Ο ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΣΕ ΕΝΑΝ ΠΛΟΥΡΑΛΙΣΤΙΚΟ ΚΟΣΜΟ: Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ
Συνέχεια από Δευτέρα, 23 Απριλίου 2018
Είναι πέρα από το πεδίο αυτής της εργασίας να περιγράψουμε, έστω και συνοπτικά, την ιστορία της χριστιανικής σκέψης σχετικά με άλλες θρησκείες. Αρκεί να πούμε ότι στην ελληνόφωνη χριστιανική βυζαντινή Ανατολή μετά τον Ιωάννη Δαμασκηνό η στάση απέναντι στο Ισλάμ ήταν κάπως αρνητική. Η Δύση ήταν επίσης αρνητική, με λίγες εξαιρέσεις όπως ο Αβελάρδος και ο Νικόλαος Κουζάνος. Η αρνητική αξιολόγηση άλλων θρησκειών προφανώς βασίζεται σε μια εκκλησιολογία που συνδέεται με μια ιστορία που έχει βιωθεί άμεσα και σε μια συγκεκριμένη αντίληψη για την ιστορία (ΣτΜ: το προφανώς που κατατάσσει άραγε τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά; Γιατί άραγε ενώ στους διάλογους του με τους μουσουλμάνους, αν και κατέρριψε τα ψευδή των μουσουλμάνων δεν έπεισε τους μουσουλμάνους;). Είναι βέβαιο ότι μια θεολογία του είδους (ΣτΜ: Ο Ακινάτης μιλάει για δύο είδη θεολογίας: τη φυσική και την εξ αποκαλύψεως. Την πρώτη την αποκαλεί scientia divina, έχοντας ως βάση τον Αριστοτέλη όπως τον προσέλαβε. Χρησιμοποιεί το φυσικό φως της λογικής. Ο Θεός δεν είναι το κύριο θέμα αυτής της επιστήμης, αλλά αυτή η επιστήμη μελετά τον Θεό επειδή ο Θεός είναι η αιτία της ύπαρξης των πλασμάτων. Το δεύτερο είδος θεολογίας το αποκαλεί sacra doctrina. Αρχίζει με την πίστη, αποδεικνύοντας πράγματα για τον Θεό βασιζόμενη σε αρχές που έχουν αποκαλυφθεί από το Θεό) που υποστήριξε ο Άγιος Θωμάς Ακινάτης, ο οποίος υποστήριζε το θάνατο των άπιστων και ο οποίος είχε κηρυχθεί νωρίτερα από τον Άγιο Βερνάρδο του Κλεβρό, πήγε χέρι-χέρι με τις Σταυροφορίες που συνέβαλαν στον βίαιο διαχωρισμό μεταξύ του Χριστιανισμού και του Ισλάμ, καθώς και μεταξύ της χριστιανικής Δύσης και της χριστιανικής Ανατολής (ΣτΜ: να μας συγχωρέσει ο GeorgeKhodr αλλά αυτή την εργασία την κάνει ο Κύριος. Οι σταυροφόροι έκαναν νέα μοιρασιά). Θα πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη το βαθμό στον οποίο οι Αραβό-βυζαντινοί πόλεμοι συνέβαλαν στον προσδιορισμό της οικουμένης με την Εκκλησία στην Ανατολή. Με άλλα λόγια, εξαιτίας του ένοπλου αγώνα στον οποίο ενεπλάκη η μεσαιωνική χριστιανοσύνη, λατινική και βυζαντινή, η εκκλησιολογία ιστοριοποιήθηκε, δηλαδή η Εκκλησία πήρε το κοινωνιολογικό σχήμα των χριστιανικών εθνών. Ο χριστιανικός κόσμος, δυτικός και ανατολικός, ήταν η κατοικία της ειρήνης, του φωτός και της γνώσης. Ο μη χριστιανικός κόσμος ήταν ο τόπος κατοικίας του πολέμου και του σκότους. Αυτή ήταν κυριολεκτικά μια υιοθέτηση της μουσουλμανικής διάκρισης μεταξύ του DarelIslam (του βασιλείου του Ισλάμ) και του DarelKufr (του βασιλείου των άπιστων). Ήταν επίσης μια άποψη της Εκκλησίας ως Umma (ΣτΜ: η ισλαμική κοινότητα αλλά και πόλη του σημερινού Ιράκ. Σουμεριακή πόλη η οποία καταληστεύτηκε το 2003 από τον συνασπισμό των Δυτικών δυνάμεων) μιας αριθμητικά και κοινωνιολογικά καθορισμένης κοινότητας. Αυτή η περιοχή έξω από την Εκκλησία έπρεπε να σωθεί. Οι απατεώνες, οι αιρετικοί και οι σχισματικοί έπρεπε να εισέλθουν στην Εκκλησία με ιεραποστολική δραστηριότητα, με προσηλυτισμό ή με πολιτιστική αποικιοκρατία, εάν οι διωγμοί και ο πόλεμος έγιναν απαράδεκτοι, έτσι ώστε να υπάρχει "ένα κοπάδι και ένας βοσκός". Η καθιερωμένη θεσμική Εκκλησία γίνεται το κέντρο του κόσμου. Η ιστορία της χριστιανικής εκκλησίας γίνεται η ίδια η ιστορία. Συμβαίνει στην εμπειρία της δυτικού τύπου ιστορίας. Ο υπόλοιπος κόσμος παραμένει μη ιστορικός έως ότου υιοθετήσει τη δυτική εμπειρία, η οποία, εξάλλου, με αμείλικτη λογική και τεχνολογικό ντετερμινισμό, προορίζεται να κυριαρχήσει στον κόσμο. Αυτή η φιλοσοφία της ιστορίας θα αφήσει με τη σειρά της τη σφραγίδα της στη θεολογική σκέψη, τις βασικές της προοπτικές και μεθόδους. Έτσι, οι θρησκείες των υποανάπτυκτων χωρών που δεν έχουν επηρεαστεί προφανώς από τη δυναμική του δημιουργικού πολιτισμού, όπως ο Ινδουισμός, ο Βουδισμός, το Ισλάμ και ακόμη και ο Ορθόδοξος Χριστιανισμός, που βρίσκονται ακόμη σε ιστορικά κατώτερη εποχή, θα πρέπει να περάσουν σε ανώτερη βαθμίδα, να ιστοριοποιηθούν υιοθετώντας τον ανώτερο ιεραρχικό τύπο του Χριστιανισμού. Ο υπόλοιπος κόσμος πρέπει να γίνει μέρος του χρονοδιαγράμματος της Εκκλησίας, μέσω μιας σωτηρίας που επιτυγχάνεται με την καθολική επέκταση του χριστιανικού τρόπου ζωής που βασίζεται στην αυθεντία-εξουσία της Δύσης. Αυτή η στάση στηρίζεται στην άποψη περί της ιστορίας της σωτηρίας που εισήχθη στον Προτεσταντισμό στον εικοστό αιώνα και η οποία υιοθετήθηκε από ολόκληρο το δυτικό χριστιανισμό από τον τελευταίο πόλεμο. Υπερβολική έμφαση έχει δοθεί στη διαδοχή των γεγονότων της σωτηρίας, με αποτέλεσμα ο Χριστός να εμφανίζεται ως το τέλος της ιστορίας της Παλαιάς Διαθήκης και το τέλος της ανθρώπινης ιστορίας. Η εσχατολογική διάσταση της πίστης και της ζωής της Εκκλησίας επομένως τείνει να είναι θολή. Ο Θεός είναι πράγματι μέσα στην ιστορία, αλλά ξεχνάμε ότι το θεϊκό γεγονός είναι το ξετύλιγμα του μυστηρίου. Θα επιστρέψω σε αυτό αργότερα. Αυτό που θα ήθελα να υπογραμμίσω εδώ είναι ότι αυτή η γραμμική άποψη της ιστορίας συνδέεται με μια μονολιθική εκκλησιολογική προσέγγιση, η οποία, δικαίως, απορρίπτοντας την Ελληνο-ασιατική ιδέα των αιώνια επαναλαμβανόμενων κύκλων, στρέφει την πλάτη της στην ιδέα μιας αιωνιότητας που ξεπερνά την ιστορία, βασισμένη σε μια αντίληψη της Εκκλησίας στην οποία ο Χριστός θεωρείται "όχι μόνο χρονολογικά αλλά και πάνω απ' όλα οντολογικά".
Μετάφραση: Γεώργιος Η. Μπόρας
Μεταμοντέρνα πολιτική ειρήνης μεταξύ τοπικότητας και παγκοσμιότητας
Κάποιες εισαγωγικές ιστορικές έννοιες. Είναι γενικά γνωστό πως η ιστορία μπορεί να χωριστεί χοντρικά σε δύο εποχές. Η πρώτη είναι η εποχή του πρωτόγονου πολιτισμού, ενώ η δεύτερη περιλάμβανει την ανάπτυξη διαφόρων υψηλών πολιτισμών, οι πιο σημαντικοί των οποίων είναι ο κινεζικός, ο ινδικός, ο ελληνο-ρωμαϊκός και ο δυτικός.
Το βασικό χαρακτηριστικό ενός πρωτόγονου πολιτισμού είναι πως με κανένα τρόπο δεν είναι γεωγραφικά περιορισμένος σε μία περιοχή ή τοπίο, ή και σε μία ήπειρο ακόμη. Εκτείνεται σε όλη μας την γη και γι' αυτό έχει μια πλανητική διάδοση. Βασικά είναι ένας πρωτόγονος πολιτισμός ο ίδιος παντού στη γη. Αυτή όμως η συμπεριληπτική τάση δεν ισχύει για τους υψηλούς πολιτισμούς. Αυτοί είναι περιορισμένοι σε μία συγκεκριμένη γεωγραφικά κλειστή περιοχή (π.χ στην ινδική υπο-ήπειρο, την λεκάνη της Μεσογείου κτλ), έχουν τις ρίζες τους, για να χρησιμοποιήσουμε μια έκφραση του ΄Οσβαλντ Σπέγκλερ, στην «μητέρα γη» τους. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που δικαιολογεί το γιατί είναι κατάλληλο να μιλάμε στον ενικό για τον πρωτόγονο πολιτισμό, ενώ πρέπει να εφαρμόζουμε πάντα τον πληθυντικό όταν θέλουμε να μιλήσουμε γενικά για «υψηλούς πολιτισμούς».
Αυτοί οι πολιτισμοί έχουν την πατρίδα τους σε διάφορα μέρη του ανατολικού ημισφαιρίου. Το γεγονός ότι το δυτικό ημισφαίριο, εκτός από δύο αποτυχημένες προσπάθειες μιας ανώτερης μορφής ύπαρξης(πολιτισμοί των Μάγια και των Ίνκας), δεν ανέδειξε ποτέ με την αληθινή σημασία της λέξεως ένα υψηλό πολιτισμό, είναι βαθιάς σημασίας. Αυτή η σημασία δεν μπορεί να είναι υπερβολική όταν λαμβάνεται υπόψιν στην αξιολόγηση του ιστορικού μέλλοντος της αμερικάνικης ηπείρου. Περί αυτού αργότερα.
Όλοι οι ανώτεροι πολιτισμοί του ανατολικού ημισφαιρίου δείχνουν ένα κοινό χαρακτηριστικό. Είναι κεντρομόλα προσανατολισμένοι. Αν βρίσκονται σε δυτικές περιοχές εκείνου του ημισφαιρίου, τότε βλέπουν συναισθηματικά άλλα και μεταφυσικά προς την ανατολή. Αν βρίσκονται στην ανατολή, τότε ο σωτήρας έρχεται οπωσδήποτε από την δύση. Ο μαχαγιάνα βουδισμός μας λέει πως Surkhavativyuha, ο παράδεισος βρίσκεται στα δυτικά. Ακόμα πιο ανατολικά, οι Μογγόλοι κατακτητές κινούνταν πάντα προς τα δυτικά. Από την άλλη όμως στην δύση, είναι η φήμη "Ex Oriente Lux" που καθορίζει την κατεύθυνση του ευρωπαϊκού πολιτισμού για πάνω από μία χιλιετία.
Ένας άλλος κόσμος;
Τα παλιά σχήματα σκέψης δεν είναι πια ικανά να μας δώσουν να καταλάβουμε τι συμβαίνει. Και είναι στον ίδιο (χαμηλό) βαθμό ικανά επίσης να συλλάβουν μια πολιτική ειρήνης, με την οποία όλοι μας μπορούμε να ταυτιστούμε. «Με την παραδοχή (προϋπόθεση) πως η θρησκεία είναι η σημαντικότερη πηγή ηθικών εννοιών, μαζεύτηκαν εκπρόσωποι όλων των σημαντικών θρησκειών: του Βουδισμού, Ινδουισμού, Κομφουκιανισμού, Χριστιανισμού, Ιουδαϊσμού, Ισλάμ. Κανέναν δεν εντυπωσιάζει το γεγονός πως οι παρόντες μιλούν για ανοχή και κατάργηση της βίας σε όλον τον κόσμο... Φυσικά, όπως σε κάθε επιτροπή, υπάρχουν μικροδιαφωνίες. Στο τέλος όμως ένα είναι βέβαιο:ότι όλες αυτές οι διαφορετικές θρησκευτικές διδασκαλίες θέλουν κατά βάση το ίδιο πράγμα...»
Για να δούμε πιο καθαρά τα πράγματα, θα χρησιμοποιήσω το ζεύγος εννοιών μοντερνισμός-μεταμοντερνισμός. Με τις έννοιες αυτές χαρακτηρίζονται δυο ιστορικές εποχές, που η διαχωριστική τους γραμμή βρίσκεται γύρω στο 1980. Ο μοντερνισμός γνώριζε καθαρά μέτωπα (πολέμου). Ο μεταμοντερνισμός δεν γνωρίζει.
Μεταμοντέρνο είναι ήδη το φαινόμενο, σύμφωνα με το οποίο γίνεται σ’ όλον τον κόσμο λόγος για τον κόσμο, χωρίς να είναι ξεκάθαρο αν όλοι εννοούν το ίδιο πράγμα. Πιθανόν ο κόσμος για τον οποίο εμείς μιλάμε, να μην υπάρχει πια.
Ο κόσμος της οικονομίας διασυνδέει καθημερινά, και εκατομμύρια φορές το δευτερόλεπτο, μέσω παγκόσμιων δικτύων υπολογιστών, μηνύματα που έχουν χρηματική αξία. Στο δίκτυο της οικονομίας διακινούνται καθημερινώς περισσότερα λεφτά απ' όσα έχουν όλες μαζί οι κεντρικές τράπεζες. Για τον κόσμο της οικονομίας δεν υπάρχουν η γήινη σφαίρα ως γεωγραφικό μέγεθος και ο “υλικός κόσμος”. Αυτές οι αφηρημένες, εντελώς απελευθερωμένες οικονομικές συναλλαγές κυριαρχούν στην πορεία του κόσμου. Μετατρέπουν τον κόσμο και την οικονομία του σε μια φανταστική, άυλη παγκόσμια οικονομία, που στο μεταξύ λειτουργεί όπως ο φανταστικός κόσμος του Hollywood. Πώς να τα καταφέρει κανείς σε ένα τέτοιο κόσμο έχοντας τα παλια σχήματα σκέψης;
ΚΑΙ ΟΜΩΣ Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ ΣΤΟΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΚΑΤΩΤΕΡΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΟΝΟΜΑΖΕΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΚΑΙ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΒΙΩΣΗ.
Αμέθυστος
Συνέχεια από Δευτέρα, 23 Απριλίου 2018
Είναι πέρα από το πεδίο αυτής της εργασίας να περιγράψουμε, έστω και συνοπτικά, την ιστορία της χριστιανικής σκέψης σχετικά με άλλες θρησκείες. Αρκεί να πούμε ότι στην ελληνόφωνη χριστιανική βυζαντινή Ανατολή μετά τον Ιωάννη Δαμασκηνό η στάση απέναντι στο Ισλάμ ήταν κάπως αρνητική. Η Δύση ήταν επίσης αρνητική, με λίγες εξαιρέσεις όπως ο Αβελάρδος και ο Νικόλαος Κουζάνος. Η αρνητική αξιολόγηση άλλων θρησκειών προφανώς βασίζεται σε μια εκκλησιολογία που συνδέεται με μια ιστορία που έχει βιωθεί άμεσα και σε μια συγκεκριμένη αντίληψη για την ιστορία (ΣτΜ: το προφανώς που κατατάσσει άραγε τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά; Γιατί άραγε ενώ στους διάλογους του με τους μουσουλμάνους, αν και κατέρριψε τα ψευδή των μουσουλμάνων δεν έπεισε τους μουσουλμάνους;). Είναι βέβαιο ότι μια θεολογία του είδους (ΣτΜ: Ο Ακινάτης μιλάει για δύο είδη θεολογίας: τη φυσική και την εξ αποκαλύψεως. Την πρώτη την αποκαλεί scientia divina, έχοντας ως βάση τον Αριστοτέλη όπως τον προσέλαβε. Χρησιμοποιεί το φυσικό φως της λογικής. Ο Θεός δεν είναι το κύριο θέμα αυτής της επιστήμης, αλλά αυτή η επιστήμη μελετά τον Θεό επειδή ο Θεός είναι η αιτία της ύπαρξης των πλασμάτων. Το δεύτερο είδος θεολογίας το αποκαλεί sacra doctrina. Αρχίζει με την πίστη, αποδεικνύοντας πράγματα για τον Θεό βασιζόμενη σε αρχές που έχουν αποκαλυφθεί από το Θεό) που υποστήριξε ο Άγιος Θωμάς Ακινάτης, ο οποίος υποστήριζε το θάνατο των άπιστων και ο οποίος είχε κηρυχθεί νωρίτερα από τον Άγιο Βερνάρδο του Κλεβρό, πήγε χέρι-χέρι με τις Σταυροφορίες που συνέβαλαν στον βίαιο διαχωρισμό μεταξύ του Χριστιανισμού και του Ισλάμ, καθώς και μεταξύ της χριστιανικής Δύσης και της χριστιανικής Ανατολής (ΣτΜ: να μας συγχωρέσει ο GeorgeKhodr αλλά αυτή την εργασία την κάνει ο Κύριος. Οι σταυροφόροι έκαναν νέα μοιρασιά). Θα πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη το βαθμό στον οποίο οι Αραβό-βυζαντινοί πόλεμοι συνέβαλαν στον προσδιορισμό της οικουμένης με την Εκκλησία στην Ανατολή. Με άλλα λόγια, εξαιτίας του ένοπλου αγώνα στον οποίο ενεπλάκη η μεσαιωνική χριστιανοσύνη, λατινική και βυζαντινή, η εκκλησιολογία ιστοριοποιήθηκε, δηλαδή η Εκκλησία πήρε το κοινωνιολογικό σχήμα των χριστιανικών εθνών. Ο χριστιανικός κόσμος, δυτικός και ανατολικός, ήταν η κατοικία της ειρήνης, του φωτός και της γνώσης. Ο μη χριστιανικός κόσμος ήταν ο τόπος κατοικίας του πολέμου και του σκότους. Αυτή ήταν κυριολεκτικά μια υιοθέτηση της μουσουλμανικής διάκρισης μεταξύ του DarelIslam (του βασιλείου του Ισλάμ) και του DarelKufr (του βασιλείου των άπιστων). Ήταν επίσης μια άποψη της Εκκλησίας ως Umma (ΣτΜ: η ισλαμική κοινότητα αλλά και πόλη του σημερινού Ιράκ. Σουμεριακή πόλη η οποία καταληστεύτηκε το 2003 από τον συνασπισμό των Δυτικών δυνάμεων) μιας αριθμητικά και κοινωνιολογικά καθορισμένης κοινότητας. Αυτή η περιοχή έξω από την Εκκλησία έπρεπε να σωθεί. Οι απατεώνες, οι αιρετικοί και οι σχισματικοί έπρεπε να εισέλθουν στην Εκκλησία με ιεραποστολική δραστηριότητα, με προσηλυτισμό ή με πολιτιστική αποικιοκρατία, εάν οι διωγμοί και ο πόλεμος έγιναν απαράδεκτοι, έτσι ώστε να υπάρχει "ένα κοπάδι και ένας βοσκός". Η καθιερωμένη θεσμική Εκκλησία γίνεται το κέντρο του κόσμου. Η ιστορία της χριστιανικής εκκλησίας γίνεται η ίδια η ιστορία. Συμβαίνει στην εμπειρία της δυτικού τύπου ιστορίας. Ο υπόλοιπος κόσμος παραμένει μη ιστορικός έως ότου υιοθετήσει τη δυτική εμπειρία, η οποία, εξάλλου, με αμείλικτη λογική και τεχνολογικό ντετερμινισμό, προορίζεται να κυριαρχήσει στον κόσμο. Αυτή η φιλοσοφία της ιστορίας θα αφήσει με τη σειρά της τη σφραγίδα της στη θεολογική σκέψη, τις βασικές της προοπτικές και μεθόδους. Έτσι, οι θρησκείες των υποανάπτυκτων χωρών που δεν έχουν επηρεαστεί προφανώς από τη δυναμική του δημιουργικού πολιτισμού, όπως ο Ινδουισμός, ο Βουδισμός, το Ισλάμ και ακόμη και ο Ορθόδοξος Χριστιανισμός, που βρίσκονται ακόμη σε ιστορικά κατώτερη εποχή, θα πρέπει να περάσουν σε ανώτερη βαθμίδα, να ιστοριοποιηθούν υιοθετώντας τον ανώτερο ιεραρχικό τύπο του Χριστιανισμού. Ο υπόλοιπος κόσμος πρέπει να γίνει μέρος του χρονοδιαγράμματος της Εκκλησίας, μέσω μιας σωτηρίας που επιτυγχάνεται με την καθολική επέκταση του χριστιανικού τρόπου ζωής που βασίζεται στην αυθεντία-εξουσία της Δύσης. Αυτή η στάση στηρίζεται στην άποψη περί της ιστορίας της σωτηρίας που εισήχθη στον Προτεσταντισμό στον εικοστό αιώνα και η οποία υιοθετήθηκε από ολόκληρο το δυτικό χριστιανισμό από τον τελευταίο πόλεμο. Υπερβολική έμφαση έχει δοθεί στη διαδοχή των γεγονότων της σωτηρίας, με αποτέλεσμα ο Χριστός να εμφανίζεται ως το τέλος της ιστορίας της Παλαιάς Διαθήκης και το τέλος της ανθρώπινης ιστορίας. Η εσχατολογική διάσταση της πίστης και της ζωής της Εκκλησίας επομένως τείνει να είναι θολή. Ο Θεός είναι πράγματι μέσα στην ιστορία, αλλά ξεχνάμε ότι το θεϊκό γεγονός είναι το ξετύλιγμα του μυστηρίου. Θα επιστρέψω σε αυτό αργότερα. Αυτό που θα ήθελα να υπογραμμίσω εδώ είναι ότι αυτή η γραμμική άποψη της ιστορίας συνδέεται με μια μονολιθική εκκλησιολογική προσέγγιση, η οποία, δικαίως, απορρίπτοντας την Ελληνο-ασιατική ιδέα των αιώνια επαναλαμβανόμενων κύκλων, στρέφει την πλάτη της στην ιδέα μιας αιωνιότητας που ξεπερνά την ιστορία, βασισμένη σε μια αντίληψη της Εκκλησίας στην οποία ο Χριστός θεωρείται "όχι μόνο χρονολογικά αλλά και πάνω απ' όλα οντολογικά".
Μετάφραση: Γεώργιος Η. Μπόρας
Μεταμοντέρνα πολιτική ειρήνης μεταξύ τοπικότητας και παγκοσμιότητας
Κάποιες εισαγωγικές ιστορικές έννοιες. Είναι γενικά γνωστό πως η ιστορία μπορεί να χωριστεί χοντρικά σε δύο εποχές. Η πρώτη είναι η εποχή του πρωτόγονου πολιτισμού, ενώ η δεύτερη περιλάμβανει την ανάπτυξη διαφόρων υψηλών πολιτισμών, οι πιο σημαντικοί των οποίων είναι ο κινεζικός, ο ινδικός, ο ελληνο-ρωμαϊκός και ο δυτικός.
Το βασικό χαρακτηριστικό ενός πρωτόγονου πολιτισμού είναι πως με κανένα τρόπο δεν είναι γεωγραφικά περιορισμένος σε μία περιοχή ή τοπίο, ή και σε μία ήπειρο ακόμη. Εκτείνεται σε όλη μας την γη και γι' αυτό έχει μια πλανητική διάδοση. Βασικά είναι ένας πρωτόγονος πολιτισμός ο ίδιος παντού στη γη. Αυτή όμως η συμπεριληπτική τάση δεν ισχύει για τους υψηλούς πολιτισμούς. Αυτοί είναι περιορισμένοι σε μία συγκεκριμένη γεωγραφικά κλειστή περιοχή (π.χ στην ινδική υπο-ήπειρο, την λεκάνη της Μεσογείου κτλ), έχουν τις ρίζες τους, για να χρησιμοποιήσουμε μια έκφραση του ΄Οσβαλντ Σπέγκλερ, στην «μητέρα γη» τους. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που δικαιολογεί το γιατί είναι κατάλληλο να μιλάμε στον ενικό για τον πρωτόγονο πολιτισμό, ενώ πρέπει να εφαρμόζουμε πάντα τον πληθυντικό όταν θέλουμε να μιλήσουμε γενικά για «υψηλούς πολιτισμούς».
Αυτοί οι πολιτισμοί έχουν την πατρίδα τους σε διάφορα μέρη του ανατολικού ημισφαιρίου. Το γεγονός ότι το δυτικό ημισφαίριο, εκτός από δύο αποτυχημένες προσπάθειες μιας ανώτερης μορφής ύπαρξης(πολιτισμοί των Μάγια και των Ίνκας), δεν ανέδειξε ποτέ με την αληθινή σημασία της λέξεως ένα υψηλό πολιτισμό, είναι βαθιάς σημασίας. Αυτή η σημασία δεν μπορεί να είναι υπερβολική όταν λαμβάνεται υπόψιν στην αξιολόγηση του ιστορικού μέλλοντος της αμερικάνικης ηπείρου. Περί αυτού αργότερα.
Όλοι οι ανώτεροι πολιτισμοί του ανατολικού ημισφαιρίου δείχνουν ένα κοινό χαρακτηριστικό. Είναι κεντρομόλα προσανατολισμένοι. Αν βρίσκονται σε δυτικές περιοχές εκείνου του ημισφαιρίου, τότε βλέπουν συναισθηματικά άλλα και μεταφυσικά προς την ανατολή. Αν βρίσκονται στην ανατολή, τότε ο σωτήρας έρχεται οπωσδήποτε από την δύση. Ο μαχαγιάνα βουδισμός μας λέει πως Surkhavativyuha, ο παράδεισος βρίσκεται στα δυτικά. Ακόμα πιο ανατολικά, οι Μογγόλοι κατακτητές κινούνταν πάντα προς τα δυτικά. Από την άλλη όμως στην δύση, είναι η φήμη "Ex Oriente Lux" που καθορίζει την κατεύθυνση του ευρωπαϊκού πολιτισμού για πάνω από μία χιλιετία.
Ένας άλλος κόσμος;
Τα παλιά σχήματα σκέψης δεν είναι πια ικανά να μας δώσουν να καταλάβουμε τι συμβαίνει. Και είναι στον ίδιο (χαμηλό) βαθμό ικανά επίσης να συλλάβουν μια πολιτική ειρήνης, με την οποία όλοι μας μπορούμε να ταυτιστούμε. «Με την παραδοχή (προϋπόθεση) πως η θρησκεία είναι η σημαντικότερη πηγή ηθικών εννοιών, μαζεύτηκαν εκπρόσωποι όλων των σημαντικών θρησκειών: του Βουδισμού, Ινδουισμού, Κομφουκιανισμού, Χριστιανισμού, Ιουδαϊσμού, Ισλάμ. Κανέναν δεν εντυπωσιάζει το γεγονός πως οι παρόντες μιλούν για ανοχή και κατάργηση της βίας σε όλον τον κόσμο... Φυσικά, όπως σε κάθε επιτροπή, υπάρχουν μικροδιαφωνίες. Στο τέλος όμως ένα είναι βέβαιο:ότι όλες αυτές οι διαφορετικές θρησκευτικές διδασκαλίες θέλουν κατά βάση το ίδιο πράγμα...»
Για να δούμε πιο καθαρά τα πράγματα, θα χρησιμοποιήσω το ζεύγος εννοιών μοντερνισμός-μεταμοντερνισμός. Με τις έννοιες αυτές χαρακτηρίζονται δυο ιστορικές εποχές, που η διαχωριστική τους γραμμή βρίσκεται γύρω στο 1980. Ο μοντερνισμός γνώριζε καθαρά μέτωπα (πολέμου). Ο μεταμοντερνισμός δεν γνωρίζει.
Μεταμοντέρνο είναι ήδη το φαινόμενο, σύμφωνα με το οποίο γίνεται σ’ όλον τον κόσμο λόγος για τον κόσμο, χωρίς να είναι ξεκάθαρο αν όλοι εννοούν το ίδιο πράγμα. Πιθανόν ο κόσμος για τον οποίο εμείς μιλάμε, να μην υπάρχει πια.
Ο κόσμος της οικονομίας διασυνδέει καθημερινά, και εκατομμύρια φορές το δευτερόλεπτο, μέσω παγκόσμιων δικτύων υπολογιστών, μηνύματα που έχουν χρηματική αξία. Στο δίκτυο της οικονομίας διακινούνται καθημερινώς περισσότερα λεφτά απ' όσα έχουν όλες μαζί οι κεντρικές τράπεζες. Για τον κόσμο της οικονομίας δεν υπάρχουν η γήινη σφαίρα ως γεωγραφικό μέγεθος και ο “υλικός κόσμος”. Αυτές οι αφηρημένες, εντελώς απελευθερωμένες οικονομικές συναλλαγές κυριαρχούν στην πορεία του κόσμου. Μετατρέπουν τον κόσμο και την οικονομία του σε μια φανταστική, άυλη παγκόσμια οικονομία, που στο μεταξύ λειτουργεί όπως ο φανταστικός κόσμος του Hollywood. Πώς να τα καταφέρει κανείς σε ένα τέτοιο κόσμο έχοντας τα παλια σχήματα σκέψης;
ΚΑΙ ΟΜΩΣ Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ ΣΤΟΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΚΑΤΩΤΕΡΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΟΝΟΜΑΖΕΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΚΑΙ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΒΙΩΣΗ.
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου