ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ «SPECIAL COMMISSION»
ΟΙ ΑΠΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ «ΕΙΔΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ»
ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΟ «ΠΣΕ»
Τοῦ Μ. Πρωτοπρεσβυτέρου Γεωργίου Τσέτση
Ὅσο καί ἄν σέ πολλούς ὀρθόδοξους κύκλους ὑπάρχει διάχυτη ἡ ἐντύπωση ὅτι ἡ Οἰκουμενική Κίνηση ξεκίνησε στίς ἀρχές τοῦ 20οῦ αἰῶνος μέσα ἀπό τά σπλάγχνα τῆς Διαμαρτυρήσεως, ὡς συνέπεια τῆς ἐσωτερικῆς κρίσεως τοῦ προτεσταντικοῦ κόσμου, καί ὅτι οἱ ὀρθόδοξοι προσεχώρησαν στήν "παμπροτεσταντική" αὐτή Κίνηση ἐκ τῶν ὑστέρων, ὑπάρχει μιά ἀλήθεια πού δέν μπορεῖ νά ἀμφισβητηθεῖ. Ὅτι δηλαδή, ἡ ἱστορία τῆς Οἰκουμενικῆς Κινήσεως, εἰδικώτερα δέ τοῦ Παγκοσμίου Συμβουλίου Ἐκκλησιῶν (ΠΣΕ), εἶναι στενά συνυφασμένη μέ τήν Ὀρθοδοξία.
Καθώς εἶναι γνωστό, ἡ πρώτη ἐπίσημη πρότασις ἱδρύσεως μιᾶς "Κοινωνίας τῶν Ἐκκλησιῶν", κατά τό πρότυπο τῆς "Κοινωνίας τῶν Ἐθνῶν" (League of Nations), προῆλθε ἀπό τήν καθ΄ἡμᾶς Ὀρθόδοξο Ἀνατολή. Ἀπό τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, τό ὁποῖο, ἐν ἔτει 1920, μέ τήν περιώνυμη Ἐγκύκλιό του "Πρός τάς Ἁπανταχοῦ Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ", ἀφοῦ διατύπωνε τήν πεποίθηση ὅτι οἱ θεολογικές διαφορές δέν ἔπρεπε νά ἀποτελοῦν κώλυμα γιά τήν προσέγγιση καί συνεργασία τῶν Ἐκκλησιῶν, στόν ἠθικοκοινωνικό κυρίως τομέα, τασσόταν ὑπέρ τῆς θεσμικῆς ἐκφράσεως τῆς συνεργασίας αὐτῆς, στά πλαίσια, ἀκριβῶς, μιᾶς "Κοινωνίας Ἐκκλησιῶν". Κοινωνίας, ὑπό τήν ἔννοια τοῦ "συνασπισμοῦ" (league), καί ὄχι ὑπό τήν ἐκκλησιολογική της σημασία, ὡς "κοινωνίας ἐν τοῖς μυστηρίοις". Ὅπως παρατηροῦσε ὁ ἐκ τῶν πρωτοπόρων τῆς Κινήσεως αὐτῆς καί πρῶτος Γενικός Γραμματεύς τοῦ ΠΣΕ, Willem A. Visser t' Hooft, "ἡ Ἐκκλησία Κωνσταντινουπόλεως ὑπῆρξε ἀπό τίς πρῶτες στήν νεώτερη ἱστορία πού ὑπέμνησε στήν χριστιανωσύνη ὅτι θά ἦταν αὐτή ἀπειθής στή βούληση τοῦ Διδασκάλου καί Σωτῆρος της, ἄν δέν ἐπιζητοῦσε νά δείξῃ στόν κόσμο τήν ἑνότητα τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ καί τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ...Ἡ Κωνσταντινούπολις, τόνιζε ὁ Visser t’ Hooft, ἐξήγγειλε τήν σύναξη τῶν χριστιανῶν".
Κατά τήν εἰκοσαετία πού ἀκολούθησε τήν ἐξαπόλυση τῆς Ἐγκυκλίου αὐτῆς, καί μετά τήν ἵδρυση τῶν διαχριστιανικῶν κινήσεων "Πίστις καί Τάξις" καί "Ζωή καί Ἐργασία", - ἀπό τήν συγχώνευση τῶν ὁποίων προέκυψε ἐκ τῶν ὑστέρων τό ΠΣΕ-, ὅλες οἱ κατά τόπους Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες, μέ ἐξαίρεση τήν τότε ἐμπερίστατη καί ἀποκομμένη ἀπό τό λοιπό χριστιανικό κόσμο Ἐκκλησία τῆς Ρωσίας, εἶχαν ἐνεργό συμμετοχή στήν νεοεμφανισθεῖσα Οἰκουμενική Κίνηση. Ἐνῶ, πολλοί διάσημοι ὀρθόδοξοι ἱεράρχαι καί θεολόγοι τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, ὅπως οἱ Μητροπολῖται Θυατείρων Γερμανός καί Νόβι-Σάντ Εἰρηναῖος, καί οἱ καθηγηταί Χρυσόστομος Παπαδόπουλος (ὁ μετέπειτα Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν), Ἁμίλκας Ἀλιβιζᾶτος, Σέργιος Μπουλγκάκωφ, Γεώργιος Φλορόβσκυ καί Στέφανος Ζάνκωφ, ὑπῆρξαν ἀπό τούς κορυφαίους καί ἐπιφανεῖς ἡγέτες τῆς Κινήσεως αὐτῆς.
Ὡστόσο, κατά τήν ἱδρυτική Συνέλευση τοῦ ΠΣΕ στό Ἄμστερνταμ (1948), συμμετεῖχαν μόνο τρεῖς ἑλληνικές Ἐκκλησίες, συγκεκριμένα δέ, τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο καί οἱ Ἐκκλησίες Κύπρου καί Ἑλλάδος. Καί τοῦτο διότι οἱ εὑρισκόμενες τήν ἐποχή ἐκείνη ἐπέκεινα τοῦ "Σιδηροῦ Παραπετάσματος" Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες, περισσότερο ἀπό πολιτική σκοπιμότητα, παρά γιά θεολογικούς ἤ ἐκκλησιολογικούς λόγους, ἀρνήθηκαν νά παραστοῦν στήν Συνέλευση. (Νά μή λησμονηθῇ ὅτι κατά τήν μεταπολεμική ἐκείνη ἐποχή, ὁ ψυχρός πόλεμος μεταξύ Ἀνατολικῆς Εὐρώπης καί Δυτικοῦ Κόσμου βρισκόταν στό ἀπόγειό του). Σημειωτέον ὅτι τά πρεσβυγενῆ Πατριαρχεῖα Ἀλεξανδρείας, Ἀντιοχείας καί Ἱεροσολύμων εἶχαν μέν ἀποδεχθεῖ τήν πρόσκληση συμμετοχῆς, χωρίς ὅμως νά στείλουν ἀντιπροσώπους.............
Καθώς τονίσθηκε ἀνωτέρω, προβλήματα στήν ὅλη πορεία τοῦ ΠΣΕ πάντοτε ὑπῆρχαν. Καί ἀσφαλῶς δέν θά λείψουν στό μέλλον, λόγῳ τῆς ἰδιαιτερότητος τοῦ ὀργανισμοῦ αὐτοῦ. Ὅπως δέν θά λείψουν καί ἀπογοητεύσεις μπροστά στή βραδυπορία τοῦ πολυμεροῦς θεολογικοῦ διαλόγου πού διαξάγεται στά πλαίσιά του. Ἐν τούτοις, πρέπει νά ὁμολογηθῇ ὅτι τό ΠΣΕ, παρά τίς δυσκολίες πού παρουσιάζει, εἶναι ἕνα πολύτιμο ὄργανο συμφιλιώσεως, ἕνας μοναδικός χῶρος, ὅπου παρέχονται εὐκαιρίες συναντήσεως, ἀλληλογνωριμίας καί ἀλληλοεκτιμήσεως τῶν χριστιανῶν. Σέ μιά ἐποχή δέ ραγδαίων κοσμογονικῶν ἀνακατατάξεων, κατά τήν ὁποία ἡ χριστιανική θρησκεία βάλλεται πανταχόθεν καί ἀπό παντοίου εἴδους πολέμιους, ἡ συμμετοχή τῆς Ὀρθοδοξίας στήν Οἰκουμενική Κίνηση καί τά θεσμικά της ὄργανα, ἀποτελεῖ ὄχι μόνο ἕνα εὐεργετικό κέντρισμα, ἀλλά καί ὑπόμνηση ὅτι ἄν πράγματι ἑμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι θέλουμε νά διαδραματίσουμε κάποιο ρόλο, στή διάπλαση τῆς κοινωνίας τοῦ μέλλοντος, (ρόλο τόν ὁποῖο εὐκαίρως- ἀκαίρως διεκδικοῦμε μέ ἐπίσημα κείμενα ἤ ἀνεπίσημες δηλώσεις), εἶναι ἀνάγκη νά βγοῦμε ἀπό τά στεγανά πλαίσια μέσα στά ὁποῖα ἐγκλωβίσαμε τόν ἑαυτό μας καί νά πλησιάσουμε τούς "ἄλλους". Τούς χριστιανούς τῆς Δύσεως (ὁπουδήποτε καί ἄν εὑρίσκεται γεωγραφικά ἡ Δύση αὐτή), τούς ὁποίους, μέχρις ἐσχάτων, γνωρίζαμε μόνο ἀπό τά ἐγχειρίδια τῆς Ἀπολογητικῆς ἤ τῆς Πολεμικῆς, ὅπως εὔστοχα παρατηροῦσε κάποτε ὁ μακαριστός καθηγητής Ἰωάννης Καλογήρου.
ΜΑΣ ΣΩΝΕΙ ΑΠΟ ΛΟΓΙΣΜΟΥΣ Ο κ. ΤΣΕΤΣΗΣ. ΟΙ MΑSS-ΟΝΟΙ (ΑΚΡΙΒΩΣ ΜΙΑ ΑΠΕΡΙΓΡΑΠΤΗ ΜΑΖΑ ΜΕ ΟΝΟΥΣ) ΑΡΧΙΣΑΝ ΝΑ ΕΡΓΑΖΟΝΤΑΙ ΕΠΙΣΗΜΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟ, ΜΕ ΤΟΝ LESSING, ΑΠΟ ΤΟ ΜΑΚΡΥΝΟ 1750. ΤΗΝ ΕΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΕΓΑΛΗ ΔΥΝΑΜΗ Η ΟΠΟΙΑ ΔΙΟΙΚΕΙ ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ.
Η ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΚΑΤΟΡΘΩΣΕ ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ ΣΗΜΕΡΑ ΝΑ ΔΙΟΙΚΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΕΓΑΛΗ ΔΥΝΑΜΗ ΤΟΥ ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ ΤΟΥ ΜΕΓΑ.
ΘΑ ΠΡΟΣΦΕΡΟΥΜΕ ΕΝΑ ΚΕΙΜΕΝΟ ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΤΑΛΑΒΟΥΜΕ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΠΟΙΟΣ ΣΑΣ ΡΑΒΕΙ ΤΟ ΕΝΔΥΜΑ ΦΩΤΟΣ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΚΡΥΒΕΣΤΕ.
Ταυτόχρονα και σε συμφωνία με την ακαδημαϊκή παραγωγή περί ινδικών και κινέζικων παραδόσεων, βρίσκουμε και ένα αυξανόμενο κοινό που ενδιαφέρεται για την γενική πνευματικότητα, όπως είδαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο. Ένα βασικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση, είναι το Παγκόσμιο Συμβούλιο των Θρησκειών, το οποίο έλαβε χώρα επ’ ευκαιρία της έκθεσης του 1893 στο Σικάγο. Το γεγονός αυτό είχε σκοπό τον εορτασμό των εξής: της ανοικοδόμησης του Σικάγου, μετά την καταστροφική πυρκαγιά του 1871, των 400 χρόνων της «ανακάλυψης» του δυτικού ημισφαιρίου από τον Κολόμβο, και της υπεροχής της ιουδαιο-χριστιανικής παράδοσης (ένα νέο κράμα Προτεσταντισμού, Καθολικισμού και Ιουδαϊσμού, το οποίο μπόρεσε να προκύψει μόνο μέσω της σύγκρισης με τις παραδόσεις της νότιας και ανατολικής Ασίας)27. Οι αντιπρόσωποι των δέκα μεγάλων παραδόσεων (Κονφουκιανισμός, Ταοϊσμός, Σιντοϊσμός, Ινδουισμός, Βουδισμός, Τζαϊνισμός, Ζωροαστρισμός, Ιουδαϊσμός, Χριστιανισμός και Ισλάμ) συναντήθηκαν για 17 μέρες, για να συζητήσουν περί των θρησκειών τους, ενώπιον ενός κοινού, με έντονη την παρουσία του τύπου. Παρά το ενοποιητικό και φιλελεύθερο χριστιανικό πρόγραμμα, του παγκόσμιου συμβουλίου, τα μέσα έδωσαν προσοχή στην σχετικά μικρή αντιπροσωπία από την Ασία (20 αντιπρόσωποι των 7 παραδόσεων). Ιδιαίτερα οι αντιπρόσωποι από την νότια Ασία, όπως ο Swami Vivekananda και ο Anagarika Dhammapala έγιναν διάσημοι σε μια νύχτα. Χάριν στην ρητορική τους δεινότητα χρησιμοποίησαν το παγκόσμιο συμβούλιο ως εξέδρα, για να διαδώσουν το αντί-ιμπεριαλιστικό, πνευματικό τους μήνυμα, το οποίο εξήρε την πνευματικότητα των ασιατικών παραδόσεων, κατηγορώντας των Χριστιανισμό για προσηλυτιστική βία. Η επιτυχία τους στα αμερικάνικα μέσα ενημέρωσης είχε τόση απήχηση, ώστε διαδόθηκε στο κοινό που ήταν στην πατρίδα τους, και τους ετοίμασε τον δρόμο για τα μεταρρυθμιστικά και εθνικιστικά τους προγράμματα.
Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΩΝ ΜΟΝΤΕΡΝΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΗΣ ΔΥΣΕΩΣ. Το Μοντέρνο Πνεύμα της Ασίας (15)
Συνέχεια από Πέμπτη, 10 Απριλίου 2014
Η απομυθοποίηση της ενώσεως των θρησκειών καί τής θρησκειολογίας
Η πνευματικότητα στην μοντέρνα κοινωνία
Κεφάλαιο 3 ζ
Δημιουργώντας την Θρησκεία της Ανατολής
Ο σύγχρονος οριενταλισμός
Η αποικιακή γνώση και η νέα συγκριτική επιστήμη της θρησκείας
Η πνευματικότητα στην μοντέρνα κοινωνία
Κεφάλαιο 3 ζ
Δημιουργώντας την Θρησκεία της Ανατολής
Ο σύγχρονος οριενταλισμός
Η αποικιακή γνώση και η νέα συγκριτική επιστήμη της θρησκείας
Λαϊκός οριενταλισμός: το παγκόσμιο συμβούλιο των θρησκειών του 1893
Ο τόνος αυτής της εθνικιστικής πνευματικότητας διαγράφεται σαφώς στην εναρκτήρια ομιλία του Swami Vivekananda, του κύριου αντιπροσώπου του Ινδουισμού και σημαντικού στοχαστή, που συναντήσαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο:
«Αδελφές και αδελφοί της Αμερικής,
Γεμίζει την καρδία μου με άρρητη χαρά το να ανταποκριθώ στο θερμό και καρδιακό καλωσόρισμα που μας προσφέρατε. Σας ευχαριστώ εν ονόματι της αρχαιότερης μοναχικής τάξης στον κόσμο. Σας ευχαριστώ εν ονόματι της μητέρας των θρησκειών. Σας ευχαριστώ εν ονόματι των εκατομμυρίων και εκατομμυρίων Ινδουιστών όλων των τάξεων και αιρέσεων.
Ευχαριστώ επίσης μερικούς από τους ομιλητές, που αναφερόμενοι στους εκπροσώπους από την Ανατολή, σας είπαν πως αυτοί οι άνδρες από τα μακρινά έθνη δικαιολογημένα τιμώνται ως φέροντες την ιδέα της ανοχής σε διάφορες χώρες. Είμαι περήφανος που ανήκω σε μια θρησκεία που δίδαξε στον κόσμο τόσο την ανοχή όσο και την γενική (παγκόσμια) αποδοχή. Δεν πιστεύουμε μόνο στην παγκόσμια αποδοχή, αλλά αποδεχόμαστε όλες τις θρησκείες ως αληθείς. Είμαι περήφανος που ανήκω σε έθνος που έδωσε προστασία στους κατατρεγμένους και τους πρόσφυγες από όλες τις θρησκείες και έθνη της γης. Είμαι περήφανος που σας λέω, πως συγκεντρώσαμε στους κόλπους μας το καθαρότερο υπόλοιπο των Ισραηλιτών, που ήρθαν στην νότια Ινδία, και βρήκαν καταφύγιο σε μας, την χρονιά που ο ιερός ναός τους καταστράφηκε από την ρωμαϊκή τυραννία. Είμαι περήφανος που ανήκω στην θρησκεία που προστάτεψε και ακόμα θρέφει τα απομεινάρια του μεγάλου έθνους των ζωροαστριστών. Θα σας παραθέσω μερικές γραμμές από ένα ύμνο, που θυμάμαι πως επαναλαμβάνω εξ απαλών ονύχων, και που επαναλαμβάνεται καθημερινά από εκατομμύρια ανθρώπινα όντα: «καθώς τα διάφορα ρεύματα, που έχουν την πηγή τους σε διαφορετικά μέρη, όλα φέρνουν τον νερό τους στην θάλασσα, πηγές με διαφορετικές τάσεις, όσο διαφορετικές και να φαίνονται, στραβές ή ίσιες, όλες οδηγούν σε Σένα.»
Η παρούσα συνάντηση, μια από τις πιο μεγαλόπρεπες που έλαβε ποτέ χώρα, είναι από μόνη της μια δήλωση προς τον κόσμο, της θαυμάσιας διδασκαλίας που κηρύσσει η Γκίτα: «όποιος έρθει σε μένα, μέσω οποιασδήποτε μορφής, τον φτάνω. Όλοι οι άνδρες που αγωνίζονται σε δρόμους που τέλος οδηγούν σε μένα.» Αποσχιστικότητα, στενοκεφαλιά, και ο τρομακτικός της απόγονος, ο φανατισμός, για καιρό κατέχουν αυτήν την όμορφη γη. Γέμισαν την γη με βία, την πότισαν με αίμα, συχνά ανθρώπινο αίμα, κατέστρεψαν πολιτισμούς, και οδήγησαν έθνη σε απόγνωση. Αν δεν υπήρχαν αυτοί οι φοβεροί δαίμονες, η ανθρώπινη κοινωνία θα ήταν πολύ ανώτερη από ότι είναι τώρα. Όμως ήρθε η ώρα τους. Ελπίζω πως η καμπάνα που ήχησε σήμερα το πρωί, προς τιμήν της συνάντησης, να είναι η καμπάνα που σημαίνει τον θάνατο του φανατισμού, όλων τω διώξεων με το σπαθί ή την πένα, και όλων των μη ευγενών αισθημάτων μεταξύ των προσώπων που έχουν τον ίδιο σκοπό28.»
Το πιο κτυπητό στην ομιλία αυτή είναι η δήλωση πως ο Ινδουισμός είναι μια θρησκεία που διδάσκει την παγκόσμια ανοχή. Προφανώς δεν αναφέρεται στον αυξανόμενο ανταγωνισμό μεταξύ των Ινδουιστών και Μουσουλμάνων, κάτω από την αποικιοκρατία. Αναφέρεται αντίθετα σε μικρές μειονότητες των Ιουδαίων και Πάρσι, ως παραδείγματα ινδουιστικής ανοχής. Ο Vivekananda ήταν η μεγάλη επιτυχία του παγκόσμιου συμβουλίου, όπως και η περιοδεία διαλέξεων του στις ΗΠΑ μετά την συνάντηση. Μπορούμε να πούμε πως συσκεύασε την ινδική γιόγκα ως «πνευματικότητα» για το ακροατήριο στην Δύση. Αυτή την συσκευασία την πήρε στην Ινδία, και άλλαξε ριζικά τις παραδοσιακές αντιλήψεις περί «πνευματικής άσκησης».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου