ΠΕΡΙ ΑΓΑΠΟΛΟΓΙΑΣ-Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΙΡΕΣΗ - Ο ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ-ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ (21)

Συνέχεια από: Τρίτη 23 Ιουνίου 2020

Ο ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣ.

Του Jean- Pierre Torrell.

 Το ένστικτο του Αγίου Πνεύματος.

      Παρατηρήθηκε και πολύ σωστά η πρωτοτυπία τού λεξιλογίου που χρησιμοποιήθηκε, περισσότερο ακόμη και απο τις ιδέες τού Ακινάτη, που παρουσιάζονται στο απόσπασμα που μόλις παραθέσαμε. Πρώτα απ'όλα η λέξη πνεύμα, spiritus, την οποία μία καλή μετάφραση πρέπει να αποδώσει σαν φύσημα, σαν πνοή, αλλά ιδιαιτέρως η παρουσία της λέξης "ένστικτο" και της ιδέας που υποβάλλει. Δηλαδή ότι αυτό που ονομάζουμε τα δώρα είναι πνοές, εμπνεύσεις οι οποίες προσλαμβάνονται απο το Άγιο Πνεύμα. Απο την καθαρά στατιστική άποψη, τα νούμερα είναι εντυπωσιακά: η έκφραση "ένστικτο του Αγίου Πνεύματος", εμφανίζεται περισσότερες απο πενήντα φορές, και η αναφορά σε ένα Θείο ένστικτο εμφανίζεται καμμιά τριανταριά φορές. Ιδιαιτέρως σχετικά με την προφητεία, αλλά όχι μόνον. Στις περισσότερες περιπτώσεις πρόκειται για την ηθική ζωή ή για την διάκριση ανάμεσα στο καλό και στο κακό, ή για την σχέση με τον νόμο, ή ακόμη μεγαλύτερης σημασίας, γι'αυτό που συμβαίνει όταν κάποιος φτάνει στην πίστη, στην εμπειρία της μεταστροφής (όχι της μετανοίας). Ο Ακινάτης διακρίνει τότε το εξωτερικό κάλεσμα, που μπορεί να αντηχήσει για παράδειγμα στο αυτί αυτού που ακούει ένα κήρυγμα, από το εσωτερικό κάλεσμα που απευθύνεται από τον Θεό και το οποίο δέν είναι τίποτε άλλο παρά ένα εσωτερικό ένστικτο, με το οποίο ο Θεός μέσω της χάρης ακουμπά την καρδιά του ανθρώπου ώστε να κατευθυνθεί πρός αυτόν. Και τοιουτοτρόπως μας καλεί απο τον άσχημο δρόμο στον καλό δρόμο, και αυτό συμβαίνει μέσω της χάρης του και όχι λόγω της αξίας μας! Είναι ένα ένστικτο της νοήσεως (quidam mentis instinctus).

          Δέν μπορούμε να μήν υπογραμμίσουμε σ'αυτό το τελευταίο κείμενο την έννοια της χάρης η οποία υπεισέρχεται χωρίς προηγούμενα προτερήματα σ'αυτόν που μεταστρέφεται. Και ενώ στα πρώτα του γραπτά ο Ακινάτης ακολουθούσε, φαινομενικώς χωρίς δυσκολία την κοινή γνώμη, η οποία ήταν ασυνείδητα μισο-πελαγιανή, σύμφωνα με την οποία ο άνθρωπος μπορούσε να προετοιμαστεί για την χάρη με τις δικές του δυνάμεις και μόνον, μόνον με την ελευθερία τής βουλήσεως του. Mία πιό βαθειά ανάγνωση του Αυγουστίνου τον ώθησε να εγκαταλείψει αυτή την θέση και να υπογραμμίσει, χωρίς ίχνος αμφιβολίας, πώς και σ'αυτή την περίπτωση και ιδιαιτέρως σ'αυτή, "ο Θεός ενεργεί σε εμάς την θέληση και την πράξη" (Φιλ. 2:13).

          Μερικοί ερμηνευτές τράβηξαν την προσοχή μας στο γεγονός ότι αυτή η όλο και πιό καθαρή συνείδηση ότι τίποτε μέσα στην ζωή του Χριστιανού δέν διαφεύγει από την Χάρη, πρέπει να παραλληλισθεί με την αυξανόμενη επανάληψη στο έργο του Ακινάτη των αναφορών στο ένστικτο του Αγίου Πνεύματος. Με την ίδια σημασία, την ίδια εποχή συναντάται και η αναφορά στον Αριστοτέλη, γύρω απο τον τρόπο που παρεμβαίνει το ανώτερο ένστικτο, σαν ένα παράδειγμα αυτού που πραγματοποιεί ο ερχομός του Αγίου Πνεύματος στο Είναι το οποίο υποτάσσεται ολοκληρωτικώς στην επιρροή του.

          Έχοντας κατακτήσει λοιπόν αυτή την έννοια-κλειδί της πνευματικής ζωής, ο Ακινάτης επικαλείται σταθερά πλέον την εσωτερική κίνηση, τόσο του πνεύματος, όσο και του Θεού, και μας προσφέρει και μία όμορφη εξήγηση στο σχόλιο του στο λόγο τού Χριστού που παραθέτει το κατά Ιωάννην (6,44): "Κανένας δέν μπορεί να έρθει κοντά μου, άν δέν τον ελκύσει ο Πατέρας που μ' έστειλε, κι' εγώ θα τον αναστήσω την έσχατη μέρα!"

          «Ερχόμαστε στον Χριστό μέσω της πίστεως... διότι να έλθουμε σε αυτόν και να πιστέψουμε σε αυτόν είναι το ίδιο πράγμα. Επειδή όμως δέν μπορούμε να πιστέψουμε χωρίς να το θελήσουμε και επειδή να πούμε "έλξη" (tractio) σημαίνει ότι προϋποθέτουμε μία κάποια βία, αυτός που έρχεται στον Χριστό επειδή ελκύστηκε, υφίσταται έναν καταναγκασμό. Σ' αυτό απαντώ ότι η έλξη τού Πατρός δέν εμπλέκει καμμία πίεση, καθώς δέν βιάζει κάθε τι που μας έλκει. Γι'αυτό ο Πατήρ έχει πολλούς τρόπους να ελκύσει στον Χριστό χωρίς βία. Διότι πράγματι μπορούμε να πείσουμε κάποιον τόσο πείθοντας τον με την λογική, όσο και ελκύοντας τον με την δική μας γοητεία. Έτσι έλκονται από τον Πατέρα αυτοί που θαυμάζουν την δόξα του! Αυτοί όμως έλκονται και απο τον Υιό λόγω μίας θαυμαστής αγαθότητος και για την αγάπη της αλήθειας, που δέν είναι τίποτε άλλο παρά Αυτός. Εάν, όπως δηλώνει ο Αυγουστίνος, "καθένας έλκεται απο την ευχαρίστησή του" τόσο περισσότερο θα εντυπωσιαστεί απο τον Χριστό, εάν βρεί την χαρά του στην αλήθεια, στην ευτυχία, στην δικαιοσύνη, στην αιώνια ζωή, καθότι ο Χριστός είναι όλα αυτά. Εάν λοιπόν πρέπει να μας ελκύσει Αυτός, ας αφεθούμε στην έλξη για την χαρά που προσφέρει η αλήθεια.

          Αλλά επειδή η δύναμις της έλξεως δέν υπάρχει μόνον στην εξωτερική αποκάλυψη και στο αντικείμενο που πιστεύεται, αλλά και στο εσωτερικό ένστικτο το οποίο ωθεί και κινεί πρός την πίστη, ο Πατήρ ελκύει πολλούς πρός τον Υιό μέσω του ενστίκτου εκείνης της Θείας ενέργειας η οποία κινεί εσωτερικά την καρδιά του ανθρώπου πρός την πίστη! "Ο Θεός γάρ εστίν ο ενεργών έν υμίν και το θέλειν και το ενεργείν υπέρ της ευδοκίας" (Φιλ 2,13),  "Προσεκτικά τους οδηγούσα, δεμένος μαζί τους με τα δεσμά της καλοσύνης και της αγάπης" (ΩΣΗΕ 11,4), "Είναι η καρδιά τού βασιλιά στο χέρι του Κυρίου, σαν των νερών τα ρεύματα την στρέφει όπου θέλει" (Παροιμ. 21,1).»(In Ioannem VI, 44, lect. 5, n. 935). 

Συνεχίζεται

ΕΝΣΤΙΚΤΟ ΛΟΙΠΟΝ. ΕΔΩ ΚΑΤΑΝΤΗΣΑΜΕ. ΤΗΝ ΣΩΤΗΡΙΑ ΕΝΣΤΙΚΤΟ: "ο Πατήρ ελκύει πολλούς πρός τον Υιό μέσω του ενστίκτου εκείνης της Θείας ενέργειας". ΤΗΝ ΠΑΡΑΔΩΣΟΜΕ ΣΤΙΣ ΚΤΙΣΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΠΙΣΜΟΥ.

Αμέθυστος.