Η κρίση της Κορώνα τεκμηριώνει ξανά πως οι δομές και οι διαδικασίες της ευρωπαϊκής αυτοκρατορίας, έχοντας σχεδιασθεί για φυσιολογικές συνθήκες, δεν ανταποκρίνονται στο μέγεθος και στην πολυπλοκότητα των σημερινών προβλημάτων που προκάλεσε ο COVID 19 – ειδικά όσον αφορά την οικονομία. Εκτός αυτού, τα προηγούμενα προβλήματα ασφαλώς δεν έχουν εξαφανισθεί – συμπεριλαμβανομένου ενός πιθανότατα σκληρού BREXIT, της εμπορικής και νομισματικής σύγκρουσης με τις Η.Π.Α., του ψυχρού πολέμου με την Κίνα, της παράνομης μετανάστευσης, των ελαττωμάτων του ευρώ, καθώς επίσης της ενδεχόμενης κλιματικής αλλαγής. Σε κάθε περίπτωση, η συνολική εικόνα δημιουργεί την εντύπωση πως η Ευρώπη έχει όλο και περισσότερο τα χαρακτηριστικά παρακμής μίας αυτοκρατορίας – όπως είναι η υπερβολική διεύρυνση της και η ετερογένεια που προκύπτει ως αποτέλεσμα, λόγω της οποίας χάνει συνεχώς την ικανότητα να ελέγχει και να κατευθύνει. Ως εκ τούτου, η ευπάθεια της στα εξωτερικά σοκ και στις εσωτερικές συγκρούσεις αυξάνεται – αν και, σε αντίθεση με τις κλασσικές αυτοκρατορίες, προέκυψε από την εθελοντική ένωση των κρατών της. Από την άλλη πλευρά, η έλλειψη ηγεσίας μετά την αποτυχία του γαλλογερμανικού άξονα, η εχθρότητα των χωρών του ευρωπαϊκού νότου απέναντι στη Γερμανία και η δημιουργία των ενισχυμένων «παράκεντρων», κλιμακώνουν τις φυγόκεντρες δυνάμεις στο εσωτερικό της ΕΕ, εμβαθύνοντας τον κατακερματισμό της – με την Ιταλία να εξελίσσεται στον κίνδυνο νούμερο ένα της Ευρωζώνης, αφού παραμένοντας στη νομισματική ένωση με τις υφιστάμενες συνθήκες θα έχει την οδυνηρή μοίρα της Ελλάδας. Το μόνο που έχει απομείνει λοιπόν είναι η συνεχής διαχείριση κρίσεων – ως μία μόνιμη κατάσταση και σε μία φθίνουσα πορεία, με ορατό τον κίνδυνο διάλυσης τόσο της Ευρωζώνης, όσο και της ΕΕ. Δεν βρίσκεται όμως μόνο η Ευρώπη σε πορεία παρακμής, αλλά επίσης οι Η.Π.Α. και γενικότερα η Δύση – όταν την ίδια στιγμή η νέα ανερχόμενη περιοχή είναι η ανατολική Ασία, με επίκεντρο την Κίνα. Στα πλαίσια αυτά, οι κίνδυνοι για χώρες όπως η Ελλάδα είναι κάτι παραπάνω από μεγάλοι – γεγονός που σημαίνει πως το ελάχιστο που είναι υποχρεωμένοι να κάνουν οι Έλληνες είναι το σταμάτημα των συγκρούσεων μεταξύ τους, έτσι ώστε να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν ενωμένοι τις δυσοίωνες μελλοντικές εξελίξεις.
Ανάλυση
Η ΕΕ βιώνει μία υπαρξιακή κρίση, κάτι που γνωρίζει καλύτερα από όλους η καγκελάριος, έχοντας αμυνθεί μόλις τον Απρίλιο με επιτυχία, απέναντι στις σφοδρές πιέσεις των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου με επικεφαλής τη Γαλλία – όσον αφορά την έκδοση Ευρωομολόγων και την «κοινοτικοποίηση» ή «αμοιβαιοποίηση» των δημοσίων χρεών, με αφορμή τον COCID 19.
Παρά το ότι λοιπόν η Γαλλία την απείλησε έμμεσα με την εκδίωξη της από το ευρώ (πηγή), επειδή απομυζεί τους πάντες μαζί με τις υπόλοιπες τέσσερις «βδέλλες» (ανάλυση), κατάφερε να περιορίσει σημαντικά όλα τα άλλα ευρωπαϊκά προγράμματα, για να καλυφθούν σε κάποιο βαθμό τα κεφάλαια του νέου «Ταμείου Ανασυγκρότησης» – ενώ επέβαλλε επί πλέον τη μείωση των επιδοτήσεων στα 390 δις € από 500 δις € προηγουμένως, με την ανάλογη αύξηση των δανείων.
Εκτός αυτού, κατάργησε ορισμένα χρηματοπιστωτικά μέσα, συμπεριλαμβανομένης της προτεινόμενης χρηματοδότησης για τρίτες χώρες, ενώ μετέβαλλε τη μέθοδο κατανομής μεταξύ των χωρών, μέσω του σημαντικότερου εργαλείου – της «Διευκόλυνσης Ανάκτησης και Ανθεκτικότητας» (Recovery and Resilience Facility, RRF).
Με κριτήριο τώρα τη μελέτη ενός Ινστιτούτου, μόνο τρεις χώρες θα πάρουν περισσότερες επιχορηγήσεις από το RRF: η Γερμανία κατά 20,4 δις €, η Γαλλία κατά 12,4 δις € και η Ιταλία κατά 5 δις € (πηγή). Όλες οι άλλες θα πάρουν λιγότερα ενώ, με δεδομένο το ότι οι επιχορηγήσεις σε άλλα μέσα ανάκτησης μειώθηκαν σημαντικά για όλα τα κράτη, μόνο η Γερμανία (κατά 13,4 δις €) και η Γαλλία (κατά 7,4 δις €) θα λάβουν περισσότερες από το συνολικό πακέτο – σε σύγκριση με την αρχική πρόταση της Κομισιόν (γράφημα).
Συνολικά η Ιταλία θα λάβει 1 δις € λιγότερες επιδοτήσεις, η Ισπανία 9,5 δις €, η Πολωνία 11,4 δις € και η Ελλάδα 6,52 δις € λιγότερες – συγκριτικά με την αρχική πρόταση της Κομισιόν. Στα πλαίσια αυτά, το να δηλώνει η ελληνική κυβέρνηση πως η διαπραγμάτευση ήταν επιτυχής για τη χώρα μας, είναι μάλλον οξύμωρο – τεκμηριώνοντας ξανά την πεποίθηση της πως απευθύνεται σε καθυστερημένους.
Σε κάθε περίπτωση, το οικονομικό αποτέλεσμα του Ταμείου Ανασυγκρότησης είναι μαζικά υπερεκτιμημένο – ενώ, όπως είχαμε προβλέψει μετά την ευρωπαϊκή κρίση χρέους του 2010, η επόμενη θα ήταν εξαιρετικά επικίνδυνη για το ευρώ. Η αιτία είναι το ότι, καμία ευάλωτη χώρα δεν έχει τα νομισματικά και δημοσιονομικά εργαλεία να αντιμετωπίσει μία οικονομική κρίση – ούτε βέβαια να ανακτήσει τη χαμένη ανταγωνιστικότητα της. Εν προκειμένω λοιπόν, η Γερμανία κέρδισε απλά χρόνο με τα ψίχουλα που δέχθηκε να μοιραστούν από έναν κοινό δανεισμό ύψους 750 δις € – τον οποίο θα κληθούν να πληρώσουν όλες μαζί οι χώρες, οπότε ουσιαστικά θα έπρεπε να αφαιρεθεί το μερίδιο τους από το ποσόν των επιδοτήσεων (ανάλυση).
Το πακέτο διάσωσης
Συνεχίζοντας, για να έχουμε μία πιο ολοκληρωμένη εικόνα, το συνολικό πακέτο που ανακοινώθηκε για τη «διάσωση της Ευρώπης» ύψους 2,8 τρις € ακούγεται μεγαλειώδες – έως ότου βέβαια το αναλύσει κανείς στα επί μέρους συστατικά του, ενώ είναι αστείο απέναντι στα 1,15 τρις € που δρομολόγησε η Γερμανία μόνο για τον εαυτό της. Ειδικότερα τα εξής:
(α) Τα 1,074 τρις € αφορούν τον κανονικό προϋπολογισμό των ετών 2021-2027 γνωστό στο κοινό ως ΕΣΠΑ – αφού ολοκληρώθηκε ο προηγούμενος των ετών 2014-2020, σημειώνοντας πως έως τα τέλη του 2020 η Ελλάδα έχει εισπράξει από το ξεκίνημα τους 240 δις € που έχουν προφανώς σπαταληθεί σε μεγάλο βαθμό. Το ποσόν αυτό είναι χαμηλότερο από το προηγούμενο των 1,346 τρις € που είχε προταθεί το 2018 – ενώ η Ελλάδα θα λάβει περίπου 20 δις €.
(β) Τα 336,5 δις € αφορούν την Κοινή Αγροτική Πολιτική, επίσης για τα έτη 2021-2027, η οποία μειώθηκε κατά 46 δις € – από τα οποία τα 258,6 δις € αφορούν τον πρώτο πυλώνα (χρηματοδοτεί κυρίως άμεσες πληρωμές σε αγρότες), ενώ τα 77,9 δις € την αγροτική ανάπτυξη που στηρίζει πράσινα και κοινωνικά προγράμματα. Η νέα συμφωνία περιλαμβάνει επί πλέον 7,5 δις € επιχορηγήσεις αγροτικής ανάπτυξης της ΕΕ, με στόχο να βοηθήσει τους αγρότες να ανταποκριθούν στις κλιματικές φιλοδοξίες της ΕΕ – ένα ποσόν που μειώθηκε στο ήμισυ κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, ταυτόχρονα όμως με τον περιορισμό των δώρων κατά 5,4 δις € για 15 χώρες, έτσι ώστε να «χρυσωθεί το χάπι» της μείωσης. Η Γαλλία θα λάβει τη μερίδα του λέοντος, με τη Γερμανία, την Ιταλία και την Ισπανία να είναι οι επόμενοι μεγαλύτεροι δικαιούχοι – ενώ Ελλάδα θα λάβει περί τα 20 δις €, κατά 0,67% λιγότερα από πριν.
(γ) Τα 330 δις € θα διατεθούν για τη χρηματοδότηση της συνοχής, στόχος της οποίας είναι να θέσει τις χώρες και τις περιφέρειες της ΕΕ σε πιο ισότιμη βάση – με τη συμπληρωματική κάλυψη ποσού ύψους 47,5 δις €, στα πλαίσια ενός νέου προγράμματος που αποτελεί μέρος του Ταμείου Ανασυγκρότησης (ReactEU).
(δ) Οι ηγέτες της ΕΕ συμφώνησαν να διαθέσουν το 30% του πλήρους πακέτου του προϋπολογισμού για την κλιματική αλλαγή – καθώς επίσης να χρηματοδοτήσουν ένα νέο πακέτο για τη στήριξη των ρυπογόνων περιοχών και τη δίκαιη μετάβαση τους σε καθαρότερες βιομηχανίες (Just Transmission Fund). Δυστυχώς όμως το ποσόν αυτό μειώθηκε σημαντικά στα 17,5 δις € από 30 δις € (πηγή) – ενώ η Πολωνία θα έχει πρόσβαση μόνο στο 50% αυτού που της εγκρίθηκε, έως ότου υλοποιήσει το στόχο της ΕΕ για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050.
Το γεγονός αυτό αποτελεί αναμφίβολα μία μεγάλη νίκη για τη χώρα που συνεχίζει να χρησιμοποιεί πλήρως το λιγνίτη της. Η Ελλάδα θα λάβει μόλις 750 εκ. € από 1,7 δις € που θεωρούσε προηγουμένως – τεκμηριώνοντας ξανά την ανοησία ή/και την εθελοδουλία της κυβέρνησης που προωθεί το τέλος του λιγνίτη για το 2022 όταν η Γερμανία για το 2038, ενώ ασφαλώς με τα 750 εκ. € δεν μπορεί να στηρίξει τις περιοχές που καταδικάζει στην κατάργηση του λιγνίτη (δυτική Μακεδονία, Αρκαδία).
Προφανώς η αιτία είναι η εξυπηρέτηση της εγχώριας ελίτ που δραστηριοποιείται στο χώρο της ενέργειας – όπως στο φυσικό αέριο, στις ανεμογεννήτριες και στις υπόλοιπες ΑΠΕ, εις υγεία των κορόιδων που ανέχονται με σκυφτό το κεφάλι τα πάντα. Όσον αφορά την «Πράσινη Συμφωνία» (Green Deal) λοιπόν της Κομισιόν, στην οποία στήριξε πάρα πολλά η ελληνική κυβέρνηση, στην κυριολεξία «κατακρεουργήθηκε».
(ε) Για την Υγεία θα διατεθούν λιγότερα ποσά σε σχέση με το παρελθόν (8 δις €) – ενώ ένα άλλο πρόγραμμα, το RescEU που χρησιμοποιείται για την αποθήκευση ιατρικού εξοπλισμού και άλλων ειδών πρώτης ανάγκης, θα λάβει συνολικά 3 δις €. Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, το πρόγραμμα Erasmus, η έρευνα (Horizon Europe), η στήριξη της μετανάστευσης και το επενδυτικό ταμείο (Invest EU), θα στηριχθούν επίσης με λιγότερα χρήματα).
(στ) Τα 360 δις € είναι δάνεια, έναντι ανταλλαγμάτων προφανώς – ενώ οι επιδοτήσεις μειώθηκαν στα 390 δις € όπως αναφέραμε, αποτελώντας μία μεγάλη νίκη των πέντε βδελλών της ΕΕ. Πόσο μάλλον κατά τη διάρκεια 3 ετών, όπου ετήσια είναι μόλις 130 δις € – κάτι που ως ποσοστό του συνολικού ΑΕΠ της ΕΕ των 27 κρατών, ύψους 14,7 τρις € το 2019, είναι μόλις 0,8% ετησίως. Προφανώς λοιπόν δεν πρόκειται για ένα «μπαζούκας», όπως είχε ανακοινωθεί, αλλά για ένα νεροπίστολο – σε σύγκριση με την προβλεπόμενη πτώση του ΑΕΠ της ένωσης κατά 10%.
Εάν ισχύει τώρα ο παραπάνω πίνακας, η Ελλάδα θα λάβει μόλις 16,69 δις € ή 5,56 δις € ετησίως από το 2021 – το 3% περίπου του ΑΕΠ της, η πτώση του οποίου θα υπερβεί το 10%, οπότε πρόκειται κυριολεκτικά για σταγόνα στον ωκεανό. Πόσο μάλλον με τα δίδυμα ελλείμματα και με τα δίδυμα χρέη μας εκτός ελέγχου – με το Φθινόπωρο να διαγράφεται εφιαλτικό για την πλειοψηφία των Ελλήνων. Η κυβέρνηση βέβαια ανακοίνωσε 19,5 δις € επιδοτήσεις και συνολικά 72 δις € μαζί με τα κανονικά προγράμματα της ΕΕ, συν τα δάνεια περί τα 12,5 δις € – ενώ δύο ημέρες αργότερα το περιόρισε στα 70 δις €, κατανοώντας προφανώς εκ των υστέρων τι συμφώνησε
Όπως και να είναι όμως, κάποια στιγμή μετά το 2028 η Ελλάδα θα κληθεί να συμμετέχει με 1,67% στην αποπληρωμή των 750 δις €, οπότε με περίπου 12,5 δις € – γεγονός που στην ουσία σημαίνει ότι, τα καθαρά δωρεάν χρήματα που θα λάβει από τα 390 δις €, θα είναι μόλις 4,19 δις € με κριτήριο τα 16,69 δις € επιδοτήσεις. Ως εκ τούτου, πρόκειται για μία ακόμη αποτυχημένη διαπραγμάτευση της γερμανόφιλης κυβέρνησης μας – η οποία οδηγεί την Ελλάδα με γρήγορα βήματα στο γκρεμό, όπως ακριβώς το 2004-2009 και το 2012-2014.
Η γερμανική παγίδα
Περαιτέρω, τα δάνεια από τις χώρες με υψηλά δημόσια χρέη, όπως η Ιταλία, δεν είναι καθόλου επιθυμητά – γνωρίζοντας την καταστροφή που έχει υποστεί η Ελλάδα με το έγκλημα του PSI από τους γνωστούς πατριδοκτόνους (ανάλυση). Το γεγονός αυτό τεκμηριώνεται από το πρώτο «κορώνα-πακέτο» του γερμανικού ESM των 240 δις € – το οποίο δεν άγγιξε κανένα κράτος μέλος.
Ως εκ τούτου, ο πυρήνας του προγράμματος του Ταμείου Ανασυγκρότησης παραμένει το RRF (Διευκόλυνση Ανάκτησης και Ανθεκτικότητας ή Recovery and Resilience Facility) που θα διαθέσει έως το 2024 συνολικά 312,5 δις € επιδοτήσεις – έναντι εθνικών σχεδίων ανασυγκρότησης των κρατών μελών που θα κατατίθενται ετήσια στην Κομισιόν, θα ελέγχονται και θα εγκρίνονται από το Συμβούλιο της με ειδική πλειοψηφία.
Η εκταμίευση των ποσών λοιπόν θα γίνεται μόνο όταν τα κράτη τεκμηριώνουν αξιόπιστα την πρόοδο τους, σύμφωνα με τους στόχους της ΕΕ – οι οποίοι όμως δεν έχουν συγκεκριμενοποιηθεί ακόμη! Σε κάθε περίπτωση, τα χρήματα από το Ταμείο Ανασυγκρότησης υπόκεινται στο ονομαζόμενο «Ευρωπαϊκό Εξάμηνο» – στο όργανο ελέγχου δηλαδή της οικονομικής πολιτικής της Κομισιόν. Εάν τώρα δεν καταλαβαίνει κανείς πόσο έξυπνα έχει στήσει την παγίδα η Γερμανία, είναι απλά ανόητος – ενώ αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που δεν βιαστήκαμε να εκφέρουμε άποψη, για το δήθεν ευρωπαϊκό σχέδιο Μάρσαλ.
Ειδικότερα, το «Ευρωπαϊκό Εξάμηνο» απαιτούσε στο παρελθόν από διάφορα κράτη-μέλη να εφαρμόσουν ακραία νεοφιλελεύθερες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις – όπως είναι η αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης, οι περικοπές των συντάξεων, τα ανώτατα όρια συντάξεων, η κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων, η ιδιωτικοποίηση της Υγείας, της Ύδρευσης, του Ηλεκτρισμού κοκ. Σήμερα όμως η συμμαχία των «πέντε βδελλών» επιμένει σε ακόμη περισσότερες «μεταρρυθμίσεις» – έχοντας επιβάλλει ως αντάλλαγμα για τις επιδοτήσεις έναν μηχανισμό «έκτακτης πέδησης» (φρένο), όταν μία χώρα εκφράσει ανησυχίες για το εθνικό σχέδιο ανασυγκρότησης μίας άλλης.
Σε μία τέτοια περίπτωση, όπου για παράδειγμα η Ελλάδα δεν πείθει την Ολλανδία για την επιτυχία των σχεδίων της, σταματούν οι εκταμιεύσεις των επιδοτήσεων έως ότου συγκληθεί ξανά το Συμβούλιο, το συζητήσει και αποφασίσει πλειοψηφικά. Θυμίζει λοιπόν τις πληρωμές των μνημονίων, όπου προηγούνταν οι αξιολογήσεις – με αποτέλεσμα να επιβάλλονται εκβιαστικά οι «μεταρρυθμίσεις», χωρίς τις οποίες δεν δίνονταν οι εκάστοτε δόσεις, παρά το ότι είχαν συμφωνηθεί. Επομένως για τις επιδοτήσεις θα απαιτούνται ανταλλάγματα, παρά τις αντίθετες δηλώσεις της κυβέρνησης – ενώ το POLITICO γράφει τα εξής (πηγή):
“Όταν ένα εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων παραπέμπεται στους ηγέτες της ΕΕ, είναι πιθανόν πως οποιοδήποτε σχέδιο ή ένας μεγάλος αριθμός σχεδίων, θα υφίσταται την ίδια μοίρα – κάτι που θα οδηγήσει σε αναπόφευκτες και δυνητικά τοξικές διαπραγματεύσεις για τα επόμενα χρόνια, σε μία συνεχή αβεβαιότητα και σε ένα πολιτικό δράμα, σχετικά με το χρονοδιάγραμμα της εκταμίευσης των επιδοτήσεων”.
Όπως αναφέραμε δε παραπάνω, στον πίνακα με τις επιδοτήσεις, το κλειδί της διανομής των 390 δις € άλλαξε, προς όφελος των μεγάλων χωρών – όπου για το 2023 λαμβάνεται υπ’ όψιν μόνο η πτώση του ΑΕΠ του 2020, καθώς επίσης η σωρευτική απώλεια 2020-2021. Με βάση αυτό το κλειδί υπολογίσθηκαν στον πίνακα οι επιδοτήσεις – αν και τα μεγέθη είναι τα εκτιμώμενα για κάθε χώρα και όχι τα πραγματικά που θα γίνουν γνωστά αργότερα. Όσο για την Ελλάδα που ευελπιστεί να μην έχει την υποχρέωση πρωτογενούς πλεονάσματος τα επόμενα χρόνια, πρόκειται απλά για μία ακόμη ανοησία της κυβέρνησης – αφού τα όποια ελλείμματα θα αυξήσουν το δημόσιο χρέος που είναι ήδη δυσθεώρητο, αναγκάζοντας την να λάβει νέα μέτρα αργά ή γρήγορα. Δηλαδή περικοπές μισθών, συντάξεων, ξεπούλημα κοκ.
Μία ακόμη σημαντική παράμετρος είναι η έξοδος της Μ. Βρετανίας, με τη Γαλλία να είναι πλέον η πιο ισχυρή στρατιωτική δύναμη της ΕΕ – ενώ οι επιβαλλόμενες εκπτώσεις από την M. Thatcher που χρηματοδοτούνταν από τις συνεισφορές των άλλων κρατών μελών, θα πάψουν να υπάρχουν. Τα κράτη-μέλη πάντως θα πάρουν μεγαλύτερο μερίδιο από τους δασμούς που επιβάλλει η ΕΕ στις τρίτες χώρες – ενώ στη συνάντηση κορυφής συμφωνήθηκε μόνο η φορολόγηση των μη ανακυκλώσιμων πλαστικών αποβλήτων από το 2021.
Όλα τα άλλα εργαλεία χρηματοδότησης, όπως ο φόρος στης ψηφιακές υπηρεσίες, τα όρια του διοξειδίου του άνθρακα και η φορολόγηση των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, θα συζητηθούν τα επόμενα έτη – ενώ, επειδή είναι αμφιλεγόμενα, οι πιθανότητες πραγματοποίησης τους είναι περιορισμένες. Για άλλη μια φορά δε το Ευρωκοινοβούλιο ζήτησε την ενίσχυση του αμυντικού ταμείου – δηλαδή, περισσότερες στρατιωτικές δαπάνες, με την αναδιάρθρωση του προϋπολογισμού (πηγή).
Συμπερασματικά τώρα, οι δήθεν ιστορικές αποφάσεις της συνόδου κορυφής της ΕΕ είναι πολύ συντηρητικές – δεν είναι σίγουρα ανάλογες των προκλήσεων της πανδημίας, ούτε βέβαια της περιβαλλοντικής και κλιματικής κρίσης, όπως τουλάχιστον την θεωρεί η Κομισιόν. Η στήριξη είναι πολύ λίγη και πολύ καθυστερημένη (too little, too late), όπως χαρακτηρίσθηκε από την πλειοψηφία των οικονομολόγων – ενώ το πρόγραμμα έκτακτης ανάγκης θα επιβραδύνει κάπως την κρίση στις χώρες που επλήγησαν, αλλά δεν θα την αποτρέψει. Με απλά λόγια, η δυναμική της οικονομικής και κοινωνικής διάλυσης της ΕΕ δεν θα σταματήσει – αλλά μόνο θα καθυστερήσει για ένα πολύ μικρό χρονικό διάστημα.
Γιατί το χαρακτήρισαν όμως οι κυβερνήσεις ορισμένων χωρών, όπως της Ιταλίας, ως κάτι πολύ θετικό; Απλά και μόνο επειδή φοβούνται τη μη στήριξη των ομολόγων τους από την ΕΚΤ, με τους γνωστούς εκβιασμούς της (ανάλυση) – καθώς επίσης από τη Γερμανία που παραμένει ο μεγάλος δανειστής της Ευρωζώνης, μέσω του Target 2 που άρχισε ξανά να αυξάνεται, με την Ιταλία και με την Ισπανία να κλιμακώνουν την έκθεση τους, οπότε την εξάρτηση τους από τη Γερμανία (γράφημα).
Όσο για την Ελλάδα, είναι απλά έρμαιο των εξελίξεων, αφού πρόκειται για την πιο χρεοκοπημένη χώρα στην παγκόσμια ιστορία – χωρίς καμία δυνατότητα επανεκκίνησης της οικονομίας της, εάν δεν επιλυθεί ριζικά το πρόβλημα του δημοσίου και κόκκινου ιδιωτικού της χρέους που είναι εκτός ελέγχου, με τις τράπεζες να αποτελούν το αμέσως επόμενο πρόβλημα από το Σεπτέμβρη που η χώρα θα βιώσει ένα ακόμη οικονομικό σοκ, μεγαλύτερο από όλα τα προηγούμενα. Κανένας πάντως δεν μπορεί να αποκλείσει το κούρεμα των καταθέσεων, εάν η κατάσταση τους επιδεινωθεί από μία ακόμη άνοδο των κόκκινων δανείων – αν και ελπίζουμε πως θα αποφευχθεί.
Η νέα ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική
Περαιτέρω, η ΕΕ δεν είναι μία ένωση κρατών, μία περιοχή καλύτερα που βασίζεται στη Δημοκρατία – ενώ οι ανεπίσημοι μηχανισμοί εξουσίας, καθώς επίσης η ιεραρχία που πηγάζει από αυτούς, ήταν ανέκαθεν ένας αποφασιστικός παράγοντας της ενοποίησης της. Η αναφορά στο γαλλογερμανικό άξονα είναι η περιγραφή του γεγονότος, σύμφωνα με το οποίο υπάρχει ένα ηγεμονικό κέντρο εντός της – όπου όμως η σύνοδος κορυφής έφερε στην επιφάνεια μία σοβαρή αλλαγή, εν πρώτοις όσον αφορά την κορυφή της ιεραρχίας.
Ειδικότερα, ενώ έως την επανένωση της Γερμανίας η Γαλλία ήταν ο ηγεμονικός εταίρος, έκτοτε αναγκάσθηκε να «συγκυβερνάει» με τη Γερμανία – ενώ μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική και ευρωπαϊκή κρίση χρέους έχουν αλλάξει ξανά οι ισορροπίες, με τη Γαλλία να προσπαθεί ανεπιτυχώς να συμβαδίσει με τη Γερμανία που αναδείχθηκε στο μοναδικό ηγεμόνα. Ο πρόεδρος Macron το δήλωσε άλλωστε δημόσια, λέγοντας τα εξής: «Αποφάσισα να ακολουθήσω έναν δρόμο που θα οδηγήσει ξανά τη Γαλλία στη θέση που της ανήκει, ανάμεσα στα Έθνη της Ευρώπης» (πηγή).
Επιθυμώντας λοιπόν να καταστήσει ξανά τη Γαλλία μεγάλη, προσπάθησε να επιλύσει τα προβλήματα της οικονομίας της αφενός μεν μιμούμενος την πολιτική λιτότητας της Γερμανίας που οδήγησε στους δρόμους τα «κίτρινα γιλέκα», αφετέρου με τη βοήθεια της Ευρώπης – γεγονός που συμπεραίνεται από τις προτάσεις του για έναν προϋπολογισμό της Ευρωζώνης με τη στήριξη των υπουργών οικονομικών των κρατών μελών, έως την αυστηρή κριτική του για τα υπέρογκα γερμανικά πλεονάσματα και πρόσφατα τα ομόλογα-κορώνα.
Κάτι ανάλογο ισχύει στο θέμα της εξωτερικής πολιτικής, όπου προσπαθεί να αναδείξει την ισχύ της χώρας του ως μία πυρηνική δύναμη, με μία μόνιμη έδρα στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ – ταυτόχρονα με την δήλωση του πως το ΝΑΤΟ είναι πλέον νεκρό, καθώς επίσης με τις κατηγορίες του εναντίον της Δύσης όσον αφορά τη συνυπευθυνότητα της στις εντάσεις με τη Ρωσία, όπου τάσσεται υπέρ της «πολιτικής χαλάρωσης».
Σε αντίθεση δε με τη Γερμανία, προωθεί τη φορολογία των αμερικανικών ψηφιακών εταιριών, την πολιτική με τη Κίνα και αντιστέκεται στις προσπάθειες διεύρυνσης της ΕΕ στα δυτικά Βαλκάνια – ενώ στηρίζει το στρατηγό Haftar στη Λιβύη βομβαρδίζοντας τους Τούρκους και ευρίσκεται στο ίδιο στρατόπεδο γεωπολιτικά με την Αίγυπτο, με τα Αραβικά Εμιράτα, με τη Ρωσία και με την Ελλάδα, στη σύγκρουση της με την Τουρκία. Επειδή όμως το οικονομικό πλεονέκτημα της Γερμανίας που στηρίζει ύπουλα την Τουρκία γιγαντώνεται από την κρίση της Κορώνα, ο ανταγωνισμός για την κορυφή της ιεραρχίας της ΕΕ «βράζει» – ενώ η εποχή της αδιαμφισβήτητης γαλλογερμανικής συγκυριαρχίας έχει παρέλθει.
Ήδη πριν από τη συνάντηση κορυφής, το γαλλογερμανικό δίδυμο δεν κατάφερε να επιβάλλει την Ισπανίδα N. Calvino στην ηγεσία του Euro Group που αποτελεί επινόηση του κ. Σόιμπλε – αφού τελικά επικράτησε η συμμαχία της Ολλανδίας, της Σκανδιναβίας, της Αυστρίας και των χωρών της Βαλτικής που τοποθέτησαν έναν Ιρλανδό επικεφαλής. Στην πρόσφατη σύνοδο κορυφής δε αποκαλύφθηκε τελικά πως η Ολλανδία, η Δανία, η Σουηδία, η Αυστρία και η Φινλανδία έχουν σχηματίσει ένα «παράκεντρο εξουσίας», το οποίο διαθέτει τεράστιες δυνατότητες «μπλοκαρίσματος» – ενώ προκαλεί εντύπωση ο πολιτικός συνδυασμός της συμμαχίας, αφού οι τρεις βόρειες χώρες κυβερνώνται από σοσιαλδημοκράτες, όταν η Ολλανδία και η Αυστρία από δεξιούς και πολύ δεξιούς συντηρητικούς.
Εν προκειμένω εμφανίζονται οι πρώτες συνέπειες του BREXIT – όπου η Βρετανία ήταν ανέκαθεν η πρώτη χώρα που τοποθετούταν εναντίον της μεταβίβασης μεγαλύτερης εθνικής κυριαρχίας στις Βρυξέλλες. Όλοι οι άλλοι που είχαν τις ίδιες απόψεις, κρύβονταν έως τότε πίσω από τη Μ. Βρετανία – κάτι που δεν μπορούν σήμερα, οπότε ήταν υποχρεωμένοι να πάρουν θέση. Στα πλαίσια αυτά, ο Ολλανδός πρωθυπουργός είχε δηλώσει ήδη, πριν από την κρίση της Κορώνα, πως μετά το BREXIT η Ολλανδία θα έπρεπε να πάρει τα ηνία εναντίον της «περισσότερης Ευρώπης» (πηγή) – ενώ ακόμη πιο σαφής ήταν σε μία ομιλία του στο Ευρωκοινοβούλιο το 2018, όπου είπε τα εξής:
“Η περισσότερη και περισσότερη Ευρώπη δεν είναι η απάντηση για τα πολλά προβλήματα που έχουν οι άνθρωποι στην καθημερινότητα τους. Για κάποιους είναι η όλο και πιο στενή ένωση, ακόμη ένας αυτοσκοπός. Όχι για εμένα” (πηγή).
Σε κάθε περίπτωση, το νέο αυτό «παράκεντρο» δεν είναι ένα προσωρινό φαινόμενο, αλλά μία «τεκτονική αλλαγή» που θα επηρεάζει συνεχώς τις ευρωπαϊκές εξελίξεις – διαμορφώνοντας μία καινούργια αρχιτεκτονική της ΕΕ. Η ηθική αναφορά στις πέντε βδέλλες ή στους τσιγκούνηδες της Ευρώπης, αποκρύπτει πως το θέμα δεν είναι μόνο τα χρήματα – αλλά μία βαθύτερη σύγκρουση διαφορετικών απόψεων σχετικά με το μέλλον της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, όπου οι παραπάνω είναι αντίθετοι με τους οπαδούς της περισσότερης Ευρώπης. Επομένως εναντίον της δημοσιονομικής ένωσης της – στην οποία έχει εναποθέσει ανόητα όλες τις ελπίδες της η ελληνική κυβέρνηση.
Το δεύτερο «παράκεντρο» τώρα υπάρχει από πολύ καιρό πριν: πρόκειται για τις χώρες της VISEGRAD (Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχία, Σλοβακία), όπου ναι μεν στη σύνοδο κορυφής ο ηγέτης της Ουγγαρίας ήταν στο επίκεντρο, αλλά η ομάδα είναι μαζί όταν πρόκειται για τη μεταναστευτική πολιτική, για τις κατευθυντήριες γραμμές των Βρυξελλών, για το Κράτος Δικαίου και για τη Δημοκρατία που θεωρούν ότι θέτουν σε κίνδυνο την εθνική τους κυριαρχία.
Η προσπάθεια εδώ να χρησιμοποιηθεί η κρίση ως μοχλός για να δημιουργηθεί από την Ουγγαρία ένα παράδειγμα προς αποφυγή απέτυχε – ενώ ο συμβιβασμός στην τελική δήλωση του Συμβουλίου, οφείλεται στην αναβολή του θέματος για αργότερα (πηγή), όπως φαίνεται από την εξής αναφορά του προέδρου του Συμβουλίου: «Δεν υπάρχει ακόμη πλήρης σαφήνεια για τη διαδικασία». Η σύγκρουση πάντως θα συνεχιστεί αργότερα, όταν υπάρξει πλήρης σαφήνεια – δηλαδή όταν και εάν είναι έτοιμο να συγκρουστεί το Συμβούλιο με την Ουγγαρία. Σε κάθε περίπτωση, ούτε αυτό το «παράκεντρο» θα εξαφανισθεί γρήγορα – αντίθετα, μάλλον θα σταθεροποιηθεί όσο θα κλιμακώνεται η σύγκρουση.
Το τρίτο αλλά μη συνεκτικό «παράκεντρο», μη οργανωμένο, είναι οι χώρες του νότου που έχουν υποστεί άμεσα ή έμμεσα τα μνημόνια: η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Ιταλία, η Ελλάδα και η Κύπρος, με την Ιρλανδία να εξαιρείται λόγω του ότι στην ουσία αποτελεί αμερικανική αποικία. Επίδοξος ηγέτης τους είναι η Γαλλία, όπως η Γερμανία για τα κράτη του βορά ή για το πρώτο «παράκεντρο» – με το δεύτερο να είναι ουσιαστικά ανεξάρτητο (VISEGRAD), χωρίς ηγεμόνα.
Η υπέρ–διευρυμένη ευρωπαϊκή αυτοκρατορία
Συνεχίζοντας, εκτός από τα παραπάνω, υπάρχουν οι κατακερματισμοί που υφίστανται από πολλά χρόνια – όπως (α) τα κράτη που ανήκουν στην Ευρωζώνη και τα υπόλοιπα, (β) αυτά που είναι μέλη του ΝΑΤΟ ή μη – η Σουηδία, η Αυστρία, η Φινλανδία, η Κύπρος και η Ιρλανδία δεν είναι μέλη, καθώς επίσης (γ) αυτά που έχουν υπογράψει τη συνθήκη Schengen και τα άλλα – η Ιρλανδία, η Κροατία, η Βουλγαρία, η Ρουμανία και η Κύπρος από τις χώρες της ΕΕ δεν είναι μέλη της Schengen, ενώ η Ελβετία, η Νορβηγία και η Ισλανδία που δεν ανήκουν στην ΕΕ είναι στη Schengen.
Εν προκειμένω, η κρίση της Κορώνα τεκμηριώνει ξανά πως οι δομές και οι διαδικασίες της ευρωπαϊκής αυτοκρατορίας, όπως είναι ουσιαστικά η ΕΕ, έχοντας σχεδιασθεί για φυσιολογικές συνθήκες, δεν ανταποκρίνονται στο μέγεθος και στην πολυπλοκότητα των σημερινών προβλημάτων που προκάλεσε ο COVID 19 – ειδικά όσον αφορά την οικονομία, αφού δεν συμβαδίζουν όλα τα κράτη μεταξύ τους, όπου στην πιο ισχυρή θέση ευρίσκεται η Γερμανία, ενώ στην πιο αδύναμη η Ελλάδα.
Εκτός αυτού τα προηγούμενα προβλήματα ασφαλώς δεν έχουν εξαφανισθεί – συμπεριλαμβανομένου ενός πιθανότατα σκληρού BREXIT, της εμπορικής και νομισματικής σύγκρουσης με τις Η.Π.Α., του ψυχρού πολέμου με την Κίνα στην οποία τοποθετούνται όλο και περισσότερα εμπόδια όσον αφορά την πρόσβαση της στην ευρωπαϊκή αγορά, της παράνομης μετανάστευσης, των ελαττωμάτων του ευρώ που παραμένει ένα θνησιγενές νόμισμα, καθώς επίσης της ενδεχόμενης κλιματικής αλλαγής.
Σε κάθε περίπτωση, η συνολική εικόνα δημιουργεί την εντύπωση πως η Ευρώπη έχει όλο και περισσότερο τα χαρακτηριστικά παρακμής μίας αυτοκρατορίας – όπως είναι η υπερβολική διεύρυνση της και η ετερογένεια που προκύπτει ως αποτέλεσμα, λόγω της οποίας χάνει συνεχώς την ικανότητα να ελέγχει και να κατευθύνει. Ως εκ τούτου, η ευπάθεια της στα εξωτερικά σοκ και στις εσωτερικές συγκρούσεις αυξάνεται – αν και, σε αντίθεση με τις κλασσικές αυτοκρατορίες, προέκυψε από την εθελοντική ένωση των κρατών της.
Από την άλλη πλευρά, η έλλειψη ηγεσίας μετά την αποτυχία του γαλλογερμανικού άξονα, η εχθρότητα των χωρών του ευρωπαϊκού νότου απέναντι στη Γερμανία, ως αποτέλεσμα της πολιτικής λιτότητας-μνημονίων που τους επέβαλε με στόχο τη μετατροπή τους σε αποικίες χρέους της, η αυξανόμενη αυτοπεποίθηση της ανατολικής και βόρειας ευρωπαϊκής περιφέρειας, καθώς επίσης η δημιουργία των ενισχυμένων «παράκεντρων», κλιμακώνουν τις φυγόκεντρες δυνάμεις στο εσωτερικό της Ευρώπης, εμβαθύνοντας τον κατακερματισμό – με την Ιταλία να εξελίσσεται στον κίνδυνο νούμερο ένα της Ευρωζώνης, αφού παραμένοντας στη νομισματική ένωση με τις υφιστάμενες συνθήκες θα έχει την οδυνηρή μοίρα της Ελλάδας.
Το μόνο που έχει απομείνει λοιπόν είναι η συνεχής διαχείριση κρίσεων εκ μέρους των συνόδων κορυφής – ως μία μόνιμη κατάσταση και σε μία φθίνουσα πορεία, με ορατό τον κίνδυνο διάλυσης τόσο της Ευρωζώνης, όσο και της ΕΕ.
Επίλογος
Ολοκληρώνοντας, με τη Μέση Ανατολή συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας να αντιμετωπίζουν τεράστια προβλήματα, όπως επίσης η Βόρεια Αφρική, κινδυνεύουν επίσης τα σύνορα της Ευρώπης, με μία μαζική μεταναστευτική εισβολή προ των πυλών – ενώ οι Η.Π.Α. αποσύρουν τα στρατεύματα τους από τη Γερμανία εγκαταλείποντας ουσιαστικά το διεθνή τους ρόλο, με εξαίρεση τη Λατινική Αμερική, αφού ευρίσκονται επίσης σε πορεία παρακμής. Αιτία ο μονοπωλιακός, αδηφάγος καπιταλισμός με τους αχόρταγους συντελεστές του – όπως είναι οι ισχυροί επιχειρηματίες που στην ουσία κυβερνούν τη χώρα.
Παράδειγμα ο ιδρυτής της TESLA που απείλησε με αμερικανικό πραξικόπημα τη Βολιβία, εάν δεν συμβιβαστεί με τις απαιτήσεις του – όσον αφορά τα τεράστια αποθέματα λιθίου της (μαζί με την Αργεντινή και τη Χιλή διαθέτει το 50-60% των αποθεμάτων παγκοσμίως) που χρειάζεται για τα ηλεκτροκίνητα οχήματα του (εικόνα). Όταν βέβαια η περιουσία του αγγίζει τα 70 δις $, ενώ το ετήσιο ΑΕΠ της Βολιβίας είναι 40,9 δις $, εύλογα αποθρασύνεται – κάτι που ισχύει επίσης για τον ιδιοκτήτη της AMAZON που σχεδιάζει να στείλει 3.000 δορυφόρους γύρω από τη γη, επί πλέον στους 540 της TESLA. Ο στόχος του είναι να δημιουργήσει ένα ακόμη καλύτερο διαδίκτυο ή/και να ελέγξει το υφιστάμενο – αδιαφορώντας για τις συνέπειες των ενεργειών του, όσον αφορά τον ουρανό του πλανήτη.
Δεν βρίσκεται επομένως μόνο η Ευρώπη σε πορεία παρακμής, αλλά γενικότερα η Δύση – όταν την ίδια στιγμή η νέα ανερχόμενη περιοχή είναι η ανατολική Ασία, με επίκεντρο την Κίνα. Στα πλαίσια αυτά, οι κίνδυνοι για χώρες όπως η Ελλάδα που έχουν υποθηκεύσει όλα τους τα περιουσιακά στοιχεία χωρίς να επιλύσουν κανένα τους πρόβλημα, αφού τα δίδυμα ελλείμματα και τα χρέη της συνεχίζουν την ξέφρενη ανοδική τους πορεία, ενώ στα θηριώδη οικονομικά τους προβλήματα έχουν προστεθεί τα μεταναστευτικά και τα εθνικά, είναι κάτι παραπάνω από μεγάλοι – γεγονός που σημαίνει πως το ελάχιστο που είναι υποχρεωμένοι να κάνουν οι Έλληνες είναι το σταμάτημα των συγκρούσεων μεταξύ τους, έτσι ώστε να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν ενωμένοι τις δυσοίωνες μελλοντικές εξελίξεις.
Πληροφορίες: Politico, Bruegel, Draeger
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου