HANS URS VON BALTHASAR--ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ (THEO-LOGIK) (42)

Συνέχεια από Τετάρτη, 15 Μαΐου 2019

                                           
                                   HANS URS VON BALTHASAR

                                     ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ  (THEOLOGIK)

                                                 Τρίτος Τόμος

             ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ  (DER GEIST DER WAHRHEIT)

        (Οι δύο προηγούμενοι τόμοι: 1) Αλήθεια τού κόσμου (Wahrheit der Welt), 2)    Αλήθεια τού Θεού (Wahrheit Gottes) )

                                              Johannes Verlag, 1987

                                               4.  ΓΙΑ ΤΟ ΦΙΛΙΟΚΒΕ

              ΙV. O ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑΣ

                 2.  ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ

                                          α)  Δώρο – Χάρισμα

Είμαστε καλά ή τόχουμε χαμένο;

    3. Η θεολογία θα έπρεπε να προφυλάγεται απ’ το να λογικοποιή και να καθιστά ‘υλικό’ τελικά, μέσα από άπειρες διακρίσεις που δεν προσφέρουν τίποτα στον φωτισμό του, αυτό το μυστήριο τού Πνεύματος. Ξεκινώντας απ’ το ότι οι δομές τού ανθρώπου ως δημιουργήματος προϋποθέτουν ήδη το τριαδικό μυστήριο: μόνον αν παραδίδη ‘εντός τής θεότητας’ ο Πατήρ στον Υιό με όλη του τη θεότητα, τη μοναρχική του ελευθερία, γίνεται κατανοητό το ότι μπορεί να προικίζη και τον άνθρωπο με αυτεξούσιο και ελευθερία,  το οποίο μπορεί να ονομασθή με μια πρώτη αλλά ασφαλώς ισχύουσα έννοια ήδη «χάρις», κάτι που έχουν ήδη τονίσει – διακρίνοντας εντελώς αυτήν τη ‘δημιουργική’ απ’ τη θεϊκή χάρι – πατέρες όπως ο Τερτυλλιανός και ο Ωριγένης. Βεβαίως τονίζεται εξαρχής σ’ αυτήν την πρώτη ‘απελευθέρωση’  ότι βρίσκονται ‘απέναντι’ ο Θεός κι ο άνθρωπος (που δεν έχουν την ίδια, συγκεκριμένη φύση όπως ο Πατήρ και ο Υιός) και πρωταρχικά άρα ο διαλογικός χαρακτήρας, όταν όμως θα γίνη τελικά χριστολογικός αυτός ο διάλογος, τότε φανερώνεται πάνω απ’ την αδιατάρακτη διάσταση ανάμεσα στον Θεό και το πλάσμα του το ομοιόμορφο τής εικόνας με το αρχέτυπο και επακολουθεί αυτό που χαρακτηρίζεται απ’ την εποχή τού Κλήμεντα, του Αθανάσιου, του Γρηγορίου Ναζιανζηνού και του Κύριλλου ως «θέωση" του δημιουργήματος, το οποίο θεμελιώθηκε πάντοτε και απ’ τις δυό διδασκαλίες, όπως κατά τη σύγκριση πιο πάνω τής ελληνικής και της λατινικής περί χάριτος διδασκαλίας, στην Ενανθρώπηση του θεϊκού Λόγου. Για να τεθή έτσι και το ερώτημα, πώς μπορεί να απεικονισθή το αρχέτυπο στο αντίγραφο ή πώς μπορεί να συμπεριλάβη ο άκτιστος το κτιστό, ώστε να ανυψωθή, χωρίς να καταστραφή, αλλά τελειοποιoύμενο πέρα απ’ τον εαυτό του το κτιστό (gratia non destruit, sed elevat et perficit naturam). Εφ’ όσον η Χάρις, εννοούμενη τώρα ως μεταβίβαση τής θεϊκής δωρεάς (donum), δεν ‘καταστρέφει’ εντός τής θεότητας το «διαλεκτικό Αντίπερα» Πατρός και Υιού, αλλά το τελειοποιεί καθ’ υπερβολήν, δεν μπορεί καθόλου να αμφισβητηθή το «διαλογικό αντίπερα» του πλάσματος προς τον Θεό λόγω τής μεταβίβασης αυτού τού δώρου (donum) και στο πλάσμα. Το οποίο το «ανυψώνει» μάλλον, όπως λέγεται στο Ευαγγέλιο, από τη σχέση δούλου στη σχέση παιδός εν Υιώ Ιησού, ο οποίος  ταπεινώθηκε ως δούλος μέχρι την αποξένωση των αμαρτιών  (( Ο Κύριος προσέλαβε μόνον τα αδιάβλητα πάθη… )) , και θα απαιτηθή για να ‘διασωθή’ αυτός ο Αποξενωμένος στην τριαδική ‘υϊκότητα’ όλη εκείνη η διαμεσολαβητική λειτουργία τής «δικαιολόγησης» και του «εξαγιασμού» που περιγράφει διεξοδικά ο Αυγουστίνος, μέσα από μιαν ουσιωδώς «αγιάζουσα» χάρη (gratia sanans), της οποίας η διαμεσολαβητική λειτουργία – ακόμα και μέσα απ’ τον Σταυρό τού Χριστού – δεν θά ’πρεπε ωστόσο ποτέ να παραβλεφθή. Έπρεπε ασφαλώς να τονίση δυναμικά ο Αυγουστίνος, απέναντι στον Πελάγιο που είχε παραμείνει σε μιαν αδιαφοροποίητη ακόμα έννοια της Χάριτος (κατανοώντας τήν φυσική ελευθερία ως χάρι), την αναγκαιότητα αυτού τού αγιασμού, που είναι ταυτόχρονα μια απελευθέρωση της υποδουλωμένης στην αμαρτία θέλησης (gratia liberans)· το έπραξε όμως εξαίροντας (και αναφερόμενος κατά προτίμησιν  στη Ρωμ. 5, 5) το θεϊκό δώρο τής «εκκεχυμένης στην ίδια μας τη φύση μέσω τού Αγίου Πνεύματος αγάπης τού Θεού» ως σκοπό τής οριστικής Του Διαθήκης.   (( Γράφει στην προς Ρωμαίους επιστολή του ο απόστολος Παύλος: «Δικαιωθέντες ούν εκ πίστεως ειρήνην έχομεν προς τον Θεόν δια του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, δι’ ου και την προσαγωγήν εσχήκαμεν τη πίστει εις την χάριν ταύτην εν η εστήκαμεν, και καυχώμεθα επ’ ελπίδι τής δόξης τού Θεού. ου μόνον δε, αλλά και καυχώμεθα εν ταις θλίψεσιν, ειδότες ότι η θλίψις υπομονήν κατεργάζεται, η δε υπομονή δοκιμήν, η δε δοκιμή ελπίδα, η δε ελπίς ου καταισχύνει, ότι η αγάπη τού Θεού εκκέχυται εν ταις καρδίαις ημών δια Πνεύματος Αγίου τού δοθέντος ημίν. έτι γαρ Χριστός όντων ημών ασθενών κατά καιρόν υπέρ ασεβών απέθανε. μόλις γαρ υπέρ δικαίου τις αποθανείται· υπέρ γαρ του αγαθού τάχα τις και τολμά αποθανείν. συνίστησι δε την εαυτού αγάπην εις ημάς ο Θεός, ότι έτι αμαρτωλών όντων ημών Χριστός υπέρ ημών απέθανε. πολλώ ούν μάλλον δικαιωθέντες νυν εν τω αίματι αυτού σωθησόμεθα δι’ αυτού από τής οργής. ει γαρ εχθροί όντες κατηλλάγημεν τω Θεώ δια του θανάτου τού υιού αυτού, πολλώ μάλλον καταλλαγέντες σωθησόμεθα εν τη ζωή αυτού. ου μόνο δε, αλλά και καυχώμενοι εν τω Θεώ δια του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, δι’ ού νυν την καταλλαγήν ελάβομεν» - Τί νόημα έχει να αποσπάς μια φράση από ένα ολόκληρο σύνολο και να την εντάσσης σ’ ένα δικό σου;… ))  Το ωραιότερο ίσως έργο τού Αυγουστίνου, το “De Spiritu et littera” («Περί Πνεύματος και γράμματος»), προσφέρει μια πλήρη σύνθεση περί αυτού. Εδώ ονομάζεται το Άγιο Πνεύμα – πέρα απ’ τη δημιουργική ελευθερία (την ελευθερία τής Δημιουργίας) και την παλαιοδιαθηκική praecepta (διδασκαλία) – η εκκεχυμένη σε μας θεϊκή αγάπη, «στην οποία μετέχοντας η λογική ψυχή τρόπον τινά αναφλέγεται, για να γίνη κι αυτή μια κτιστή αγάπη». Ο Αυγουστίνος βλέπει με μεγάλη ακρίβεια τη διαφορά τής παρουσίας τού Πνεύματος στην Παλαιά και στην Καινή Διαθήκη, αλλά βλέπει επίσης ότι η ανθρώπινη ελευθερία (επιλογής) φτάνει μόνο με τη θεϊκή εν Πνεύματι δωρούμενη ελευθερία στην ύψιστη δική της ελευθερία.

      ( συνεχίζεται )

ΟΛΗ Η ΑΝΟΗΤΗ "ΘΕΟΛΟΓΙΑ" ΤΟΥ ΖΗΖΙΟΥΛΑ ΠΕΡΙΕΧΕΤΑΙ ΗΔΗ ΕΔΩ.
ΚΑΙ ΑΣ ΥΠΟΔΥΕΤΑΙ ΤΟΝ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟ ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΘΕΟΛΟΓΟ.