Περί πνεύματος, ψυχής και σώματος 20

Συνέχεια από: Δευτέρα 29 Ιουνίου 2020

Αγίου Λουκά Συμφερουπόλεως

Πνεύμα, Ψυχή, Σώμα

Κεφάλαιο 8: Περί τού εσωτερικού ανθρώπου β

Για όσο η ζωή προχωρά στο καλειδοσκόπιο και τον θόρυβο των εξωτερικών ερεθισμάτων, ενώ η φαινομενολογική μας συνείδηση λειτουργεί με πλήρη ισχύ, η ατέλειωτη δραστηριότητα της υπέρ-συνείδησης παραμένει κρυμμένη από μας. Κατά την διάρκεια όμως του κανονικού ύπνου, ή της υπνοβασίας ή ύπνωσης, ή όταν ο εγκέφαλος είναι δηλητηριασμένος με όπιο, χασίς ή τις τοξίνες που παράγονται κατά το πυρετώδες παραλήρημα, η κανονική δραστηριότητα του εγκεφάλου και το φως της φαινομενολογικής συνείδησης είναι σβησμένα, τότε το φως της υπερβατικής συνείδησης λάμπει. Γνωρίζουμε επίσης πως η τύφλωση εμβαθύνει την σκέψη και την ηθική ευαισθησία, και πλαταίνει το όριο της συνείδησης. Ο φιλόσοφος Fechner δημιούργησε τα πιο βαθιά του έργα αφού τυφλώθηκε. Ο πρίγκηπας Βασίλειος ο Σκοτεινός είπε στον Shemyaka, τον άνδρα που τον τύφλωσε: «Μου έδωσες το μέσο για να μετανοήσω». Είναι γνωστό από τους βίους πολλών Αγίων, πως μακροχρόνιες, εξουθενωτικές ασθένειες ήταν μεγάλη ευλογία γι’ αυτούς, καθώς χαλίνωσαν τα πάθη τους, στερήθηκαν τις εντυπώσεις της ζωής στον κόσμο με τον θόρυβο και την ταραχή, πράγματα που αποσπούν από την πορεία προς τις βαθιές γωνίες του πνεύματος. Αυτό είναι καλά γνωστό και εκτιμάται ιδιαίτερα από τους Χριστιανούς και Βουδιστές αναχωρητές, που αναζήτησαν την κατάπνιξη όλων των εξωτερικών εντυπώσεων μέσω μιας ζωής εγκλεισμού, διαρκούς εμβάθυνσης στον εαυτό και προσευχής. Για να υποτάξουν την σάρκα στο πνεύμα με την νηστεία και την αγρυπνία, ακόμα και με το να στέκονται πάνω σε ένα στύλο.

Στα μαρτυρολόγια υπάρχουν παραδείγματα βαρύτατων τραυματισμών, των πιο μακάβριων βασανισμών που προκαλούν την εξάλειψη της φαινομενολογικής συνείδησης, και ξυπνούν την εσωτερική υπερβατική συνείδηση, που εκδηλώνεται ως εσωτερική χαρά.

Η υπερβατική ζωή του πνεύματος ήταν καλά γνωστή στους αρχαίους ινδικούς μύθους και στους Έλληνες φιλοσόφους, ιδιαίτερα στους φιλοσόφους της Αλεξανδρινής Σχολής. Πλωτίνος, Πορφύριος και άλλοι έγραψαν για το θέμα. Εδώ τα λόγια του Πλωτίνου: «Εν τέλει, αν τολμήσω να εκφράσω ελεύθερα και τελειωτικά την πεποίθηση μου, σε αντίθεση προς την γνώμη των άλλων ανθρώπων, τότε νομίζω πως στο σώμα των αισθήσεων δεν παραμένει ολόκληρη η ψυχή μας, αλλά μόνο ένα μέρος της, το οποίο βουτηγμένο στον κόσμο αυτό, και για τον λόγο αυτό πυκνώνει, ή μάλλον φράζεται και σκοτεινιάζει, και δεν μας αφήνει να αντιληφθούμε εκείνα τα οποία αντιλαμβάνεται το ανώτερο μέρος της ψυχής μας». Σε άλλο σημείο λέει: «Οι ψυχές είναι σαν τα αμφίβια: ζουν αναλόγως των αναγκών τους, πότε σε αυτή την πλευρά των ζωντανών, και πότε στην άλλη ζωή». Οι Paracelsus, Van Helmont, Campanella, και πολλοί άλλοι εξέφρασαν παρόμοιες ιδέες κατά την Αναγέννηση.

Στην «Γερμανική Θεολογία» του Λούθηρου, την οποία εκτιμούσε πολύ ο Schopenhauer, γράφει: «Η δημιουργημένη ανθρώπινη ψυχή έχει δυο μάτια: το ένα μπορεί να συλλογίζεται το αιώνιο, το άλλο μόνο τα πρόσκαιρα και δημιουργημένα πράγματα. Τα δυο μάτια όμως της ψυχής μας δεν μπορούν να κάνουν την δουλειά τους ταυτόχρονα, αλλά μόνο έτσι, ώστε όταν η ψυχή μας συλλογίζεται την αιωνιότητα με το δεξί της μάτι, το αριστερό της πρέπει να εγκαταλείψει πλήρως όλες τις δραστηριότητες του και να παραμείνει στην αδράνεια, σαν να είναι νεκρό. Όταν λειτουργεί το αριστερό μάτι, και η ψυχή ασχολείται με τα πρόσκαιρα και κατασκευασμένα, το δεξί της μάτι πρέπει να αφήσει την δραστηριότητα του. Έτσι λοιπόν, όποιος θέλει να κοιτάζει με το ένα μάτι, πρέπει να απαλλαγεί από το άλλο, γιατί κανένας δεν μπορεί να υπηρετεί δυο κυρίους».

Ο Emmanuel Kant αναγνώρισε αναμφισβήτητα το υπερβατικό υποκείμενο σε ένα άπιαστο βάθος της σκέψης του. Οι σύγχρονοι λίγο ενδιαφέρον είχαν για τις μαγικές δυνάμεις της ανθρώπινης ψυχής, και είχαν μια ασθενή πίστη σε αυτές. Ο Kant όμως, με την ισχυρή λογική του, δεν έκρινε ποτέ κάτι με προκατασκευασμένες ιδέες και θεωρούσε αδύνατες μόνο τις ιδέες που εμπεριείχαν λογικές αντιφάσεις. Έλεγε πως δεν μπορούμε να αποδώσουμε κάτι στην εμπειρία και πως πρέπει να πάρουμε από αυτήν ό,τι αυτή μας δίνει, ακόμα και αν μας φαίνεται περίεργο ή απρόσμενο. Όταν λοιπόν έμαθε για την ανακάλυψη των μαγικών δυνάμεων από τον Swedenborg, που ήταν σύγχρονος του, ο Kant όχι μόνο μάζεψε ακριβείς πληροφορίες γι’ αυτόν, αλλά επίσης αγόρασε τα έργα του. Όταν τα διάβασε, τον είχε εντυπωσιάσει η ομοιότητα της θεωρίας του Swedenborg με την δική του, η οποία προερχόταν από την καθαρή λογική, η θεωρία περί της υπερβατικής φύσης του ανθρώπου.

Στο έργο του «Τα όνειρα ενός αλαφροΐσκιωτου» ο Kant γράφει: «Ομολογώ πως τείνω να πιστέψω στην ύπαρξη άυλων όντων στον κόσμο, και να θεωρήσω την ψυχή μου ως ένα τέτοιο ον». Και προσθέτει: «Επομένως, η ανθρώπινη ψυχή στην ζωή αυτή πρέπει να θεωρηθεί πως συνδέεται ταυτόχρονα με τους δυο κόσμους, αλλά για όσο είναι ενωμένη με το σώμα, προσλαμβάνει καθαρά μόνο τον υλικό κόσμο».

Στο έργο του «Rosencrantz» ο Kant εκφράζεται ακόμα πιο καθαρά: «Μπορούμε επομένως να θεωρήσουμε ως δεδομένο, ή εύκολα αποδείξιμο…ή μάλλον θα αποδειχθεί, αν και δεν ξέρω που ή πότε, πως η ανθρώπινη ψυχή  στην ζωή αυτή είναι σε στενή σχέση με όλα τα άυλα όντα του πνευματικού κόσμου, πως λειτουργεί εναλλασσόμενα πότε στον ένα και πότε στον άλλο κόσμο, και προσλαμβάνει εντυπώσεις από τα όντα αυτά, τις οποίες, καθώς είναι γήινος άνθρωπος δεν τις αντιλαμβάνεται όσο όλα πάνε καλά (δηλαδή, όσο απολαμβάνει τον υλικό κόσμο)».

Ο Kant έμεινε πιστός στην διδασκαλία του για «τα πράγματα καθ’ εαυτά», την οποία θεωρούσε πως ανήκει στον κόσμο των νοουμένων. Ο «νοούμενος άνθρωπος» του Kant, είναι αυτό που ο ίδιος αποκαλούσε «πράγμα στον εαυτό του», και ο Carl Du Prel αποκαλούσε «υπερβατικό εγώ» και ο Απόστολος Παύλος «έσω άνθρωπο». Για μας βεβαίως, τα πιο σημαντικά είναι τα λόγια του Αποστόλου Παύλου: «ἀλλ᾿ εἰ καὶ ὁ ἔξω ἡμῶν ἄνθρωπος διαφθείρεται, ἀλλ᾿ ὁ ἔσωθεν ἀνακαινοῦται ἡμέρᾳ καὶ ἡμέρᾳ.» (Β’ Προς Κορινθίους 4:16). Αν λόγω πάθους και φιληδονίας η σάρκα αδυνατίζει και παρακμάζει, όταν η δύναμη της μειώνεται, και η λάμψη και ο θόρυβος τους κόσμου μας σκεπάζουν, τότε «αποθέσθαι ὑμᾶς κατὰ τὴν προτέραν ἀναστροφὴν τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον τὸν φθειρόμενον κατὰ τὰς ἐπιθυμίας τῆς ἀπάτης, 23 ἀνανεοῦσθαι δὲ τῷ πνεύματι τοῦ νοὸς ὑμῶν 24 καὶ ἐνδύσασθαι τὸν καινὸν ἄνθρωπον τὸν κατὰ Θεὸν κτισθέντα ἐν δικαιοσύνῃ καὶ ὁσιότητι τῆς ἀληθείας.» (Προς Εφεσίους 4:22-24)

Ο «καινός άνθρωπος» σύμφωνα με τον Παύλο είναι φυσικά το ίδιο με τον «έσω άνθρωπο».

Αυτή η βαθιά ψυχολογική αλλαγή συμβαίνει μέσα μας δια της δράσης της Χάριτος του Θεού: «Τούτου χάριν κάμπτω τὰ γόνατά μου πρὸς τὸν πατέρα τοῦ Κυρίου ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, 15 ἐξ οὗ πᾶσα πατριὰ ἐν οὐρανοῖς καὶ ἐπὶ γῆς ὀνομάζεται, 16 ἵνα δῴη ὑμῖν κατὰ τὸν πλοῦτον τῆς δόξης αὐτοῦ δυνάμει κραταιωθῆναι διὰ τοῦ Πνεύματος αὐτοῦ εἰς τὸν ἔσω ἄνθρωπον,» (Προς Εφεσίους 3:14-16)

Κατόπιν υπάρχει η συσταύρωση μας με τον Χριστό, του παλαιού μας «έξω» ανθρώπου, για να καταστραφεί το σώμα γεμάτο αμαρτίες, ώστε «τοῦ μηκέτι δουλεύειν ἡμᾶς τῇ ἁμαρτίᾳ» (Προς Ρωμαίους 6:6), και τότε «ἀλλ' ὁ κρυπτὸς τῆς καρδίας ἄνθρωπος ἐν τῷ ἀφθάρτῳ τοῦ πραέος καὶ ἡσυχίου πνεύματος, ὅ ἐστιν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ πολυτελές.» (Επιστολή Πέτρου Α’ 3:4)

Τότε γινόμαστε σύμφωνα με τον Απόστολο Πέτρο «θείας κοινωνοὶ φύσεως» (Επιστολή Πέτρου Β’ 1:4) και τότε «κατοικῆσαι τὸν Χριστὸν διὰ τῆς πίστεως ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν, 18 ἐν ἀγάπῃ ἐρριζωμένοι καὶ τεθεμελιωμένοι ἵνα ἐξισχύσητε καταλαβέσθαι σὺν πᾶσι τοῖς ἁγίοις τί τὸ πλάτος καὶ μῆκος καὶ βάθος καὶ ὕψος, 19 γνῶναί τε τὴν ὑπερβάλλουσαν τῆς γνώσεως ἀγάπην τοῦ Χριστοῦ, ἵνα πληρωθῆτε εἰς πᾶν τὸ πλήρωμα τοῦ Θεοῦ.» (Προς Εφεσίους 3:17-19)

Και πρέπει να προσθέσουμε τα λόγια του Παύλου: «ἀπεκδυσάμενοι τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον σὺν ταῖς πράξεσιν αὐτοῦ 10 καὶ ἐνδυσάμενοι τὸν νέον τὸν ἀνακαινούμενον εἰς ἐπίγνωσιν κατ' εἰκόνα τοῦ κτίσαντος αὐτόν,» (Προς Κολασσαείς 3: 9-10)

Ο εσωτερικός μας υπερβατικός άνθρωπος, ελεύθερος από τα δεσμά της σάρκας, μπορεί να φτάσει στην ύψιστη γνώση των όσων υπάρχουν, σε όλο «τὸ πλάτος καὶ μῆκος καὶ βάθος καὶ ὕψος,», γιατί θα είναι ανακαινισμένος και ενδυναμωμένος στην γνώση, ακόμα και σύμφωνα με την δημιουργία του κατ’ εικόνα του Δημιουργού του, θα συμπεριλαμβάνει την αγάπη του Χριστού που ξεπερνά κάθε γήινο νου, γιατί ο Χριστός θα κατοικεί μέσα του δια της πίστεως. Ακατανόητο στον «γεωμετρικό νου», καθίσταται όμως σαφές στην υπερβατική συνείδηση του έσω ανθρώπου, φωτισμένου από τον Χριστό.

        Τέλος κεφαλαίου

ΓΙ' ΑΛΛΗ ΜΙΑ ΦΟΡΑ ΑΝΑΔΥΕΤΑΙ Η ΕΛΛΕΙΨΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΑΤΕΡΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΩΣ, ΠΑΡΟΤΙ Η ΧΑΡΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΟΝ ΟΔΗΓΕΙ ΜΕ ΣΙΓΟΥΡΙΑ.

Συνεχίζεται