ΟΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΟΥΣΙΑΣ. (1)

ΟΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΟΥΣΙΑΣ. 

Του Giuseppe Sergi. 

1                                                                                                        1. Η ΟΥΣΙΑ! 

Η ουσία είναι το συγκεκριμένο όλης τής υπάρξεως στην ευρύτατη σημασία της, αλλά στην πιο απλή κατάσταση, μη-εκφράζοντας κάτι πέραν τού σταθερού και ακίνητου πραγματικού. Δεν εκφράζει ούτε την δύναμη ούτε την ενέργεια, μόνον το ακίνητο και αμετάβλητο Είναι χωρίς φανέρωση, ούτε μεταμόρφωση. Είναι μοναδική, διότι είναι ο Θεός και το σύμπαν στην πρωτογενή τους σύλληψη, η ιδέα η οποία δεν διακρίνεται από τον Θεό. Γι’ αυτό είναι η πιο απλή ιδέα και η πιο σύνθετη, η άπειρη ενότης, η ακίνητη, η αμετάβλητη. Είναι απλή ιδέα διότι δεν προϋποθέτει άλλη έννοια παρά μόνον το Είναι στην αγιότητα και σταθερότητα. Είναι σύνθετη, διότι είναι μία αθέλητη δυάδα. Είναι απόλυτη, καθότι ανεξάρτητη από την ποικιλία. Θα γίνει σχετική προσέχοντας στο εξωτερικό των πραγμάτων, στην φανέρωση και στην μεταμόρφωση, και θα εκφράσει το στήριγμα, το αληθές και το αμετάβλητο, πάνω στο οποίο στηρίζεται το φαινόμενο και το ποικίλο. Είναι γενική, διότι περιέχει κάτω από την μοναδική κατηγορία, όλη την ύπαρξη. Είναι συγκεκριμένη και πραγματική, διότι δεν είναι έννοια τής σκέψης μας, αλλά η ουσία στο πιο απλό αληθές, τον Θεό και το σύμπαν στην πρωταρχική ενότητα. Είναι όμως και αφηρημένη σαν όρος και επειδή δεν εκφράζει όλο το αληθές στην δική του φυσική κατάσταση, αλλά μόνον μία πλευρά, το αμετάβλητο και αφαιρεί και ελευθερώνεται από την δύναμη και την πράξη. Η ουσία δηλαδή είναι ολόκληρη η ύπαρξη στην καθαρή γενικότητα στην πιο συγκεκριμένη ενότητα, είναι ο αμετάβλητος Θεόκοσμος, ταυτόσημος με τον εαυτό του, ακίνητος, το υπέρτατο γένος!

          Μ’αυτόν τον τρόπο υπολόγισαν την ουσία οι Ελεάτες. Ο Παρμενίδης ιδιαιτέρως ανέπτυξε αυτή την έννοια επιστημονικώς και έθεσε την ενότητα τού αμετάβλητου και σταθερού Είναι. Ονόμασε το Είναι ή την ουσία, “το όν” και δεν την διέκρινε ούτε την χώρισε (ού διαίρετον) και γνωμάτευσε ότι είναι το πάν, ο Θεός και το σύμπαν μαζί: Ο Παρμενίδης το εκφράζει ώς εξής:

Μόνος δ’έτι μύθος οδοίο

Λείπεται, ώς έστιν ταύτη δ’επί σήματ’εασι.

Πολλά μαλ’ ως αγέννητον εόν και ανώλεθρον εστιν,

Ούλον μονογενές τε και ατρεμές ήδ ατέλεστον

Οιίον ακίνητον τ’έμεναι, τω παντ’όνομ’εστιν,

Όσσα βροτοί κατέθεντο πεποιθότες είναι αληθή.

[ένας μόνο δρόμος μένει,

Ο δρόμος του Είναι: Σ’αυτόν υπάρχουν σημάδια πολλά

 ότι το όν είναι αγέννητο και άφθαρτο,

ολόκληρο, μονοειδές, ακλόνητο και τέλειο! ]

          

Το όν του Παρμενίδη όμως δεν είναι μόνον ιδανικό και η φιλοσοφία του δεν ανήκει στον ιδεαλισμό, όπως ισχυρίζονται μερικοί μοντέρνοι. Το όν τού Παρμενίδη είναι πραγματικό και αντικειμενικό: και λέγοντας ότι είναι ταυτόν με την σκέψη και το νόημα, δεν εννοείται τής ανθρώπινης σκέψης, διότι τότε θα ήταν υποκειμενικό, αλλά της σκέψης σαν γενικής νοήσεως. Και πράγματι το όν είναι νοητόν και νοερόν και η σκέψη δεν διακρίνεται και δεν διαφοροποιείται από το όν, διότι τότε αυτό δεν θα μπορούσε να είναι ένα, αλλά το ίδιο τού όντος. Το οποίο, εάν είναι όμοιο με τον εαυτό του, συνεχές, άτμητο, δεν μπορεί να έχει μία ποιότητα ξεχωριστή, διότι δεν θα ήταν ενότητα, εάν πράγματι η σκέψη ήταν ξεχωριστή. Ή εάν η σκέψη θα ήθελε να υπολογισθεί ξεχωριστή και χωρισμένη από το όν, τότε δεν θα ήταν καθόλου ευφυές. Είναι αναγκαίο λοιπόν η σκέψη και το όν να ταυτίζονται:

Το γάρ αυτό νοείν έστιν τε και είναι

ταυτόν δ’εστιν νοείν τε και ουνεκέν έστι νόημα

ού γαρ άνευ του εόντος, εν ω πεφοτισμένον έστιν,

ευρήσεις το νοείν.

Χωρίς το όν λοιπόν δεν έχουμε σκέψη και όπως δεν υπάρχει κάτι άλλο πέραν του όντος, είναι δύκαιο η σκέψη να είναι ίδια με το όν.

Έτσι λοιπόν το όν του Παρμενίδη είναι η ουσία υπολογισμένη στην πρωτογενή συνθήκη, στην αδιαίρετη ενότητα, που είναι ο δυνάμει και ακίνητος Θεόκοσμος. Και πράγματι η ουσία είναι μοναδική στην πρώτη κατάσταση, πρίν το σύμπαν ξεχωρίσει από τον Θεό δηλαδή και σχηματίσει ένα Είναι χωριστό και διαφορετικό. Κάτω από αυτή την άποψη δεν είναι λάθος ο Ελεατισμός, διότι είναι η πρωτογενής διαίσθηση τού ταυτόσημου και ακίνητου Θεόκοσμου. Επομένως το όν του Παρμενίδη είναι ακίνητον, μονογενές, αδιαίρετον, αγένητον, είναι μόνον παρόν, δεν έχει παρελθόν, ούτε μέλλον:

          Ού ποτ’εην ούδ’εσται, επεί νύν εστίν, ομού πάν.

Είναι εν ξυνεχές, ατέλεστον, ανώλεθρον, πή πόθεν

Αυξηθέν (δεν αυξάνει).

          Παρομοίως και ο Μέλισσος θέτει το όν αγέννητο και αιώνιο: ούκ άρα γενόμενον έστι το εόν αεί εόν άρα έστι- ούτε άρα γέγονε το εόν, ούτε φθαρήσεται- Αιεί άρα ήν τε και έσται!- Χωρίς αρχή και χωρίς τέλος-ούτε αν έχει αρχήν- τελευτήν ούκ έχει-άπειρον άρα το εόν- Ένα- εί δε άπειρον, έν – ακίνητον- όμοιο με τον εαυτό του- έν και ομοίον το πάν- αμετάβλητο-ουδέ μετακοσμηθή ναι- πλήρες- ουδέ κενεόν εστιν ουδέν-ασώματο-εν δε εόν, δεί αυτό σώμα μη έχειν.

          Οι χαρακτήρες του όντος τού Μέλισσου είανι αρκετά καθορισμένοι, ουσία πνευματική και καθολική, χωρίς διάκριση, διαφορά καμία. Ίσως στις εκφράσεις του: έν δε εόν, δεί αυτό σώμα μη έχειν, οφείλεται το συμπέρασμα ότι το όν αυτό είναι μόνον ιδανικό και από αυτόν γεννιέται ο ιδεαλισμός. Όμως αυτό συνεπάγεται μάλλον από τον Ζήνωνα, ο οποίος λέει : εί μη έχοι μέγεθος το όν, ούδ’αν είκ και συμπληρώνει : εί δε εστιν, ανάγκη έκαστον αυτό μέγεθος τε έχειν και πάχος, δηλαδή, εάν το όν δεν έχει μέγεθος και πάχος, δεν υπάρχει. Αυτό επιβεβαιώνει και ο Αριστοτέλης: το γάρ ασώματον, φησίν, ουδέν, έχων γνώμην παραπλησίαν τώ του Ζήνωνος λόγω! Ο Μέλισσος μάλιστα αποδεικνύει ότι, εάν το όν είχε σώμα και πάχος, θα είχε μέρη και δεν θα ήταν πιά ένα: εί δε έχοι πάχος, έχοι αν μόρια και ουκέτι αν είκ έν! (Αποσπασμα §16).

          Και ο Εμπεδοκλής, ο οποίος μετείχε στις τρείς κύριες θεωρίες του καιρού του, του Πυθαγόρα, των Ελεατών, και του Ηράκλειτου, δεν μπορούσε να μην θέσει το ένα των Ελεατών τουλάχιστον σαν καθολική ουσία. Το ένα του και το πάν είναι η σφαίρα, η οποία ομοιάζει στην σφαίρα το Παρμενίδη:

          Ουδέ τι του παντός κενεόν πέλει ουδέ περισσόν

Αλλ’όγε πάντοθεν ίσος έφυ και πάμπαν απείρων

Σφαίρος κυκλοτερής μονίη περιηγείν γαίων.

          Η σφαίρα είναι ο  νοητός κόσμος, ούτε ακίνητος, ούτε ήσυχος, πλήρης φιλίας και αρμονίας. Ο κόσμος είναι ένα μέρος του ο οποίος λόγω διαφωνίας (νείκει μαινομένω) χωρίζεται και σχηματίζει το Ένα από τέσσερα στοιχεία. Αυτό είναι το χάος, που προκύπτει από την πτώση των πνευμάτων, των δαιμόνων, που είναι μέσα στην σφαίρα!

Ώς και εγώ νύν είμι φυγάς Θεόθεν και αλήτης

Γείκει μαινομένω πίσυνος.

Ο Θεός είναι το ένα όλον, Θείο, η σφαίρα, ο ουρανός.

Συνεχίζεται

ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΣΥΝΤΟΜΟ ΚΕΙΜΕΝΟ, ΧΩΡΙΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ, ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΕΙ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΑΡΝΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΟΥΣΙΑΣ ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΘΕΟΛΟΓΙΑ, ΚΑΙ  ΤΩΝ ΣΚΟΠΩΝ ΤΗΣ.

Αμέθυστος.