Η ΕΠΑΝΑΝΑΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ (4)

Συνέχεια από: Σάββατο 13 Απριλίου 2019

Η ΕΠΑΝΑΝΑΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ 

Εμπειρία και Θεολογία του Αγίου Πνεύματος!

Το μονοδιάστατο του παραδοσιακού δόγματος του Θεού.

Σημειώσεις στην σχέση ανθρωπολογίας και πνευματολογίας.

Franz K. Mayr.

                               Τα γάρ αόρατα αυτού απο κτίσεως κόσμου τοις ποιήμασι νοούμενα καθοράται.
                   (Ρωμ. 1,20).   

                                            

3. Απο το ξεκίνημα ακόμη η πνευματολογία αποτέλεσε μία πηγή μεγάλων δυσκολιών στο πλαίσιο της Τριαδικής Θεολογίας Γύρω στο 380 μ.Χ. παρόλη την υπεράσπιση τής Θεότητος του Αγίου Πνεύματος που έγινε απο τον Μ.Αθανάσιο και τους Καππαδόκες, στον Χριστιανισμό, όπως μας αναφέρει ο Γρηγόριος ο Μέγας (Ομ. 31,5) υπήρχαν ακόμη διάφορες συλλήψεις και μάλιστα διαφορετικές μεταξύ τους! Το Άγιο Πνεύμα ήταν μία απρόσωπη δύναμη, ένα κτίσμα ή ένα όν κατώτερου βαθμού τού Υιού. Ακόμη και η ορθόδοξη πνευματολογία η οποία κινείται απο την βιβλική μαρτυρία βρέθηκε μπρός στο ερώτημα του καθορισμού τής σκέψης της γύρω απο την εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος! Ο Μ. Βασίλειος εφαρμόζει την αναλογία πνοή-αναπνοή-πνεύμα στο τρίτο πρόσωπο της Θεότητος, έτσι ώστε αυτό θα προόδευε με άφατο τρόπο σαν ανάσα απο το στόμα του Πατρός. (Περί Αγίου Πνεύματος 46). Ο Γρηγόριος Νύσσης βεβαιώνει ότι το Άγιο Πνεύμα προοδεύει απο τον Πατέρα και προσλαμβάνει απο τον Υιό, αλλά η φύση αυτής της προόδου τον δυσκολεύει (Εν. Μακεδ. 2,10,10,24) Για τα Θεία πρόσωπα ο Βασίλειος χρησιμοποιεί τον Τριαδικό συμβολισμό τής Πατρότητος, Υιότητος και Αγιότητος (Επ. 236,6). Η σύνοδος της Κωνσταντινουπόλεως (381), στο σύμβολο Νίκαιο-Κωσταντινουπόλεως που απορρέει, ορίζει την εκκλησιαστική πίστη στην εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος απο τον Πατέρα και καθορίζει ότι το Άγιο Πνεύμα γίνεται αντικείμενο προσευχής και λατρείας με τον ίδιο τρόπο του Πατρός και του Υιού. Δηλώνοντας επι πλέον ότι το Αγιο Πνεύμα μίλησε μέσω των προφητών, και χαράζει μία βαθειά γραμμή σύνδεσης με την ιστορία της αποκαλύψεως της Κ.Δ.

          4. Εκκινώντας απο τον Ειρηναίο και τον Τερτυλλιανό, μέσω του Ιλάριου τού Πουατιέ, του Μάριου Βιττορίνο και του Αμβρόσιου, η δυτική Τριαδολογία αποκορυφώνεται κατ'αρχάς στο De Trinitate του Αυγουστίνου. Η πιό σημαντική φιλοσοφικο-Θεολογική του προσφορά στην Τριαδική Θεολογία, συνίστατο στην επανεύρεση Τριαδικών αποτυπωμάτων στην δημιουργική τάξη και στις προχριστιανικές θρησκείες και στην "ψυχολογικη Θεολογία τής Τριάδος", σύμφωνα με την οποία εκκινώντας από τήν εναρμόνιση τής θεολογικής ανθρωπολογίας όπως βρίσκεται στο Ιωάν. 1,26.... και τής φιλοσοφικής ανθρωπολογίας (ψυχολογία) καταγωγής απο την ελληνική μεταφυσική, ο Αυγουστίνος πιστεύει ότι ανακάλυψε την Imago Trinitatis στην λογική ψυχή του ανθρώπου! Σύμφωνα με την εβραϊκή σκέψη, η οποία εκινείτο πρωτίστως απο την σταθερότητα τής οικογενειακής ομάδος, το ανθρώπινο όν, καθότι "άνδρας και γυναίκα" (συμπεριλαμβανόμενης και της γενεαλογίας η οποία συνεπάγεται μία συντεχνιακή τάξη) είναι εικόνα και ομοίωση δημιουργημένη και ιστορική (και όχι απλώς φυσική και βιολογική) του Θεού. Σύμφωνα με την Ελληνική σκέψη (του Αυγουστίνου) η οποία κινείται κυρίως απο το άτομο (το οποίο έχει το κέντρο του στην λογική ψυχή πέραν της διαφοράς των φύλων) η λογική ψυχή του ανθρώπου, ιστορικά εννοούμενη είναι μίμηση της Θείας λογικής ψυχής! Οι τρείς βασικές λογικές ιδιότητες τής ανθρώπινης νοήσεως και τα τρία είδη ενεργειών που πραγματοποιούν (μνήμη, λογική, θέληση) αντιπροσωπεύουν, σύμφωνα με τον Αυγουστίνο, την υπέρτατη Imago Trinitatis. Το Άγιο Πνεύμα το οποίο προοδεύει απο τον Πατέρα και τον Υιό ( Περί Τριάδος 5,15), ο Αυγουστίνος το παρομοιάζει με ένα δώρο : το Πνεύμα είναι το "δώρο" της αμοιβαίας αγάπης ανάμεσα στον Πατέρα και τον Υιό.

          Καθότι δώρο προσωπικής αγάπης, ενδοτριαδικό, του οποίου την μαρτυρία βρίσκει ο Αυγουστίνος στην Γραφή, (Ιωάν. 7,37-39/4,7-14 (1 Κορ . 12,13/Εφ. 4,7-11 και ιδιαιτέρως πράξεις 2,37-38/8,20/10, 44-46) το Άγιο Πνεύμα είναι η ενδοτριαδική αγάπη αυτοπροσώπως (De Trinitate 15,32) το οποίο κατοικεί με ιδιαίτερο τρόπο και στην καρδιά του πιστού ανθρώπου απο την στιγμή της αναγεννήσεως του στην Βάπτιση!

          Παρότι όμως έχει την συνείδηση τής ατέλειας κάθε αναλογίας αναφερόμενης στην Θεία Τριάδα (De Trin. 10,19) και παρότι δέν μπορεί να βρεί καμμία ξεκάθαρη βιβλική μαρτυρία της παρομοίωσης ανάμεσα στο Άγιο Πνεύμα και την ανθρώπινη αγάπη (De Trin 15,27), ούτε κάν στην κτιστή αγάπη, όπου εραστής και ερωμένος δωρίζονται με την σειρά στο εμείς της αγάπης τους, ο Αυγουστίνος ανακαλύπτει μία αναλογία με το Άγιο Πνεύμα (De Trin. 15,29/6,7)! Αλλά επειδή ο Αυγουστίνος τελικά εγκατέλειψε σχεδόν ολοκληρωτικώς την ομοιότητα τής νοερής ατομικής ψυχής και των τριών βασικών ενεργειών, ανεδύθη η αναγκαιότης της τοποθετήσεως σε μία κάποια αναλογία με το Άγιο Πνεύμα, την ατομική αγάπη την οποία έχει για τον εαυτό του το ανθρώπινο πνεύμα! Αυτός ο επαναστοχασμός και κατά συνέπειαν η απόρριψη της εφαρμογής στην τριπρόσωπη ζωή του Θεού τις αναλογίες της κοινωνίας, τις προσωπικές-διυποκειμενικές σχέσεις, οδηγεί στο πλαίσιο της Τριαδικής ψυχολογίας (της ατομοκεντρικής) του Αυγουστίνου, σε κάτι το οποίο κοινώς είναι ασύστατο, μόνον η αγάπη απομένει στο Άγιο Πνεύμα ώτε να παραμείνει ακαθόριστο, διαφορετικά απο εκείνη (την ουσιώδη) η οποία ανήκει και στα τρία Θεία πρόσωπα. Νά λοιπόν, που στην βάση αυτής της ατομιστικής τοποθετήσεως, δέν προσφέρεται καμμία ανθρώπινη αναλογία για εκείνη την σχέση την οποία έχει το Άγιο Πνεύμα με τον Πατέρα και τον Υιό, η οποία καθαυτή συνιστά Τριαδικώς το Πρόσωπο του Ιδίου του Αγίου Πνεύματος! : Παρ'όλα αυτά το Άγιο Πνεύμα, όχι με την σημασία της Τριάδος  αλλά ενός Προσώπου της Τριάδος, όταν ονομάζεται Άγιο Πνεύμα είναι Πνεύμα του Πατρός και του Υιού. Η ίδια η σχέση όμως δέν εμφανίζεται σ'αυτό το όνομα, εμφανίζεται αντιθέτως στο προσωνύμιο δώρο του Θεού. Η μεταφυσική ερμηνεία η οποία δίνεται εδώ στην αγάπη (στην φύση του ξεχωριστού ανθρώπου και σε εκείνη της μοναδικής Θείας φύσης) σαν αγάπη του εαυτού, δέν κατορθώνει να συλλάβει όχι μόνον το ουσιώδες φαινόμενο της αγάπης το οποίο συστήνεται πάντοτε διϋποκειμενικά, λόγω ενός κοινωνικού προσώπου, αλλά άλλο τόσο η ιστορικο-σωτηριώδης εμπειρία εκείνης της δωρεάς τής αγάπης του Αγίου Πνεύματος, που είναι το ίδιο το Άγιο Πνεύμα, διαφορετικά απο την ιστορικο-σωτηριώδη εμπειρία του Πατρός και του Υιού!

Συνεχίζεται

ΕΔΩ ΒΑΣΙΖΕΤΑΙ Η ΤΑΥΤΟΤΗΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΙΔΙΟΥ ΤΡΙΑΔΟΣ, ΟΠΩΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΥΠΟΣΤΑΣΕΩΣ.

Αμέθυστος.