Mητροπολίτης Geevarghese Coorilos
[1] ΣτΜ: Το Imago Dei είναι λατινικός όρος που αποδίδεται στα ελληνικά ως ’’εικόνα του Θεού’’. Ακριβέστερα αναφέρεται στο ’’κατ’ εικόνα’’. Διευκρινίζουμε ότι δεν είναι επακριβώς το ’’κατ’ εικόνα’’ των ορθοδόξων μιας και εκκινεί από λανθασμένο ορισμό. Ωστόσο τη διάκριση μεταξύ του «εικόνα» και του «κατ’ εικόνα» επειδή αφορά άλλη θεολογική ανάπτυξη οφείλουμε να την κάνουμε. Γενικά εμείς στα παρακάτω θεωρούμε ότι το Imago Dei είναι το κατ΄εικόνα των ορθοδόξων. Το βρίσκουμε στο βιβλίο της Γένεσης:«καὶ εἶπεν ὁ Θεός· ποιήσωμενἄνθρωπον κατ᾿ εἰκόνα ἡμετέραν καὶ καθ᾿ὁμοίωσιν, καὶ ἀρχέτωσαν τῶν ἰχθύων τῆς θαλάσσης καὶ τῶν πετεινῶν τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῶν κτηνῶν καὶ πάσης τῆς γῆς καὶ πάντων τῶν ἑρπετῶν τῶν ἑρπόντωνἐπὶγῆςγης»(Γεν. 1 ,26). Ας δούμε εν τάχει την σύγχρονη τάση σε σχέση με τον όρο.
ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΚΑΙ ΔΙΑΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ: ΜΕΡΙΚΕΣ ΟΡΘΟΔΟΞΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ
Συνέχεια από Σάββατο 13 Ιουνίου 2020
Η καθολικότητα τής διαθεσιμότητας τής θείας παρουσίας και της χάριτος συνδέεται επίσης με την έννοια τού imago Dei[1]. Το γεγονός δηλαδή ότι, όλα τα άνθρωπινα όντα φέρνουν την ίδια εικόνα του Θεού μέσα τους είναι η βάση για την καθολική πατρότητα (parenthood: sic) του Θεού[2] και την καθολική αδελφό/αδελφή-τητα[3] (brother/sisterhood: sic) όλης τής ανθρωπότητας.
[1] ΣτΜ: Το Imago Dei είναι λατινικός όρος που αποδίδεται στα ελληνικά ως ’’εικόνα του Θεού’’. Ακριβέστερα αναφέρεται στο ’’κατ’ εικόνα’’. Διευκρινίζουμε ότι δεν είναι επακριβώς το ’’κατ’ εικόνα’’ των ορθοδόξων μιας και εκκινεί από λανθασμένο ορισμό. Ωστόσο τη διάκριση μεταξύ του «εικόνα» και του «κατ’ εικόνα» επειδή αφορά άλλη θεολογική ανάπτυξη οφείλουμε να την κάνουμε. Γενικά εμείς στα παρακάτω θεωρούμε ότι το Imago Dei είναι το κατ΄εικόνα των ορθοδόξων. Το βρίσκουμε στο βιβλίο της Γένεσης:«καὶ εἶπεν ὁ Θεός· ποιήσωμενἄνθρωπον κατ᾿ εἰκόνα ἡμετέραν καὶ καθ᾿ὁμοίωσιν, καὶ ἀρχέτωσαν τῶν ἰχθύων τῆς θαλάσσης καὶ τῶν πετεινῶν τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῶν κτηνῶν καὶ πάσης τῆς γῆς καὶ πάντων τῶν ἑρπετῶν τῶν ἑρπόντωνἐπὶγῆςγης»(Γεν. 1 ,26). Ας δούμε εν τάχει την σύγχρονη τάση σε σχέση με τον όρο.
Παραδοσιακά, η Γένεση ήταν ένα κεντρικό κείμενο για τον ορισμό της ανθρώπινης μοναδικότητας. Οι DeSmedt και DeDeCruz υποστηρίζουν ότι, «Η Γραφή δεν παρέχει σαφείς προδιαγραφές για το πώς πρέπει να κατανοηθεί το Imago Dei.Ως αποτέλεσμα, οι θεολόγοι ανάπτυξανμια ευρεία ποικιλία ερμηνειών αυτής της έννοιας». Σύμφωνα με τον Άγιο Ειρηναίο η εικόνα προσιδιάζει στη φύση του ανθρώπου και τις θείες δωρεές που δόθηκαν, ενώ η ομοίωση στην παρουσία του Αγίου Πνεύματος στη ζωή του ανθρώπου. Σκοπός του ανθρώπου είναι το «καθ᾿ὁμοίωσιν», να ενωθεί με τον Υιό. Αυτός ο οποίος έμελλε να γίνει άνθρωποςαποτελεί και πραγματική εικόνα του Θεού. Η πνευματική αύξηση επιτυγχάνεται με το αυτεξούσιο, ενώ η ελευθερία αποτελεί συστατικό τόσο για την επιτυχία του στόχου του, όσο και την αποτυχία. Για τον Τερτυλλιανό, ενώ το «κατ᾿ εἰκόνα» δεν μπορεί ποτέ να καταστραφεί, το «καθ᾿ὁμοίωσιν» μπορεί να χαθεί λόγω της αμαρτίας. Ο Ιερός Αυγουστίνος δεν δέχτηκε αυτή τη διάκριση, αλλά παρουσίασε το Imago Dei με έναν πιο προσωπικό χαρακτήρα, ψυχολογικό και υπαρξιακό τρόπο. Για αυτόν, η εικόνα του Θεού στον άνθρωπο έχει μια τριαδική δομή που είναι είτε η τριμερής δομή της ανθρώπινης ψυχής (μυαλό, αυτοσυνείδησηκαι αγάπη) είτε αντανακλά τις τρεις πτυχές της ψυχής (μνήμη, διορατικότητα και θέληση).Σύμφωνα με τον Ιερό Αυγουστίνο, η εικόνα του Θεού στον άνθρωπο τον ευθυγραμμίζει με τον Θεό στην επίκληση, τη γνώση και την αγάπη.Στον σχολαστικισμό η εικόνα του Θεού στον άνθρωπο χρησιμοποιείται ως μεταφορά για να εκφράσει την ιδέα ότι μόνο ο άνθρωπος, ανάμεσα στα πλάσματα του Θεού, μοιράζεται μαζί του την ικανότητα να σκέφτεται. Η ανθρώπινη ψυχή ορίζεται ως το Imago Dei, με άλλα λόγια ως εικόνα του Θεού που έχει δημιουργηθεί «καθ᾿ὁμοίωσιν», αν και ατελής, του Θεού. Ωστόσο, η ψυχή επωφελείται από την ικανότητα της να κινηθεί προς το «καθ᾿ὁμοίωσιν», υιοθετώντας μια δίκαιη στάση. Κατά τον Ακινάτη το Imago Deiείναι η ικανότητα να σκέφτεσαι που είναι ισοδύναμη με την εικόνα του Θεού στον άνθρωπο. Βρίσκεται μέσα στην ανθρώπινη ψυχή και είναι, πιο συγκεκριμένα, το υπέρτατο μέρος της. Η ικανότητα σκέψης, δηλαδή η ανθρώπινη νοημοσύνη, είναι ταυτόχρονα το μέρος που μοιάζει περισσότερο με τον Θεό. Επειδή ο άνθρωπος είναι νοήμων και επειδή ο Θεός είναι νόημων, ο άνθρωπος γίνεται «κατ᾿ εἰκόνα» του Θεού. Για τον Ακινάτη, το Imago Dei είναι η βάση για τη συμμετοχή στη θεϊκή ζωή.Η εικόνα του Θεού πραγματοποιείται κυρίως σε μια πράξη διαίσθησης στο μυαλό. Για τον Μποναβεντούρα, η εικόνα είναι στο μέγιστο βαθμό πραγματοποιούμενη από τη θέληση στη θρησκευτική πράξη του ανθρώπου. Ο μυστικιστής θεολόγος Meister Eckhartμέσα από μια παρόμοια θρησκευτική-μυστικιστική προσέγγιση, αλλά με μεγαλύτερη τόλμη, τείνει να πνευματώσειτο Imago Deiεξακοντιζοντάς το στην άκρη της ψυχής και αποσπώντας το από το σώμα. Θα θέλαμε να σημειώσουμε κάποιες πτυχές από την διδασκαλία του Meister Eckhart. Το ανώτατο σημείο της ψυχής ταυτίζεται συχνά με τη ’’νόηση’’ (intellectus), η οποία δεν είναι απλώς μία δύναμη ή ικανότητα της ψυχής, αλλά αποτελεί ένα θείο και αδημιούργητο στοιχείο που έχει δοθεί στον άνθρωπο και είναι απελευθερωμένο από τον χώρο και τον χρόνο. Στο ανώτερο σημείο της ψυχής (σε εκείνο το αδημιούργητο σημείο που ονομάζει ’’βάθος’’ και το οποίο υποστηρίζει ότι ταυτίζεται με το ’’βάθος της θεότητας’’), «εκεί το βάθος του θεού είναι το δικό μου βάθος και το δικό μου βάθος είναι το βάθος του θεού», εκεί ο θεός γεννά αιώνια τον μονογενή Υιό του, έτσι όπως τον γεννά και στον εαυτό του! «Ο θεός γεννάει τον Υιό του στην ψυχή με τον ίδιο τρόπο, όπως τον γεννάει και στην αιωνιότητα και όχι διαφορετικά». Αυτή η πράξη μοιάζει να αποτελεί μία υποχρεωτική ενέργεια για τον θεό, είναι στη φύση του να γεννάει τον Υιό του όταν βρίσκει μία καθαρή και κενή ψυχή.Ο Meister Eckhart οδηγεί τον συλλογισμό του ακόμη παραπέρα υποστηρίζοντας ότι, αφού δεν υφίσταται καμία ουσιαστική διάκριση μεταξύ του ανθρώπινου και του θείου βάθους, τότε κάθε πράξη συμβαίνει ταυτόχρονα και στους δύο, όπως η ηχώ που επιστρέφει στην πηγή της ή ως η αντανάκλαση μιας εικόνας που από τον καθρέφτη γυρίζει στο πρωτότυπο.Έτσι «Ο θεός γεννάει τον μονογενή Υιό του στο ανώτατο της ψυχής. Με την ίδια κίνηση με την οποία γεννάει μέσα μου τον μονογενή Υιό του, τον γεννάω κι εγώ πίσω στον Πατέρα». Ένας σχολαστικιστικός, συγκαλυμμένος πανθεϊσμός. Ο γερμανικός ιδεαλισμός τον τίμησε ιδιαιτέρως. (ΣτΜ: Οι παραπάνω αναφορές, σε θέσεις αγίων και θεολόγων, είναι παρμένες από την δυτική βιβλιογραφία. Δεν απηχούν ορθόδοξες θέσεις).
Μέχρι την αυγή του νεωτερισμού, η θεολογία του Imago Dei διατήρησε την κεντρική της θέση στη θεολογική ανθρωπολογία. Όμως η σύγχρονες απόψεις για την δημιουργία, και οι καθαρά επιστημονικές προσεγγίσεις του, αντικατέστησαν την κλασική αντίληψη περί ενός ανθρώπου που δημιουργήθηκε «κατ᾿ εἰκόνα», μεταφέροντας έτσι ένα μεγάλο μέρος του εννοιολογικού πλαισίου της δημόσιας συζήτησης και κριτικής στη θεολογία του Imago Dei. Το θέμα θεωρήθηκε διφορούμενο από τους εμπειριστές και λογικό από τους ορθολογιστές. Σημαντικότερος όμως μεταξύ των παραγόντων που υπονόμευσαν τη θεολογία του Imago Dei ήταν η αντίληψη του ανθρώπου ως αυτόνομου υποκειμένου, ανεξάρτητου και πέρα οποιασδήποτε σχέσης με τον Θεό.Με την εξέλιξη αυτή, η έννοια του Imago Deiδεν μπορούσε να διατηρηθεί. Είχε μείνει μόνο ένα μικρό βήμα πριν, η πορεία αυτών των ιδεών, ανατρέψει οριστικά την βιβλική ανθρωπολογία. Ανατροπή,η οποία πήρε διαφορετικές μορφές στη σκέψη του LudwigFeuerbach, του KarlMarxτου SigmundFreud και άλλων. Εν τέλει δεν είναι ο άνθρωπος που εμφανίζεται με την εικόνα του Θεού, αλλά ο Θεός, που δεν είναι παρά μια εικόνα που προβάλλεται από τον άνθρωπο. Ο αθεϊσμός φάνηκε απαραίτητος για να μπορέσει ο άνθρωπος να περιφρουρήσει την αχαλίνωτη αυτονομία του. Έτσι η αληθινή αυτονομία νοείται ως ζώσα πραγματικότητα μόνο αν ορίζεται από τον άνθρωπο. Φυσικά δεν υπάρχει ίχνος προβληματισμού για την δουλεία του ανθρώπου στα πάθη και την θανατηφόρο αμαρτία. Είναι μια αυτονομία της δουλείας, της πλάνης και αντιστροφή της ελευθερίας κατά Θεόν. Ο ανθρώπινος λόγος, η διάνοια και η εξ αυτής ενέργεια της σκέψης είναι τα χαρακτηριστικά που μπορούν να στηρίξουν τον άνθρωπο. Υλοποιείται κατ΄αυτόν τον τρόπο το «ἐλάτρευσαντῇ κτίσει οἱ παράφρονες παρὰ τὸν Κτίσαντα».
Βλέπουμε ότι ο όρος έχει αυτονομηθεί πλήρως από το στενό παλαιοδιαθηκικό πλαίσιο ή και το αγιογραφικό εν γένει και κινείται στον χώρο της ανθρωπολογίας, των θρησκευτικών και κοινωνιολογικών ζυμώσεων. Η συνάφεια που εξασφάλιζε και την σωστή ερμηνεία του όρου δεν υπάρχει. Επίσης λόγος γίνεται για τοImago Dei και όχι την ομοίωση. Προφανώς, για τους δυτικούς, το ImagoDei εμπεριέχει την ομοίωση, όπως είχε συσταθεί και δοθεί από τον Κύριο πριν την πτώση. Έτσι καταργείται το σχέδιο της θείας Οικονομίας. Η αποκατάσταση του ImagoDei πληρεί τις προϋποθέσεις της σωτηρίας.Ο όρος είναι προβληματικός όταν διαβάζεται μέσα από βιολογικές, κοσμολογικές και τεχνολογικές προοπτικές. Αυτή η αυτονόμηση, από τα προαναφερόμενα πλαίσια, έχει να κάνει με το γεγονός ότι αμφισβητείται η ιδιαιτερότητα του ανθρώπου εντός της δημιουργίας. Έτσι το θεολογικό υπόβαθρο του Imago Dei θεωρήθηκε ως έκφραση ανθρώπινης αλαζονείας. Υπονομεύτηκε η ιδέα μίας διαρκούς ή μόνιμης σχέσης με το Θεό. Η θεολογία της εκκοσμίκευσης απέρριψε την έννοια ενός αντικειμενικού πλαισίου αναφοράς στον κόσμο που τοποθετεί τον άνθρωπο από την άποψη του Θεού. Ο «θεός χωρίς ποιότητες» —στην ουσία ένας απρόσωπος Θεός— τονοποίο ορισμένες μορφές αρνητικής θεολογίας υιοθέτησαν ως δικές τους, δεν θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως πρότυπο για τον άνθρωπο που παράγεται ως εικόνα του Θεού.Το ερώτημα τίθεται ως ένσταση στην πρωτοκαθεδρία του ανθρώπου εντός της δημιουργίας. Γιατί τα ανθρώπινα όντα να είναι ξεχωριστά; Ποιος δήλωσε στην ανθρωπότητα ότι δημιουργήθηκε κατ’ εικόνα του Θεού; Ποιος Θεός το έλεγε αυτό;Δεν ήταν η Αγία Γραφή που γράφτηκε από ανθρώπους προκατειλημμένους και εγκλωβισμένους σε συγκεκριμένα πλαίσια με σκοπό να μεταφέρουν μηνύματα που σχετίζονταν με την κοσμοθεωρία, την κατάσταση και τη θεολογία τους;Το Imago Dei δεν είναι υπεύθυνο για τη διαμόρφωση όχι μόνο της σύγχρονης θεολογίας, αλλά και της κοσμοθεωρίας, της ηθικής, των οικονομικών επιστημών, της πολιτικής ή του συντηρητισμού; Η κριτική για το Imago Dei παραμένει διότι παρά την ιδιαίτερη θέση του ανθρώπου εντός της δημιουργίας, η ανθρωπότητα είναι ο μεγαλύτερος συντελεστής στις σημερινές αρνητικές προοπτικές για την κλιματική αλλαγή, την καταστροφή των φυσικών πόρων και την απειλή για την βιοποικιλότητα. Οι κοσμικοί και θεολογικοί επικριτές κατηγορούν από κοινού την θεολογία του Imago Dei για αδιαφορία του φυσικού περιβάλλοντος και της καλής διαβίωσης των ζώων. Πρόσφατα κυκλοφόρησε αφίσα στη Γερμανία, στην οποία αφίσα απεικονιζόταν ένα ψαρί να αναφωνεί: «meinfillegehörtzumir: το φιλέτό μου ανήκει σε μένα». Ενδιαφέρον έχει να δει κανείς την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων των Ζώων.
Σύμφωνα με τον Altmann:το Imago Dei χρησιμοποιείται για να υπερθεματίσει στην «…επιβεβαίωση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της υπεροχής πάνω από την υπόλοιπη δημιουργία». Μια επίσης προβληματική θεματολογία για το Imago Dei προκύπτει από την κίνηση του μετανθρωπισμού ο οποίος επιθυμεί να μετασχηματίσει τον άνθρωπο με τη χρήση τεχνολογικών μέσων. Μέσω της φαρμακολογικής ενίσχυσης, της γενετικής χειραγώγησης, της νανοτεχνολογίας, των υπολογιστικώνσυστημάτων επιχειρείται η ανύψωση και η ενδυνάμωση της ανθρώπινης ικανότητας. Σοβαρά ζητήματα θέτει η υβριδοποίηση του ανθρώπου. Το cyborg επεκτείνει αλλά και θολώνει τα όρια αυτού που καλείται ανθρώπινο πρόσωπο. Σύμφωνα με τονElaineGraham, η υβριδικότητα όχι μόνο προβληματίζει την παραδοσιακή αντίληψη του ανθρώπου ως εικόνα του Θεού, αλλά και κάνει όρους όπως ’’φυσικό’’ προβληματικούς. Η BrendaBrasher πιστεύει ότι αυτή η αποκάλυψη του υβριδισμού της ανθρώπινης φύσης παρουσιάζει ανυπέρβλητα προβλήματα για τις θεολογικές μεταφορές. Ο Garner, ωστόσο, βλέπει μια πληθώρα μεταφορών μέσα στη χριστιανική παράδοση και γραφή που μιλούν ήδη γι’ αυτήν την πραγματικότητα. Λέει, ότι τρεις μεγάλες περιοχές υβριδισμού στον Χριστιανισμό είναι η εσχατολογία, η χριστολογία και η θεολογική ανθρωπολογία. Στην εσχατολογία οι χριστιανοί καλούνται να είναι και να μην είναι στον κόσμο. Στη Χριστολογία ο Ιησούς Χριστός είναι cyborg με την θεϊκή-ανθρώπινη φύση του. Τέλος, στη θεολογική ανθρωπολογία, ή υβριδική πλέον ανθρωπολογία, η υβριδικότητα της ανθρώπινης φύσης παρατηρείται στην έννοια καθεαυτή του Imago Dei του ίδιου του Κυρίου Ιησού. Οι άνθρωποι σχηματίζονται ’’από τη σκόνη’’ και σφραγίζονται με τη θεία εικόνα. Θα λέγαμε ότι από την παραπάνω εξέλιξη συμπεραίνουμε αβίαστα ότι οι θεολογικοί όροι αλλά και η θεολογία εν γένει στο δημόσιο διάλογο δεν είναι πλέον ανθρωπολογία αλλά βαίνει στην μετανθρωπολογία ή για να είμαστε πιο σύγχρονοι στην ορολογία μας σε cyborgλογία. Το ζήτημα της τεχνικής αυτοθέωσης που ανακύπτει με την τεχνολογική αύξηση, καθιστά σαφέστατα τον άνθρωπο σε πρώτη φάση υποκείμενο και αντικείμενο της εν λόγω cyborgλογίας, αλλά ως δείχνουν τα πράγματα θα καταστεί ομοίως το υποκείμενο της cyborgλογίας εκ μέρους των εξαυλωμένων με τεχνικά άλματα cyborgs.Ο συμφυρμός του υβριδισμού είναι γνωστός στους ορθοδόξους. Μας παραπέμπει στο θεόσταλτο κακό. Σύμφωνα με τον Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό «όχι με συμφυρμό ή σύγχυση ή ανάμειξη, —όπως είπε «το θεόσταλτο κακό»— ο Διόσκορος, ο Ευτυχής και ο Σεβήρος και η ασεβής συμμορία τους· ούτε υποστηρίζουμε ότι η ένωση ήταν προσωπική ή σχετική ή ανάλογα με την αξία ή με ταύτιση της θελήσεως ή με ισοτιμία ή με ταύτιση του ονόματος ή με συγκατάβαση, όπως είπε ο εχθρός του Θεού Νεστόριος, ο Διόδωρος και ο Θεόδωρος Μοψουεστίας και η δαιμονική συντροφιά τους· αλλά ομολογούμε ότι ο Υιός του Θεού έγινε με σύνθεση, δηλαδή υποστατικά χωρίς μεταβολή και αλλοίωση, χωρίς διαίρεση και διάσπαση και με δύο φύσεις τέλειες που έχουν την ίδια υπόσταση, εννοώ της θείας και ανθρωπίνης φύσεώς του· ομολογούμε ότι οι δύο φύσεις διατηρούνται στο πρόσωπό του μετά την ένωση, χωρίς να θεωρούμε ότι η καθεμία υπάρχει ξεχωριστά, αλλά είναι ενωμένες και οι δύο σε μία σύνθετη υπόσταση. Υποστηρίζουμε ότι η ένωση είναι ουσιαστική, δηλαδή αληθινή και όχι φανταστική. Ουσιαστική, όχι με την έννοια ότι οι δύο φύσεις αποτέλεσαν μία σύνθετη φύση, αλλά ενώθηκαν μεταξύ τους πραγματικά σε μία σύνθετη υπόσταση του Υιού του Θεού».
Από την πλευρά των ορθοδόξων θεωρούμε ότι αυτό που μας αφορά είναι η απόλυτη αυτονόμηση του όρου από τα αγιογραφικά δεδομένα αλλά και η απογύμνωση του από το θεολογικό του περιεχόμενο. Θα θέλαμε να δούμε και την πλευρά της ορθόδοξης θεολογίας. Μετά δε να προχωρήσουμε σε μικρή κριτική της θέσης του GeevargheseCoorilos.
Για τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά «Το γαρ κατ’ εικόνα τούτο, ουχ η του σώματος έχει θέσις, αλλ’ η του νου πάντως φύσις, ου μηδέν κατά φύσιν κρείττον». Για τον άγιο Ειρηναίο τοκατ᾽ εἰκόνα εντοπίζεται στη λογική και νοερή φύση του ανθρώπου, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι δεν αναφέρεται και στην όλη φύση του ανθρώπου. Για τον Άγιο Ιώάννη τον Δαμασκηνο «τὸ μὲνγὰρ’’κατ᾿ εἰκόνα’’ τὸ νοερὸνδηλοῖ καὶ αὐτεξούσιον, τὸ δὲ’’καθ᾿ὁμοίωσιν’’ τὴν τῆς ἀρετῆςκατὰ τὸ δυνατὸνὁμοίωσιν». Το «κατ’εικόνα», κατά τον Μέγα Αθανάσιο, «περιέχει τη δύναμη του Λόγουσε μικρό βαθμόκαι το καθ ́ομοίωσιν είναι η πληρότητα του κατ’ εικόνα, η θεογνωσία».
Στις ερωταποκρίσεις του Αγίου Μαξίμου του Ομολογητή διαβάζουμε.
ΕΡΩΤΗΣΙΣ: Τί ἐστι τὸ «ποιήσωμενἄνθρωπον. κατ᾽ εἰκόνα Θεοῦ καὶ ὁμοίωσιν», καὶ ὑποκαταβὰςλέγει «καὶ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, κατ᾽ εἰκόνα Θεοῦἐποίησεναὐτὸν» καὶ παρέλειπεν τὸ καθ᾽ὁμοίωσιν;
ΑΠΟΚΡΙΣΙΣ: Ἐπειδὴ ὁ πρῶτος τοῦ Θεοῦσκοπὸς ἦν τὸ ἄνθρωπον γενέσθαι «κατ᾽ εἰκόνα Θεοῦ καὶ ὁμοίωσιν», ἔστι δὲ τὸ «κατ᾽ εἰκόνα» ἡ ἀφθαρσία, ἡ ἀθανασία, τὸ ἀόρατον, ἅπερ εἰκονίζει τὸ θεῖον, ταῦτα δέδωκεν ἔχειν τῇ ψυχῇ, δεδωκὼς αὐτῇ μετὰ τούτων καὶ τὸ αὐτοδέσποτον καὶ αὐτεξούσιον, ἅπερπάντα τῆς οὐσίας τοῦ Θεοῦεἰσινεἰκονίσματα. Τὸ δὲ«καθ᾽ὁμοίωσίν»ἐστιν ἡ ἀπάθεια, τὸ πρᾶον, τὸ μακρόθυμον καὶ τὰ λοιπὰ τῆς ἀγαθότητος τοῦ Θεοῦ γνωρίσματα, ἅπερ πάντα ἐνεργείαςΘεοῦεἰσιν παραστατικά. Τὰοὖν τῆς οὐσίαςαὐτοῦ, ἅπερ τὸ κατ᾽ εἰκόνα δηλοῦσιν, δέδωκεφυσικῶςτῇψυχῇ· ἃδὲ τῆς ἐνεργείαςεἰσὶν τοῦ Θεοῦ, τὸ «καθ᾽ὁμοίωσιν» χαρακτηρίζοντα,ταῦτατῇἡμετέρᾳαὐτεξουσίῳἀφῆκεγνώμῃ, ἀναμένων τοῦ ἀνθρώπου τὸ τέλος, εἴ πως ἑαυτὸνδιὰ τῆς μιμήσεως τῶν θεοπρεπῶν τῆς ἀρετῆςγνωρισμάτωντῷΘεῷὅμοιονκαταστήσῃ· διὰτοῦτοοὖνπαρέλειπεν ἡ θείαΓραφὴἐντοῖςμετὰταῦταλεχθεῖσιν τὸ «καθ᾽ὁμοίωσιν».
Κατά τους πατέρες ο άνθρωπος δεν είναι εικόνα του Πατρός. Εικόνα του Θεού Πατρός είναι μόνον ο Θεός Λόγος. Ο Θεός Λόγος είναι η φυσική εικόνα του Θεού Πατρός. Γι' αυτό, επειδή ο Θεός Λόγος είναι η εικόνα του Θεού Πατρός, ο ενανθρωπήσας Χριστός είναι η εικόνα του Θεού Πατρός ως Θεός Λόγος. Κυριολεκτικά ο άνθρωπος είναι κατ’ εικόνα Θεού πλασμένος και όχι εικόνα του Θεού. Η φυσική εικόνα, φανερώνει την ενότητα της ουσίας με εκείνη του πρωτοτύπού της, αυτό δηλώνει ότι το πρωτότυπο βρίσκεται πραγματικά στην εικόνα του. Ο Χριστός ως σαρκωμένος Υιός και Λόγος του Πατρός, είναι φυσική απαράλλακτη εικόνα του Πατρός ως προς την θεότητα του. Κατά την ανθρωπότητα του όμως είναι φυσική εικόνα της Θεοτόκου. Αυτό σημαίνει ότι ο Κύριος, ως προς την θεία φύση του, ταυτίζεται ως εικόνα προς το πρωτότυπο του, δηλαδή τον Πατέρα· διαφέρει ως προς την υπόσταση. Έτσι και με την Θεοτόκο ο Κύριος διαφέρει υποστατικώς. Ως προς την ανθρώπινη φύση του ταυτίζεται με την Θεοτόκο. Είναι της αυτής φύσης δηλαδή. Κατά τον Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό «Μετά τη συγκατάθεση της αγίας Παρθένου, Πνεύμα άγιο ήλθε σ’ αυτήν, σύμφωνα με την υπόσχεση του Κυρίου που μετέφερε ο άγγελος· την καθάρισε και την ενίσχυσε με δύναμη ώστε να δεχθεί και να γεννήσει το Θεό Λόγο. Τότε έπεσε πάνω της σαν σκιά η ενυπόστατη σοφία και η δύναμη του Ύψιστου Θεού, ο Υιός του Θεού, που είναι ομοούσιος με τον Πατέρα· έπεσε σαν θείος σπόρος, και δημιούργησε για τον εαυτό του από το αγνό και καθαρό σώμα της σάρκα με ψυχή λογική και νοερή· πήρε ό,τι πιο εκλεκτό από τη δική μας ανθρώπινη φύτρα, όχι με σπέρμα αλλά με δημιουργία από την επενέργεια του Αγίου Πνεύματος· δεν σχημάτισε το σώμα λίγο λίγο με τμηματικές προσθήκες, αλλά ολοκληρωμένο με τη μία, επειδή ο ίδιος ο Θεός Λόγος αποτελεί την υπόσταση και της σάρκας. Ο Θεός Λόγος, δηλαδή, δεν ενώθηκε με μία σάρκα η οποία έγινε πρώτα ξεχωριστή υπόσταση, αλλά, αφού ενοίκησε στη γαστέρα της αγίας Παρθένου, με απερίγραπτο τρόπο σχημάτισε μέσα στη δική του υπόσταση, από το αγνό σώμα της Παρθένου, σώμα με ψυχή λογική και νοερή. Έτσι, ο ίδιος ο Λόγος παίρνοντας ό,τι πιο εκλεκτό από το δικό μας ανθρώπινο φύραμα, έγινε υπόσταση με σάρκα.Επομένως, είναι ταυτόχρονα και ανθρώπινη σάρκα και σάρκα του Θεού Λόγου· συγχρόνως και ανθρώπινη έμψυχη λογική και νοερή σάρκα και σάρκα έμψυχη λογική και νοερή του Θεού Λόγου. Γι’ αυτό και δεν λέμε ότι ο άνθρωπος έγινε Θεός, αλλά ότι ο Θεός έγινε άνθρωπος· όντας στη φύση του τέλειος Θεός, έγινε ο ίδιος τέλειος άνθρωπος στη φύση, χωρίς ν’ αλλάξει στη φύση του, και χωρίς να μείνει ως φαντασία το σχέδιο της θείας οικονομίας. Αλλά ενώθηκε υποστατικά χωρίς σύγχυση, χωρίς μεταβολή και χωρίς διαίρεση, με τη σάρκα που πήρε από την αγία Παρθένο και η οποία έχει λογική και νοερή ψυχή· δεν μετάβαλε τη φύση της θεότητός του σε φύση της σαρκός του».
Η ορθόδοξη θεολογική παράδοση αναφέρει δυο φυσικές εικόνες στην Αγία Τριάδα. Τον Υιό ως εικόνα του Πατρός και το Άγιο Πνεύμα ως εικόνα του Λόγου. Ο Υιός φανερώνει στον άνθρωπο το πρωτότυπο που εικονίζει, χωρίς βέβαια να αποκαλύπτεται η ουσία του πρωτοτύπου. Μιλούμε για «ἐνεἰκόνι» γνώση του πρωτοτύπου. Το Άγιο Πνεύμα ως φυσική εικόνα του Υιού αποκαλύπτει στους ανθρώπους τον Υιό. Έτσι«ο Χριστός εστίν εικών του Θεού του αοράτου»( Κολ. 1,15). Ο Κύριος, λοιπόν, είναι και η εικόνα του Πατρός. Εικόνα του Κυρίου είναι το Άγιο Πνεύμα και αυτού του Αγίου Πνεύματος εικόνα χαρισματική εξαιρέτως η Κυρία Θεοτόκος και οι άγιοι και ως εκ τούτου το ανακαινισθέν «καθ’ ὁμοίωσιν», αναφέρεται μόνο σε αυτούς. «Εἰκὼν τοῦ Πατρὸς ὁ Υἱός, καὶ Υἱοῦ τὸ Πνεῦμα, δι᾿οὗ ὁ Χριστὸςἐνοικῶνἀνθρώπῳδίδωσιναὐτῷ τὸ κατ᾿ εἰκόνα». Δηλαδή ο άνθρωπος αποκτά το «κατ’ εικόνα» όταν ο Κύριος δι’ Αγίου Πνεύματος ενοικεί στον άνθρωπο. Ως εκ τούτου ο ενανθρωπήσας Κύριος ήταν αυτός που είχε αρχικά τέλειο το «κατ᾽ εἰκόνα» και το «καθ᾽ὁμοίωσιν». Θα το ξαναδούμε πιο κάτω. Αυτοί, λοιπόν, τηρούν τις εντολές και μετέχουν του πρωτοτύπου εν ΑγίωΠνευματι.
Υπάρχει λοιπόν μία δυναμική πορεία τελείωσης στον άνθρωπο. Ο άνθρωπος συνεργεί ελεύθερα μετά του Θεού. Ο χώρος του ανακαινισθέντος «καθ᾽ὁμοίωσίν» είναι ενεργητικός. Είναι και χώρος και πορεία μεθέξεως. Είναι τόπος της τήρησης των εντολών. Έτσι κατά τον Άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή «Τέσσαρα τῶν θείωνἰδιωμάτωνσυνεκτικὰ καὶ φρουρητικὰ καὶ διασωστικὰ τῶν ὄντωνδι᾽ἄκρανἀγαθότηταἐκοινοποίησεν ὁ Θεός, παραγαγὼνεἰς τὸ εἶναι τὴν λογικὴν καὶ νοερὰνοὐσίαν· τὸ ὄν, τὸ ἀεὶὄν, τὴν ἀγαθότητα καὶ τὴν σοφίαν. Τούτωντὰμὲνδύοτῇοὐσίᾳπαρέσχε· τὰδὲδύοτῇγνωμικῇἐπιτηδειότητι· καὶ τῇμὲνοὐσίᾳ τὸ ὂν καὶ τὸ ἀεὶὄν· τῇδὲγνωμικῇἐπιτηδειότητι τὴν ἀγαθότητα καὶ τὴν σοφίαν, ἵναἅπερἐστὶναὐτὸςκατ᾽οὐσίαν, γίνηται ἡ κτίσιςκατὰμετουσίαν. Διὰταύτηνκατ᾽ εἰκόνα καὶ ὁμοίωσινΘεοῦλέγεταιγεγενῆσθαι· καὶ κατ᾽ εἰκόνα μέν, ὡςὄν, ὄντος· καὶ ὡςἀεὶὄν, ἀεὶὄντος· εἰ καὶ μὴἀνάρχως, ἀλλ᾽ἀτελευτήτως· καθ᾽ὁμοίωσινδέ, ὡςἀγαθός, ἀγαθοῦ· καὶ ὡςσοφός, σοφοῦ· τοῦ κατὰφύσιν, ὁ κατὰχάριν. Καὶ κατ᾽ εἰκόνα μὲνπᾶσαφύσιςλογική ἐστι τοῦ Θεοῦ· καθ᾽ὁμοίωσινδέ, μόνοιοἱἀγαθοὶ καὶ σοφοί».
Ο άνθρωποςέπρεπε να κινηθεί προς ομοίωση εν τούτοις από κακή χρήση του κατ’ εικόνα διεκόπη αυτή η δυνατότητα. Για τον Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό «Ο Θεός, λοιπόν, έπλασε τον άνθρωπο άκακο, απλό, ενάρετο, χαρούμενο, αμέριμνο, στολισμένο με κάθε αρετή, προικισμένα με όλα τα αγαθά, σαν κάποιον δεύτερο κόσμο, μικρό κόσμο μέσα σε μεγάλο, άλλο άγγελο,σύνθετο προσκυνητή, επόπτη της ορατής δημιουργίας, γνώστη των μυστηρίων της αόρατης, επίγειο βασιλιά που τον κυβερνά από ψηλά,ταυτόχρονα επίγειο και ουράνιο, πρόσκαιρο και αθάνατο, ορατό και νοητό, ενδιάμεσο μεταξύ μεγαλείου και μικρότητας, τον ίδιο και πνεύμα και σάρκα». Ο άνθρωπος ήταν δεκτικός της ζωής και του θανάτου. Ο άνθρωπος ήταν με φύση αναμάρτητη και θέληση αυτεξούσια. Η φύση του επιδεχόταν την αμαρτία, αλλά δεν είχε την τάση. Υπήρχε στην προαίρεση. Η ψυχή του ήταν εθελότρεπτη. Μπορούσε να προκόψει ή να αμαρτήσει. Είχε θεωρητική γνώση του καλού και του κακού. Με την κακή χρήση του κατ’ εικόνα απέκτησε και εμπειρική γνώση. Αυτό όμως δεν τον οδήγησε στην αυτογνωσία. Αυτό το θεμελιώνει η υπακοή και όχι η ανυπακοή. Η αυτογνωσία που απέκτησε είναι η αυτογνωσία των ατελών. Είναι η γνώση που οδηγεί στην σύγχυση διότι δεν προέρχεται μέσα από την άσκηση και την θεωρία που παγιώνει την έφεση της ψυχής στο αγαθό. Η επιπολαιότητα στην πνευματική αύξηση αμαύρωσε το κατ΄εικόνα και κατήργησε το καθ΄ομοίωσιν.
Ο αυτεξούσιος άνθρωπος, λοιπόν, δεν είχε τέλεια αυτογνωσία και άρα δεν είχε την εμπειρική γνώση του καλού και του κακού. Κατά τον Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό «δεν ήταν ωφέλιμο να γίνει αθάνατος χωρίς πειρασμούς και δοκιμασία, για να μην υπερηφανευθεί και πέσει σε πτώση ανάλογη με του Διαβόλου. Εκείνος δηλαδή, επειδή ήταν άφθαρτος, μετά τη θεληματική πτώση του, απόκτησε την αμετανόητη και μόνιμη παγίωσή του στο κακό· όπως, επίσης, από την άλλη πλευρά οι άγγελοι, μετά την εκούσια επιλογή της αρετής από μέρους τους, απόκτησαν με τη χάρη την αμετακίνητη διαμονή τους στο καλό. Έπρεπε, λοιπόν, αφού πρώτα δοκιμασθεί ο άνθρωπος —διότιάνθρωπος χωρίς πειρασμό και δοκιμασία δεν έχει καμιά αξία— καιαφού φθάσει στην τελειότητα με την εμπειρία της τηρήσεως της εντολής, ν’ αποκομίσει μ’ αυτό τον τρόπο την αρετή ως βραβείο». Ο άνθρωπος παρασυρμένος από τον δημιουργό της αμαρτίας διάβολο αμάρτησε αυθόρμητα και «με ενθουσιασμό» κατά τον Άγιο Ιγνάντιο Μπριατσανίνωφ. Στην παράδοσή μας ο διάβολος δεν ενεργεί ως τιμωρός του ανθρώπου, περισσότερο βλέπει τον άνθρωπο ως θύμα του διαβόλου. «Ο άνθρωπος θα μπορούσε να πέσει και από μόνος του, όπως ο διάβολος» κατά τον Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό, αλλά «το γεγονός ότι έπεσε μετά από την παγίδευση του διαβόλου αυτό μας δίνει και την δυνατότητα της μετανοίας». Η κατάσταση της δουλείας που έλαβε χώρα μετά την πτώση περιγράφεται από τον Απόστολο Παύλο «Κυριευμένος και σκοτισμένος από το πάθος δεν γνωρίζω καλά αυτό το κακόν που πράττω. Διότι δεν πράττω αυτό το οποίον εσωτερικώς θέλω, αλλά κάμνω εκείνο το οποίον μισώ. Εάν δε, παρασυρόμενος από την εσωτερικήν μου αμαρτωλότητα και τους εξωτερικούς πειρασμούς, πράττω αυτό που δεν θέλω, τότε με την θέλησίν μου και αντίθετα προς τα έργα μου συμφωνώ με τον Νόμον και ομολογώ ότι είναι καλός. Τώρα δε δεν πράττω εγώ το κακόν, αλλά η αμαρτία, η οποία κατοικεί μέσα μου και με εξουσιάζει. Διότι γνωρίζω καλά ότι δεν κατοικεί μέσα μου, δηλαδή εις την διεφθαρμένηνανθρωπίνηνφύσιν, το αγαθόν· αυτό δε φαίνεται καθαρά και εκ του γεγονότος, ότι το να θέλω μεν το καλόν είναι τούτο κοντά μου, το να πραγματοποιώ όμως το καλόν δεν το ευρίσκω κοντά μου και εύκολον. Διότι δεν πράττω το αγαθόν, το οποίον εσωτερικώς με όλην μου την θέλησιν επιθυμώ, αλλά το κακόν, που δεν θέλω, αυτό πράττω. Εάν δε εγώ πράττω το κακόν, που εις την πραγματικότητα δεν το θέλω, αυτό σημαίνει ότι δεν το πραγματοποιώ πλέον εγώ, αλλ' η αμαρτία, που κατοικεί μέσα μου και η οποία με έχει κάμει δούλον της. Άρα ευρίσκω τον Νόμον του Θεού βοηθόν και σύμφωνον με την θέλησίν μου, η οποία και θέλει να πράττω το καλόν. Δεν ημπορώ όμως να τηρήσω αυτόν, διότι υπάρχει κοντά μου και έντος μου το κακόν, η δύναμις της αμαρτίας. Διότι ευχαριστούμαι και ευφραίνομαι στον νόμον του Θεού με όλην μου την ψυχήν, την καρδίαν και τον νουν. Βλέπω όμως να κυριαρχή εις τα μέλη μου άλλος νόμος, η δύναμις της αμαρτίας, που αντιστρατεύεται και μάχεται όσα ο νους μου και η συνείδησις μου υποδεικνύουν ως ορθά, και με υποδουλώνει στον νόμον της αμαρτίας, ο οποίος κυριαρχεί εις την αμαρτωλήνανθρωπίνην μου φύσιν. Δυστυχισμένος και ταλαιπωρημένος εγώ άνθρωπος! Ποιός θα με ελευθερώση και θα με γλυτώση από το σώμα τούτο, μέσα στο οποίον κυριαρχεί η αμαρτία και δια της αμαρτίας ο θάνατος;» (Ρωμ. 7,15-24). Ο άνθρωπος ως μη αγαθός, διότι αγαθός είναι μόνο ο Θεός, νόμισε ότι είναι αγαθός χωρίς την αναφορά του στον Θεό. Ήταν μια ελλιπής αυτογνωσία.
Η ελλιπής αυτογνωσία τον οδήγησε σε παραθεώρηση των δυνατοτήτων του. Νόμιζε ότι είναι τέλειος και άρα σε θέση να γνωρίζει περί καλού και κακού. Όμως αυτό που για τους τέλειους είναι γεγονός χαρισματικό και ευεργετικό, η γνώση του καλού και του κακού δηλαδή, για τους ατελείς είναι η οδός του θανάτου. Αυτό διότι οι ατελείς μόνο προσδοκώντας από τον Θεό μπορούν να αυξηθούν στην τελειότητα και όχι όταν αυτενεργούν. Η αυτενέργεια δεν είναι συνέργεια. Συνεπάγει δε την αποστασία και εξουδένωση του Κυρίου. Η παραγνώριση της εντολής συμβαδίζει με την οίηση και την αυτοθέωση. Η εφαρμογή της εντολής συμβαδίζει με την τελείωση και την πορεία προς αυτήν (την τελείωση). Η πτώση και η αμαύρωση του κατ’ εικόνα οδήγησε στην διάσπαση της ενότητας της ανθρώπινης φύσης. Καταστράφηκε το αυτεξούσιο και η ελευθερία. Διασπάστηκε δε και η σχέση του ανθρώπου με την κτίση. Εδώ φαίνονται και τα προβλήματα της αυτονόμησης του ImagoDei. Ακριβώς επειδή δεν υφίσταται το ImagoDei, πολύ περισσότερο το ανακαινισθέν, είναι προβληματική η συνύπαρξη του ανθρώπου με την κτίση και όχι η λόγω της ύπαρξης του (βέβαια οι δυτικοί έχουν ανάγει το ImagoDei στο κατ’ εξοχήν «κοινό όμοιο» των ανθρώπων, αυτονομημένο και απογυμνωμένο όπως είπαμε). Η κακή χρήση του «κατ’ εικόνα» είναι η αιτία της πτώσεώς μας, διότι μας έδωσε την ψευδαίσθηση ότι θα ομοιάσουμε στον Θεό με την γνώση: «και είπεν ο όφις τη γυναικί· ου θανάτωαποθανείσθε· ήδει γαρ ο Θεός, ότι ή αν ημέρα φάγητε απ’ αυτού, διανοιχθήσονται υμών οι οφθαλμοί και έσεσθε ως θεοί, γινώσκοντες καλόν και πονηρόν».
Με τον πνευματικό θάνατο νεκρώθηκε το «κατ’ εικόνα», δηλαδή νεκρώθηκαν, το νοερό και το αυτεξούσιο. Οι νοερές λειτουργίες της ψυχής και η ικανότητα της άσκησης της ελευθερίας του Αδάμ. Κατά τον άγιο Γρηγόριο Νύσσης, ο πνευματικός θάνατος είναι η ακινησία της νοεράς ουσίας προς το αγαθό, επειδή η ακινησία αυτή σημαίνει «ζωής αναχώρησιν». Σωματικά ο Αδάμ συνέχισε να ζει και μετά την παράβαση της εντολής του Θεού. Συνέχισε να υπάρχει και να κινείται και να εργάζεται, αλλά δεν είχε μέσα του ζωή. Ήταν παγιδευμένος στον πνευματικό θάνατο τον οποίο μετέδωσε, ως γενάρχης, σε όλους τους ανθρώπους. Να σημειώσουμε, ότι δεν κληρονομείται η ενοχή παρά μόνοη κατάσταση του θανάτου. Συνέπεια της αμαρτίας είναι ο πνευματικός θάνατος. Ο Μέγας Αθανάσιος θεωρείτονθάνατο ως «συμβεβηκός».
«Και εποίησε Κύριος ο Θεός τω Αδάμ και τη γυναικί αυτού χιτώνας δερμάτινους και ενέδυσεναυτούς». Συνέπεια του πνευματικού θανάτου είναι ο βιολογικός θάνατος ο οποίος αποτελεί έκτοτε παραφύση φύση του ανθρώπου. Αυτό δεικνύουν οι δερμάτινοι χιτώνες που ενδύεται ο άνθρωπος. Ο άνθρωπος ενδύεται το χρόνο και την ιστορία.Πρόκειται για τον βιολογικό θάνατο του ανθρώπου τον οποίο, η φιλανθρωπία του Κυρίου, όρισε για τους ανθρώπους ώστε να μην διαιωνίζεται το κακό. Αυτό δεν σημαίνει ότι το κακό έχει υπόσταση. Το κακό δεν έχει υπόσταση. Είναι παρυπόστατο. Παρασιτεί δηλαδή. Αν είχε υπόσταση δεν θα μπορούσε να μειωθεί ή να καταργηθεί και άρα να απαλλαχθεί ο άνθρωπος από αυτό. Άρα ο κύριος από αγάπη ενδύει με δερμάτινους χιτώνες τον άνθρωπο. Ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής χαρακτηρίζει τον θάνατο ως «Τόγάρπέρας τῆς παρούσηςταύτηςζωῆςοὐδέθάνατονοἶμαιδίκαιονὀνομάζειν, ἀλλάθανάτουἀπαλλαγήν, καί φθορᾶςχωρισμόν, καί δουλείαςἐλευθερίαν…» και αλλού σημειώνει ότι ο θάνατοςόμως επετράπη από το Θεό «ίνα μηαθάνατονγένηται το κακόν».Ο θάνατος θεωρείται το μέγιστο κακό, εν τούτοις ήταν και είναι κατ’ εξοχήν ευεργετικός για την ανθρωπότητα. Κι αυτό διότι με τον βιολογικό θάνατο, δεν προλαμβάνεται απλώς η αμαρτία και η εξάπλωση του κακού, αλλά ως «θανάτουἀπαλλαγήν» ο θάνατος κατέστη η μόνη λύση για τη σωτηρία της ψυχής. Ο Λόγος σαρκώθηκε για να έχει την εμπειρία του βιολογικού θανάτου ως έχει. Κατά τον Μέγα Αθανάσιο,μέσω του σώματος δέχτηκε το θάνατο και μέσω του θανάτου την Ανάσταση. Στο σχέδιο της θείας οικονομίας αποδεικνύεται ότι ο βιολογικός θάνατος ήταν το ανίκητο όπλο του Κυρίου. Με τον βιολογικό θάνατο Του νίκησε τον πνευματικό θάνατο του ανθρώπου. Το όπλο του διαβόλου εναντίον του ανθρώπου έγινε το όπλο του Κυρίου εναντίον του διαβόλου.
Στην ορθόδοξη παράδοση το κατ’ εικόνα είναι ανακαινισμένο, δεν είναι το παλαιό που μας οδήγησε στην πτώση. Το ανακαινισθέν ’’κατ’ εικόνα’’ είναι η ίδια η εικόνα του Κυρίου, στην όποια πλέον χαρισματικώς και με την αντίδοση των ιδιωμάτων συμμετέχουμε με την ενανθρώπηση. Η πηγή της ανακαίνισης του ανθρώπου είναι η ενανθρώπηση. Η Θεοτόκος είναι η μήτρα της ανακαίνισης. Το βάπτισμα στον θάνατο του Κυρίου πληρώνει το Νόμο και οδηγεί πλέον τον άνθρωπο πέραν και υπεράνω του Νόμου, στην ζωή της χάριτος. Η χάρις είναι η τροφός της ανακαίνισης. Το ανακαινισθέν ’’κατ΄εικόνα’’ σε σχέση με το παλαιό, είναι ότι είναι η χάρις απέναντι στον Νόμο. Το ανακαινισθέν ’’κατ΄εικόνα’’ δεν είναι επιστροφή στο παλαιό ’’κατ΄εικόνα’’. Εκείνο το παλαιό ’’κατ΄εικόνα’’, για τον πιστό και βαπτισμένο νου, παρήλθε ανεπιστρεπτί.
Οι άκτιστες ενέργειες εμφαίνονται στην χαρισματική ένωση. Ο Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς εξήρε τις άκτιστες ενέργειες διότι εκεί εντοπιζόταν το πρόβλημα με τους δυτικοθρεμμένους. Αυτή την έξαρση των ενεργειών εις βάρος της ενανθρώπησης η παράδοσή μας δεν την προκρίνει. Ουσιώνει πλέον ο ενανθρωπήσας Κύριος διά των ενεργειών του και με την αντίδοση των ιδιωμάτων εν τη υποστάση Του. Η δε ομοίωση, στην οποία είχε κληθεί και καλείται ο άνθρωπος, είναι επίσης χαρισματική σε πλείονα βαθμό, πλέον μιας και η ανθρώπινη φύση έχει καθίσει στα δεξιά του Πατρός ήτοι συμμετέχει στην δόξα της Αγίας Τριάδος ’’φυσικά’’ με χαρισματικό τρόπο. Κατά τον Άγιο Νικόλαο τον Καβάσιλα «Διὰ τὸν καινὸνἄνθρωπονἀνθρώπουφύσιςσυνέστη τὸ ἐξἀρχῆς. Καὶ νοῦς καὶ ἐπιθυμίαπρὸςἐκεῖνονκατεσκευάσθη· καὶ λογισμὸνἐλάβομεν, ἵνα τὸν Χριστὸνγινώσκωμεν· ἐπιθυμίαν, ἵναπρὸςἐκεῖνοντρέχωμεν· μνήμηνἔσχομεν, ἵν᾿ἐκεῖνονφέρωμεν· ἐπεὶ καὶ δημιουργημένοιςαὐτὸςἀρχέτυπονἦν. Οὐγὰρ ὁ παλαιὸς τοῦ καινοῦ, ἀλλ᾿ ὁ νέος᾿Αδὰμ τοῦ παλαιοῦπαράδειγμα». Το αρχέτυπο του ανθρώπου είναι ο ενανθρωπίσας Κύριος. Ο άνθρωπος μέσα στο Χριστόυψώνεταιαπό το κατ᾿ εικόνα σε εικόνα, το κτίσμα υιοθετείται και γίνεται κατάχάρητέκνο.
Ο ανακαινισμός συνίσταται στο γεγονός ότι η εικόνα του Πατρός και η εικόνα του άνθρωπου ενώνονται υποστατικά. Ασυγχύτως, αδιαιρέτως, ατρέπτως, αχωρίστως. Ομοίως και το καθ’ ομοίωση ανακαινίζεται και η τελείωση του ανθρώπου είναι περάν από την απάθεια, τοπράον, τομακρόθυμον και τα άλλα της αγαθότητας του Θεούγνωρίσματα, άλλα ενδύεται χαρισματικά ’’φυσική’’ υιότητα προς τον Πατερά και χαρισματικά ’’φυσική’’ αδερφοσύνη με τον Κύριο. Δηλαδή ενώ ο άνθρωπος καλούταν στον τόπο του Θεού δια της επενέργειας των άκτιστων ενεργειών, με την ενανθρώπηση του Κυρίου ο βαπτισμένος πλέον άνθρωπος δύναται να εξέλθει από τον τόπο του Κυρίου και να εισέλθει χάριτι Κυρίου εν ΑγίωΠνεύματι εντός της Τριαδικής δόξας χαρισματικά και δια της ενανθρώπησης. Είπαμε ότι ουσιώνει πλέον ο ενανθρωπήσας Κύριος διά των ενεργειών του και με την αντίδοση των ιδιωμάτων εν τη υποστάση Του.Δεν υφίσταται διαλεκτική κτιστού-ακτίστου μιας και όπως γνωρίζουμε είναι θεμελιώδης η διάκριση κτιστού ακτίστου στην θεολογία των ορθοδόξων. Όλα είναι δωρεές. Τον συνεργούντα βαπτισμένο άνθρωπο επισκιάζει η χάρις του Κυρίου και διά της δωρεάς αποκτά τα δώρα. Δεν ιδιοποιείται τα δώρα αλλά μετέχει αυτών. Ο άνθρωπος της χάριτος, ο πνευματικός άνθρωπος, ο αγιασμένος άνθρωπος είναι ο καινός άνθρωπος. Ο καινός άνθρωπος είναι ο άνθρωπος των εσχάτων. Για να το διατυπώσουμε διαφορετικά τα έσχατα αφορούν στον καινό άνθρωπο. Στον άγιο. Είναι η σφραγίδα των εσχάτων. Καθόσον υπάρχει η αγιότητα υπάρχουν τα έσχατα. Άμα τη εξαλείψη της αγιότητας θα παρέλθουν και τα έσχατα. Ο άνθρωπος ανακαινούμενος πληρώνεται και οδηγείται στην γνώση του Κτίστη. Τα έσχατα φανέρωσαν, φανερώνουν και θα φανερώνουν τους υιούς του Θεού.
Ο Άγιος Γρηγόριος Παλαμάςαπαγορεύει καθαρά οποιοδήποτε είδος αναλογίας ανάμεσα στο είναι Θεού και ανθρώπου, όπως και στην ενέργεια Θεού και ανθρώπου. Χαρακτηρίζει αντιθέτως ως ψυχή την θεία εικόνα μέσα στον άνθρωπο, ενώ την εν Χριστώ ανακαινισμένη ανθρώπινη φύση αποκαλεί πνεύμα. Το κατ’εικόνα δεν είναι τίποτα άλλο από την δυνατότητα της ανθρώπινης ψυχής να γίνει πνεύμα. Διότι άλλο πράμα είναι η αρχική πλάση του ανθρώπου και άλλο είναι η τελική χάρις της αναπλάσεως.Κατά τον Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό «ὁ ἐνμορφῇΘεοῦὑπάρχωνκλίναςοὐρανοὺς κατέρχεται, τουτέστιν, τὸ ἀταπείνωτοναὐτοῦὕψοςἀταπεινώτωςταπεινώσας συγκαταβαίνει τοῖςἑαυτοῦδούλοιςσυγκατάβασινἄφραστόν τε καὶ ἀκατάληπτον—τοῦτογὰρδηλοῖ ἡ κατάβασις— καὶΘεὸςὢν τέλειος ἄνθρωπος τέλειος γίνεται καὶ ἐπιτελεῖται τὸ πάντων καινῶνκαινότατον, τὸ μόνον καινὸνὑπὸ τὸν ἥλιον, δι᾿οὗ ἡ ἄπειρος τοῦ Θεοῦἐμφανίζεται δύναμις. Τί γὰρμεῖζον τοῦ γενέσθαι τὸν Θεὸν ἄνθρωπον;».
Μέσα από αυτήν την αναδρομή βλέπουμε ότι τοImagoDeiτου GeevargheseCoorilos, των παπικών που το ξαναβρήκαν —αμαυρωμένο ως έμεινε μετά την πτώση— εσχάτως στην Β’ Βατικάνεια, αλλά και των δυτικών χριστιανών εν γένει δεν έχει καμιά σχέση με την ορθόδοξη παράδοση. Είναι παντελώς ξένο. Η επίκληση του ως, ορθόδοξο μάλιστα, από έναν Συροϊακωβίτη (ΣτΜ: το ξανατονίζουμε. ΟGeevargheseCoorilos είναι Συροϊακωβίτης αιρετικός. Ανήκει σ’ εκείνη την ομάδα εκκλησιών που στο WCC χαρακτηρίζονται συλλήβδην ως Ανατολικές Ορθόδοξες εκκλησίες) αλλά και από βαπτισμένους ορθοδόξους, ως το «κοινό όμοιο» των χριστιανών ανατρέπει συλλήβδην όλη την θεία οικονομία και μας επιστρέφει στην εποχή του Νόμου και ακόμη χειρότερα θα λέγαμε. Διότι μια τέτοια ανύψωση και αποκατάσταση ενός τέτοιου ImagoDei αποτελεί ύβρη προς τον Κύριο και την Αγία Τριάδα.
Στην Δημιουργία ανήκει ’’το κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν’’. Είδαμε ότι ο όρος έχει αυτονομηθεί πλήρως από το στενό παλαιοδιαθηκικό πλαίσιο ή και το αγιογραφικό. Η συνάφεια που εξασφάλιζε και την σωστή ερμηνεία του όρου δεν υπάρχει. Είδαμε επίσης λόγος γίνεται για τοImago Dei και όχι την ομοίωση. Αναβαθμίζοντας τοImagoDei, καταργείται η ενανθρώπηση ή τουλάχιστον μπορούμε να την ερμηνεύσουμε σαν αποκατάσταση, όχι όμως σαν ανακαίνιση. Μια ερμηνεία που την χαρακτηρίζει ως ανακαίνιση προσκρούει σε όλα τα δικαιικά-δικανικά θεολογικά συστήματα που έχουν συστήσει, οι πάντα σχολαστικοί, παπικοί και προτεστάντες και άλλοι διάφοροι θρησκευτικοί οργανισμοί. Η ανακαίνιση είναι πέρα από την εξουσία τους. Βέβαια ο φορμαλισμός της διαχείρισης του Αγίου Πνεύματος ή και γενικότερα της διαχείρισης της απροσδιόριστης δυτικού τύπου χάριτος (ΣτΜ: αυτούσιος ενυπάρχει και στην Ορθόδοξη Εκκλησία πλέον), έχει δώσει πολλούς βαθμούς χειραγώγησης στους καταχραστές της κληρονομιάς του Κυρίου, η ανακαίνιση όμως τους ξεπερνάει διότι είναι ο Κύριος που προσλαμβάνει το πλάσμα Του και το θέτει εκεί όπου δεν δύναται ο νους να νοήσει. Ο άνθρωπος είναι ο πόνος του Κυρίου. Είναι δικός Του. Και είναι ο Κύριος που θα αναζητήσει τα δικαιώματά του επί του πλάσματος που σώζει δια του σταυρικού Του θανάτου. Μόνο όταν αυτονομηθεί από τον Κύριο ο άνθρωπος είναι χειραγωγήσιμος στα πνευματικά από τα διάφορα πνεύματα που αναφύονται ένθεν κακείθεν. Σε κάθε περίπτωση έχουμε μια μείωση του Κυρίου αν όχι εξαφάνιση Του και μαζί με τον Κύριο μειώνονται ή εξαφανίζονται και οι προϋποθέσεις Του. Μία απόπειρα εξοστρακισμού ήταν το ’’VicariusChristi’’και δεύτερη το Filioque. Ο συνδυασμός τους μαζί με την αυτονόμηση και εν τέλει την κατάταξη μεταξύ άλλων πνευμάτων του Αγίου Πνεύματος αφήνει τον άνθρωπο έρμαιο στα χέρια του διαβόλου.Η αποκατάσταση του ImagoDei,όπως ερμηνεύεται από τους μαυραγορίτες του, πληρεί τις προϋποθέσεις της σωτηρίας. Φυσικά δεν είναι σωτηρία αλλά ηθική εν μέρει δικαίωση ή καλύτερα ολοκληρωτική αυτοδικαίωση.
Με ένα τέτοιο «κοινό όμοιο» (αναφερόμαστε στο ImagoDei) και αυτονομημένο από τον Κύριο Του η θεία οικονομία είναι υπόθεση και του Κυρίου, κατά τον Βασιλειάδη και την πλειάδα των αποδομητών στο WCC. Το «και» λειτουργεί προσθετικά. Δηλαδή αποδίδει την υπόθεση της σωτηρίας κάπου αλλού και στον Κύριο. Συμμετέχει και ο Κύριος δηλαδή. Ο ισχυρισμός ότι είναι υπόθεση της Αγίας Τριάδος είναι παραπλανητικός διότι ποτέ δεν υπήρχε ζήτημα για το αν η Αγία Τριάδα οικονομεί τα της σωτηρίας του ανθρώπου. Οπωσδήποτε ο Κύριος είναι ένας εκ των τριών που μεριμνά αλλά το γεγονός ότι μεριμνά δημιουργεί το πρόβλημα. Διότι στην παράδοση μας, όπως προγράψαμε, «Ο άνθρωπος είναι ο πόνος του Κυρίου. Είναι δικός Του» και ως εκ τούτου ενεργεί και την οικονομία της Σωτηρίας. Είναι ο ’’μπροστάρης’’ ο Κύριος. Αυτό δεν συνιστά μείωση των άλλων δύο Υποστάσεων ή μείωση της προσφοράς και της συμμετοχής τους στην δωρεά. Η Αγία Τριάδα ενεργεί χωρίς ο άνθρωπος να είναι σε θέση να λάβει γνώση των ενεργειών και των κινήσεών της, αλλά έχει αποκαλύψει ότι ο ενεργών την οικονομία της Σωτηρίας του ανθρώπου είναι ο Κύριος. Περί αυτού ομιλεί η Αγία Γραφή. Αλλά όπως είπαμε η μέριμνα του Κυρίου δημιουργεί το πρόβλημα διότι ο Κύριος έχει θέσει όρια ανυπέρβλητα, δυσπρόσιτα, δυσθεώρητα και δυσθεώρατα για όσους δεν λαμβάνουν το Βαπτισμά Του και δεν επικαλούνται το όνομά Του. Δεν σημαίνει αυτό ότι ο Κύριος δεν προσβλέπει στο σύνολο της ανθρωπότητας, κάτι τέτοιο είναι βλάσφημο οπωσδήποτε να το υποθέσει κανείς (εξάλλου ο Κύριος προσέλαβε την ανθρώπινη φύση), αλλά ότι ο Κύριος θα κάνει όπως αυτός ξέρει καλύτερα από όλους. Επίγειους και ουράνιους (πέραν των άλλων δύο Υποστάσεων). Η μέριμνα που επιδεικνύει ο Κύριος εμποδίζει τον διάβολο και τα όργανά του να κατασπαράξουν το ποίμνιο. Ότι είναι λοιπόν οι άλλες αιρέσεις για το ποίμνιο είναι και η νέα αίρεση της οικονομίας του Αγίου Πνεύματος για το ποίμνιο. Διαβρωτικές πλάνες με σκοπό την απώλεια. Εδώ επικαλούνται οι υποστηρικτές της την υπέρμετρη ευαισθησία τους για τον άνθρωπο και με πρόσχημα την αγάπη προς τον συνάνθρωπο οικοδομούν το αιρετικό τους σύστημα που ως βασικά χαρακτηριστικά έχει τις εξής φάσεις: α) αρχικά την αναγωγή του Αγίου Πνεύματος, σε συνδιαχειριστή της οικονομίας της σωτηρίας. Εξελίσσει ταυτόχρονα και παράλληλα με τον Κύριο την οικονομία της Σωτηρίας, συμπληρώνοντας τον Κύριο όπου υπάρχει έλλειμμα. Πράγμα το οποίο σημαίνει ότι βρίσκεται σε διαλεκτική σχέση με τον Κύριο ως προς την εξέλιξη της σωτηρίας του ανθρώπου. β)έπειτα την ανάληψη της διαχείρισης της οικονομίας της Σωτηρίας του ανθρώπου από το Άγιο Πνεύμα. γ) τον υποβιβασμό του Αγίου Πνεύματος σε ένα εκ των πνευμάτων που λυμαίνονται το ποίμνιο. Όλα αυτά τα πνεύματα διασώζουν πρόσκαιρα τους εμπνευστές τους για να κατασπαραχθούν εν τέλει από αυτά τα ίδια.
Έναν τέτοιον αυτονομημένο όρο, το ImagoDei (χωρίς το «καθ’ ομοίωσιν») ως «κοινό όμοιο» όλης της ανθρωπότητας, επικαλείται ο GeevargheseCoorilos (μέσα στην απόλυτη σύγχυση του τον αποκαλεί και ορθόδοξο), ως βάση πάνω στην οποία μπορεί να οικοδομηθεί η καθολική πατρότητα και η καθολική αδελφό/φή-τητα. Αλλά είναι και μια βάση για ενίσχυση του διαλόγου των θρησκευτικών ομολογιών (χριστιανικών και μη). Αλλά γιατί το Imago Dei είναι ικανό να αποτελέσει την βάση για μια τέτοια αδελφότητα; Τι το ιδιαίτερο έχει που τον προκρίνει, μάλιστα έναντι της Υποστάσεως του Κυρίου.
Προφανώς ο GeevargheseCoorilos δεν επιθυμεί η βάση της καθολικής αδελφότητας της ανθρωπότητας να είναι η κατ’ εξοχή ενότητα: ο ενανθρωπήσας Κύριος. Και είναι φυσικό αυτό διότι η καθολική αδελφότητα που οραματίζεται ο GeevargheseCoorilos και όλοι οι κοινωνιολόγοι της θρησκείας, είναι μεσσιανική, εγκόσμια και ως εκ τούτου δεν είναι δυνατό ο φορέας μιας τέτοιας αδελφότητας να είναι ο ενανθρωπήσας Κύριος ο οποίος χαρίζει την Βασιλεία των Ουρανών. Όμως η αναβάθμιση της δημιουργίας, στην οποία ανήκει το κατ’ εικόνα, εις βάρος της οικονομίας, ματαιώνει την μετάνοια, την πύλη της Βασιλείας.
Εν προκειμένω έχουμε προσέγγισηαντίστοιχη με αυτή της αποφατικής θεολογίας από μέρος του GeevargheseCoorilos. Με τον αποφατισμό, όπως τον διατυπώνει ο GeevargheseCoorilos, διώχνουμε τις προϋποθέσεις, κάτι που συμβαίνει και με τον όρο Imago Dei.Αφαιρούμε πάλι τις προϋποθέσεις καταργώντας το βάπτισμα και όλη την οικονομία της σωτηρίας του Κυρίου. Αυτό καθιστά τον όρο εύπλαστο και προσαρμόσιμο σε πολλά δεδομένα. Ο μινιμαλισμός της διατύπωσης του όρου (είναι απλά η «εικόνα του Θεού») σε συνδυασμό με τον υπερβολικά δυσθεώρητο συμβολισμό αυτής της διατύπωσης παράγει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Δελεάζει τον οποιοδήποτε άνθρωπο να είναι εικόνα του Θεού, απλά επειδή έτσι δημιουργήθηκε. Ο δε θεός είναι απροσδιόριστος και άρα δεν είναι απαιτητικός. Μπορεί δε να είναι ο οποιοσδήποτε θεός ή και πνεύμα. Μπορεί να είναι και η δοξασία του κάθε ανθρώπου. Αυτομάτως και επειδή, στον δυτικό χριστιανικό κόσμο, έχουμε τον περιορισμό του άξονα της θείας οικονομίας απόδημιουργία-καθ᾿υπόσταση ένωση σε αμαρτία-λύτρωση, καθίσταται εφικτή η σωτηρία με απλή νομικού και ηθικού χαρακτήρα πίστη. Η σχετικοποίηση, λόγω της έλλειψης του Κυρίου «καθώς εστί», που προκύπτει από την παραπάνω μετάπτωση του άξονα δεν απαιτεί την μετάνοια. Απλά το γεγονός ότι ο Κύριος αναστήθηκε, είναι ένα θετικό γεγονός που προσκυρώνεται στον κάθε άνθρωπο περίπου. Για τους φέροντες το όνομα χριστιανός μέσα από την αποκατάσταση του τρωθέντος κατ΄εικόνα επιστρέφουμε στα ήρεμα νερά του κήπου της Εδέμ, μακρυά από την περιπέτεια της ανακαίνισης και του «κατὰΧριστὸνὑποστῆναι», για δε τους αλλόδοξους, τους προσφέρεται μια εικόνα η οποία τους φέρνει κοντά στα θρησκευτικά τους οράματα χωρίς πολλές προϋποθέσεις και θυσίες από μέρους τους. Είναι μια εικόνα που την έχουν ούτως ή άλλως. Λαμβάνοντας δε υπόψην ότι αυτή η απογυμνωμένη εικόνα μπορεί να έλθει μέσα από την οικονομία του Αγίου Πνεύματος, για τους ετερόδοξους και γενικότερα των πνευμάτων για τους αλλόδοξους, είναι εμφανής η σημαντικότητα του όρου.
[2]ΣτΜ: υπάρχει μία έξαρση του Προσώπου του Πατρός όπως βλέπουμε. Ένας ιδιότυπος αρειανισμός υφέρπει. Ο Πατέρας αναφέρεται με συνδυασμό χαρακτηριστικών (Δες σχόλιο 9). Για τους χριστιανούς ορθοδόξους ο Πατέρας της σωτηρίας τους είναι ο Κύριος Ιησούς. Δεν σημαίνει αυτό ότι δεν αποδεχόμαστε τον Πατέρα της Τριάδος, αλλά οι άγιοι αυτόν τον Πατέρα γνώρισαν και γνωρίζουν και θα γνωρίζουν. Έτσι «πᾶς ὁ ἀρνούμενος τὸν υἱὸνοὐδὲ τὸν πατέρα ἔχει (Α Ιω. 2,23)», και «Λέγει αὐτῷ Φίλιππος· Κύριε, δεῖξονἡμῖν τὸν πατέρα καὶ ἀρκεῖἡμῖν. Λέγει αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς· τοσοῦτονχρόνονμεθ᾿ὑμῶνεἰμι, καὶ οὐκἔγνωκάς με, Φίλιππε; ὁ ἑωρακὼςἐμὲἑώρακε τὸν πατέρα· καὶ πῶςσὺ λέγεις, δεῖξονἡμῖν τὸν πατέρα; Οὐ πιστεύεις ὅτιἐγὼἐντῷπατρὶ καὶ ὁ πατὴρἐνἐμοί ἐστι; τὰῥήματα ἃ ἐγὼλαλῶὑμῖν, ἀπ᾿ἐμαυτοῦοὐλαλῶ· ὁ δὲπατὴρ ὁ ἐνἐμοὶ μένων αὐτὸςποιεῖτὰἔργα. Πιστεύετέ μοιὅτιἐγὼἐντῷπατρὶ καὶ ὁ πατὴρἐνἐμοί· εἰδὲ μή, διὰτὰἔργααὐτὰ πιστεύετέ μοι (Ιω. 14, 8-11)». Δεν μειώνεται ο Πατέρας απεναντίας αυτήν είναι η χαρά Του. Να είναι ’’μπροστάρης’’ ο Υιός. Ευδοκεί ο Πατερας: «ἰδοὺ ὁ παῖς μου, ὃνᾑρέτισα, ὁ ἀγαπητός μου, εἰςὃνεὐδόκησεν ἡ ψυχή μου· θήσω τὸ πνεῦμά μου ἐπ᾿αὐτόν, καὶ κρίσιν τοῖςἔθνεσινἀπαγγελεῖ· (Ματθ. 12,18)». Τον Πατέρα της Αγίας Τριάδος τον γνωρίζει ο Πατέρας της σωτηρίας μας ο Κύριος Ιησούς «ἐγὼ καὶ ὁ πατὴρἕνἐσμεν (Ιω. 10,30)» και αλλού «Πάντα μοι παρεδόθη ὑπὸ τοῦ πατρός μου· καὶ οὐδεὶςἐπιγινώσκει τὸν υἱὸνεἰμὴ ὁ πατήρ, οὐδὲ τὸν πατέρα τις ἐπιγινώσκειεἰμὴ ὁ υἱὸς καὶ ᾧ ἐὰνβούληται ὁ υἱὸςἀποκαλύψαι (Ματθ. 11,27)».
[3] ΣτΜ: Οι, ιερέας PavelFlorensky και πρωθιερέας Σεργκέι Μπουλγκάκοφ, εισήγαγαν μία τέταρτη, θηλυκή, υπόσταση στην Αγία Τριάδα με τη βοήθεια μιας πονηρά συλληφθείσας διδασκαλίας για τη Σοφία (ριζωμένη στην παγανιστική φιλοσοφία του Πλάτωνα, στην Καμπαλιστική διδασκαλία, καθώς και στο Γνωστικισμό που καταδικάστηκε από την Εκκλησία, ιδιαίτερα του Βαλεντινιανού γνωστικισμού και μια σειρά άλλων αργότερα Γνωστικών-θεοσοφιστών). Λίγα ακόμη βήματα και θα είμαστε κοντά σε μια «θεολογία των γυναικών» και στο οικουμενικό φεμινιστικό όνειρο της ’’θηλεοποίησης’’ του Θεού. Έχουμε ήδη ακούσει τις φωνές που μιλούν για την ’’θεά- μητέρα’’ δίπλα στο ’’Θεό Πατέρα’’ μέσα στον Χριστιανισμό.Έτσι, στην 6η Συνέλευση του ΠΣΕ στο Βανκούβερ (1983), όπου το «ιερατείο» των γυναικών νομιμοποιήθηκε, πολλοί συμμετέχοντες «παρότρυναν τις γυναίκες να αντικαταστήσουν την ιδέα του Θεού Πατέρα από εκείνη της θεάς-μητέρας. Και το 1993 γυναίκες-οικουμενίστριες ανέφεραν την Σοφία ως θεά τους και την λάτρευσαν. Νέες ’’μεταφράσεις’’ της Αγίας Γραφής που περιέχουν θηλυκοποιημένες γραμματικές μορφές έχουν ήδη δημοσιευθεί. Τις τελευταίες δεκαετίες, η Αγία Γραφή έχει συχνά υποστεί παραμόρφωση από ’’νέες μεταφράσεις’’ στα αγγλικά και σε άλλες γλώσσες. Αλλά καμιά από αυτές τις "μεταφράσεις" δεν εισήγαγε τόσες βλασφημίες, όσες εκείνη που δημοσιεύτηκε από το ΠΣΕ το 1983 και με τίτλο ’’InclusiveLanguageLectionary’’ («Περιεκτικό Γλωσσικό Βιβλίο Αναγνωσμάτων»). Για να ευχαριστήσουν οι φεμινίστριες το ΠΣΕ αποφάσισαν να ’’απαλλάξουν’’ τον Λόγο του Θεού από τον γενετικό του προσδιορισμό (sexism), αφαιρώντας από την Αγία Γραφή όλα τα εδάφια όπου η «προτίμηση» δίνεται στους άνδρες και το αρσενικό φύλο. Στη νέα «μετάφραση», βλάσφημες αλλαγές έχουν εισαχθεί ακόμη και σε τέτοιες απαραβίαστες φράσεις όπως «ο Θεός Πατέρας» (GodtheFather), η οποία διατυπώνεται ως εξής: «Ο Θεός Πατέρας/Μητέρα» (GodFather/Mother) (ΣτΜ: αυτά παθαίνει όποιος βλέπει σαν Θεό την υπόσταση του Πατρός και τις άλλες δύο υποστάσεις ως έχουσες περιφερειακή βαρύτητα λόγω της αιτιότητας)· ο «Υιός του Ανθρώπου» (SonofMan) αντικαθίσταται από το «Ανθρώπινο Παιδί» (HumanChild)· η «Βασιλεία του Θεού» (KingdomofGod) αντικαθίστανται από τις λέξεις «η Σφαίρα του Θεού» (theSphereofGod)· ο «Κύριος» (Lord), γένους αρσενικού, περικόπτεται από την Αγία Γραφή για να αντικατασταθεί από τη λέξη «SovereignOne» (Μοναδικός Μονάρχης) που είναι ουδετέρου γένους (ΣτΜ: εδώ, θεωρούμε ότι μεγαλύτερη σημασία έχει το γεγονός ότι η λέξη είναι φορτισμένη με την υπόσταση του Κυρίου. Όλοι οι χριστιανοί αγαπούμε τον Χριστό, τον Κύριό μας, αυτόν που μας έχει κυριεύσει και όχι τον μονάρχη που ασκεί εξουσία. Υποσυνείδητα μας υποβάλλουν στην αποδοχή της άσκησης εξουσίας από τον Δυνατό, εν αντιθέσει με τον Κύριό μας που είναι δεκτικός της εξουσίας μας με την άκρα ταπείνωση του. Διότι ενανθρώπισε και υπέστη τα ανθρώπινα. Επίσης αναφέρεται σε Μονάρχη και έτσι η Μοναρχία του ιδιότυπου Πατρός ενισχύεται έτι με τις γλωσσολογικές αντικαταστάσεις. Ουσιαστικά θα πάμε σε μια έκδοση η οποία, εν καιρώ, θα υμνεί ξεκάθαρα τον υιό της απώλειας· αυτός δε και ο λόγος που κατά τον Άγιο Γαβριήλ τον Γεωργιανό, οι ναοί θα είναι γεμάτοι, αλλά όχι με τους μαθητές του Κυρίου). Αντί του «ο Κύριος ο Θεός» (theLordGod) η νέα "μετάφραση" προφέρει «ο Θεός ο Μονάρχης» (GodtheSovereign). Στο βιβλίο της Γένεσης, το οποίο αναφέρεται στην δημιουργία του ανθρώπου, η λέξη ’’άνθρωπος’’ (man) αντικαθίσταται από τη λέξη ’’ανθρωπιά’’ (humanity). Στην αναφορά των Πατριαρχών προστίθενται τα ονόματα των γυναικών: «Αβραάμ ο πατέρας μας /και Σάρα και Αγάρ οι μητέρες μας». Στην Καινή Διαθήκη, όπου οι Ευαγγελιστές μιλούν για τα θαύματα του Σωτήρα μας, οι οικουμενιστές μεταφραστές λένε ότι ο Χριστός θεράπευσε ένα ’’πρόσωπο’’. Η Αρχιερατική προσευχή του Σωτήρος στον Μυστικό Δείπνο, σύμφωνα με τον Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο, ακούγεται ιδιαίτερα βλάσφημη σε αυτήν τη μετάφραση. Για την σύνταξη της δικής του Βίβλου, στο ΠΣΕ είχε συσταθεί μια επιτροπή με επικεφαλής τον Λουθηρανό, VictorRolandGold. Αποτελούνταν από τρεις άνδρες και έξι γυναίκες, μία εκ των οποίων ήταν μια καθολική καλόγρια. Κατά τη διαδικασία της εργασίας, ένα από τα μέλη της επιτροπής έφυγε γιατί πίστευε ότι «το έργο αυτό προχώρησε πέρα από τα όρια που επιτρέπονται από τη συνείδησή του». Από τις μεγαλύτερες δυσκολίες για την Επιτροπή ήταν τα λόγια «Ο Θεός Πατέρας» (GodtheFather). Οι φεμινίστριες απαίτησαν τη χρήση του ’’Θεού / Dess’’, αλλά αυτό απορρίφτηκε ως μη αποδεκτό· μια προτεινόμενη αντικατάσταση ήταν η λέξη ’’γονείς’’ (parents), η οποία φάνηκε επίσης πολύ απρόσωπη γι' αυτές τις καινοτόμους· ως εκ τούτου, ήρθαν με έναν επαίσχυντο όρο «Θεός Πατέρας / Μητέρα μας» (GodourFather/Mother).
Γιώργος Μπόρας
Γιώργος Μπόρας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου