Εγώ. Το παιχνίδι της ζωής (50)-- Ο νέος άνθρωπος τής νέας αιρέσεως- Ο homo oeconomicus, ο χρεωμένος, ο δούλος πού κατασκευάζει καί συντηρεί τίς πυραμίδες τών νέων Φαραώ.

 Συνέχεια από Δευτέρα 19 Οκτωβρίου 2020

Reengineering α

Ο διαμελισμένος άνθρωπος είναι χρυσωρυχείο

«Μάλιστα, διαφέρεις από μια online υπηρεσία πώλησης παπουτσιών. Αλλά πουλάς τον εγκέφαλο σου, το ταλέντο σου και την ενέργεια σου. Και το κάνεις αυτό εν μέσω ενός τρομακτικού ανταγωνισμού.» Αυτό είναι το μάντρα του ReidHoffman, και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι εκφράζει την διδασκαλία του νέου καπιταλισμού τής πληροφορίας.

Στο μέλλον οι άνθρωποι θα ζήσουν σε μια νέα κατανομή εργασίας: θα γίνουν εργάτες, υπάλληλοι και επιχειρηματίες τού εργοστασίου της ψυχής τους. Οι άνθρωποι περιβάλλονται από ανθρώπους που θέλουν ακριβώς το ίδιο, και οι οποίοι ασχολούνται με το twitter, facebook, blogs, που φωτογραφίζουν και δουλεύουν όπως όλοι.

Η μοναδική στρατηγική επιβίωσης, στην κατάσταση αυτή που μοιάζει με χρηματιστήριο, τών διαρκώς μεταβαλλόμενων πληροφοριών οι οποίες αξιολογούνται σε μια ασταθή αγορά εργασίας, είναι αυτό που προτείνει το νούμερο 2: πρέπει να μειώσεις όλους τους άλλους στο επίπεδο τού εγωισμού τους, σε μια μπλόφα, σε ένα σχέδιο το οποίο κρύβουν, και με το οποίο θέλουν να κερδίσουν το παιχνίδι της ζωής.

Όποιος γνωρίζει την παρούσα κατάσταση τής επικοινωνίας στο διαδίκτυο, την ετοιμότητα προς μίσος και κατηγορία, θα διαπιστώσει πως το παιχνίδι αυτό ήδη παίζεται.

Στον καπιταλισμό τής πληροφορίας το εγώ αναλαμβάνει τον ρόλο του δεσποτικού εργοστασιάρχη, αλλά και των εργατών του και  μάλιστα και των μέσων παραγωγής. Το υλικό από το οποίο παράγει(το εγώ) αποτελείται από πληροφορίες. Είναι ο χρυσός τής σύγχρονης εποχής. Αλλά είναι ένας χρυσός σε αφθονία - λες και πραγματοποιήθηκαν οι εφιάλτες των σύγχρονων του Soddy. Το παράδοξο είναι, πως η αφθονία δεν μειώνει, αλλά αυξάνει την τιμή του.

Για χιλιετίες, οι άνθρωποι προσπερνούσαν, χωρίς να το σκέφτονται, τεράστιες ποσότητες σκοτεινών, βρωμερών και άχρηστων υλικών. Στην αρχή προσπάθησαν να μετατρέψουν τα μη ελκυστικά υλικά σε χρυσάφι. Αργότερα έμαθαν πως μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν το κάρβουνο ή το πετρέλαιο, και πως αυτά ήταν πρώτες ύλες.

Ο Αμερικανός νομπελίστας φυσικός Arno Penzias το εξήγησε με ένα ωραίο ανέκδοτο: «Αν δω στην γραβάτα σας γλυκιά, καφετιά ζελατίνη, τότε αυτό είναι βρωμιά. Αν βάλω την ίδια βρωμιά στο πιάτο, τότε είναι κρέμα σοκολάτας. Τα δεδομένα είναι όπως η βρωμιά. Όταν τα βάλετε όμως στον σωστό τόπο και τα κατατάξετε, τότε γίνονται γνώση.²⁷³»

Κάθε γεγονός στην ζωή ενός ανθρώπου γίνεται πληροφορία. Και όχι μόνο, αλλά πληροφορία γίνεται και η ανταλλαγή των γεγονότων αυτών με αμέτρητα άλλα, τα οποία καταγράφονται ψηφιακά. Όχι μόνο ο λεκές στην γραβάτα, αλλά και η κίνηση του χεριού που προσπαθεί να τον αφαιρέσει, η ταχύτητα με την οποία παίρνει την γραβάτα για καθάρισμα, η συχνότητα με την οποία λερώνεται η γραβάτα, το είδος του λεκέ, οι ευκαιρίες κατά τις οποίες φοριέται-όλα αυτά είναι εδώ και καιρό πληροφορίες οι οποίες μπορούν να αξιολογηθούν και να πωληθούν. Όλα αυτά ειπώθηκαν μόνο από την προοπτική μόνο μιας γραβάτας. Τι γίνεται όμως όταν έχουμε αμέτρητους γραβατοφόρους, τους σερβιτόρους, το προσωπικό στα αεροπλάνα, τους παραγωγούς κρέμας σοκολάτας και τους παραγωγούς γραβατών;

Οι περισσότεροι άνθρωποι υποψιάζονται ότι μπορεί να βρεθούν μέσω φωτογραφιών ή σχολίων σε κοινωνικά δίκτυα, στα οποία οι ίδιοι δεν συμμετέχουν, επειδή τρίτοι διαδίδουν φωτογραφίες στις οποίες οι ίδιοι τυχαία βρέθηκαν. Ότι ισχύει όμως για τις φωτογραφίες, ισχύει για κάθε είδος πληροφορίας. «Εάν δημοσιοποιήσω τα γενετικά μου δεδομένα, διαδίδω και δεδομένα που αφορούν τον αδελφό μου, την μητέρα μου και τα παιδιά που ίσως αποκτήσω στο μέλλον. Το μεγάλο ερώτημα θα είναι: σε ποιον ανήκουν τα δεδομένα που στέλνουμε μέσω email ο ένας στον άλλο;»²⁷⁴, λέει μια ειδικός στην πληροφορική, που εργάζεται στην Microsoft πάνω στα «BigData».

Εδώ και καιρό είναι σαφές πως αυτά ισχύουν και για τον εργασιακό χώρο. Κάθε χειρισμός, κάθε κίνηση, κάθε κούνημα κεφαλής παράγει μια γνώση, για την χρήση της οποίας αυτός που την παράγει δεν γνωρίζει τίποτα. Κάθε σκέψη, κάθε πρόταση, κάθε email παράγει ένα διήγημα, πράγμα που αντιλαμβάνεται κανείς μόνο όταν του παρουσιαστεί ως ιστορία των πράξεων του, που την συνέταξε ένας εισαγγελέας. Τότε θα συνδυάζονται οι μέρες που ήταν άρρωστος κανείς, με κωδικούς για συναισθήματα, κινήσεις, και σύντομα με βλέμματα, γλώσσα του σώματος και εκφράσεις του προσώπου. Γιατί η τελευταία εφεύρεση του Google, τα γυαλιά Google Glass, θα μπορεί να χρησιμοποιεί Apps τα οποία θα ανιχνεύουν την αυθεντικότητα του χαμόγελου και θα αποκωδικοποιούν την γλώσσα του σώματος.

Στο ρεύμα των δεδομένων εισρέουν στο μεταξύ και δεδομένα που προκύπτουν από τις τομογραφίες του εγκεφάλου, βάσει των οποίων εταιρίες όπως η Lucid Systems, θέλουν να ανακαλύψουν την «αλήθεια που δεν ειπώθηκε». Με τον τρόπο αυτό θα καταστραφεί και ένα άλλο όριο της ύλης: το παρελθόν.

Ο καθένας θα έλεγε, πως αυτό που πέρασε, πρέπει να συνέβη, αλλιώς δε θα υπήρχαν σπίτια, ναοί, έργα τέχνης, βιβλία, πόλεις ή χώρες. Τώρα όμως σκοπός είναι να εξεταστεί γιατί συνέβησαν έτσι τα πράγματα, και πως αλλιώς θα μπορούσαν να λάβουν χώρα.

«Από επιστημονικής απόψεως, για να είμαστε σε θέση να προβλέψουμε τι θα μπορούσε στο μέλλον να συμβεί, πρέπει να γνωρίζουμε όχι μόνο αυτό που στο παρελθόν συνέβη, αλλά και το τι θα μπορούσε να είχε συμβεί.²⁷⁵»

Στην περίπτωση ανάλυσης μετοχών, όλοι ξέρουν τι σημαίνει όταν εξετάζει κανείς την πορεία της αξίας των μετοχών στο παρελθόν, με σκοπό να προβλέψει τι θα γίνει στο μέλλον. Προς το παρόν, τέτοιες αναλύσεις εφαρμόζονται σε μικρή κλίμακα και στο ανθρώπινο βίωμα (κατά την εξέταση για παράδειγμα απάτης σε επιχειρήσεις της Wall Street), και πιθανόν εφαρμόζονται ήδη από υπηρεσίες προσωπικού μεγάλων επιχειρήσεων.

Όσον αφορά την συλλογή των «Big Data», βρισκόμαστε στην προ-βιομηχανική εποχή²⁷⁶, όπως λέει ο Martin Wattenberg, μηχανικός στην Google. Τέτοια «δεδομένα συναλλαγών», δηλαδή τα αποτελέσματα επικοινωνίας μεταξύ ανθρώπων και πραγμάτων καθώς και ανθρώπων και ανθρώπων, αποθηκεύονται σε τεράστιες υπεραγορές, και όποιος κοιτάξει καλά θα δει, πως αυτά (τα δεδομένα) είναι χέρια και πόδια, κινήσεις και εγκεφαλικά ρεύματα, που περιμένουν να μετατραπούν σε χρήμα. Είναι οι κούκλες του μουσείου του Merlin, που εκτελούν μεμονωμένες κινήσεις των χεριών και των βλεφάρων.

Εταιρίες όπως η αμερικάνικη ClearStory προσφέρουν τέτοιες πληροφορίες, σε κάθε επιθυμητή μορφή, συνδυάζοντας τις δημοσίως προσβάσιμες πληροφορίες με αυτές που τους παρέχουν διάφορες εταιρίες. «Σε ποιο μέρος, ποιους ανθρώπους και πως θα έπρεπε να τους ταΐζει τοMcDonalds;», είναι ένα από τα ποιο αθώα ερωτήματα.

«Εμείς καθιστούμε τα δεδομένα καταναλώσιμα», είχε πει στην «New York Times» η προϊσταμένη της Shahani-Mulligan. Δεν πρέπει να ξενερώσουμε με την βαρετή λέξη «δεδομένα». Εννοείται το εξής: εμείς μεταμορφώνουμε τις ανθρώπινες σκέψεις και μικρο-χειρισμούς σε καταναλώσιμα υλικά. Περί τίνος πρόκειται όταν γίνεται λόγος για μεταστοιχειωμένο ψυχικό υλικό, μας το διασαφηνίζει η επιχειρηματίας Mulligan: «είναι το χρυσάφι που εδώ και 30 χρόνια βρίσκεται κλεισμένο στις βάσεις δεδομένων.²⁷⁷»

Συνεχίζεται 

Σημειώσεις

273. Earl Shorris, A Nation of Salesmen: The Tyranny of the Market and the Subversion of Culture, pos. 1749.

274. Danah Boyd quoted in Quentin Hardy, ‘Rethinking Privacy in an Era of Big Data’.

275. Duncan J. Watts, Six Degrees: The Science of a Connected Age, σ. 246.

276. Quentin Hardy, ‘How Big Data Gets Real’.

277. Quentin Hardy, ‘Big Data for the Rest of Us, in One Start-Up’.