ΤΑΜΙΩΛΑΚΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ - Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟ (18)

Συνέχεια από Παρασκευή, 28 Αυγούστου 2020

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

Η ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ.

ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ
ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΣΗΣ, ΦΥΣΗ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ

στ΄) Το χάραγμα τού Αντιχρίστου

Τo χάραγμα του Αντιχρίστου θα είναι κατά τη χαρακτηριστική έκφραση του ευαγγελιστή Ιωάννη « τό ὄνομα τοῦ θηρίου ἤ ὁ ἀριθμός τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ »563. Αξιοσημείωτο είναι πως υπάρχει απόλυτη πατερική συμφωνία σχετικά με το ότι το χάραγμα, δηλαδή το όνομα ή ο αριθμός του ονόματος του θηρίου που αναφέρεται στα Απ. 13,17-18(564) είναι το όνομα ή ο αριθμός τού ονόματος του Αντιχρίστου565. Αυτό δείχνει πόσο ισχυρή ήταν η σχετική παράδοση στην αρχαία Εκκλησία. Ας δούμε, όμως, πιο αναλυτικά, τί γνωρίζουμε για το όνομα, τί για τον αριθμό τού Αντιχρίστου και πώς αυτά τα δύο πράγματα συνδέονται μεταξύ τους.

i) Το όνομα τού Αντιχρίστου

Δεν μας είναι γνωστό ποιό, ακριβώς, θα είναι το όνομα τού Αντιχρίστου. Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, απλά, μας αναφέρει πως το χάραγμα του Αντιχρίστου θα είναι στην ουσία το όνομα τού Αντιχρίστου, δεν μας δίνει, όμως, αυτό το όνομα.

Οι Πατέρες που ασχολήθηκαν με την ερμηνεία του χαράγματος τού Αντιχρίστου στέκονται με σεβασμό απέναντι σ’ αυτήν την αποσιώπηση του ονόματος τού Αντιχρίστου. Το όνομα αποσιωπήθηκε, διότι δεν έπρεπε να φανερωθεί. « Εἰ γάρ ἔδει ἀναφανδόν τῶ νῦν καιρῶ κηρύττεσθαι τοὔνομα αὐτοῦ, δι᾿ ἐκείνου ἄν ἐρρέθη τοῦ και την Ἀποκάλυψιν ἑωρακότος. Οὐδέ γάρ πρό πολλοῦ χρόνου ἑωράθη, ἀλλά σχεδόν ἐπί τῆς ἡμετέρας γενεᾶς, προς τῶ τέλει τῆς Δομετιανοῦ ἀρχῆς »566, γράφει ο Ειρηναίος. Το όνομα του Αντιχρίστου, λοιπόν, δεν ανακοινώθηκε απ’ τον Ιωάννη, απλά,  γιατί  δεν έπρεπε να ανακοινωθεί. Η μη γνωστοποίησή του είναι απόφαση της Θείας Χάριτος.

ii) Λόγοι τής αποσιώπησης τού ονόματος τού Αντιχρίστου

Το όνομα τού Αντιχρίστου αποσιωπάται για τους εξής λόγους:

Πρώτον, διότι δεν ήταν άξιο να αναφερθεί. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Ειρηναίος, ο Ευγγελιστής Ιωάννης « το ὄνομα τοῦ Ἀντιχρίστου ἐσιώπησεν ὅτι μη ἄξιον ἀναγορεύεσθαι ὑπό τοῦ πνεύματος τοῦ Ἁγίου »567. Η στάση της Αγίας Γραφής είναι κατά κάποιο τρόπο απαξιωτική απέναντι στο πρόσωπο του Αντιχρίστου . Η αποσιώπηση του ονόματός του δηλώνει και μαρτυρεί την τέλεια ασημαντότητα του προσώπου και της παρουσίας του. Ο Αντίχριστος θεωρείται τελείως ασήμαντος, τόσο που ούτε το όνομά του δεν αναφέρεται. Κατά τον Ειρηναίο η μη αναφορά τού ονόματος δηλώνει πως η παρουσία του θα είναι χρονικά βραχύτατη. Διότι, αν είχε αποκαλυφθεί το όνομα του Αντιχρίστου, αυτό θα δήλωνε πως, ίσως, και η παρουσία του θα διαρκούσε περισσότερο, για κάποιο μακρύ χρονικό διάστημα. Αλλά, επειδή ο Αντίχριστος, σχεδόν αμέσως μετά την εμφάνισή του, θα πορευθεί στην αιώνια απώλεια, γι αυτό και, σα να μην υπάρχει καθόλου, ούτε το όνομά του λέγεται. Διότι αυτού που δεν υπάρχει ούτε το όνομά του αναφέρεται568.

Ένας δεύτερος λόγος για τον οποίο αποσιωπάται το όνομα τού Αντιχρίστου συναντάται στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία. Κατά τον Αρέθα, αν το όνομα του Αντιχρίστου παρετίθετο αυτούσιο και ήταν φανερό σε όλους, τότε θα ήταν πιθανό πολλοί απ’ τους « κακουργούντες » να σφετεριστούν το όνομά του και να δημιουργούν προβλήματα και σύγχυση στους ευσεβείς. Αυτό θα εμπεριείχε και τον πρόσθετο κίνδυνο να θεωρηθεί, εσφαλμένα, η παρουσία του Αντιχρίστου ως συντελεσθείσα πριν καν εμφανιστεί ο Αντιχριστος. Να τοποθετηθεί ο χρόνος εκπλήρωσης τής προφητείας για τον Αντίχριστο πριν την πραγματική της ώρα και, όταν στη συνέχεια έλθει ο πραγματικός χρόνος τής εκπλήρωσης της προφητείας και εμφανιστεί ο Αντίχριστος, οι Χριστιανοί να μην είναι επαρκώς προετοιμασμένοι569. Ετσι, λοιπόν, το όνομα του Αντιχρίστου αποσιωπάται. Ή, για να είμαστε πιο ακριβείς, δεν ανακοινώνεται αυτούσιο,  δεν αναφέρεται με σαφήνεια. Ωστόσο, μας γνωστοποιείται μερικώς, μ’ έναν άλλο τροπο. Μ' έναν αριθμό.

iii)  Η σχέση μεταξύ ονόματος και αριθμού τού Αντιχρίστου

Ένα ερώτημα πού πρέπει, οπωσδήποτε, να απαντηθεί είναι ποιά, ακριβώς, θα είναι η σχέση μεταξύ του ονόματος τού Αντιχρίστου και τού αριθμού τού ονόματος τού Αντιχρίστου καί τί είναι αυτό που τα συνδέει.

Δύο είναι οι λέξεις « κλειδιά » που πρέπει να κατανοηθούν για να γίνει φανερή η σχέση μεταξύ του ονόματος του Αντιχρίστου και του αριθμού του ονόματος του Αντιχρίστου. Ο αριθμός τού ονόματος του Αντιχρίστου « μηνύει »570  και « περιέχει »571  το όνομα του Αντιχρίστου .

Η έννοια του « μηνύω » είναι « καθιστώ κάτι φανερό, αποκαλύπτω »572. Στην προκειμένη περίπτωση το όνομα τού Αντιχρίστου δεν αναφέρεται ακριβώς, με σαφήνεια, αλλά « μηνύεται », δηλαδή καθίσταται γνωστό μ’ ένα τρόπο διαφορετικό απ’ το συνηθισμένο, γνωστοποιείται, φανερώνεται με μυστικό τρόπο μέσω ενός αριθμού573.  Και ο αριθμός αυτός δεν είναι άλλος απ’ τον αριθμό του ονόματος του Αντιχρίστου,  τον αριθμό εξακόσια εξήντα έξι.

Το ερώτημα που, αμέσως, προκύπτει είναι, για ποιό λόγο το όνομα του Αντιχρίστου μηνύεται μ’ αυτόν τον συγκεκριμένο αριθμό και όχι με κάποιον άλλο. Και η απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα δεν είναι άλλη απ’ το ότι ο αριθμός αυτός « περιέχει », φέρει δηλαδή μέσα του, το όνομα του Αντιχρίστου.

Το όνομα του Αντιχρίστου θα είναι ισόψηφο με τον αριθμό εξακόσια εξήντα έξι(574). Η αριθμητική του αξία θα είναι εξακόσια εξήντα έξι. Πιο απλά, αν θεωρήσουμε τα γράμματα που συνθέτουν και σχηματίζουν το όνομα του Αντιχρίστου ως αριθμούς, και  στη συνέχεια τα προσθέσουμε, τότε το άθροισμα που προκύπτει, η αριθμητική αξία του ονόματος, όπως συνηθίζεται και έχει επικρατήσει να λέγεται, είναι εξακόσια εξήντα έξι.

Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία αναφέρονται οι ίδιες απόψεις. Όπως, χαρακτηριστικά, γράφει ο Αρέθας, η « γνώσις », η γνωστοποίηση δηλαδή ενός ονόματος γίνεται με δύο τρόπους. Ή με την αναφορά, την παράθεση αυτού του ιδίου του ονόματος αυτούσιου, ή μ’ έναν αριθμό. « Διττή δέ τούτου ἡ γνῶσις, ἤ διά προφορᾶς αὐτοῦ τοῦ ὀνόματος, ἤ διά ψήφου »575, σημειώνει χαρακτηριστικά.

Έτσι, λοιπόν, και ο ευαγγελιστής Ιωάννης δεν μας δίνει αυτούσιο το όνομα του Αντιχρίστου, μας δίνει, όμως, τον αριθμό τού ονόματός του. Αυτός ο αριθμός, όπως αναφέρεται στην Αποκάλυψη και τους Πατέρες, είναι ισοδύναμος τού ιδίου τού ονόματος του Αντιχρίστου.

iv) Πώς προκύπτει ο αριθμός τού ονόματος

Ο υπολογισμός γίνεται με την ελληνική μέθοδο αρίθμησης τής εποχής, « κατά τήν τῶν Ἑλλήνων ψήφον »576, όπως σημειώνει ο Ιππόλυτος. Είναι γνωστό ότι κάθε στοιχείο της ελληνικής αλφαβήτου χρησιμοποιούνταν για να δηλώσει εκτός από κάποιο γράμμα και έναν αριθμό. Έτσι π.χ. το στοιχείο “ γ ” παρίστανε εκτός απ το γράμμα “ γ ” και τον  αριθμό τρία. Κάθε λέξη, λοιπόν, είχε και μια αντίστοιχη αριθμητική αξία, που προέκυπτε απ’ την άθροιση των αριθμών που αντιπροσώπευαν τα γράμματα που αποτελούσαν τη συγκεκριμένη λέξη. Αυτό ίσως είναι δύσκολο να το αντιληφθεί κάποιος που από μικρός έχει μάθει να χρησιμοποιεί το αραβικό σύστημα αρίθμησης. Ωστόσο, πρέπει να αναλογιστούμε πως για τους ανθρώπους που από μικροί χρησιμοποιούσαν τα στοιχεία της ελληνικής αλφαβήτου για να δηλώσουν όχι μόνο τα γράμματα αλλά και τους αριθμούς, ένας τέτοιος συλλογισμός, μια τέτοια αναγωγή, ένας τέτοιος συνειρμός ήταν κάτι το απόλυτα φυσιολογικό και αυτονόητο577.

Η απόδοση αριθμητικών τιμών στα γράμματα κάθε άλλο παρά ασυνήθιστη ήταν στην αρχαιότητα. Στην πραγματικότητα, ήταν κάτι τόσο συνηθισμένο, ώστε χρησιμοποιούνταν και σε επιγραφές σε τοίχους. Είναι γνωστές οι επιγραφές σε τοίχους της Πομπηίας και της Περγάμου « Φιλῶ ἡς ὁ ἀριθμός ρμε ( 145 ) και « Αμέριμνος ἐμνήσθη Ἀρμονίας τῆς ἰδίας κυρίας ἐπ’ ἀγαθῷ, ἧς ὁ ἀριθμός με ( 45 )578. Ο Ιστορικός Σουητώνιος έχει καταγράψει μια επιγραφή που είχε εμφανιστεί σε τοίχους της Ρώμης και αναφερόταν στη μητροκτονία τού Νέρωνα. « Μέτρα τις αριθμητικές τιμές των γραμμάτων του ονόματος του Νέρωνα και τού “ δολοφόνησε την ίδια του την μητέρα ( ιδίαν μητέρα απέκτεινε ) ”. Θα δεις πως το άθροισμά τους είναι το ίδιο »579. Ο Λεωνίδας ο Αλεξανδρεύς, που έζησε τον 1ο μ.Χ. αιώνα, δημιούργησε στιχουργήματα ενός εντελώς ιδιαίτερου τύπου• τα ισόψηφα δίστιχα και επιγράμματα. Ένα δίστιχο ήταν ισόψηφο, αν το άθροισμα των αριθμητικών αξιών των γραμμάτων που συνέθεταν τον πρώτο στίχο ήταν ίσο με εκείνο του δευτέρου. Ένα επίγραμμα, πάλι, ήταν ισόψηφο, όταν όλα τα δίστιχα που περιείχε ήταν κι εκείνα ισόψηφα580. Ισοψηφικά δημιουργήματα άφησε και ο Νίκων ο Περγαμηνός, πατήρ του Ιατρού Γαληνού ενώ ο Απολλώνιος ο Μαθηματικός εφήρμοσε την ισοψηφία  στα  μαθηματικά.  Ισοψηφικοί  ελεγειακοί  στίχοι  σκαλισμένοι  σε  μάρμαρο υπάρχουν  και  στο  Ναό  της  Ορθίας  Αρτέμιδος  στη  Σπάρτη581.  Η  αντιστοιχία  λοιπόν γραμμάτων-αριθμών χρησιμοποιούνταν ευρύτατα απ’ όλους για ποικίλους λόγους582.

Αυτή η αντιστοιχία χρησιμοποιήθηκε και απ’ τον Ιωάννη τον Θεολόγο για τη μυστική φανέρωση του ονόματος του Αντιχρίστου. Όπως, χαρακτηριστικά, γράφει ο Άγιος Εφραίμ, ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, « πρῶτον ἐπέγνω τάς συλλαβάς, καί οὕτως εἰς τά στοιχεῖα διεῖλε τό ὄνομα. Πρῶτον ὠνόμασε τό ὄνομα παρ’ ἑαυτῷ, καί εἶθ’ οὕτως ἐκ τῶν στοιχείων συμβαλῶν τόν ἀριθμόν ἔφη, ὅτι ἑξακόσια ἑξήκοντα ἕξ ἔχει τά στοιχεῖα τήν συμπλήρωσιν »583.

Σ’ αυτό το σημείο πρέπει να σημειώσουμε πως σε ολόκληρο σχεδόν τον τότε γνωστό κόσμο χρησιμοποιούνταν γι’ αυτές τις αντιστοιχίες το Ελληνικό Μιλήσιο ή αλφαβητικό σύστημα, το οποίο εξαπλώθηκε παντού με την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου και τη Μακεδονική κυριαρχία. Ευρήματα, όπου γίνεται χρήση της Ελληνικής ισοψηφίας έχουν βρεθεί σε Ρωμαϊκές επιγραφές και αιγυπτιακά φυλαχτά, ενώ είναι γνωστό ότι το Ελληνικό αλφαβητικό σύστημα αρίθμησης χρησιμοποιούνταν ακόμη και στον ίδιο το ναό των Ιεροσολύμων584.

Κάποιοι ερευνητές αναζήτησαν με την μέθοδο της γεματρίας ονόματα ισόψηφα με τον αριθμό 666, γράφοντας κάποιο όνομα ή φράση στα εβραϊκά και χρησιμοποιώντας στη συνέχεια την αντιστοιχία εβραϊκών γραμμάτων και αριθμών. Κατ’ αρχήν, πρέπει να τονίσουμε πως η εβραϊκή γεματρία αναπτύχθηκε κατ’ επίδρασιν της αντίστοιχης ελληνικής ισοψηφίας όχι νωρίτερα απ’ τον 1ο με 2ο π.Χ. αιώνα, ονομάστηκε γεματρία απ’ την ελληνική λέξη « γεωμετρία » και χρησιμοποιούνταν μόνο στις Ιουδαϊκές κοινότητες. Το πόσο περιορισμένη ήταν η χρήση της εβραϊκής αντιστοιχίας γραμμάτων αριθμών στον αρχαίο κόσμο φαίνεται και απ’ το ότι και στην προμασωριτική και στην μασωριτική  γραφή των κειμένων της Παλαιάς Διαθήκης οι αριθμοί τις περισσότερες φορές παρατίθενται με την ολογράμματη μορφή τους.

Αντίθετα, το Ελληνικό αλφαβητικό σύστημα αρίθμησης ήταν γνωστό σ’ όλο τον τότε γνωστό κόσμο. Ο Ιωάννης έγραψε ένα παγκόσμιο βιβλίο σε μια παγκόσμια γλώσσα και, επομένως, χρησιμοποίησε ένα παγκόσμιο σύστημα αρίθμησης, το Ελληνικό. Εμείς δεν μπορούμε να καταλάβουμε γιατί σε ένα κείμενο που είναι γραμμένο στα Ελληνικά θα πρέπει να εφαρμόζεται η μέθοδος της εβραϊκής γεματρίας. Απ’ τη στιγμή που το κείμενο είναι γραμμένο στα Ελληνικά θα πρέπει να θεωρείται αυτονόητο πως η μέθοδος αντιστοιχίας γραμμάτων – αριθμών που θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί για την ερμηνεία του θα είναι η ελληνική. Η αντίθετη άποψη μας φαίνεται όχι μόνο αντιεπιστημονική αλλά και παράλογη585. Ο Ιωάννης έγραψε το κείμενο στα Ελληνικά, απευθυνόταν σε χριστιανούς που μιλούσαν τα Ελληνικά, επομένως, είναι φυσικό να χρησιμοποίησε και την ελληνική αντιστοιχία γραμμάτων και αριθμών. Οι Άγιοι Βικτωρίνος και Ιερώνυμος γράφουν πως το όνομα θα συμπληρώνει τον αριθμό 666 με ελληνικά γράμματα586. Ο Άγιος Βέδας, όταν παραθέτει ονόματα ισόψηφα με τον αριθμό 666, αναφέρει μόνο ελληνικές λέξεις587. Ο Άγιος Νεόφυτος ο έγκλειστος χρησιμοποιεί την Ελληνική αντιστοιχία γραμμάτων-αριθμών για το λατινικό όνομα « Βενέδικτος »588. Αυτή είναι η ορθή μέθοδος που υπαγορεύεται τόσο απ’ την λογική και τους ερμηνευτικούς κανόνες της Αγίας Γραφής, όσο και απ’ την πατερική παράδοση.

Πάντως, ακόμη και σήμερα, που η Ελληνική γλώσσα δεν είναι τόσο ευρέως διαδεδομένη, ξένοι συγγραφείς χρησιμοποιούν την Ελληνική αντιστοιχία γραμμάτων-αριθμών για να ερμηνεύσουν λέξεις λ.χ. αγγλικές στα πλαίσια της ερμηνείας της Αποκάλυψης589.

Άλλωστε, το αρχαιοελληνικό σύστημα αρίθμησης χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα• κυρίως, στον χώρο της Εκκλησίας, όπου π.χ. όλες οι πλάκες που αναφέρουν την χρονολογία κατασκευής ενός ναού ή μιας κρήνης δίνουν την χρονολογία με τον αρχαιοελληνικό σύστημα. Χρησιμοποιείται, επίσης, σε διάφορα βιβλία για την αρίθμηση των κεφαλαίων ή και των σελίδων590.

Η σύνδεση απ’ τον Ευαγγελιστή Ιωάννη του ονόματος τού Αντιχρίστου με τον αριθμό  εξακόσια  εξήντα  έξι  συμβάλλει  στην  διατήρηση  του  ενδιαφέροντος  γύρω απ’ αυτήν την αντιστοιχία αριθμών και γραμμάτων591.

v) Η αναζήτηση τού ονόματος τού Αντιχρίστου με βάση τον αριθμό εξακόσια εξήντα έξι.

Όπως, ήδη, έχουμε επισημάνει, δεν έχουμε τέλεια και απόλυτη γνώση του ονόματος του Αντιχρίστου  παρά μόνο σχετική μέσω του αριθμού του ονόματός του. Γνωρίζουμε τον αριθμό του  ονόματος αλλά δε γνωρίζουμε αυτό καθεαυτό το όνομα.  Γνωρίζουμε την αριθμητική αξία του ονόματος, όμως, δεν γνωρίζουμε ποιο, ακριβώς, θα είναι το όνομα του Αντιχρίστου.

Oι Πατέρες τονίζουν ιδιαίτερα τη σχετικότητα τής γνώσης που μας έχει αποκαλυφθεί και αποτρέπουν τους πιστούς απ’ το να ασχολούνται με την αναζήτηση ονομάτων που φέρουν τον αριθμό 666. Είναι ασφαλέστερο και πιο ακίνδυνο να περιμένουμε την έκβαση της προφητείας παρά να στοχαζόμαστε επίμονα και να προσπαθούμε να μαντέψουμε ονόματα που τυχαίνει να φέρουν αυτόν τον αριθμό592.

Η πλήρης και απόλυτη αποκάλυψη του ονόματος του Αντιχρίστου δεν θα συμβεί παρά μόνο μετά την έλευσή του και την εμφάνισή του στο προσκήνιο της ιστορίας. Όταν λοιπόν έλθει ο Αντίχριστος, τότε θα αποκαλυφθεί και το όνομά του593: « Αναφανέντος γαρ αυτού δείξει ο καιρός το ζητούμενον »594, σημειώνει ο Ιππόλυτος.

Άλλωστε, όσα ονόματα κι αν βρεθούν να έχουν αυτόν τον αριθμό – και μπορούν να βρεθούν πολλά595 - πάντοτε  θα εξακολουθεί να παραμένει μετέωρο το ίδιο  ερώτημα, ποιο, ακριβώς, απ’ όλα τα ονόματα, που έχουν βρεθεί να φέρουν τον προαναφερθέντα αριθμό, θα έχει, τελικά, ο Αντίχριστος, όταν έλθει596.

Ωστόσο, οι Πατέρες αναφέρουν κάποια ονόματα που περιέχουν τον αριθμό 666 ως πιθανά ονόματα του Αντιχρίστου. Η παράθεση των ονομάτων γίνεται για δύο λόγους. 

Πρώτον, χάριν παραδείγματος597. Και, δεύτερον, για να καταδειχθεί, ότι η παρότρυνση προς τους πιστούς να μην αναζητούν ονόματα ισόψηφα με τον αριθμό 666 δεν γίνεται, διότι, τάχα, δεν υπάρχουν τέτοια ονόματα, αλλά εξ αιτίας του προς τον Θεό φόβου και του ζήλου της αληθείας598.

Η αναφορά των ονομάτων γίνεται με εμφανή αμφιβολία και σαφή επίγνωση της πιθανότητας κανένα από αυτά να μην είναι το όνομα του Αντιχρίστου. Ο λόγος τους διατυπώνεται με κάποιο δισταγμό. Όπως, χαρακτηριστικά, λέγει ο Ιππόλυτος: « πλήν ὅσον νοοῦμεν ἀμφιβάλλοντες λέγωμεν »599.

vi) Παραδείγματα ονομάτων που φέρουν τον αριθμό 666.

1) ΕΥΑΝΘΑΣ

Το αναφέρουν οι Άγιοι Ειρηναίος Λυώνος, Ιππόλυτος και Νεόφυτος ο έγκλειστος600. Η αριθμητική αξία των γραμμάτων του ισούται με 666, ωστόσο παρατίθεται με αμφιβολία. « Ἔχει τον ζητούμενον ἀριθμόν, ἀλλ οὐδέν περί τούτου ἡμεῖς διαβεβαιούμεθα »601, γράφει ο Ιππόλυτος. Σημαίνει « ο ανθηρός ». Άλλες μορφές του ονόματος που απαντώνται συχνότερα είναι οι « Ευάνθις » και « Ευάνθιος ». Πιο γνωστά είναι τα θηλυκά αντίστοιχα του ονόματος, τα « Ευάνθεια », « Ευάνθη », και, κυρίως, το « Ευανθία », που επιβίωσε μέχρι τις ημέρες μας.

2) ΛΑΤΕΙΝΟΣ

Το αναφέρουν οι Άγιοι Ειρηναίος Λυώνος, Ιππόλυτος και Νεόφυτος ο έγκλειστος602 και στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία οι Ανδρέας, Αρέθας και Νικήτας ο Παφλαγών603. Περιέχει τον αριθμό 666, εφ’ όσον όμως γραφεί με το δίφθογγο « ει »604.

Σύμφωνα με τον Άγιο Ειρηναίο αυτό το όνομα είναι πολύ πιθανό – « και πάνυ ἀξιόπιστον ἐστίν »605- ενώ ο Άγιος Ιππόλυτος εμφανίζεται σχεδόν βέβαιος πως αυτό θα είναι το όνομα του Αντιχρίστου 606. Αυτή η θέση τους στηρίζεται στο γεγονός πως η Ρωμαϊκή βασιλεία, απ’ την οποία θα προέλθει ο Αντίχριστος, ήταν τότε λατινική. Γράφει ο Ειρηναίος:  «  Ἀλλά  μην  καί  τό  ΛΑΤΕΙΝΟΣ  ὄνομα  ἔχει  τόν  τῶν  ἑξακοσίων ἑξήκοντα ἕξ ἀριθμόν, καί πάνυ ἀξιόπιστον ἐστίν, ἐπεί καί ἡ ἐσχάτη βασιλεία τοῦτο ἔχει τό ὄνομα. Λατίνοι γάρ οἱ νῦν κρατοῦντες »607. Ωστόσο, ούτε αυτό το όνομα είναι απόλυτα βέβαιο. Έτσι, δεν θα πρέπει να προκηρύσσουμε ότι αυτό θα είναι το όνομα του Αντιχρίστου. Όπως χαρακτηριστικά γράφει ο Ειρηναίος « ἀλλ᾿ οὐκ ἐν τούτω ἡμεῖς μεγαλοφρονήσωμεν »608. 

3) ΤΕΙΤΑΝ

Αναφέρεται απ’ τους Αγίους Ειρηναίο, Ιππόλυτο, Βέδα, και Νεόφυτο τον έγκλειστο609.

Για τον Άγιο Ειρηναίο το « τειτάν » είναι το πιθανότερο απ’ όσα ονόματα αυτός γνωρίζει.  «  Πάντων τῶν παρ᾿ ἡμῖν  εὐρισκομένων  ὀνομάτων ἀξιοπιστότερον »610, σημειώνει. Αναφέρει επτά λόγους. Πρώτον, διότι περιέχει τον αριθμό 666(611). Δεύτερον, διότι αποτελείται, από εξι γράμματα(612). Τρίτον, διότι είναι αρχαίο όνομα 613. Τέταρτον, διότι είναι όνομα που μέχρι τώρα δεν έχει ακόμη χρησιμοποιηθεί για να δηλώσει ούτε κάποιον Ρωμαίο βασιλέα, ούτε κάποιο είδωλο που προσκυνείται με δημόσια συμμετοχή απ’ τους Έλληνες ή τους βαρβάρους. Είναι σα να περιμένει κάποιον να το χρησιμοποιήσει614. Πέμπτον, διότι είναι όνομα « θεσπέσιο », θεϊκό. Ενέχει μια θεϊκή ποιότητα, έννοια, σημασία. Άλλωστε και ο ήλιος καλούνταν « τιτάνας » απ’ τους  ρωμαίους αυτοκράτορες615. Έκτον, διότι είναι όνομα που υποδηλώνει κάποιον που θα επιφέρει τιμωρία και εκδίκηση. Υπ’ αυτήν την έννοια ταιριάζει στον Αντίχριστο που θα προσποιηθεί ότι θα πάρει δήθεν εκδίκηση για λογαριασμό όσων υποφέρουν616. Και, έβδομον, διότι είναι όνομα βασιλικόν και τυραννικόν617.

Αξίζει, πάντως, να σημειωθεί πως ο Ειρηναίος, παρά το ότι θεωρεί πως είναι πολύ πιθανό να είναι αυτό το όνομα του Αντιχρίστου, τελικά, δεν διακινδυνεύει γι’ αυτό ούτε αποφαίνεται με βεβαιότητα πως αυτό το όνομα θα φέρει ο Αντίχριστος, όταν έλθει. Και αυτό, διότι γνωρίζει πως, αν έπρεπε να αποκαλυφθεί το όνομα του Αντιχρίστου, θα είχε αποκαλυφθεί απ’ τον ίδιο τον Ιωάννη τον Θεολόγο που είδε την Αποκάλυψη. «  Τοσαύτην οὖν ἔχοντος πιθανότητα τοῦ ὀνόματος », σημειώνει χαρακτηριστικά, « ὥστε ἐκ πολλῶν συλλογίζεσθαι ἡμᾶς μη ἄρα Τιτάν καλοίτο ὁ ἐρχόμενος, ἡμεῖς γε μέντοι οὐκ ἀποκινδυνεύομεν περί αὐτοῦ οὐδέ βεβαιωτικῶς ἀποφαινόμεθα τοῦτο ἕξειν αὐτόν το ὄνομα, εἰδότες ὅτι, εἰ ἔδει ἀναφανδόν ἐν τῶ νῦν καιρῶ κηρύττεσθαι το ὄνομα αὐτοῦ, δι᾿ ἐκείνου ἄν ἐρρέθη τοῦ και την Ἀποκάλυψιν ἑωρακότος »618.

Ο Άγιος Βέδας επισημαίνει πως η λέξη « τιτάν » σημαίνει « γίγας » και προσθέτει πως θεωρείται ότι ο Αντίχριστος θα οικειοποιηθεί αυτό το όνομα καθώς θα έχει υπερβεί σε δύναμη κάθε άλλον, ενώ θα καυχιέται πως σ’ αυτόν αναφέρεται ο λόγος του ψαλτηρίου « ἀγαλλιάσεται ὡς γίγας δραμεῖν ὁδόν αὐτοῦ. Ἀπ’ ἄκρου τοῦ οὐρανοῦ ἡ ἔξοδος αὐτοῦ… »619.

Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία το « τειτάν » αναφέρεται και απ’ τους Οικουμένιο, Ανδρέα, Αρέθα, Ησύχιο τον Αλεξανδρινό λεξικογράφο και Νικήτα τον Παφλαγόνα620. Η πρώτη συλλαβή γράφεται με δίφθογγο « ει »621. Ο Οικουμένιος επισημαίνει πως η λέξη « τιταν » γράφεται με « ι », θεωρεί όμως πως είναι δυνατόν να γραφεί και με δίφθογγο « ει », εφ’ όσον ετυμολογηθεί απ’ το ρήμα « τείνω ».

4) « ΑΝΤΕΜΟΣ ».

Αναφέρεται απ’ τον Άγιο Βέδα και στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία απ’ τον Πριμάσιο και τον συγγραφέα της μεταγενέστερης αναθεώρησης της ερμηνείας του Βικτωρίνου, που είναι γνωστή ως « S »622 . Ερμηνεύεται απ’ τους Πριμάσιο και Άγιο Βέδα ως « αντίθετος στην τιμή »623.

5) « ΑΡΝΟΥΜΕ »

Είναι το μοναδικό ρήμα που συναντάμε στην ορθόδοξη παράδοση ως όνομα του Αντιχρίστου. Αναφέρεται απ’ τον Άγιο Βέδα624 και στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία απ’ τον Πριμάσιο. Ως τελευταίο γράμμα της λέξης τίθεται το « ε » αντί του ορθού « αι », προφανώς, για να προκύψει ο αριθμός 666. Ο Άγιος Βέδας σημειώνει πως η λέξη « αρνούμαι » περιγράφει τόσο τον χαρακτήρα του Αντιχρίστου όσο και την σκαιότητα του έργου του625.

Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία αναφέρεται στο « Περί Συντελείας » και άλλα κείμενα626. Ο συγγραφέας του « Περί Συντελείας » παραθέτει την εκδοχή του με επιφύλαξη επισημαίνοντας ότι γράφει αυτό που ο ίδιος θεωρεί πως είναι σωστό, χωρίς ωστόσο να γνωρίζει με βεβαιότητα πως αυτό θα είναι το χάραγμα του Αντιχρίστου. Υπογραμμίζει πως πολλές λέξεις αναφέρονται στην παράδοση με αυτόν τον αριθμό ( 666 ), αλλά, ίσως, να είναι και η λέξη « αρνούμαι ». Ο λόγος που ο συγγραφέας διατυπώνει αυτή τη συγκεκριμένη εκδοχή θεωρώντας την μάλιστα πιθανότερη απ’ τις άλλες είναι ο βασικός ρόλος της συγκεκριμένης λέξης στους προηγούμενους διωγμούς. Η χρήση της λέξης « αρνούμαι » στους προηγούμενους διωγμούς εκλαμβάνεται απ’ τον συγγραφέα ως ιστορικό προηγούμενο.

Όπως, παλαιότερα, οι χριστιανοί προτρέπονταν απ τους διώκτες τους να αρνηθούν το Χριστό προφέροντας με το στόμα τους αυτήν την λέξη, έτσι και στον έσχατο διωγμό της ιστορίας οι χριστιανοί θα κληθούν να αρνηθούν το Χριστό αποδεχόμενοι ένα χάραγμα με τη λέξη « αρνούμαι ». Το νόημα αυτού του χαράγματος θα είναι το εξής: « Αρνούμαι τον ποιητή του ουρανού και της γης. Αρνούμαι το βάπτισμα, αρνούμαι την λατρεία μου και στη δική σου παράταξη προστίθεμαι και σε σένα πιστεύω ». 

Αυτή η εκδοχή παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον αλλά και σημαντική πρωτοτυπία, καθώς είναι η μόνη, όπου η λέξη του χαράγματος – αρνούμε – περιγράφει την ουσία και το νόημα της πράξης του χαράγματος, που είναι η άρνηση. Στην προκειμένη περίπτωση η λέξη που θα χαράσσεται θα δηλώνει αυτό που στην ουσία θα είναι το χάραγμα, δηλαδή την άρνηση. Θα αποδίδει με ακρίβεια το περιεχόμενο της πράξης του χαράγματος. Για τον συγγραφέα του Περί Συντελείας το χάραγμα, όπως συνιστά άρνηση, έτσι και γράφεται, « αρνούμε ».

6) ΒΕΝΕΔΙΚΤΟΣ

Το αναφέρει ο Άγιος Νεόφυτος ο έγκλειστος627 και στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία οι Οικουμένιος, Ανδρέας, Αρέθας και Νικήτας ο Παφλαγών628. Αποτελεί μεταφορά στην ελληνική γλώσσα της λατινικής λέξης « BENEDICTUS », που σημαίνει «ευλογημένος» ή «ευλογητός»629. Κατά τον Ανδρέα είναι πιθανό να χρησιμοποιηθεί απ’ τον Αντίχριστο κατά μίμηση του πραγματικά ευλογημένου ΙησούΧριστού630.

Αξιοσημείωτη είναι και η παρατήρηση του Αρέθα πως το όνομα αυτό είναι πιο πιθανό απ’ τα υπόλοιπα που αναφέρει631. 

Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία αναφέρονται ως ονόματα του Αντιχρίστου κάποια απ’ τα ονόματα που αναφέρονται στην πατερική γραμματεία αλλά και κάποια άλλα που δεν απαντώνται σ’ αυτήν, όπως το γοτθικό όνομα « ΓΕΝΣΗΡΙΚΟΣ », που αναφέρεται σε αναθεωρήσεις της ερμηνείας του Αγίου Βικτωρίνου632. Τα περισσότερα, όμως, από αυτά είναι « προσηγορικά ».

« Προσηγορικά » λέγονται τα ονόματα που δίνονται σε κάποιον όχι κατά την ονοματοδοσία στην παιδική του ηλικία, αλλά αργότερα, επειδή έτσι τον φωνάζουν οι πολλοί.

Τα προσηγορικά ονόματα του Αντιχρίστου εισήχθησαν στον κατάλογο με τα πιθανά ονόματα του θηρίου, μεταγενέστερα σε σχέση με τα κύρια, καθώς μνημονεύονται για πρώτη φορά απ’ τον Οικουμένιο.

Τα πιθανά προσηγορικά ονόματα του Αντιχρίστου χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Σε ονόματα που ο ίδιος ο Αντίχριστος θα δώσει στον εαυτό του – η παράδοση αναφέρει μόνο ένα, το « νικητής » - και σε ονόματα που θα του αποδώσουν οι εχθροί του και ο ίδιος θα τα υιοθετήσει. Αυτά είναι και τα περισσότερα. Ενώ θα αποδοθούν στον Αντίχριστο απ’ τους αντιπάλους του, αυτός, όχι μόνο δεν θα δοκιμάσει κάποια αισχύνη γι αυτά, αλλά, αντίθετα, θα αισθανθεί εξ αιτίας τους ιδιαίτερη χαρά και ευχαρίστηση εις τρόπον ώστε να μην αισχύνεται να ονομάζει και ο ίδιος τον εαυτό του μ’ αυτά τα ονόματα. Θα τα αποδεχθεί και θα τα υιοθετήσει, αποδεικνύοντας έτσι, πως ανήκει σ’ αυτές τις μοχθηρές και θεοστυγείς προσωπικότητες, για τις οποίες λέγει ο απόστολος, « ὧν ἡ δόξα ἐν τῇ αἰσχύνη αὐτῶν »633. Παραθέτουμε τα ονόματα:

1) « ΓΕΝΣΗΡΙΚΟΣ ».

Γοτθικό όνομα που αναφέρεται σε μεταγενέστερη αναθεώρηση της ερμηνείας του Αγίου Βικτωρίνου634.

2) « DICLUX ».

Λέξη που σχηματίζεται με αναγραμματισμό των στοιχείων «DCLXVI», που, σύμφωνα με το λατινικό σύστημα αρίθμησης, δηλώνουν τον αριθμό 666. Συναντάται στις μεταγενέστερες αναθεωρήσεις της ερμηνείας του Βικτωρίνου635, όπου αναφέρεται πως μ’ αυτήν την λέξη δηλώνεται « per antiphrasim » ο Αντίχριστος. Είναι η μοναδική περίπτωση που χρησιμοποιείται η λατινική αντιστοιχία γραμμάτων αριθμών, αν και τονίζεται πως η λέξη συνδέεται με την λέξη « τειτάν », που, κατά τους κανόνες της Ελληνικής ισοψηφίας, ισούται με 666. Πάντως, η όλη τοποθέτηση είναι, πραγματικά, λίγο περίεργη636.

3) ΛΑΜΠΕΤΙΣ

Το αναφέρουν χωρίς σχολιασμό οι Οικουμένιος, Ανδρέας και Αρέθας637. Προέρχεται απ’ το ρήμα « λαμπετάω-ῶ » και σημαίνει « ο λαμπρός », « αυτός που λάμπει ». Άλλες μορφές του ονόματος είναι τα « Λαμπέτης » και « Λαμπέτιος ». Τα αντίστοιχα θηλυκά ονόματα είναι τα « Λαμπετίη » και « Λαμπέτεια »638.

4) ΣΑΡΑΠΙΔΟΣ

Αναφέρεται απ’ τον Νικήτα τον Παφλαγόνα639. « Σάραπις » ήταν το όνομα ενός απ’ τους σημαντικότερους θεούς της Αιγύπτου. Τίθεται σε γενική, προφανώς, για να προκύψει ο αριθμός 666.

5) « Ο ΝΙΚΗΤΗΣ ».

Σχηματίζει τον αριθμό 666 μόνο μαζί με το προτιθέμενο αυτής άρθρο « ο ». Η αριθμητική αξία μόνο της λέξης « νικητής » είναι 596. Με την πρόσθεση του αριθμού εβδομήντα, που είναι η αριθμητική αξία του άρθρου « ο », προκύπτει ο αριθμός 666. Σύμφωνα με τους Οικουμένιο και Αρέθα την πιθανή αυτή ονομασία θα δώσει ο ίδιος ο Αντίχριστος στον εαυτό του για τις νίκες του κατά των τριών βασιλέων, που αναφέρει ο προφήτης Δανιήλ640.

6) « Ο ΕΠΙΣΑΛΟΣ ».

Και αυτή η λέξη σχηματίζει τον αριθμό 666 μόνο μαζί με το προτιθέμενο αυτής άρθρο « ο ». Θα αποδοθεί στον Αντίχριστο απ’ τους αντιπάλους του, όπως και τα ονόματα που αναφέρουμε στη συνέχεια. Η λέξη επίσαλος ερμηνεύεται ως ο ασταθής, αυτός που

κλυδωνίζεται εύκολα από τον άνεμο ( π.χ. « ἐπίσαλος ναῦς » ). Αναφέρεται μόνο απ’ τον Οικουμένιο641.

7) « ΚΑΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ »

Σύνθετος χαρακτηρισμός δύο λέξεων, με αριθμητική αξία 666. Αναφέρεται απ’  τους Οικουμένιο, Ανδρέα και Αρέθα χωρίς κανένα σχολιασμό642. Αποδίδει μια ιδιότητα του Αντιχρίστου.

8) « ΑΛΗΘΗΣ ΒΛΑΒΕΡΟΣ »

Σύνθετος χαρακτηρισμός δύο λέξεων, που και αυτός έχει αριθμητική αξία 666 και αποδίδει μια ιδιότητα του Αντιχρίστου. Αναφέρεται απ’ τους Οικουμένιο, Ανδρέα και Αρέθα643 χωρίς κάποιο σχολιασμό.

9) « ΠΑΛΑΙ ΒΑΣΚΑΝΟΣ »

Σύνθετος χαρακτηρισμός δύο λέξεων που έχει αριθμητική αξία 666 και παρατίθεται ασχολίαστος απ τους Οικουμένιο, Ανδρέα και Αρέθα. Αν θέλαμε να μεταφέρουμε αυτόν τον χαρακτηρισμό στη νέα ελληνική θα μπορούσαμε να τον αποδώσουμε ως « από παλιά φθονερός »644.

10) « ΑΜΝΟΣ ΑΔΙΚΟΣ ».

Σύνθετος χαρακτηρισμός δύο λέξεων που και αυτός έχει αριθμητική αξία 666 και παρατίθεται ασχολίαστος απ τους Οικουμένιο, Ανδρέα, και Αρέθα645.

Σημειώσεις

563. Αποκάλυψη 13,17. Βλέπε καί Αρέθα ΛΗ, σελ. 384 « Καί τί τό χάραγμα, ἐπιφέρει, τό ὄνομα τοῦ θηρίου ».

564. Βλ. Απ. 13, 17-18.

565. Βλ. Ειρηναίου, Έλεγχος, V, 25, σελ. 309, 29 σελ. 367-385, Ιππολύτου, Περί Χριστού και Αντιχρίστου, LIV, σελ. 216, Βικτωρίνου και Ιερωνύμου, CCEL σελ. 356-357 και CSEL 122-127, Βέδα, Ε.Α., P.L. 93,172C και Marshall σελ. 93-94, Νεοφύτου του εγκλείστου, Σαφήνεια, Υπόθεσις Ζ΄, σελ. 232-3.

566. Ειρηναίου Έλεγχος, V, 30,3, σελ. 384. Βλ. και Ευσεβίου Καισαρείας, Εκκλησιαστική Ιστορία, Γ΄, ΙΗ΄, P.G. 20,

252. Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία βλ. Ανδρέα Καισαρείας, E.A., ΛΗ΄, σελ. 340, « Εἰ γάρ ἔδει, καθώς φασί τινες τῶν διδασκάλων, σαφῶς γνωσθῆναι τό τοιοῦτον ὄνομα, ὁ τεθεαμένος ἄν αὐτό ἀπεκάλυψεν. Ἀλλ᾿ οὐκ εὐδόκησεν ἡ θεία χάρις ἐν θείᾳ βίβλῳ τό τοῦ λυμεῶνος ὄνομα γραφῆναι » και Αρέθα, Ε.Α., ΛΗ΄, σελ. 384.

567. Ειρηναίου, Έλεγχος, V, 30.3, σελ. 385. Βλέπε και Αρέθα ΛΗ, σελ. 384, « ἤ διά τό ἀνάξιον βιβλίῳ ἐγγραφῆναι ».

568.  Βλ. Ειρηναίου, Έλεγχος, V, 30. 4, σελ. 387, « Εἰ γάρ ἀνηγόρευτο ὑπ᾿ αὐτοῦ, ἴσως ἄν και ἐπί πολύ ἔμενεν.

Νῦν δε, ἐπεί   “ ἦν και οὐκ ἔστιν, και ἀναβαίνει ἐκ τῆς ἀβύσσου και εἰς ἀπώλειαν ὑπάγει ” ὡς μη

ὑπάρχων ὅλως, οὐδέ το ὄνομα ἀνηγορεύθη. Τοῦ γάρ μη ὄντος το ὄνομα οὐκ ἀναγορεύεται ».

569. Βλ. Αρέθα, Ε.Α., ΛΗ΄, σελ. 384, « Σαφῶς γάρ αὐτό τό ὄνομα οὐ παρέθετο … ἤ διά τό μή προδήλου ὄντος πολλούς σφετεριζομένους τῶν κακουργούντων πράγματα παρέχειν τοῖς εὐσεβέσι τό προαρπάζειν τήν γνῶσιν τῆς παρουσίας, καί ἐν ἀώρῳ τήν ἔκβασιν τιθεμένους τοῦ ὡρίμου καθάπαξ ὑστερεῖν ».

570. Βλ. Ιππολύτου, Περί Χριστού καί Αντιχρίστου, V, σελ. 199, « καί τί τό ὅνομα τό διά τοῦ ἁριθμοῦ ἐν τῇ γραφῇ μηνυόμενον ».

571. Βλ. Ιππολύτου, Περί Χριστού και Αντιχρίστου, L, σελ. 214, « καί γάρ αὐτό τῇ αὐτῇ ψήφῳ ἐμπεριέχεται », Ειρηναίου, Έλεγχος, V, 30,2, σελ. 379, « ἔχοντα ὄνομα ἐμπεριεκτικόν τοῦ προειρημένου ἀριθμοῦ ».

572. Βλ. Liddell and Scott, Μέγα λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης, μεταφρασθέν εκ της αγγλικής εις την ελληνηνικήν

υπό Ξενοφώντος Π. Μόσχου, Καθηγητού, διά πολλών δέ Βυζαντινών ιδίως λέξεων καί φράσεων πλουτισθέν και εκδοθέν επιστασία Μιχαήλ Κωνσταντινίδου, Εκδόσεις Σιδέρης, Αθήνα α.χ., λήμμα « μηνύω », τ. Γ΄, σελ.157.

573. Βλ. Ιππολύτου, Περί Χριστού καί Αντιχρίστου, XLVIII, σελ. 213, «πῶς τό ἅγιον πνεῦμα δι᾿ ἀριθμοῦ καί τό ὄνομα αὐτοῦ μυστικῶς ἐδήλωσεν », LIV, σελ. 216 « τοῦ δέ ὀνόματος αὐτοῦ μυστικῶς σεσημασμένου », « Εις τον Δανιήλ », IL, σελ. 104 « καί τό τούτου ὄνομα δι᾿ ἀριθμοῦ μυστικῶς Ἰωάννης ἐν τῇ Ἀποκαλύψει ἐφανέρωσεν ». Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία βλ. Μ. Αθανασίου, αμφιβαλλόμενα, Σύνοψις Αγίας Γραφής,

P.G. 28, 429, « Εἶτα ἑώρακεν θηρίον … τό δέ ὄνομα αὐτοῦ οὐκ ἐδήλωσεν, ἀλλά τόν ἀριθμόν τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ χξς ».

574. Βλ. Ιππολύτου, Περί Χριστού και Αντιχρίστου, L, σελ. 214, « πολλά γάρ εὑρίσκομεν ὀνόματα τούτῳ τῷ ἀριθμώ ἰσόψηφα περιεχόμενα ».

575. Αρέθα, Ε.Α., ΛΗ΄, σελ. 384.

576. Ειρηναίου, Έλεγχος, V, 30,1, σελ. 371.

577. Αυτή η σύνδεση γραμμάτων και αριθμών επιβίωσε μέχρι τις μέρες μας. Κατά τον Ifrah « δεν είναι καθόλου τυχαίο το ότι τα ρήματα “ compter ” ( λογαριάζω ) και “ conter ” ( διηγούμαι ) έχουν συχνά την ίδια ετυμολογική ρίζα. Στα γερμανικά είναι “ zahlen ” και “ erzahlen ”. Στα ολλανδικά λένε “ tellen ” και “ vertellen ”. Στα Ιταλικά, Ισπανικά, Πορτογαλικά λένε “ contar ” και για τις δύο έννοιες. Στα παλιά γαλλικά το ρήμα “ conter ” εχρησιμοποιείτο και για τις δύο έννοιες επίσης. Και στα εβραϊκά το ρήμα “ saphor ” έχει την ίδια ρίζα με το “ saper ”. Βλ. σχετικά Ifrah Georges, Παγκόσμια Ιστορία των Αριθμών, Η ιστορία μιας μεγάλης Ανακάλυψης, Εκδόσεις Σμυρνιωτάκη, Αθήνα, α.χ., σελ. 205-9.

578. Μ. Farbridge, Studies in Biblical and Semetic Symbolism, ( Hobaken, NJ:ktav Publishing House, 1970, σελ. 95. Σ’ αυτές τις επιγραφές έχουμε αντικατάσταση της λέξης με τον αριθμό ώστε αυτή η λέξη εν μέρει να αποκρύπτεται και εν μέρει να γνωστοποιείται.

579. Σουητώνιος, Νέρων, ΧΧΧΙΧ,2, The twelve Caesars, London, Penguin, 1975, σελ. 235-6.  Βλ. και Ifrah Georges, Παγκόσμια Ιστορία των Αριθμών, Η ιστορία μιας μεγάλης Ανακάλυψης, Εκδόσεις Σμυρνιωτάκη, Αθήνα, α.χ., σελ.

206. Στην Αρχαία Ελλάδα και όχι μόνο θεωρούνταν πως μέσω της ισοψηφίας υπήρχε η δυνατότητα πρόβλεψης του μέλλοντος.

580. Βλ. Ifrah Georges, Παγκόσμια Ιστορία των Αριθμών, Η ιστορία μιας μεγάλης Ανακάλυψης, Εκδόσεις Σμυρνιωτάκη, Αθήνα, α.χ., σελ 205.

581 Βλ. Ψυχογιού Δημητρίου, Οι λέξεις και οι αριθμοί, Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2004, σελ. 61. Όπως σημειώνει ο Ψυχογιός, « ο Απολλώνιος ο Μαθηματικός έθεσε το μαθηματικό πρόβλημα: “ Έστω ο στίχος “ ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ ΚΛΕΙΤΕ ΚΡΑΤΟΣ ΕΞΟΧΟΝ ΕΝΝΕΑ ΚΟΥΡΑΙ “. Με πόσο ισούται το γινόμενο όλων των στοιχείων του στίχου; ” » ( ο.π. σελ. 61 ). Γενικά για την ισοψηφία βλ. Ψυχογιού Δημητρίου, ο.π., σελ. 59-63.

582. Βλ. και στο έργο του Kieren Barry, Ελληνική Καμπαλά, Θεσσαλονίκη, 2001, όπου παρατίθενται πολλά παρόμοια παραδείγματα χρήσης της Ελληνικής αντιστοιχίας γραμμάτων – αριθμών, σε διάφορα μέρη του βιβλίου. Αυτό το έργο του Kierren Barry είναι το καλύτερο που βρήκαμε να κυκλοφορεί στην Ελληνική αγορά σχετικά με τη χρήση των αριθμών. Στο έργο του παραθέτει πληθώρα παραδειγμάτων χρήσης της Ελληνικής ισοψηφίας για ποικίλους λόγους. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα χρήσης ισοψηφίας βλ. και στο έργο των Marco Fantuzzi-Richard Hunter, Ο ελικώνας και το μουσείο, Η Ελληνιστική ποίηση απ’ την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου ως την εποχή του Αυγούστου, Εκδόσεις Πατάκη, 2005, Μετάφραση Δήμητρα Κουκουζίκη, Μαρία Νούσια, Επιμέλεια Θεόδωρος Παπαγγελής, Αντώνιος Ρεγκάκος, σελ. 538-9, όπου παρατίθεται το κείμενα ενός αρχαίου ταφικού επιγράμματος: « Μεγάλη η απορία μου. Γιατί η ταφόπετρα στο πλάι του δρόμου έχει μονάχα δύο Φ από το χέρι του τεχνίτη σμιλεμένα; Άραγε τη γυναίκα που σκεπάζει η γη Χιλιάδα να τη λέγανε με τ’ όνομα; Γιατί το άθροισμα των αριθμών αυτό μας λέει… ».

583. Εφραίμ του Σύρου έργα, Περί Μετανοίας, Εκδόσεις Το περιβόλι της Παναγίας, τομ. 5ος, Θεσσαλονίκη 1994, σελ. 75. Αξίζει να σημειώσουμε πως όλοι οι Πατέρες της Εκκλησίας που αναφέρθηκαν σε ονόματα ισόψηφα του 666 χρησιμοποίησαν την σύνδεση ονόματος-αριθμού του ονόματος με την κλασική ελληνική αντιστοιχία γραμμάτων-αριθμών. Ένας άλλος τρόπος σύνδεσης ονόματος με αριθμό που χρησιμοποιούνταν στην μαντική βασιζόταν στην εύρεση του πυθμένα του αριθμού του ονόματος. Υπήρχαν διάφορες τέτοιες μέθοδοι. Ο Ιππόλυτος μιλά με ειρωνία γι’ αυτήν την μαντική πρακτική και, αφού αναλύει τους πυθμένες των ονομάτων « Αίας » και « Οδυσσεύς », παρατηρεί: « Κατά μέν τούς ἀριθμούς νικᾷ Αίας, ἡ δ’ ἱστορία Ὀδυσσέα παραδίδωσιν ». Βλ. σχετικά Ιππολύτου, Έλεγχος ψευδωνύμου γνώσεως, Α΄, Δ΄,13-15, Β.Ε.Π.Ε.Σ. σελ. 224-227. Βέβαια, αυτός ο τρόπος σύνδεσης ονόματος- αριθμού δεν χρησιμοποιείται από κανένα Πατέρα της Εκκλησίας για την αποκωδικοποίηση του ονόματος του Αντιχρίστου. Άλλωστε, ο πυθμένας του ονόματος χρησιμοποιούνταν μόνο στην μαντική και όχι για την κωδικοποιημένη γνωστοποίηση ονόματος. Και δεν θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τέτοιο λόγο, γιατί ο πυθμένας είναι πάντα μονοψήφιος αριθμός και πολλά ονόματα έχουν τον ίδιο πυθμένα. Σήμερα, μια παρόμοια μέθοδος σύνδεσης ονόματος-αριθμού χρησιμοποιείται στην αστρολογία. Ο πυθμένας του ονόματος ονομάζεται « αριθμός της ψυχής ». Άλλος τρόπος σύνδεσης ονόματος-αριθμού που χρησιμοποιούνταν στην μαντική ήταν αυτός της απόδοσης στα γράμματα αριθμητικής αξίας κατά την θέση τους στο αλφάβητο ( α = 1, β = 2, … κ = 11, λ = 12 …). Ούτε αυτός ο τρόπος θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την εύρεση του ονόματος του Αντιχρίστου και για τον λόγο, ότι μ’ αυτήν την αντιστοιχία αριθμών-γραμμάτων ένα όνομα, για να έχει άθροισμα 666, θα πρέπει να αποτελείται από, τουλάχιστον, δύο ντουζίνες γράμματα.

584. Βλ. Gershon Sholem, Kabbalah and Jerusalem: Keter Publishing House, 1974, σελ. 336-339. Βλ. και Kieren Barry, Ελληνική Καμπαλά, Θεσσαλονίκη, 2001, σελ. 164-179.

585. Πρβλ. Ειρηναίου, Έλεγχος, V, 30,1, σελ. 371, « καί τοῦ λόγου διδάσκοντος ἡμᾶς ὅτι ὁ ἀριθμός τοῦ ὀνόματος τοῦ θηρίου κατά τήν τῶν Ἑλλήνων ψῆφον διά τῶν ἐν αὐτῷ γραμμάτων ἑξακοσίους ἕξει καί ἑξήκοντα καί ἕξ … ».

586. Βικτωρίνου καί Ιερωνύμου, Ε.Α., CCEL, σελ. 356 και CSEL, σελ. 122-123.

587. Βλ. Bέδα, Ε.Α., Μarshall σελ. 93-94 και P.L. 93, 172.

588. Νεοφύτου του εγκλείστου, Σαφήνεια, Υπόθεσις Ζ΄, σελ. 232.

589. Βλ. Texe Marrs, « Η Νέα Εποχή, Τα σκοτεινά μυστικά της », Εκδόσεις Μπίμπης, Θεσσαλονίκη, σελ. 70-1. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί την Ελληνική αντιστοιχία γραμμάτων-αριθμών για να βρει τον αριθμό της αγγλικής λέξης « stellar » ( σημαίνει « ο αστρικός » ή « ο προερχόμενος από τα άστρα » και έχει ως αριθμό τον 666 ), ενώ υποστηρίζει πως « το όνομα του Αντιχρίστου, όταν αυτός παρουσιαστεί θα πάρει παγκόσμια έκταση, και ο Ελληνικός τρόπος αρίθμησης επίσης ».

590. Βλ. π.χ. Eco Umberto, « Η Αποκάλυψη του Ιωάννη, Παλίμψηστο στον Beato της Liebana »,  Εκδόσεις Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1995, Μετάφραση Ιωαννίδης Θεόδωρος, « Σχόλια στην Αποκάλυψη ». Πρόσφατα, η υπόθεση της αντιστοιχίας ελληνικών γραμμάτων και αριθμών ήρθε στο προσκήνιο της επικαιρότητας με αφορμή την θεωρία του μαθηματικού Ελευθερίου Αργυροπούλου που δίνει μεταφυσική αξία στην Ελληνική γλώσσα θεωρώντας πως μπορεί κάποιος να προβλέψει το μέλλον με βάση τους συνδυασμούς « λεξαρίθμων », όπως τους ονομάζει. Μάλιστα, κυκλοφόρησε και ειδικό ηλεκτρονικό πρόγραμμα σε cd-rom που δίνει αυτόματα τον αριθμό που αντιστοιχεί σε  οποιαδήποτε  Ελληνική  λέξη.  Παρόμοια  προγράμματα  μπορεί  κάποιος  να  βρει  και  σε  διάφορες ιστοσελίδες, Ελληνικές  ή  ξένες  για  την  Ελληνική  ή  για  άλλη  γλώσσα,  ( βλ.  π.χ.  στο  www.apologitis.com ).  Στην  αγορά κυκλοφορεί, τέλος, και λεξαριθμικό λεξικό ( Μαρκάτου Μ. Κοσμά, Το ισοψηφικόν λεξικόν της ελληνικής γλώσσης, Εκδόσεις Ελληνικός Λόγος, Λάρισα 2005 ). Η θεωρία του Αργυροπούλου είναι τελείως αστήρικτη και αυτό αποδεικνύεται και από το ότι μπορεί κάποιος να βρει δύο λέξεις ή φράσεις με αντίθετη έννοια αλλά τον ίδιο « λεξάριθμο ».

591. Το ενδιαφέρον για την ισοψηφία ποτέ δεν εξέλιπε. Παραδείγματα ισοψηφίας στον Ευρωπαϊκό μεσαίωνα αλλά και στις αραβικές χρονογραφίες βλ. στο έργο του Ifrah Georges, Παγκόσμια Ιστορία των Αριθμών, Η ιστορία μιας μεγάλης Ανακάλυψης, Εκδόσεις Σμυρνιωτάκη, Αθήνα α.χ., σελ. 207-8.

592. Βλ. Ειρηναίου, Έλεγχος, V., 30, 3, σελ. 378-380, « Ἀσφαλέστερον οὖν καί ἀκινδυνότερον τό περιμένειν τήν ἔκβασιν τῆς προφητείας ἤ τό καταστοχάζεσθαι καί ὑπομαντεύεσθαι ὀνόματα τά τυχόντα ». Δεν είναι άσκοπο να επισημάνουμε πως η σημερινή αριθμολαγνεία σχετικά με τον αριθμό 666 που παρατηρείται σε ορισμένους χριστιανικούς κύκλους βρίσκεται σε αντίθεση με αυτήν την θέση του Αγίου Ειρηναίου.

593. Βλ. Ιππολύτου, Περί Χριστού καί Αντιχρίστου », L, σελ. 214 – 215, « Τῶν γάρ καιρῶν ἐπιγινομένων καί αὐτός περί οὗ ταῦτα προείρηται φανερωθήσεται καί τό ὄνομα δήλως πᾶσι σημανθήσεται ».

594. Ιππολύτου, Περί Χριστού και Αντιχρίστου, L, Β.Ε.Π.Ε.Σ., σελ. 214.

595. Βλ. Ιππολύτου, Περί Χριστού και Αντιχρίστου, L, σελ. 214, « Πολλά γάρ εὑρίσκομεν ὀνόματα τούτῳ τῷ ἀριθμῷ ἰσόψηφα περιεχόμενα, οἷον ὡς φέρε εἰπεῖν τό…καί γάρ καί αὐτό τῇ αὐτῇ ψήφῳ ἐμπεριέχεται, καί ἕτερα πλείονα εὑρεθῆναι δυνάμενα ». Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία βλ. Οικουμενίου Ε.Α., VIII, σελ. 193 « Σημαίνει δέ γε οὗτος ὁ ἀριθμός καί ἄλλα μέν πολλά κύριά τε καί προσηγορικά ὀνόματα, σημαίνει δέ καί ταῦτα ».

596. Βλ. Ειρηναίου, Έλεγχος, V, 30, 3, σελ. 380, « πολλῶν ὀνομάτων εὑρεθῆναι δυναμένων ἐχόντων τόν προειρημένον ἀριθμόν, καί οὐδέν ἧττον μενεῖ αὕτη ἡ ζήτησις. Εἰ γάρ πολλά ἐστι τά εὑρισκόμενα ὀνόματα ἔχοντα τόν ἀριθμόν, ποῖον ἐξ αὐτῶν φορέσει ὁ ἐρχόμενος ζητηθήσεται ».

597. Βλ. Ιππολύτου, Περί Χριστού και Αντιχρίστου, L, σελ. 214, « ὡς φέρε εἰπεῖν τό Τειτάν ἐστιν ».

598. Βλ. Ειρηναίου, Έλεγχος, V, 30, 3, σελ. 381, « Ὅτι δε οὐ δι᾿ ἀπορίαν ὀνομάτων ἐχόντων τόν ἀριθμόν τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ λέγομεν ταῦτα, ἀλλά διά τόν ἀριθμόν τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ λέγομεν ταῦτα, ἀλλά διά τόν προς Θεόν φόβον καί τόν ζῆλον τῆς ἀληθείας, τό γε ΕΥΑΝΘΑΣ ὄνομα ἔχει τόν ζητούμενον ἀριθμόν … ». Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία αναφέρεται και τρίτος λόγος. Τα ονόματα αναφέρονται « γυμνασίας χάριν », δηλαδή σαν ένα είδος εξάσκησης για να γνωρίζουν οι χριστιανοί της εποχής του Αντιχρίστου τον τρόπο σύνδεσης του ονόματος του Αντιχρίστου με τον αριθμό του ονόματός του, για να μπορέσουν να καταλάβουν ποιός είναι, όταν έλθει. Βλ. Ανδρέα Καισαρείας, Ε.Α., ΛΗ, σελ. 340, « Ὡς ἐν γυμνασίας τε λόγῳ πολλά ἔστιν εὑρεῖν,  κατά  τόν  μακάριον  Ἱππόλυτον  καί  ἑτέρους,  ὀνόματα  τόν  ἀριθμόν  τοῦτον  περιέχοντα, προσηγορικά τέ καί κύρια ». Και Αρέθα Καισαρείας, Ε.Α., ΛΗ, σελ. 384, « Διόπερ γυμνασίας χάριν ἐπανελέσθαι οὐκ ἄκαιρον, τά τήν ψῆφον ἐπιφερόμενα ὀνόματα κύριά τε καί προσηγορικά ».

599. Ιππολύτου, Περί Χριστού και Αντιχρίστου, L, σελ. 214. Ο Οικουμένιος χρησιμοποιεί δύο φορές το σύνδεσμο « ίσως ». Βλ. Οικουμενίου, Ε.Α., VIII, σελ. 193, « Ἴσως γάρ οὕτως ἑαυτόν ὠνόμασεν ….Τούτοις γάρ ἴσως τοῖς ὀνόμασιν … ».

600. Νεοφύτου του εγκλείστου, Σαφήνεια, Υπόθεσις ζ΄, σελ. 232.

601. Ιππολύτου Περί Χριστού και Αντιχρίστου, L, σελ. 214, « Ἤ τό Εὐάνθας », και Ειρηναίου, Έλεγχος, V, 30,3 σελ. 381.

602. Νεοφύτου του εγκλείστου, Σαφήνεια, Υπόθεσις ζ΄, σελ. 232.

603. Βλ. Ανδρέα Καισαρείας, Ε.Α., ΛΗ΄, σελ. 340, « Λατεῖνος ὁμοίως διά διφθόγγου », και Αρέθα Καισαρείας, Ε.Α., ΛΗ΄, σελ. 384 και Νικήτα Παφλαγόνος, Προς τους εν τη Δύσει επισκόπους περί συντελείας, ο.π., σελ. 192.

604. Ανδρέα Καισαρείας, Ε.Α., ΛΗ΄, σελ. 340 και Αρέθα Καισαρείας, Ε.Α., ΛΗ΄, XIV, σελ.  384. Σ’ αυτό το σημείο δεν είναι άσκοπο να αναφέρουμε πως καταστρατήγηση της ορθογραφίας έχουμε και για λόγους ποιητικούς, όπως π.χ. στα ομηρικά έπη για την επίτευξη του σχηματισμού του δακτυλικού εξαμέτρου ή σε άλλα ποιητικά κείμενα για να ταιριάξει η ακροστιχίδα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της τελευταίας περίπτωσης είναι το « Ἴδον παῖδες Χαλδαίων » του Ακαθίστου Ύμνου.

605. Βλ. Ειρηναίου, Έλεγχος, V, 30,3 σελ. 381.

606. Βλ. Ιππολύτου « Περί Χριστού καί περί του Αντιχρίστου », L, σελ. 214 – 215, « Ἀλλ᾿ ἐπειδή προέφθημεν λέγοντες, ὅτι ἐθεραπεύθη ἡ πληγή τοῦ θηρίου τοῦ πρώτου καί ποιήσει λαλεῖν τήν εἰκόνα, τουτέστιν ἴσχυσε, φανερόν δέ πᾶσίν ἐστιν ὅτι οἱ κρατοῦντες ἔτι νῦν εἰσι Λατεῖνοι, εἰς ενός οὖν ἀνθρώπου ὄνομα μεταγόμενον γίνεται Λατεῖνος, ὥστε οὔτε προκηρύσσειν δεῖ, ὡς ὄντως τοῦτον ὄν, οὔτε πάλιν ἀγνοεῖν ὅτι μή ἄλλως δύναται λέγεσθαι, « ἔχοντας δέ τό μυστήριον τοῦ Θεοῦ ἐν καθαρᾷ καρδία », μετά φόβου φυλάσσειν πιστῶς τά ὑπό τῶν μακαρίων προφητῶν προειρημένα, ἵνα γινομένων αὐτῶν προειδότες μή σφαλλώμεθα. Τῶν γάρ καιρῶν ἐπιγινομένων καί αὐτός περί οὗ ταῦτα προείρηται φανερωθήσεται καί τό ὄνομα δήλως πᾶσι σημανθήσεται ».

607. Ειρηναίου, Έλεγχος, V, 30,3 σελ. 381.

608. Ειρηναίου Έλεγχος, V, 30,3 σελ. 383.

609. Βλ. Ειρηναίου, ο.π., Ιππολύτου, Ιππολύτου, Περί Χριστού και Αντιχρίστου, L, σελ. 214, « Πολλά γάρ εὑρίσκομεν ὁνόματα τούτω τῷ ἀριθμῷ ἰσόψηφα περιεχόμενα, οἷον ὡς φέρε εἰπεῖν τό Τειτάν ἐστιν, ἀρχαῖον καί ἔνδοξον ὄνομα », Βέδα, Ε.Α., P.L. 172 και Μarshall, σελ. 93-94, Νεοφύτου του εγκλείστου, Σαφήνεια, Υπόθεσις ζ΄, σελ. 232. Αναφέρεται, επίσης, στις δύο μεταγενέστερες διορθώσεις της ερμηνείας του Βικτωρίνου. Βλ. Βικτωρίνου και Ιερωνύμου, Ε.Α., CSEL, σελ. 124-125 και CCEL, σελ. 356-7.

610. Ειρηναίου, Έλεγχος, V, 30,3 σελ. 383.

611. Ειρηναίου, Έλεγχος, V, 30,3 σελ. 383, « καί γάρ τόν προειρημένον ἀριθμόν ἔχει ἐν ἑαυτώ ».

612. Ειρηναίου, Έλεγχος, V, 30,3 σελ. 383, « και γραμμάτων ἐστίν ἕξ, ἑκάστης συλλαβῆς ἐκ τριῶν γραμμάτων συνεστηκυίας ».

613. Βλ. Ειρηναίου, Έλεγχος, V, 30,3 σελ. 383, « και ἀρχαῖον ». Πρβλ. Ιππολύτου, Περί Χριστού και Αντιχρίστου, L, σελ. 214.

614. Βλ. Ειρηναίου , Έλεγχος, V, 30,3, σελ.383, « καί ἀποκεχωρισμένον. Οὔτε γάρ τῶν καθ’ ἡμᾶς βασιλέων τις ἐκλήθη Τιτάν, οὔτε τῶν δημοσία προσκυνουμένων εἰδώλων παρ᾿ Ἐλλησί τε καί βαρβάροις ἔχει το ὄνομα τοῦτο ».

615. Βλ. Ειρηναίου , Έλεγχος, V, 30,3, σελ. 383, « καί θεσπέσιον δοκεῖ παρά πολλοῖς εἶναι το ὄνομα, ὥστε και τον ἥλιον Τιτᾶνα καλεῖσθαι ὐπό τῶν νῦν κρατούντων ».

616. Βλ. Ειρηναίου , Έλεγχος, V, 30,3, σελ. 383, « καί φανέρωσίν τινα περιέχει τιμωρίας καί ἐκδίκησιν ἐπάγοντος, ὅτι ἐκεῖνος προσποιεῖται τούς κακουχουμένους ἐκδικῆσαι ».

617. Βλ. Ειρηναίου , Έλεγχος, V, 30,3, σελ. 383, « Ἄλλως τε και βασιλικόν, μᾶλλον δε καί τυραννικόν τό ὄνομα ».

618. Ειρηναίου, Έλεγχος, V, 30,3, σελ. 383-385.

619. Ψαλμοί 18,6-7. Βλ. και Βέδα, Ε.Α., ο.π..

620. Βλ. Οικουμενίου, Ε.Α., σελ. 193 « Εἰ γάρ ἀπό τῆς τείσεως ὁ Τειτάν - ἔστι δέ τό ῥῆμα « τείνω » καί ὁ μέλλων « τενῶ » -, εἰκότως δίφθογγον γραπτέον αὐτῷ », Ανδρέα Καισαρείας, Ε.Α., ΛΗ΄, σελ. 340 « Τειτάν, ἐκ τοῦ τείνω, καθ’ Ἰππόλυτον » Αρέθα ΛΗ΄, XIV, σελ. 384 « Τειτᾶν. Καί ἀπό τοῦ τενῶ μέλλοντος, ὡσπερ καί ἀπό τοῦ σπερῶ, σπόρος ». Και ο Άγιος Νεόφυτος ο έγκλειστος αναφέρει αυτό το όνομα, μαζί με τα άλλα αρχαία πιθανά ονόματα του Αντιχρίστου « Ευανθάς », « Λατείνος », και « Βενέδικτος ». Βλ. και Hesychius Lexicogr., Lexicon. ( Π-Ω ), ed. M. Schmidt, Hesychii Alexandrini Lexicon, Amsterdam:1965 « ταυ.971. Τιτάν: Παιδεραστής. [ Καί τό τοῦ ἀντιχρίστου ὄνομα ] », και Νικήτα Παφλαγόνος, Προς τους εν τη Δύσει επισκόπους περί συντελείας, ο.π., σελ. 192.

621. Βλέπε Ειρηναίου, Έλεγχος, V, 30,3 σελ. 383, « Ἀλλά μην και το ΤΕΙΤΑΝ, τῆς πρώτης συλλαβῆς διά δύο φωνηέντων τοῦ τε ἔ ψιλού και τοῦ ἰώτα γραφομένης ».

622. Βλ. Recensio S, CSEL 49, σελ. 125 και 127.

623. Βέδα, Ε.Α., ο.π.. Το σχετικό απόσπασμα απ’ την ερμηνεία του Πριμασίου βλ. στο Weinrich William ( ed. ), Revelation, Ancient Christian Commentary on scripture, New Testament, XII, Intervarsity Press, 2005, σελ. 212.

624. Βλ. Βέδα, Ε.Α., P.L. 93, 172 και Marshal, σελ. 94. Βλ. και Weinrich William, ο.π., σελ. 212. Αναφέρεται, επίσης, και από άλλους δυτικούς ερμηνευτές. Βλ. σχετικά Αμοιρίδου Ευαγγελίας, ο.π., σελ. 88.

625. Βέδα, Ε.Α., ο.π.. Βλ. και Weinrich William, ο.π., σελ. 212.

626. Βλ. Περί Συντελείας, XXVIII, σελ. 287, Δαμασκηνού, Θησαυρός, ο.π., σελ. 354.

627. Βλ. Νεοφύτου του εγκλείστου, Σαφήνεια, Υπόθεσις ζ΄, σελ. 232.

628. Βλ. Οικουμενίου, Ε.Α., VIII 193, Ανδρέα Καισαρείας, Ε.Α., ΛΗ΄, σελ. 340, Αρέθα Καισαρείας, Ε.Α., ΛΗ΄, σελ. 340, Νικήτα Παφλαγόνος, Προς τους εν τη Δύσει επισκόπους περί συντελείας, ο.π., σελ. 192.

629. Βλ. Ανδρέα Καισαρείας, Ε.Α., ΛΗ΄, σελ. 340 « Βενέδικτος. Ὅπερ ἐρμηνεύεται εὐλογημένος ἤ εὐλογητός » και Αρέθα, ΛΗ΄, σελ. 384 « Βενέδικτος ὅ μᾶλλον ἐκείνων ἐπιτευκτικώτερον, τό εὐλογημένος ἀπό τῆς τῶν Ἰταλῶν γλώσσης ἀναπτυσσόμενον ἐμφαίνων ».

630. Βλ. Ανδρέα Καισαρείας, Ε.Α., σελ. 340 « κατά μίμησιν τυχόν τοῦ ἀληθῶς εὐλογημένου Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν ». Και Αρέθα, Ε.Α., ΛΗ΄, σελ. 384 « καί διά τοῦτο ἐπίδρομον τῷ ἀποστάτῇ ἐσόμενον ἄτε καί τῷ ἀληθινῷ ἐναρμοσθέντος Χριστῷ ».

631. Βλ. Αρέθα Καισαρείας, , Ε.Α., ΛΗ΄, σελ. 384 « Βενέδικτος ὅ μάλλον ἐκείνων ἐπιτευκτικώτερον ».

632. Ιερωνύμου, Recensio, CSEL, σελ. 123 και Recencio S, σελ. 127 και CCEL, σελ. 356.

633. Φιλ 3.19. Βλέπε και Οικουμενίου, Ε.Α., VIII, σελ. 193, « Τούτοις γάρ ἴσως τοῖς ὀνόμασιν ἐπικληθείη ἐκ τῶν ἐναντιουμένων αὐτῷ. Ὁ δέ οὐ μόνον οὐκ ἐντραπήσεται ταῦτα καλούμενος, ἀλλά καί ἐπευφρανθήσεται ταῖς τοιαύταις προσηγορίαις, ὡς μή αἰσχύνεσθαι καί ἑαυτόν οὕτω καλεῖν. τάς τοιαύτας μοχθηράς καί θεοστυγεῖς προαιρέσεις ἐπιρραπίζων, ὁ σοφός ἀπόστολός φησιν: « ὧν ἡ δόξα ἐν τῇ αἰσχύνη αὐτῶν ἐστι. Πολλῶν τοίνυν εὑρεθέντων ὀνομάτων, ἐξουσία τῷ βουλομένῳ τό ἁρμοδιώτερον ἐπιθεῖναι τῷ καταράτῳ », Ανδρέα Καισαρείας, Ε.Α., ΛΗ΄, σελ. 340, « Τήν οἰκείαν δόξαν ἐν τῇ αἰσχύνη τιθέμενος », και Αρέθα Καισαρείας, Ε.Α., ΛΗ΄, σελ.384.

634. Βλ. Ιερωνύμου, Recensio, CSEL, σελ. 123 και Recencio S, σελ. 127 και CCEL, σελ. 356.

635. Βλ. Βικτωρίνου και Ιερωνύμου, Ε.A. CSEL, σελ. 124-125 και CCEL, σελ. 356. Βλ. σχετικά και Αμοιρίδου Ευαγγελίας, ο.π., σελ. 98.

636. Βλ. και Bruce, F.F., o.π., σελ. 357-358, « and most curious of all, recension Φ gives us a word DICLVX, supposed to be the Latin for TEITAN. DICLVX is, of course, DCLXVI ( 666 ) with the order of the letters changed. But why

should it refer to Antichrist? “ Because he changes himself into an angel of light, audens se DICere Lvcem ” ( From LVX )! An excellent example of ancient classical etymology! ».

637. Βλ. Οικουμενίου, E.A., VIII, σελ. 193, Ανδρέα Καισαρείας, Ε.Α., ΛΗ΄, σελ. 340, Αρέθα Καισαρείας, Ε.Α., ΛΗ΄, σελ. 384.

638. Βλ. Henricus Stephanus, Θησαυρός της Ελληνικής Γλώσσης, Παρίσι, 1842-1846, τ. 9ος, σελ. 212.

639. Βλ. Νικήτα Παφλαγόνος, Προς τους εν τη Δύσει επισκόπους περί συντελείας, ο.π., σελ. 192.

640. Βλ. Οικουμενίου, Ε.Α., VIII, σελ. 193 « Προσηγορικά δέ « ὁ νικητής - ἴσως γάρ οὕτως ἑαυτόν ὠνόμασεν, ἐξ οὖ τά τρία κέρατα ἤτοι τούς βασιλεῖς καταπολεμήσας ἐκριζώσει. Ὅρα τί φησιν ὁ Δανιήλ περί τούτων ἐν τῇ ὀγδόη αὐτοῦ ὀπτασίᾳ. « Προσενόουν », φησίν, « τοῖς κέρασιν αὐτοῦ », τουτέστι τοῦ τετάρτου θηρίου, « καί ἰδού κέρας ἕτερον μικρόν ἀνέβαινεν ἐν μέσῳ αὐτῶν, καί τρία κέρατα τῶν ἔμπροσθεν αὐτοῦ ἐξερριζώθη ἀπό προσώπου αὐτοῦ, καί ἰδού ὀφθαλμοί ἀνθρώπου ἐν τῷ κέρατι τούτῳ καί στόμα λαλοῦν μεγάλα – ». Και Αρέθα Καισαρείας, ΛΗ, ΧΙΙΙ, σελ. 384: « Προσηγορικά δέ, ὁ νικητής. Ἴσως γάρ οὕτως ἑαυτόν ὀνομάσει ».

641. Βλ. Οικουμενίου, Ε.Α., VIII, σελ. 193 « εἴτα ἐπίσαλος ».

642. Βλ. Οικουμενίου, Ε.Α., VIII, σελ. 193, Ανδρέα Καισαρείας, Ε.Α., ΛΗ΄, σελ. 340, Αρέθα Καισαρείας, ΛΗ΄, σελ. 384.

643. Βλ. Οικουμενίου, Ε.Α., VIII, σελ. 193, Ανδρέα Καισαρείας, Ε.Α., ΛΗ΄, σελ. 340 Αρέθα Καισαρείας, Ε.Α., ΛΗ΄, σελ. 384.

644. Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε πως με τον χαρακτηρισμό αυτό επιχειρείται μια αναδρομή στην αυγή της ιστορίας της ανθρωπότητας, όταν ο διάβολος από φθόνο προκάλεσε την πτώση των πρωτοπλάστων. Έτσι, τονίζεται η στενή σύνδεση και σχέση μεταξύ του Σατανά και του Αντιχρίστου . Αυτός που ταλαιπωρεί την ανθρωπότητα στο τέλος της ιστορίας, είναι αυτός ο ίδιος που την καταδιώκει ήδη απ’ την εποχή της δημιουργίας της. Ωστόσο, είναι πιθανό το « πάλαι » να μην αναφέρεται στην αρχή της ιστορίας αλλά στην αρχή της εμφάνισης του Αντιχρίστου, στο τέλος της ιστορίας.

645. Βλέπε Οικουμενίου, Ε.Α., VIII, σελ. 193, Ανδρέα Καισαρείας, Ε.Α., ΛΗ΄, σελ. 340, Αρέθα Καισαρείας, ΛΗ΄, σελ. 384. Κατά την γνώμη μας με τη λέξη « αμνός » τονίζεται το υποκριτικό στοιχείο της προσωπικότητας του Αντιχρίστου και η προσπάθειά του να παρουσιαστεί ως ο δίκαιος αμνός, Ιησούς Χριστός. Ταυτόχρονα με τη λέξη άδικος υπογραμμίζεται η σαφής αντίθεση του Αντιχρίστου προς αυτόν που θα υποκρίνεται πως είναι, προς τον όντως δίκαιο αμνό, Ιησού Χριστό. Τέλος, θα μπορούσαμε να πούμε πως ο χαρακτηρισμός αυτός παραπέμπει στο θηρίο της Αποκάλυψης που είχε « κέρατα όμοια αρνίω αλλά ελάλει ως δράκων ».