ΤΑΜΙΩΛΑΚΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ - Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟ (16)

Συνέχεια από Τετάρτη, 26 Αυγούστου 2020

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΟΡΟΥ

« ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΣ »,

ΑΙΤΙΕΣ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ.

ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 
Ο ΧΡΟΝΟΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ

10) Η επιθυμία για τήν έλευση τού Κυρίου

Στον προτελευταίο στίχο τής Αποκάλυψης ο Ιωάννης λέγει « Αμήν, Έρχου Κύριε Ιησού »521. Ερμηνεύοντας αυτόν τον στίχο ο Άγιος Βέδας λέγει πως έχουμε προσταχθεί να ζητούμε την Δευτέρα Παρουσία καί να ευχόμαστε να έρθει522. Και πράγματι. Όχι μόνο στην Αποκάλυψη αλλά και στην Κυριακή προσευχή με το « Ελθέτω η βασιλεία σου » προσευχόμαστε και για την έλευση της Δευτέρας Παρουσίας του Κυρίου523. Αυτή η προτροπή να προσευχόμαστε για την έλευση της βασιλείας τού Χριστού είναι, βέβαια, ταυτόχρονα, όπως επισημαίνει ο Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας, και προτροπή για να κάνουμε έργα δικαιοσύνης, αφού κανείς δεν θα προσευχόταν να έλθει η Κρίση, αν δεν ήταν έτοιμος γι’ αυτήν524. Πάντως είναι, γενικά, γνωστό πως η ευχή να επιστρέψει ο Κύριος κατά την Β΄ Παρουσία Του είναι συνεχής στην Εκκλησία ήδη απ’ τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους. Χαρακτηριστική είναι η φράση που αναφέρεται στην Διδαχή των δώδεκα Αποστόλων: « Ἐλθέτω χάρις καί παρελθέτω ὁ κόσμος οὗτος » 525.

Απ’ την άλλη βλέπουμε πως οι Πατέρες της Εκκλησίας σε ορισμένα κείμενα αναφέρονται στην εποχή των εσχάτων και την έλευση του Αντιχρίστου με αποτροπιασμό. Κατά τον Ιππόλυτο θα πρέπει να προσευχόμαστε να μη ζούμε σε εκείνους τους καιρούς, μήπως και ατονήσουμε λόγω τής μεγάλης θλίψεως και στερηθούμε την αιώνια ζωή526. Ενώ θεωρεί την ανυπομονησία για την ταχεία έλευση της Β΄ παρουσίας και της κρίσης σαν

εκζήτηση του κινδύνου, σαν κάτι το αρνητικό527.

Οι Άγιοι Γρηγόριος Παλαμάς και Εφραίμ επαναλαμβάνουν την προτροπή του Χριστού: « Ἀγρυπνεῖτε οὖν ἐν παντί καιρῷ δεόμενοι, ἵνα καταξιωθῆτε ἐκφυγεῖν πάντα τά μέλλοντα γίνεσθαι, καί σταθῆναι ἔμπροσθεν τοῦ Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου »528. Κατά τον Άγιο Εφραίμ πρέπει να δεόμαστε με δάκρυα και προσευχές, πέφτοντας γονατιστοί μπροστά στο Θεό νύχτα και ημέρα, για να σωθούμε από την θλίψη τού Αντιχρίστου πού έρχεται. Αν είναι δυνατόν να μην δούμε το « θηρίον » ούτε να ακούσουμε τα φοβερά πράγματα που θα γίνουν529. Και σε άλλο σημείο ο Άγιος Εφραίμ λέγει πως αισθάνθηκε το φυσιολογικό συναίσθημα του φόβου απέναντι στην τρομερή απειλή του Αντιχρίστου: « Ἐγώ δέ ἐφοβήθην καί ἐξ αὐτῆς τῆς μνήμης τοῦ δράκοντος »530, γράφει χαρακτηριστικά. Ο Άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων κήρυττε: « Καί λεγέσθω μέν ταῦτα, μή γένοιτο δέ ἵνα ἐφ’ ἡμῶν πληρωθῇ »531.

Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία συναντώνται οι ίδιες θέσεις. Ο Ανδρέας Καισαρείας λέγει πως οι Χριστιανοί έχοντας διδαχθεί απ’ τον Σωτήρα Χριστό να ευχόμαστε να μην εισέλθουμε σε πειρασμό – « καί μή εἰσενέγκης ἡμᾶς εἰς πειρασμόν »532

-  θα  πρέπει,  έχοντας  επίγνωση    τής  ασθενείας  μας,  να  κάνουμε  εκτενή  προσευχή να σωθούμε  απ’  την  πείρα  των  δεινών  που  έχουν  προφητευθεί καί ούτε  τήν  έλευση  του

Αντιχρίστου να  δούμε, ούτε την  κίνηση των  φιλοπόλεμων  εθνών, ούτε τον  θανατηφόρο κίνδυνο που επιχειρεί με τη βία να μας απομακρύνει απ’ την σωτήρια πίστη. Αλλά φυλάττοντας, όσο είναι δυνατόν καθαρή τη μαρτυρία της συνειδήσεως και δείχνοντας διάπυρη αγάπη προς το Χριστό με αγαθά έργα να ελπίζουμε στην απόλαυση των αιωνίων αγαθών533.

Στην σύγχρονη βιβλιογραφία ενδιαφέρον παρουσιάζει το σχόλιο του Umberto Eco για την ελπίδα και τον φόβο που, ταυτόχρονα, γεννά η ανάγνωση της Αποκάλυψης. Κατά τον Eco, οι Χριστιανοί « … συγκλονίζονται από μιαν ελπίδα κι έναν τρόμο: Ελπίδα, επειδή η Αποκάλυψη υπόσχεται μια τελική σωτηρία. Και τρόμο, επειδή ο δρόμος που οδηγεί στην οριστική κατάληξη της Ιστορίας είναι γεμάτος απερίγραπτες φρικαλεότητες ( ο Ιωάννης δε διστάζει να τις περιγράψει όλες, χωρίς έλεος )… πριν την τελική λύση ένα τραγικό πρόβλημα… Έτσι, απ’ τους πρώτους Χριστιανικούς αιώνες, η Αποκάλυψη γεννάει άγχος κι ελπίδα. Άγχος επειδή τα χρονικά περιθώρια είναι στενά κι ελπίδα επειδή μας έχει δοθεί η υπόσχεση της σωτηρίας. Κατά παράδοξο τρόπο το όραμα της Πάτμου είναι το βιβλίο τής σιγουριάς και ταυτόχρονα της αβεβαιότητας. Η ιστορία έχει τελικό σκοπό το θρίαμβο των δικαίων. Ο δρόμος που καταλήγει σ’ αυτό το σκοπό είναι γεμάτος τρομακτικά και καταστροφικά γεγονότα » 534.

Σημειώσεις

521. Αποκάλυψη, 22,20. Κάποιες ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις πάνω σ’ αυτήν την ευχή και γενικότερα στο ζήτημα της προσμονής των εσχάτων κάνει ο Φώτης Κόντογλου στο κείμενο « Έρχου Κύριε Ιησού », Κόντογλου Φωτίου, Ανθη

μυστικά, Εκδόσεις Παπαδημητρίου, Αθήνα 2001, σελ. 141-45.

522. Βλ. Βέδα, Ε.Α., Marshall, σελ. 171 και P.L. 93, 206.

523. Βλ. Κυρίλλου Αλεξανδρείας, Ιεροσολύμων, P.G. 72, 689-692, « Ἥξει γάρ, ἥξει, καί καταβήσεται κριτής, καί οὐκ ἐν ὑφέσει τότε τῇ καθ’ ἡμᾶς, ἀλλ’ ἐν δόξῃ θεοπρεπῇ, δορυφορούντων ἀγγέλων ἵνα κρίνῃ τόν κόσμον… Οὐκοῦν αἰτοῦσιν οἱ ἅγιοι τόν τῆς τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν ὁλοτελοῦς βασιλεῖας ἐπιστῆναι καιρόν, ἅτε δέ πεπονηκότων ἅ δεῖ, καί τῶν ἤδη προειργασμένων αὐτοῖς ζητοῦντες τάς ἁμοιβάς. Τεθαρρήκασι γάρ ὅτι λαμπροί παραστήσονται τῷ κριτῇ », Βέδα, Ε.Α., Marshall, σελ. 171 και P.L. 93, 206, Συμεών Θεσσαλονίκης, P.G. 155, 580, « Καί “ ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου “, ἡ τελευταία ἡμέρα, ὅτι πάντων βασιλεύσεις, καί τῶν ἐχθρῶν, καί ἡ βασιλεῖα σου ἔσται αἰώνιος ».

524. Βλ. Κυρίλλου Αλεξανδρείας, Εις το κατά Λουκάν, P.G. 72, 689, « Ἐκέλευσε γάρ διά προσευχῆς αἰτεῖν  αὐτόν ἐκεῖνον τόν ὄντως φρικτόν ἐπιστῆναι καιρόν, ἵνα εἰδεῖεν ὅτι διαβιοῦν αὐτούς ἀναγκαῖον, οὐ ῥαθύμως ἤ παρειμένως, αγιοπρεπῶς δέ μᾶλλον, καί κατά γε τό αὐτῷ δοκοῦν ἵνα στεφάνων αὐτοῖς εὑρεθῇ πρόξενος ὁ καιρός, καί μή πυρός καί δίκης. Τοῖς γάρ ἀνόμοις καί βεβήλοις πρέποι ἄν κατ’ ουδένα τρόπον τό λέγειν ἐν προσευχαῖς “ Ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου ” ». Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία παρόμοια άποψη εκφράζει και ο Οικουμένιος. Βλ. Οικουμενίου, Ε.Α., ΧΙΙ, σελ. 287-8, « Καί τό Πνεῦμα, φησί, τουτέστι τό προφητικόν, καί ἡ νύμφη, ἡ καθόλου καί ἐν παντί τόπω ἐκκλησία, λέγουσιν : Ἔρχου. Τήν γάρ τοῦ Κυρίου δευτέραν παρουσίαν ζητεῖν προστετάγμεθα, ἀλλά καί ἐν εὐχῆ τίθεσθαι. Ὁ γάρ τοι λέγων Ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου, προς τόν Θεόν τήν Χριστοῦ βασιλείαν ἐξαιτεῖ, ἥτις καί τοῦ Πατρός καί τοῦ Πνεύματος ἐστι βασιλεία. Καί ὁ ἀκούων, φησίν, εἰπάτω, Ἔρχου. Καί πᾶς, φησίν, ἀκούων τῶν παρόντων λόγων, καί σύ δέ, Ἰωάννη, εὐκτήν ποιοῦ τήν βασιλείαν τῆς Χριστοῦ παρουσίας. Τοῦτο δέ λέγει, προτρέπων ἅπαντας εἰσ τά τῆς δικαιοσύνης ἔργα κάι ἐπιτηδεύματα. Οὐ γάρ ἄν τις, δικαιοσύνην ἑαυτῷ μή συνεπιστάμενος, εὐκτήν ποιήσοιτο τήν Χριστοῦ παρουσίαν, ἐν ἧ λόγους τῶν αὐτῶ βεβιωμένων ἀπαιτηθήσεται ».

525. Διδαχή των 12 Αποστόλων, Χ, Β.Ε.Π.Ε.Σ. 2, σελ. 218. Πρβλ. και την αναφορά « Μαράν Αθά » στο Α΄ Κορ. 16,22 και στα διάφορα λειτουργικά κείμενα.

526. Ιππολύτου, Εις τον Δανιήλ Δ΄, V, σελ. 77, « δεῖ … μακροθυμεῖν καί δέεσθαι, ἴνα μή εἰς τοιούτους  χρόνους ἐμπέσωμεν » », καί XII, σελ. 81 « Ἀλλά γοῦν εὔχεσθαι δεῖ μηδέ εὑρεθῆναι ἐν τοῖς τοιούτοις καιροῖς, ἐν οἷς ταῦτα συμβήσεται, μήποτε ἀτονήσας τις ἀπό τῆς θλίψεως τῆς μεγάλης τῆς ἐπερχομένης τῷ κόσμω ἐκπέση τῆς αἰωνίου ζωῆς ».

527. Βλ. Ιππολύτου, Εις τόν Δανιήλ Δ΄, ΧΧΙ, σελ. 87, « Ἀλλά πάντως ζητεῖς περίεργος ὤν πόσα ἔτη περιλείπεται τῷ θηρίω, ἵνα μεταρθῆ, μή νοῶν, ὅτι ταῦτα ζητῶν ἑαυτῶ τόν κίνδυνον ἐπιζητεῖς καί τάχιον τήν κρίσιν ἰδεῖν ἐπιθυμεῖς. Ουαί, γάρ, φησίν, οἱ ἐπιθυμοῦντες τήν ἡμέραν Κυρίου… ( Αμώς 5,18- 20 ).

528. Λκ. 21,36. Βλ. και Γρηγορίου του Παλαμά, Ομιλία Δ΄ εις το ευαγγέλιον της δευτέρας του Χριστού παρουσίας καινπερί ευσπλαχνίας και ευποιίας » , ο.π.., σελ. 112, « Διό καί τοῖς οἰκείοις παραγγέλει, λέγων … », και Εφραίμ, Λόγος εις την Παρουσίαν του Κυρίου, σελ. 115, « παραινῶν ἡμῖν καί λέγων : Προσεύχεσθε ἵνα μή γένηται ἡ φυγῆ ἡμῶν χειμῶνος μηδέ σαββάτω. Και πάλιν. Αγρυπνεῖτε πάντοτε, δεόμενοι συνεχῶς, ἵνα γένησθε ἄξιοι ἐκφυγεῖν τῆς θλίψεως καί σταθῆναι ἔμπροσθεν τοῦ Θεοῦ. ὁ γάρ καιρός ἐγγύς. Καί ἐν ταύτη τῇ κακία στήκομεν πάντες καί οὐ πιστεύομεν ».

529. Βλ. Εφραίμ, Λόγος εις την Παρουσίαν του Κυρίου, σελ. 115-6, « Δεηθῶμεν συνεχῶς ἐν δάκρυσι καί προσευχαῖς, νυκτός καί ἡμέρας προσπίπτοντες τῷ Θεῶ, ἵνα σωθῶμεν οἱ ἁμαρτωλοί. Εἴ τις ἔχει δάκρυα καί κατάνυξιν, δεηθήτω τοῦ Κυρίου, ἵνα ρυσθῶμεν ἐκ θλίψεως τῆς μελλούσης ἔρχεσθαι ἐπί τῆς γῆς. ἵνα μήτε ἴδη παντελῶς μήτε αὐτό τό θηρίον, μήτε πάλιν ἀκούση τά φόβητρα αὐτοῦ » καί σελ. 122, « Διά τοῦτο ἔφη ἡμῖν ὁ Κύριος. Γρηγορεῖτε, δεόμενοι ἀδιαλείπτως ἐκφυγεῖν ἐκ θλίψεως ».

530. Εφραίμ, Λόγος εις την Παρουσίαν του Κυρίου, σελ. 114.

531. Κυρίλλου Ιεροσολύμων, Κατήχησις ΙΕ΄, ΙΗ΄, P.G. 33, 896 και Ε.Π.Ε. 2, σελ. 146. Οι οπαδοί της θεωρίας του δόγματος της Αρπαγής επιδεικνύουν έναν διακαή πόθο και μια εμφανή ανυπομονησία για την έλευση του Αντιχρίστου και του τέλους του κόσμου, που για εμας τους Ορθοδόξους είναι αδικαιολόγητη, ενώ στους άπιστους και άθεους φαίνεται από γραφική και περίεργη έως ενοχλητική και εκνευριστική. Αυτή η ανυπομονησία οφείλεται στο παράδοξο και εσφαλμένο δόγμα τους, σύμφωνα με το οποίο, μόλις έλθει ο Αντίχριστος, αυτοί θα αρπαγούν στον Ουρανό ( Rapture-Αρπαγή ) για να συμβασιλεύσουν με τον Χριστό, αφήνοντας τους άλλους να αντιμετωπίσουν τον Αντίχριστο και τα επερχόμενα δεινά. Αυτοί θα φύγουν και οι υπόλοιποι θα υποστούν τη Μεγάλη Δοκιμασία ( Great Tribulation ). Είναι φυσικό, λοιπόν, να χαίρονται.

532. Μθ. 6,13.

533. Βλ. Ανδρέα, Ε.Α., ΞΓ, 417, « Ἡμεῖς δέ, παρά τοῦ Σωτὴρος Χριστοῦ διδαχθέντες εὔχεσθαι μή εἰσελθεῖν εἰς πειρασμόν, τήν οἰκείαν ἀσθένειαν ἐπιγινώσκοντες, τῆς τῶν προφητευθέντων πείρας ρυσθῆναι, καί μήτε τήν τοῦ Ἀντιχρίστου θεάσασθαι ἔλευσιν, μήτε τῶν προλεχθέντων ἐθνῶν τήν κίνησιν, μήτε κίνδυνον θανατηφόρον, τῆς σωτηρίου πίστεως ἀποστῆναι βιαζόμενον. Ἀλλά τό μαρτύριον τῆς συνειδήσεως κατά τό δυνατόν φυλάττοντες ἄτρωτον, καί τῆς προς τόν ἀγοράσαντα ἡμᾶς τῷ τιμίω αὐτοῦ αἴματι Χριστόν ἀγάπης, τό διάπυρον δι’ ἀγαθῶν ἔργων ἐπιδεικνύμενοι, τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν ἐλπίσωμεν τήν ἀπόλαυσιν, τοῖς πλουσίοις τοῦ Θεοῦ οἰκτιρμοῖς προς τοῦτο νευρούμενοι ».

534. Eco Umberto, H Aποκάλυψη του Ιωάννου, Παλίμψηστο στον Beato της Liebana, Εκδόσεις Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη, 1995, σελ. λδ΄. Τελικά, είναι ο χρονικός συνδυασμός των δύο αυτών γεγονότων ( έλευσης του Χριστού και Β΄ Παρουσίας του Κυρίου ) που μπερδεύει τα πράγματα. Όλοι – τουλάχιστον οι δίκαιοι – θέλουν να έλθει ο Χριστός και να εγκαταστήσει την βασιλεία του. Αντίθετα, κανείς – δίκαιος πάλι – δεν θέλει να έλθει ο Αντίχριστος. Όμως, ο πρώτος δεν θα έρθει, αν δεν προηγηθεί ο δεύτερος. Για να έλθει ο Χριστός, πρέπει, πρώτα, να έλθει ο Αντίχριστος. Και είναι ευκταία η έλευση του Χριστού, απευκταία, όμως, η έλευση του Αντίχριστου• και ας γειτνιάζουν χρονικά• και ας προϋποθέτει η πρώτη την δεύτερη. Πάντως, σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει η σκέψη της έλευσης του Αντιχρίστου να δημιουργεί αισθήματα φόβου στον Χριστιανό. Άλλωστε, η βασιλεία του θα είναι εξαιρετικά βραχύχρονη, μια μικρή παρένθεση. Η δύναμη του Χριστού είναι αφάνταστα μεγαλύτερη. Και, σε τελική ανάλυση, η έλευση του Αντιχρίστου δεν θα βλάψει αλλά μάλλον θα ωφελήσει τους δίκαιους, αφού κατά τον ιερό Χρυσόστομο « ὁ μέν γάρ γενναίως ἤδη πεπηγώς κἄν μυρία τά κύματα κἄν μυρίοι οἱ χειμῶνες ἐπιῶσιν, οὐ μόνον οὐδέν παραβλάπτεται, ἀλλά καί ἰσχυρότερος γίνεται » ( Βλ. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Ομιλία προς σκανδαλισθέντας, ΙΒ΄, P.G. 52, 509 και Ε.Π.Ε. 33, σελ. 572-4 ). Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία βλ. Οικουμενίου, Ε.Α., σελ. 179-80, « τοῖς μέν νήφουσι καί τήν ἐλπίδα ἔχουσιν ἐπί τῷ Θεῷ ού μόνον πρός βλάβης οὐ γεγένηται, ἀλλά καί πρός ὠφελείας, διαγυμνάζων αὐτούς ὥσπερ παιδοτρίβης καί τοῖς πειρασμοῖς δοκιμωτέρους ἐργαζόμενος καί στομῶν ἴσα σιδήρω », και Αρέθα Καισαρείας, Ε.Α., ΧΙΙ, σελ. 364.