Analogia Entis (Η αναλογία του όντος) (14)

Συνέχεια από Πέμπτη, 2 Ιουνίου 2016

Analogia Entis (Η αναλογία τού Οντος)

Του Erich Przywara.

4. Τό δεύτερο εσωτερικό θέμα: η σχέση ανάμεσα στίς θεολογικές "σχολές" καί η μοναδική θετική θεολογία τής κυρίαρχης εκκλησίας.

Ο τρόπος με τον οποίο από τις τρεις θεματικές κατευθύνσεις της θεολογίας, αναδύεται για την ώρα με έναν υπονοούμενο τρόπο, η θεμελιώδης τυπική κατεύθυνση διευκρινίζει -κατά δεύτερο λόγο- την θεολογική σημασία της εξελίξεως  που γνώρισε από την IV σύνοδο του Λατεράνο μέχρι σήμερα. Το θέμα αφορά την τυπική θέση την οποία καταλαμβάνει η απολυτότης του θεού στη γη, της ενσαρκώσεως. Η σύνοδος εξέδωσε μία απόφαση αντίθετη στην απολυτοποίηση του πνεύματος η οποία συμβαίνει στον Ιωακειμισμό. Η πρώτη Βατικανή σύνοδος απεφάνθη για το αλάθητο του πάπα. Αυτή η αρχή και αυτό το τέλος καθορίζουν το θέμα μας: πρόκειται να συλλάβουμε την ακριβέστατη σημασία τής εκκλησιολογικής διαστάσεως. Ήδη βεβαίως η σύνοδος του Λατεράνου ρίχνει τις βάσεις τού θέματος, στο μέτρο κατά το οποίο η τελευταία σημασία τής διατυπώσεως τής αναλογίας είναι, όπως δείξαμε στην αρχή, η "εκκλησιαστική διακριτικότητα": μέσα σε κάθε "όσο κι αν είναι μεγάλη" ενότητα τής θεολογικής σοφίας με την θεία σοφία βρίσκεται η απόσταση "κάθε φορά μεγαλύτερη" η οποία καθορίζεται από την κυριαρχία, στην κυρίαρχη Εκκλησία, "ενός κάτι υπέρτατου, ακατανόητου και άρρητου". Παρ' όλα αυτά ακριβώς αυτή η πιο συγκεκριμένη ερμηνεία της "αναλογίας" θα γίνει από τώρα και ύστερα, μέχρι την πρώτη σύνοδο του Βατικανού και μέχρι της επόμενη καταδίκη της τού μοντερνισμού, ένα θέμα συζητημένο με κάθε τρόπο.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ξεκαθαρίζουν οι αντίθετες θέσεις οι οποίες ενυπάρχουν στην "απαίτηση απολυτότητος και αποκλειστικότητος" των τριών θεματικών κατευθύνσεων τής θεολογίας. Στην αυθεντία τής κυρίαρχης Εκκλησίας αντιπαρατίθεται κατ' αρχάς η αρχή της αυθεντίας της Ελληνικής απολυτοποιημένης θεολογίας, εκείνη της "θείας παραδόσεως",όπως συνέβη στις προσπάθειες ενώσεως με την Ελληνοορθόδοξη Εκκλησία στους αιώνες οι οποίοι προηγήθηκαν της μεταρρυθμίσεως και επανέρχεται στην διείσδυση στην οποία πρωταγωνιστεί σήμερα η Ελληνο-ορθόδοξη σκέψη. Αυτή η "θεία παράδοση" συνεπιφέρει μια "ταυτότητα" ανάμεσα στην θεία αμετάβλητη σοφία και στις μορφές τής ανθρώπινης έκφρασης(;;;), μια ταυτότητα η οποία συμβολίζεται πολύ καλά από την εικόνα με την αιώνια στατικότητά της στον χρόνο. Στην πρόοδο όμως η οποία οδήγησε στον καθορισμό τού αλάθητου τού πάπα, αντιθέτως, η εκκλησιαστική αυθεντία διακρίνεται για τον χαρακτήρα "κάθε φορά μεγαλύτερο" της αποστασιοποιημένης κυριαρχίας με την οποία λαμβάνεται κάθε ιδιαίτερη απόφαση στο "τώρα" της ζωντανής Ιστορίας. Δεν υπάρχει μια θεία υπερχρονική παράδοση η οποία αντιτίθεται καθαυτή, σαν μια ανώτερη αναφορά, στην Εκκλησία, αλλά η ίδια η Εκκλησία, ζωντανή και κυρίαρχη στις αποφάσεις της είναι η "εν ενεργεία παράδοση", σε συνέπεια με το γεγονός ότι δεν υπάρχουν αναφορές, σαν την Ιδέα, την αρχή ή την καθαυτή σοφία, αντιτιθέμενες στον θεό, ζωντανό και κυρίαρχο, αλλά τα πάντα έρχονται εξ Αυτού κατ' ουσίαν, από την μοναδική κυριότητα. [ Raymond Aron, στο βιβλίο του “Μαθήματα πάνω στην Ιστορία”, κεφ.6: «History is the story of the dead told by the living». Ιστορία είναι η αφήγηση περί των Νεκρών ειπωμένη από τους ζωντανούς.] Ο "τόπος" τον οποίο καταλαμβάνει η θεία κυριότης στην τάξη τής ενσαρκώσεως δεν συνίσταται σε μία θεολογία ή σε μια αιώνια λειτουργία, αλλά αποκλειστικώς στο αλάθητο υπούργημα το οποίο δίδεται πάντοτε στο "τώρα" της Ιστορίας, τής αποφάσεώς του, κάτι το οποίο δεν μπορεί να εξαρτηθεί -στην απόφασή του- ούτε από το αιώνιο περιεχόμενο μιας παραδόσεως, ούτε από τις προηγούμενες αποφάσεις της διότι δίδεται πάντοτε μόνον στο "τώρα" τής συγχρόνου αποφάσεως. Μόνον μ' αυτόν τον τρόπο έχουμε πραγματικά μια λογική σχέση αντιπροσώπευσης: η θέληση τού πατρός στον Υιό απεσταλμένο στην αποστολή της Εκκλησίας (Ιωαν. 20, 21), "καθώς απέσταλκέ με ο πατήρ, καγώ πέμπω υμάς".

Ενάντια όμως στην αυθεντία η οποία στηρίζεται στην απόφαση υψώνεται και η αρχή της αυθεντίας της απολυτοποιημένης αυγουστινιανής θεολογίας: το "πνεύμα" του "όλου Χριστού". Σε σχέση με την "θεία παράδοση" εδώ όμως σώζεται η απλή Ιστορικότης τής τάξεως τής ενσαρκώσεως. Αυτό συμβαίνει σ’ έναν κατώτερο βαθμό με την αρχή τής αυθεντίας του "πρωταρχικού Χριστού". Εκλαμβάνεται σαν απόλυτος κανόνας η ανεπανάληπτη Ιστορικότης τού Χριστού και μ’ αυτή ο "πρώτος Χριστιανισμός". Αυτός ο  "πρώτος Χριστιανισμός". στην συνέχεια είναι μια "Ιδανική Ιστορία" και γι’ αυτό καταλήγει σαν μια "Ιδανική Εκκλησία των πρώτων χριστιανών". Ο απρόσωπος χαρακτήρας της "θεϊκής παραδόσεως" δεν χάνεται επομένως, αλλά μεταλλάσσεται σε μία απρόσωπη Ιστορία. Έχουμε έτσι εδώ την θεμελιώδη μορφή του πνευματισμού των Φραγκισκανών, της μεταρρυθμίσεως και του giansenismo! Η θεολογική αυθεντία είναι η "πνευματική Εκκλησία" των "πρώτων χριστιανών", των μαρτύρων του "πρωταρχικού πνεύματος του Χριστού".

Μια μεγαλύτερη ιστορικότητα διακρίνει η αρχή της αυθεντίας τού "οικουμενικού Χριστού", ο οποίος υπολογίζει την ιστορική ύπαρξη του Χριστού στην ολότητα τής χωροχρονικής έκτασης, και εκλαμβάνει επομένως σαν κανόνα απόλυτο έναν "συλλογικό Χριστιανισμό". Από το ένα μέρος αυτός ο "συλλογικός Χριστιανισμός" δείχνει (καθότι συλλογικός σε σχέση με τον Χώρο) την ενότητα όλων των μελών του σώματος του Χριστού και μ’ αυτή την έννοια η συμβιβαστική θεωρία περιορίζει το αλάθητο της Εκκλησίας αποκλειστικώς στην "απόφαση της πλειοψηφίας". Μ’ αυτή την έννοια ο giansenismo ισχυρίζεται ότι μία συλλογική Εκκλησία τού "μυστικού σώματος" συνιστά την τυπική έδρα τής αυθεντίας και πως από αυτή και μόνον μπορεί να προέλθει σ’ έναν δεύτερο χρόνο η αυθεντία σαν υπούργημα. Μ’ αυτή την έννοια ο μοντέρνος "παγκόσμιος προτεσταντισμός" και η "ευαγγελική καθολικότης" του Söderblom-Heiler ιδρύουν την "οικουμενική αυθεντία" στην "παγκόσμια Εκκλησία" η οποία κατάγεται από μια εσωτερική ισορροπία όλων των ανθρωπίνων κατευθύνσεων.

Από το άλλο μέρος όμως ο "συλλογικός Χριστιανισμός" εμφανίζεται επίσης (καθόσον συλλογικός σε σχέση με τον χρόνο) στην μορφή τής δυναμικής ενώσεως όλης τής διάρκειας τής Ιστορικής αναπτύξεως και μ’ αυτή την έννοια ο μοντερνισμός υψώνει στην βάση τής αυθεντίας ακόμη και τον δυναμισμό τής Ιστορίας, λόγω του οποίου η νόηση και η λογική θα ήταν αποκλειστικώς με το μέρος της "γόνιμης αναπτύξεως".

Μ’ αυτό όμως πραγματοποιείται το πέρασμα στην πιο ριζική ιστορική μορφή, δηλαδή στην αρχή της αυθεντίας τού "ενεργεία Χριστού", του Χριστού παρόντος κάθε φορά εδώ και τώρα στο "γεγονός" της "αγγελίας". Αυτή είναι η περίπτωση για παράδειγμα της προτεσταντικής θεωρίας του πρωτείου τού Λόγου (το οποίο εξέθεσε λαμπρά ο Καρλ Μπάρθ). Εδώ βρίσκει εφαρμογή η μοντέρνα αρχή τής "γόνιμης αναπτύξεως", η οποία όμως πρέπει να αφήσει την θέση της στην αρχή τής «απολυτότητος εδώ και τώρα», στο μέτρο κατά το οποίο είναι απευθείας ο Χριστός ο οποίος, καθότι θείος Λόγος, χάρη στην άμεση δράση του Αγίου πνεύματος, γίνεται "συμβάν" εδώ και τώρα στο άγγελμα. Η πιο ριζικά ιστορική θεωρία λοιπόν επιστρέφει στην Ελληνο-ορθόδοξη ιδέα της αιωνίου παραδόσεως! Είναι το αιώνιο-θείο που φανερώνεται στην ξεχωριστή ιστορική στιγμή.

(Συνεχίζεται)

Η ΝΕΑ SUMMA ΕΝΑΝΤΊΟΝ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ.

Αμέθυστος