον διάβολο θα εμφυσήσουν πολεμικό οίστρο στους βασιλείς όλης της οικουμένης1335.
Έτσι λοιπόν, οι « από Ανατολής ηλίου » βασιλείς1336 και οι « βασιλείς της οικουμένης όλης »1337 θα συγκεντρωθούν στον τόπο που ονομάζεται « Αρμαγεδών ». Η λέξη αυτή είναι στην ουσία μεταφορά στην ελληνική γλώσσα της εβραϊκής φράσης « χαρ μεγγίντο » που σημαίνει « όρος της Μεγιδώ ». Πρόκειται για εβραϊκό τοπωνύμιο. Η Μεγιδώ είναι μια πόλη στην πεδιάδα Εσδραλών, στους πρόποδες του όρους Κάρμηλος. Στην ιστορία τής περιοχής έχουν καταγραφεί 14 μάχες.
Η λέξη « Αρμαγεδών » κατά τους Οικουμένιο, Ανδρέα Καισαρείας και Αρέθα Καισαρείας σημαίνει επίσης και « διακοπή » ή « διακοπτομένη »1338 . Η ονομασία δεν είναι τυχαία. Ο τόπος φέρει αυτή τη συγκεκριμένη και όχι άλλη προσωνυμία απ’ την φοβερή σφαγή όσων θα συγκεντρωθούν εκεί, απ’ την « κοπή » όλων των εθνών που με την καθοδήγηση του διαβόλου « του τοις ανθρωπίνοις αίμασι χαίροντος » θα συγκεντρωθούν εκεί και θα κατασφαγούν1339.
Στη σύγχρονη βιβλιογραφία ο πόλεμος του Αρμαγεδώνος συνδέεται με την έκτη σάλπιγγα της Αποκάλυψης1340 και την επιδρομή των εθνών Γωγ και Μαγώγ1341. Και διατυπώνονται ερμηνείες και σενάρια βασισμένα στα γεωπολιτικά δεδομένα του σήμερα. Σχολιάζονται τα φράγματα του Ευφράτη και το πρόβλημα της διαχείρισης των υδάτινων πόρων στην περιοχή, το τεράστιο πλήθος του στρατού – στο Απ. 9,16 αναφέρεται ο αριθμός των 200 εκατομμυρίων – που θα μπορούσε να παρατάξει η Κίνα, τα συμφέροντα της Ρωσίας στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και άλλα γεωστρατηγικά δεδομένα1342.
ε) H εξολόθρευση τής ανθρωπότητας
Ένα άλλο στοιχείο τής Μεγάλης Θλίψης θα είναι η εξολόθρευση τής ανθρωπότητας με ποικίλους θανάτους1343. Σε διαφόρους τόπους θα επικρατούν λιμοί1344. Οι άνθρωποι θα πεθαίνουν απ’ την πείνα και τη δίψα1345. Φοβεροί λοιμοί θα πλήξουν κάθε χώρα και τόπο1346.
Όλα αυτά σε συνδυασμό με τους σεισμούς, τους πολέμους και τα υπόλοιπα δεινά της συντελείας θα έχουν ως αποτέλεσμα πολλούς και ποικίλους θανάτους. Στην Αποκάλυψη αναφέρεται πως ο τέταρτος ιππεύς της Αποκάλυψης θα θανατώσει το έν τέταρτον των ανθρώπων με ποικίλους τρόπους1347. Κάποιοι θα πεθαίνουν και απ’ την υπερβολική θλίψη και τον φόβο1348.
Ενδιαφέρουσες απόψεις συναντώνται και στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία. Κατά τον Οικουμένιο στα έσχατα θα υπάρχουν διάφοροι τρόποι θανάτου, οι περισσότεροι εκ των οποίων θα παραχθούν δια πυρός1349. Ο Ανδρέας Καισαρείας στα πλαίσια της ερμηνείας του Απ. 9,15 μιλά για πονηρούς δαίμονες που θα σκοτώσουν το εν τρίτον της ανθρωπότητας1350.
Γενικότερα, οι συνέπειες τής διαταραχής τής φυσικής τάξης και των νόμων τού σύμπαντος θα είναι τραγικές και καταστροφικές για την ανθρωπότητα και θα διαμορφώσουν σε συνδυασμό και με άλλες παραμέτρους μια αφόρητη κατάσταση. Η ανθρωπότητα θα περιέλθει σε δεινή θέση, καθώς θα αντιμετωπίζει μια σειρά από καταστροφές. Πολλοί θα πεθάνουν, ενώ άλλοι θα βιώνουν με οδύνη την μεγαλύτερη τραγωδία της ανθρώπινης ιστορίας.
ς) Εικόνες τής « μεγάλης θλίψης » τών εσχάτων από τούς Πατέρες.
Οι Άγιοι Ιππόλυτος, Ρωμανός και Εφραίμ περιγράφουν με πολύ χαρακτηριστικές εικόνες την « Μεγάλη Θλίψη » της εποχής τών εσχάτων. Εδώ θα παραθέσουμε μια σύνθεση κειμένων τους σε μετάφραση, ώστε να λάβουμε μια εικόνα της κατάστασης που θα επικρατεί στο τέλος των καιρών.
« Τότε κάθε θλίψη θα κυριαρχήσει στον κόσμο »1351. « Και πένθος θα συνέχει τα πέρατα »1352. « Από παντού θα ακούγονται πολλές νηπίων οιμωγές, Πατέρων και μητέρων οδυρμοί, γυναικών και παρθένων ολολυγμοί, αδελφών και συγγενών κοπετοί »1353.
Η οδύνη θα είναι τέτοια που οι άνθρωποι δεν θα είναι εις θέσιν να θρηνήσουν τους νεκρούς τους καθώς και οι ίδιοι θα αντιμετωπίζουν αδυσώπητο το φάσμα του θανάτου. Και ποιός ποιόν θα πενθήσει τότε; Ο αδελφός δεν θα πενθεί τον αδελφό, γιατί και αυτός θα προσδοκά τον θάνατο. Η μητέρα δεν θα πενθεί για τη θυγατέρα της καθώς και αυτή θα αντικρύζει μπροστά της το φάσμα του θανάτου. Αλλά ούτε και ο πατέρας δεν θα πενθεί τον υιό του διότι θα φοβάται μήπως και ο ίδιος θανατωθεί1354.
Τότε κάθε ψυχή θα θρηνήσει φοβερά και με οδύνη θα στενάξει. Τότε όλοι θα αντικρύσουν μια απαραμύθητη θλίψη που θα τους συνέχει νύχτα και μέρα1355.
Έξω απ’ τις οικίες θα επικρατεί φόβος και μέσα θα κυριαρχεί τρόμος κατά τη διάρκεια της ημέρας αλλά και της νύχτας. Πτώματα θα υπάρχουν στις πλατείες αλλά και στους οίκους πτώματα. Δυσωδία στις πλατείες και στους οίκους δυσωδία. Πείνα και δίψα, φωνή κλαυθμού παντού, τόσο στις κατοικίες όσο και στους δημόσιους χώρους1356.
Όταν οι άνθρωποι συναντώνται μεταξύ τους, ο πατέρας με τον υιό του, η μητέρα με τη θυγατέρα της, οι αδελφοί και οι φίλοι μεταξύ τους, θα ξεσπούν σε κλάματα, θα αγκαλιάζονται και έτσι αγκαλιασμένοι θα πεθαίνουν και οι δύο1357.
Οι άνθρωποι θα γίνουν σαν σκιές. Θα μαραθεί το κάλλος απ’ τα πρόσωπα όλων των ανθρώπων και η όψη τους θα είναι όμοια με αυτή των νεκρών. Η ομορφιά των γυναικών θα γίνει και αυτή βδελυκτή. Θα μαραθεί κάθε άνθρωπος αλλά και η επιθυμία των ανθρώπων1358.
Ο πολύς χρυσός, ο άργυρος και τα μεταξωτά ενδύματα σε τίποτε δεν θα ωφελήσουν τον κάτοχό τους. Γι’ αυτό και θα ρίπτονται στις πλατείες και κανείς δεν θα βρίσκεται, έστω να τα αγγίξει, διότι όλα θα είναι πλέον βδελυκτά1359.
Θλίψη και φόβος θα είναι τα συναισθήματα που θα επικρατούν καθώς θα συμβαίνουν « θάνατοι διάφοροι επι της γης ». Τα νήπια θα ξεψυχούν στους κόλπους των μητέρων τους. Οι μητέρες θα πεθαίνουν πάνω απ’ τα παιδιά τους. Ολόκληρες οικογένειες θα πεθαίνουν στις αγορές και δεν θα βρίσκεται εκείνος που θα τους ενταφιάσει1360.
Το πρωί οι άνθρωποι με οδύνη και στεναγμούς θα εύχονται να έρθει η εσπέρα για να αναπαυθούν και να λάβουν κάποια άνεση. Και όταν αυτή έρχεται, θα αναρωτιούνται με πικρότατα δάκρυα, πότε, άραγε, θα ξημερώσει, για να αποφύγουν τη θλίψη που τους καταπιέζει1361.
Και δεν θα υπάρχει τόπος να καταφύγουν ή να κρυφτούν. « Τετάρακται γάρ τα σύμπαντα, ἡ θάλασσα και ἡ ξηρά »1362, σημειώνει, χαρακτηριστικά, ο Άγιος Εφραίμ. Καί πού θα κρυφτεί, τότε, ο άνθρωπος; Καί σε ποιόν θα εναποθέσει την μοίρα των παιδιών του; Και πού θα καταθέσει τα χρήματά του για να τα διασώσει, όταν δεν θα μπορεί να σώσει ούτε την ίδια την ζωή του;
Στην απόγνωσή τους θα μεταβαίνουν απ’ την Ανατολή στη Δύση και απ’ τη Δύση στην Ανατολή, για να σωθούν, αλλά και πάλι δεν θα μπορούν να βρουν τόπο για να κρυφτούν απ’ την μεγάλη θλίψη1363. Όλοι οι ζωντανοί θα μακαρίζουν με δάκρυα τους νεκρούς που ετάφησαν πριν έλθει στη γη η « Μεγάλη Θλίψις »1364.
Στην ευρύτερη χριστιανικη γραμματεία ο συγγραφεύς του Περί Συντελείας χρησιμοποιεί παρόμοιες εικόνες. Όπως, χαρακτηριστικά, γράφει, οι άνθρωποι θα απευθυνθούν προς αυτούς και θα πουν : « Ανοίξτε τους τάφους και δεχτείτε εμάς τους αθλίους. Ανοίξτε τις θήκες σας και υποδεχτείτε τους ελεεινούς συγγενείς και γνωστούς σας. Μακάριοι είστε εσείς, διότι δεν είδατε αυτές τις ημέρες. Μακάριοι διότι δεν προλάβατε να αντικρύσετε αυτόν τον οδυνηρό βίο, ούτε τον απαραμύθητο λοιμό, ούτε την αδήριτη ανάγκη που συνέχει τις ψυχές μας »1365. Εκείνες τις ημέρες ο θρήνος θα είναι απαραμύθητος, ο κλαυθμός άμετρος, οι στεναγμοί άπαυστοι1366. Σ’ ολόκληρη την ανθρωπότητα θα επικρατεί σκότος « και θρήνος επί θρήνον και ουαί επί ουαί »1367.
Όλες αυτές οι περιγραφές, έχουν μια τρομερή λογοτεχνική δύναμη. Ασκούν μια απόκοσμη και τρομακτική γοητεία. Συνεπαίρνουν το είναι του αναγνώστη. Τον συγκλονίζουν συθέμελα.
Σημειώσεις
1322. Βλ. Μθ. 24,6-7 « μελλήσετε δέ ἀκούειν πολέμους καί ἀκοάς πολέμων … ἐγερθήσεται γάρ ἔθνος ἐπί ἔθνος καί βασιλεία ἐπί βασιλείαν … ». Βλ. και Θεοφυλάκτου Βουλγαρίας, Εις το κατά Λουκάν, P.G. 123, 1052.1056.
1323. Βλ. Iππολύτου, Περί Χριστού και Αντιχρίστου, XLIII, σελ. 210-211. Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία βλ. και Ανδρέα Καισαρείας, Ε.Α., 384-385.
1324. Βλ. Βικτωρίνου και Ιερωνύμου, Ε.Α., CCEL, σελ. 353. Το κείμενο αυτό δεν υπάρχει στην ερμηνεία του Βικτωρίνου και την αναθεώρηση του Ιερωνύμου.
1325. Βλ. Ανδρέα, Ε.Α., ΜΖ΄, 360, « Ὅτι τοῦ Γώγ και Μαγώγ κατ’ ἀλλήλων κινουμένων ἐν τοῖς τέτρασι τῆς οἰκουμένης μέρεσι, προσέτι δέ καί τῶν ἀπειθούντων αὑτῷ βασιλέων πανστρατιᾷ κατακοπτομένων, καί σφαγῶν κατά τόπους γινομένων, ἡ μέν θάλασσα ταῖς ναυμαχίαις αἵματι μολυνθήσεται …». Κατά τη γνώμη μας θα πρέπει να θεωρηθεί σχεδόν βέβαιο πως μετά την αποκάλυψη του πραγματικού προσώπου του Αντιχρίστου και τη διάψευση των προσδοκιών για ευημερία θα σημειωθούν εξεγέρσεις και επαναστάσεις. Έθνη που είχαν προσχωρήσει στη συμμαχία του Αντιχρίστου θα επαναστατήσουν και μια νέα σειρά πολέμων θα ξεκινήσει.
1326. Βλ. Αρέθα, Ε.Α., ΜΖ΄, σελ. 411, « Εἴτε τό ἄστατόν τις τοῦ παρόντος αἰῶνος ἐκδέχεσθαι βούλεται, καθ᾿ ὅν τό τηνικαῦτα ἔθνους ἐπ᾿ ἔθνος πολεμίως ἐγειρομένου καί ναυμαχιῶν συγκροτουμένων καί πεζομαχιῶν θαλάσςᾳ καί γῇ, τῶν ἀποκτεινυμένων καί ποταμοί φοινίσσονται αἵματι … ».
1327. Βλ. Απ. 6,3-4, « Καί ὅτε ἤνοιξε τήν σφραγῖδα τήν δευτέραν, …καί ἐξῆλθεν ἄλλος ἵππος πυρός, καί τῷ καθημένῳ ἐπ’ αὐτόν ἐδόθη αὐτῷ λαβεῖν τήν εἰρήνην ἐκ τῆς γῆς καί ἵνα ἀλλήλους σφάξωσι καί ἐδόθη αὐτῷ μάχαιρα μεγάλη ».
1328. Απ. 6,7-8, « Καί ὅτε ἤνοιξε τῆν σφραγῖδα τήν τετάρτην… καί ἰδού ἵππος χλωρός, καί ὁ καθήμενος ἐπάνω αὐτοῦ, ὄνομα αὐτῷ ὁ θάνατος, καί ὁ ἅδης ἠκολούθει μετ’ αὐτοῦ. Καί ἐδόθη αὐτῷ ἐξουσία ἐπί τό τέταρτον τῆς γῆς, ἀποκτεῖναι ἐν ρομφαία καί ἐν λιμῷ καί ἐν θανάτῳ καί ὑπό τῶν θηρίων τῆς γῆς ».
1329. Αποκάλυψη 16,12-16 ή 12κ.εξ., « Καί ὁ ἕκτος ἐξέχεε τήν φιάλην αὐτοῦ ἐπί τόν ποταμόν τόν μέγαν τόν Εὐφράτην. Καί ἐξηράνθη τό ὕδωρ αὐτοῦ, ἵνα ἑτοιμασθῆ ἡ ὁδός τῶν βασιλέων τῶν ἀπό ἀνατολῆς ἡλίου. Καί εἶδον ἐκ τοῦ στόματος τοῦ δράκοντος καί ἐκ τοῦ στόματος τοῦ θηρίου καί ἐκ τοῦ στόματος τοῦ ψευδοπροφήτου πνεύματα τρία ἀκάθαρτα ὡς βάτραχοι. Εἰσί γάρ πνεύματα δαιμονίων ποιοῦντα σημεῖα, ἅ ἐκπορεύεται ἐπί τούς βασιλεῖς τῆς οἰκουμένης ὅλης, συναγαγεῖν αὐτούς εἰς τόν πόλεμον τῆς ἡμέρας ἐκείνης τῆς μεγάλης τοῦ Θεοῦ τοῦ παντοκράτορος.… καί συνήγαγεν αὐτοῦς εἰς τόν τόπον τόν καλούμενον Ἐβραϊστί Ἁρμαγεδών … ».
1330. Κατά τον Οικουμένιο η ξήρανση του ποταμού είναι πιθανόν να επέλθει με την ξήρανση κάποιων απ’ τις πηγές του. Βλ. Οικουμενίου, Ε.Α., ΙΧ, σελ. 214, « Ὁ μέν ἕκτος ἄγγελος βατόν ἐποίησε τόν Εὐφράτην ποταμόν, τινάς ἴσως αὐτοῦ πηγάς ἀποξηράνας, ὡς εὐμαρῆ γενέσθαι τήν δι’ αὐτοῦ πάροδον τοῖς βασιλεῦσιν … ».
1331. Βλ. Ανδρέα, Ε.Α., ΝΑ΄, σελ. 368, « Εἰκός τόν Εὐφράτην ποταμόν κατά θείαν συγχώρησιν ὀλιγούμενον, τοῖς βασιλεῦσι τῶν ἐθνῶν διδόναι πάροδον εἰς τήν κατ’ ἀλλήλων καί λοιπῶν ἀνθρώπων ἐξολόθρευσιν ».
1332. Bλ. Ανδρέα Καισαρείας, Ε.Α., ΝΑ΄, 368 Αρέθα Καισαρείας, Ε.Α., ΝΑ΄, σελ. 417.
1333. Βλ. Απ. 20,8.
1334. Βλ. Απ. 16,13-4. «εἰσὶ γὰρ πνεύματα δαιμονίων ποιοῦντα σημεῖα, ἃ ἐκπορεύεται ἐπὶ τοὺς βασιλεῖς τῆς οἰκουμένης ὅλης, συναγαγεῖν αὐτοὺς εἰς τὸν πόλεμον τῆς ἡμέρας ἐκείνης τῆς μεγάλης τοῦ Θεοῦ τοῦ παντοκράτορος».
Βλ. και Οικουμενίου, Ε.Α., ΙΧ, σελ. 214-5.
1335. Βλ. Αρέθα Καισαρείας, Ε.Α., ΝΑ΄, σελ. 419.
1336. Απ. 16,12.
1337. Απ. 16,14.
1338. Βλ. Οικουμενίου, Ε.Α., ΙΧ, σελ. 215 Ανδρέα Καισαρείας, Ε.Α., ΝΑ΄, 369 και Αρέθα Καισαρείας, Ε.Α., ΝΑ΄, σελ. 420.
1339. Βλ. Οικουμενίου, Ε.Α., ΙΧ, σελ. 215, Ανδρέα Καισαρείας, Ε.Α., ΝΑ΄, 369 « Μαγεδδών. Διακοπή, ἤτοι διακοπτομένη ἑρμηνεύεται. ἀπό τοίνυν τῆς μελλούσης τῶν ἐν αὐτῷ συνειλεγμένων κοπῆς καί σφαγῆς τόν τοῦ πολέμου τόπον Μαγεδδών προσηγόρευσε ». Για την ερμηνεία της λέξης « Αρμαγεδών » βλ. καί Δεσπότη Σωτηρίου, Η Αποκάλυψη του Ιωάννη, τ. Β΄, ο.π., σελ. 246-247.
1340. Απ. 9,13-21.
1341. Απ. 19,19-21, 20,7-10, Ιεζ. Κεφ. 38 και 39.
1342. Βλέπε Hal Lindsay, The late great planet earth, ο.π., σελ. 146-169.
1343. Βλ. Εφραίμ, Λόγος εις την Παρουσίαν του Κυρίου, ΙΓ΄, σελ. 116, « λιμοί, σεισμοί και θάνατοι διάφοροι ἐπί τῆς γῆς », Ρωμανού, Εις την Β΄ Παρουσίαν, σελ. 271, « σεισμοί και θνήσεις και πάσα θλίψις κρατήσει εν τω κόσμω ».
1344. Βλ. Μθ 24,7, « Καί ἔσονται λιμοί και λοιμοί και σεισμοί κατά τόπους » Λκ 21,11 « Σεισμοί τε μεγάλοι κατά τόπους καί λιμοί και λοιμοί ἔσονται » Μρ. 13,8 « Καί ἔσονται σεισμοί κατά τόπους καί ἔσονται λιμοί και ταραχαί », Απ. 6,5-6, « Καί ὅτε ἤνοιξε τήν σφραγῖδα τήν τρίτην, ἤκουσα τοῦ τρίτου ζώου λέγοντος, ἔρχου. Καί εἶδον, καί ἰδού ἵππος μέλας, καί ὁ καθήμενος ἐπ’ αὐτόν ἔχων ζυγόν ἐν τῇ χειρί αὐτοῦ. Καί ἤκουσα ὡς φωνήν ἐν μέσῳ τῶν τεσσάρων ζώων λέγουσαν. Χοῖνιξ σίτου δηναρίου, καί τρεῖς χοίνικες κριθῆς δηναρίου. Καί τό ἔλαιον καί τόν οἶνον μή ἀδικήσης ». Βλέπε και Εφραίμ, Λόγος εις την Παρουσίαν του Κυρίου, σελ. 113, « τούς μεν λιμῶ θνήσκοντας », σελ. 116, « ἔσται γάρ κατά τόπους λιμοί », σελ. 122,123,124, Θεοφυλάκτου Βουλγαρίας, Εις το κατά Λουκάν, P.G. 123, 1052.1056, Συναξάριον Κυριακής της Απόκρεω, σελ. 32, « καί λιμός γενήσεται μέγας » και Ιωάννου Μενούνου, Κοσμά του Αιτωλού Διδαχές και βιογραφία, Διδαχή Γ΄, σελ. 153, « Λυπηρόν είναι να σας το ειπώ, σήμερον αύριον καρτερούμε δίψες πείνες μεγάλες, οπού να δίνωμε χιλιάδες φλωρία καί να μη ευρίσκωμε κομμάτι ψωμί και νερό ». Βλ. και Αυγουστίνου Καντιώτου, Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, σελ. 192. Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία βλ. Περί Συντελείας, XXXIV, σελ. 289 « ἐν πλατείαις και εν οίκοις πείναι και δίψαι » και XXVII, σελ. 286, « οἱ ἄνθρωποι ἐκ τοῦ λιμοῦ και τῆς δίψης τελευτήσουσιν ».
1345. Βλ. Εφραίμ, Λόγος εις την Παρουσίαν του Κυρίου, σελ. 113, « τούς δε ἐν δίψη δεινῆ τηκομένους, ὡσεί κηρόν », 123 « ἐν πλατείαις πεῖνα και δίψα, ἐν οἰκίαις πεῖνα και δίψα ». Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία βλ. Περί Συντελείας, XVII, σελ. 286, « οἳ ἄνθρωποι ἐκ τοῦ λιμοῦ καί τῆς δίψης τελευτήσουσιν » και XXXIV, σελ. 289, « ἐν πλατείαις και ἐν οἴκοις πεῖναι και δίψαι ».
1346. Βλ. Μθ 24,7 « Καί ἔσονται λιμοί και λοιμοί και σεισμοί κατά τόπους », Λκ 21,11, « Σεισμοί τε μεγάλοι κατά τόπους καί λιμοί και λοιμοί ἔσονται », Μρ. 13,8, « Καί ἔσονται σεισμοί κατά τόπους καί ἔσονται λιμοί και ταραχαί ». Βλ. και Μενούνου Ιωάννου, Κοσμά του Αιτωλού Διδαχές και βιογραφία, Διδαχή Γ΄, σελ. 153, « Σήμερον αύριον καρτερούμεν θανατικά, ασθένειες μεγάλες, οπού να μή προφθάνουν οι ζωντανοί να θάπτουν τους αποθαμένους ». Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία βλ. και Περί Συντελείας, VIII, σελ. 278, « λοιμοί ἐπί πᾶσαν χώραν », και XXVII, σελ. 286, « τότε λοιμός ἰσχυρός ἐπί πᾶσαν την γῆν ».
1347. Βλ. Απ. 6, 7-8, « Καί ὅτε ἤνοιξε τήν σφραγῖδα τήν τετάρτην … καί ἰδού ἵππος χλωρός, καί ὁ καθήμενος ἐπάνω αὐτοῦ, ὄνομα αὐτῷ ὁ θάνατος, καί ὁ ἅδης ἠκολούθει μετ’ αὐτοῦ. Καί ἐδόθη αυτῷ ἐξουσία ἐπί το τέταρτον τῆς γῆς, ἀποκτεῖναι ἐν ρομφαίᾳ καί ἐν λιμῷ καί ἐν θανάτῳ καί ὑπό τῶν θηρίων τῆς γῆς ».
1348. Βλ. Ιππολύτου, Εις τον Δανιήλ, LI, σελ. 106, « ἑτέρων δε ἀπό τοῦ φόβου και τῆς πολλῆς θλίψης ἀποθνησκόντων » και Κυρίλλου Αλεξανδρείας, Εις το κατά Λουκάν, ΚΑ΄, Ε.Π.Ε. 26, σελ. 208, « Ἀρχομένης γάρ ὥσπερ τῆς κτίσεως ἐναλλάττεσθαι, συνοχή τις ἔσται δεινή καί ἀπόψυξις εἰς θάνατον. Τό γάρ ἐπερχόμενον ἀφόρητον δεῖμα πολλοῖς ἀρκέσει πρός ὄλεθρον ».
1349. Βλ. Οικουμενίου, Ε.Α., V, σελ. 141, « ἐπάναγκες και διαφόρους ἔσεσθαι θανάτου τρόπους καί τῆς τῶν ἀσεβῶν ἀντιδόσεως. ὧν αἱ πλείους διά πυρός παραχθήσονται ».
1350. Βλ. Ανδρέα Καισαρείας, Ε.Α., 300-304.
1351. Βλ. Ρωμανού, Εις την Β΄ Παρουσίαν, ΙΓ΄, σελ. 271, « Καί πᾶσα θλῖψις κρατήσει ἐν τῷ κόσμῳ ».
1352. Βλ. Ρωμανού, Εις την Β΄ Παρουσίαν, ΙΔ΄, σελ. 271, « συνέχει πένθος τά πέρατα ».
1353. Βλ. Ιππολύτου « Εις τον Δανιήλ ΄Δ», LI, σελ. 106, « Τότε ἔσονται οἰμωγαί νηπίων πολλαί, Πατέρων τε και μητέρων ὀδυρμοί, γυναικῶν τε και παρθένων ὀλολυγμοί, αδελφῶν τε και συγγενῶν κοπετοί ».
1354. Βλ. Ιππολύτου « Εις τον Δανιήλ ΄Δ », LI, σελ. 106, « Τις τίνα πενθήσει τότε; Οὐκ ἀδελφός ἀδελφόν, και γάρ αὐτός τον θάνατον προσδοκᾶ. Οὐ μήτηρ θυγατέρα, και αὐτή τον θάνατον ὑφορωμένη. Οὐ πατήρ ὑιόν, φοβούμενος μη και αὐτός ἀναιρεθῆ ».
1355. Βλ. Εφραίμ, Λόγος εις την Παρουσίαν του Κυρίου, σελ. 121, « τότε θρηνεῖ δεινῶς πᾶσα ψυχή και στενάζει. Τότε πάντες θεάσονται θλῖψιν ἀπαραμύθητον, την περιέχουσαν αὐτούς νυκτός και ἡμέρας ».
1356. Βλ. Εφραίμ, Λόγος εις την Παρουσίαν του Κυρίου, σελ. 123, « Ἔσωθεν φόβος και ἔξωθεν τρόμος, και ἐν νυκτί και ἐν ἡμέρα. Ἐν πλατείαις θνησιμαῖα. Ἐν πλατείαις δυσωδία, ἐν οίκοις δυσωδία. Ἐν πλατείαις πεῖνα και δίψα, ἐν οἰκίαις πεῖνα και δίψα. Ἐν πλατείαις φωνή κλαυθμοῦ, ἐν οἰκίαις φωνή κλαυθμοῦ. Ἐν πλατείαις θόρυβος, ἐν οἰκίαις θόρυβος », Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία βλ. και Περί Συντελείας, XXXIV, σελ.289, « Ἔξωθεν φόβος, και ἔσωθεν τρόμος, και ἐν νυκτί και ἐν ἡμέρα. Ἐν πλατεία και ἐν τοῖς οἴκοις θνησιμαῖα, ἐν πλατείαις και ἐν οἴκοις πεῖνα και δίψα. Ἐν πλατείαις θόρυβοι, ἐν οἴκοις κοπετοί ».
1357. Βλ. Εφραίμ, Λόγος εις την Παρουσίαν του Κυρίου, σελ. 123, « Εἷς ἕκαστος, τῶ ἑτέρω μετά κλαυθμοῦ συναντῶσι. Πατήρ τέκνω και ὑιός πατρί. Μήτηρ τῆ θυγατρί. Φίλοι φίλοις ἐν πλατείαις περιπλακέντες ἐκλείπουσι, και ἀδελφοί ἀδελφοῖς περιπλακέντες θανατοῦνται », και Ρωμανού, Εις την Β΄ Παρουσίαν, ΙΓ΄, σελ. 271. Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία βλ. Περί Συντελείας, XXVII, σελ.286, « οἰ ἄνθρωποι ἐκ τοῦ λιμοῦ και τῆς δόξης τελευτήσουσιν, και πατήρ τον ὑιόν περιπλακείς ἅμα ἀποθανοῦνται, και μήτηρ θυγατέρα ὁμοίως, και οὐκ ἔστιν ὁ θάπτων … ».
1358. Βλ. Εφραίμ, Λόγος εις την Παρουσίαν του Κυρίου, σελ. 123, « Μεμάρανται και το κάλλος τῆς ὄψεως πάσης σαρκός. Γίνονται δε αἱ ἰδέαι αὐτῶν ὡς νεκροῦ. Ἐβδέλυκται καί μεμίσηται καί τό κάλλος τῶν γυναικῶν. Μαρανθήσεται πᾶσα σάρξ καί ἡ ἐπιθυμία τῶν ἀνθρώπων ». Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία βλ. Περί Συντελείας, XXXIV, σελ. 289, « Μεμάρανται το κάλλος τῆς ὄψεως τοῦ προσώπου. Γίνονται γάρ ἰδέαι αὐτῶν ὡσεί νεκρῶν. Και το κάλλος τῶν γυναικῶν μαρανθήσεται και ἡ ἐπιθυμία τῶν ἀνθρώπων πάντων ἀφαιρεθήσεται ».
1359. Βλ. Εφραίμ, Λόγος εις την Παρουσίαν του Κυρίου, σελ. 122, «Χρυσός πολύς και ἄργυρος και σηρικά ἰμάτια οὐδέν ὠφελήσει τινά ἐν τῆ θλίψει ἐκείνη … Ῥίπτεται γάρ ὁ χρυσός και ὁ ἄργυρος ἐν πλατείαις, και οὐκ ἔστιν ὁ ἁπτόμενος, ἐπεί πάντα ἐβδέλυκται ». Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία βλ. Περί Συντελείας, XXXIV, σελ. 289, « Ῥίψεται τότε ὁ ἄργυρος, και ὁ χρυσός, ἐν ταῖς πλατείαις και οὐδείς συνάξει αὐτούς, ἀλλά πάντα βδελυκτά καθεστήκασιν ».
1360. Βλ. Εφραίμ, Λόγος εις την Παρουσίαν του Κυρίου, σελ. 121-2, « Τότε ἐκλείπη τά νήπια ἐν τοῖς κόλποις τῶν μητέρων. Θνήσκει πάλιν μήτηρ ὐπεράνω τοῦ παιδίου. Θνήσκει πάλιν πατήρ σύν γυναικί και τέκνοις ἐν ταῖς ἀγοραῖς, και οὐκ ἔστιν ὁ θάπτων και συστέλλων ἐν μνήμασιν. Ἐκ τῶν πολλῶν θνησιμαίων τῶν ῥιπτομένων ἐν ταῖς πλατείαις δυσωδία πανταχόθεν ἐκθλίβουσα τους ζῶντας ἰσχυρῶς » και Ρωμανού, Εις την Β΄ Παρουσίαν, ΙΓ΄, σελ. 271, « ἐν ἀγοραῖς τά λείψανα. Ὁ θάπτων οὐ φαίνεται ».
1361. Βλ. Εφραίμ, Λόγος εις την Παρουσίαν του Κυρίου, σελ. 122, « Πρωί πάντες ἐροῦσι μετ᾿ ὀδύνης και στεναγμῶν: πότε ἑσπέρα γίνεται, ἵνα ἀνέσεως τύχωμεν; Καταλαβούσης δε πάλιν τῆς ἑσπέρας, ἐν δάκρυσι πικροτάτοις συλλαλούσιν εἰς ἐαυτούς: Πότε ἄρα διαφαύσει, ἴνα την ἐπικειμένην θλίψιν ἐκφύγωμεν; », Ρωμανού, Εις την Β΄ Παρουσίαν, ΙΔ΄, σελ. 271, « Πάντες μετ’ ὀδύνης ἐν ἡμέρα προσεύξονται, ἵν’ ἑσπέρα γενήσεται. Ἐπελθούσης δέ πάλιν νυκτός ἵνα ἴδωσιν τήν ἡμέραν προσεύξονται ». Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία βλ. και Περί Συντελείας, XXXIV, σελ.288-9 « Και κλαύσουσι μεγάλως και κόψονται ἰσχυρῶς και τῆς ἡμέρας διαφαυσκούσης ἐκδέξονται την νύκτα, ἵνα ἀναπαύσωνται ἐκ τῶν ἔργων αὐτῶν. Κατάλαβούσης δε τῆς νυκτός ἐκ τῶν ἐπαλλήλων σεισμῶν και ἐκ τῶν καταιγίδων τῶν ἀέρων ζητήσουσιν ἵνα κἄν θεωρῶσι το φῶς τῆς ἠμέρας και πῶς μέλλουσι λοιπόν χαλεπῶ θανάτω προσέρχεσθαι ».
1362. Εφραίμ, Λόγος εις την Παρουσίαν του Κυρίου, σελ. 122, « Καί οὐκ ἔστιν ποῦ φυγεῖν ἤ κρυβῆναι. Τετάρακται γάρ τά σύμπαντα, ἡ θάλασσα καί ἡ ξηρά ».
1363. Βλ. Εφραίμ, Λόγος εις την Παρουσίαν του Κυρίου, σελ. 113, « Ἅπαντες δε οἱ ὄντες ἐπί γῆς ἀνατολῶν ἐπί δυσμάς φεύγουσιν ἐκ τῆς πολλῆς δειλίας. Και πάλιν οἱ ἀνθρωποι ἐπί δυσμῶν ἡλίου ἐπί τήν ἀνατολήν φεύγουσι μετά τρόμου », και σελ. 124, « ἀλλά πάντες τοῦ ἐκφυγεῖν και κρυβῆναι σπουδάζουσι, και οὐδαμοῦ αὐτοῖς ἔστι κρυβῆναι ἐκ θλίψεως ».
1364. Εφραίμ, Λόγος εις την Παρουσίαν του Κυρίου, σελ. 122, « Ἀλλά πάντες μακαρίζουσιν τούς ταφέντας πρό τοῦ ἐλθεῖν τήν θλῖψιν τήν μεγάλην ἐπί τῆς γῆς », Ρωμανού, Εις την Β΄ Παρουσίαν, ΙΓ΄, σελ. 271, « μακαριοῦσι τούς ἐν τοῖς τάφοις δακρύοντες οἱ ζῶντες ». Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία βλ. Περί Συντελείας, XXVII, σελ. 286, « τότε μακαρίσουσιν οἰ ἄνθρωποι τούς προτεθνηκότας, λέγοντες πρός αὐτούς ».
1365. Βλ. Περί Συντελείας, XXVII, σελ. 287, « Ἀνοίξατε τούς τάφους ὑμῶν καί δέξασθε ἡμᾶς τούς ἀθλίους. ἀνοίξατε τάς θήκας ὑμῶν πρός ὑποδοχήν τῶν ἐλεεινῶν συγγενῶν ὑμῶν καί γνωστῶν. μακάριοι ὑμεῖς ὅτι οὐκ ἐθεάσασθε τάς ἡμέρας ταύτας. Μακάριοι ὑμεῖς ὅτι τόν βίον τοῦτον τόν ὀδυνηρόν οὐκ ἐφθάσατε ἰδεῖν οὐδέ τόν λοιμόν τοῦτον τόν ἀπαραμύθητον οὐδέ τήν ἀνάγκην ταύτην τήν μετέχουσαν τάς ἡμετέρας ψυχάς ». Πρβλ. Απ. 9,6 « Καί ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις ζητήσουσιν οἱ ἄνθρωποι τόν θάνατον καί οὐ μή εὑρήσουσιν αὐτόν, καί ἐπιθυμήσουσιν ἀποθανεῖν, καί φεύξεται ἀπ’ αὐτῶν ὁ θάνατος ».
1366. Βλ. Περί Συντελείας, XVII, σελ. 286, « τότε θρήνος ἀπαραμύθητος, τότε κλαυθμός ἄμετρος, τότε στεναγμοί ἄπαυστοι ».
1367. Περί Συντελείας, XXXIV, σελ.289 « Ἀλλά σκότος ἔσται τοῖς ἀνθρώποις και θρήνος ἐπί θρήνον και οὐαί ἐπί οὐαί ».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου