Υπάρχουν εκείνοι που σκοτώνουν επειδή κάποιος πάτησε το πόδι του ή λέρωσε το παπούτσι του, υπάρχουν εκείνοι που σκοτώνουν επειδή είναι οπαδοί του ποδοσφαίρου, υπάρχουν εκείνοι που σκοτώνουν λόγω μιας προσπέρασης ή λόγω μιας αγένειας στο σπίτι του γείτονα, υπάρχουν εκείνοι που σκοτώνουν λόγω ενός αστείου που δεν ανέχτηκαν, υπάρχουν εκείνοι που σκοτώνουν για να δοκιμάσουν ένα καινούργιο αυτοκίνητο και να το οδηγήσουν με ταχύτητα, υπάρχουν εκείνοι που σκοτώνουν λόγω ενός απλήρωτου χρέους μερικών ευρώ και εκείνοι που σκοτώνουν λόγω ενός αστείου στην κοπέλα τους, υπάρχουν εκείνοι που σκοτώνουν λόγω ενός καβγά σε μια ντίσκο. Ίσως υπάρχουν περισσότερα θύματα ασήμαντων λόγων από ό,τι θύματα στην εργασία ή από τις λεγόμενες γυναικοκτονίες. Καταδικάζουμε με αγανάκτηση όσους σκοτώνουν για την τιμή, για την πατρίδα τους ή για την πίστη τους, αλλά δεν είναι πολύ χειρότερο να σκοτώνεις για τόσο λίγα, στην πραγματικότητα για το τίποτα; Αυτοί θα μπορούσαν να είναι λόγοι για να ζούμε, ακόμα κι αν επιδεινώνονταν και γίνονταν ζοφεροί και αιματηροί από τον φανατισμό. Αλλά τι είδους ανθρωπιά περιγράφουν αυτά τα κίνητρα χωρίς κίνητρο; Τι ιδέα έχει για τον εαυτό του, για τους άλλους, για τη ζωή κάποιος που σκοτώνει για τόσο λίγα χρήματα αντί να σηκώνει τους ώμους του ή να αντιδρά κατάλληλα;Αυτός που σκοτώνει για ασήμαντους λόγους, σκοτώνει όχι μία αλλά δύο φορές και σκοτώνει και τον εαυτό του. Σκοτώνει δύο φορές επειδή, εκτός του ότι έχει αφαιρέσει τη ζωή κάποιου, θεωρεί αυτή τη ζωή λιγότερο σημαντική από ένα παπούτσι, δύο σεντς, ένα ποτό. Και αυτοκτονεί επίσης επειδή όποιος σκοτώνει κάποιον για έναν τόσο ασήμαντο λόγο, πετά και τη ζωή του για τον ίδιο ασήμαντο λόγο. Καταστρέφεις τη ζωή σου για κάτι ασήμαντο.
Αλλά το πραγματικό υποκείμενο πρόβλημα δεν είναι ότι κάποιοι άνθρωποι σκοτώνουν για ασήμαντους λόγους, αλλά ότι πολλοί άνθρωποι κρεμούν τη ζωή τους σε ασήμαντους λόγους. Το να ζεις για ασήμαντους λόγους είναι το πραγματικό πρόβλημα. Η δολοφονία για ασήμαντους λόγους είναι μόνο μια ακραία συνέπεια αυτού. Το ζήτημα είναι ανάντη: δίνεις τόσο λίγη αξία στη ζωή, στη ζωή του καθενός, όχι μόνο στη δική του και τη δική σου, που μια ασήμαντη λεπτομέρεια είναι αρκετή για να σε κάνει να την πετάξεις. Οι ανθρωποκτονίες για ασήμαντους λόγους αυξάνονται, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν υποθέσεις, αν και ο αριθμός τους αυξάνεται δραματικά. Αλλά η ζωή που βιώνεται για ασήμαντους λόγους δεν αφορά μεμονωμένες περιπτώσεις αλλά πλήθη, ολόκληρες γενεές νέων και ηλικιωμένων, μάζες μοναχικών ανθρώπων. Είναι μια τάση εποχής. Πάρα πολλοί άνθρωποι έλκονται από τη δύναμη του κενού, η οποία γίνεται βαρύτερη και πιο επιτακτική από τη δύναμη της βαρύτητας: η δύναμη της βαρύτητας σε ρίχνει κάτω, η δύναμη του κενού σε κάνει να βυθίζεσαι στην άβυσσο του τίποτα.
Θεωρώ αφόρητα τα κηρύγματα και τους επίσημους όρκους μετά από ένα έγκλημα που διαπράχθηκε: τέλος τα θύματα στη δουλειά, στον έρωτα, στην οικογένεια, λόγω ταχύτητας, λόγω μισαλλοδοξίας, κλαίνε. Τι νόημα έχει να λέμε τέτοιες ανοησίες και να τις ξεστομίζουμε στο τέλος ενός κηρύγματος, σαν να επρόκειτο για μια αυστηρή απειλή κατά του κακού και μια σίγουρη αναγγελία του καλού; Ξέρουμε ότι την επόμενη μέρα όλα θα ξαναγίνουν, θα υπάρχουν και άλλα εγκλήματα, όσο υπάρχει η ανθρωπότητα... Το κακό δεν μπορεί να θεραπευτεί με τις καλές προθέσεις εκείνων που καταδικάζουν τις κακές πράξεις με εκείνη την υποκριτική και μάταιη ηθικολογία που αναγγέλλει λύτρωση και κοσμοϊστορικές καμπές. Πρέπει να τιμωρούμε όταν συμβαίνει, να προλαμβάνουμε όπου είναι δυνατόν, να εκπαιδεύουμε από τα πρώτα βήματα, χωρίς όμως να έχουμε την ψευδαίσθηση ότι σβήνουμε το κακό.
Πολλά από τα εγκλήματα που μας πλήττουν προέρχονται από αυτή τη βαθιά αδιαφορία απέναντι στη ζωή, από το ότι δεν έχουμε συναίσθημα για τη ζωή και κανένα όραμα για τη ζωή. αυτή η αδυναμία να καλλιεργήσουμε τη ζωή, να δούμε το πλαίσιο, να κατανοήσουμε τα προηγούμενα και τις συνέπειες· αυτή η αδυναμία να διακρίνει κανείς το ουσιώδες από το βοηθητικό, το θεμελιώδες από το δευτερεύον. Όλη αυτή η απώλεια νοήματος στη ζωή προέρχεται από την προοδευτική εξασθένηση κάθε πίστης, κάθε θρησκευτικής αίσθησης, αλλά και όλων των σκέψεων για τη ζωή και κάθε αποστολής. Αυτό που ονομάζεται αναισθησία, ή χειρότερα κυνισμός, είναι συνέπεια όλων αυτών. Τι μας κάνει, λοιπόν, να συνεχίζουμε να ζούμε αφού έχουμε χάσει, ξεχάσει ή δεν είχαμε ποτέ αυτή την προσοχή στα σημαντικά πράγματα που κάνουν τη ζωή να αξίζει να τη ζούμε; Μικρές επιθυμίες και μανία για κατοχή, φευγαλέα ματαιοδοξία και δωροδοκία, κοινότοπα καταναλωτικά αντικείμενα, εναλλαγές διάθεσης, στιγμιαίες εναλλαγές. Αυτή η ζωή για τόσο λίγα πράγματα με τον πιο επιθετικό, παρορμητικό και λιγότερο ελεγχόμενο τρόπο μεταφράζεται σε βίαιες αντιδράσεις, μέχρι και στο σημείο της δολοφονίας «για ασήμαντους λόγους», μόλις αυτό το λίγο που τεκμηριώνει τη ζωή τους απειλείται ή τίθεται υπό αμφισβήτηση. Έτσι, ό,τι περνάει από το κεφάλι σου εκείνη τη στιγμή δεν συναντά φρένα, εμπόδια, παύσεις για περισυλλογή, πηγαίνει κατευθείαν στα χέρια σου, στη δράση, τρέφεται με μίσος και περιφρόνηση προς το άτομο που έχεις απέναντί σου και που το βιώνεις ως εμπόδιο στη ζωή σου, στις επιθυμίες σου, στην ελευθερία σου να κάνεις ό,τι θέλεις, χωρίς να λογοδοτείς σε τίποτα και σε κανέναν.
Αν θέλουμε να ανέβουμε ένα επίπεδο στη διάγνωση, το να ζούμε για ασήμαντους λόγους είναι η μαζική συνέπεια, η ποπ μετάφραση, αυτού που ονομάζεται μηδενισμός. Δεν χρειάζεται να έχεις διαβάσει και κατανοήσει Λεοπάρντι ή Σοπενχάουερ, Στίρνερ ή Νίτσε, Τουργκένιεφ ή Ντοστογιέφσκι, για να ζεις μέσα στον μηδενισμό και να συμπεριφέρεσαι ανάλογα. Αυτό που διαισθάνονταν οξυδερκή και προφητικά μυαλά πριν από μερικούς αιώνες, γίνεται έθιμο, παλίρροια, μια κοσμογονική συνθήκη για εκατομμύρια ανθρώπους σήμερα. Οι παρενέργειες αυτού του μαζικού πρακτικού μηδενισμού είναι το κλείσιμο στον ατομικισμό κάποιου, ο μαζικός κυνισμός, η απόρριψη οποιασδήποτε αληθινής σύνδεσης με το παρελθόν και το μέλλον, η απελπισία και η κατάθλιψη, αν και σε συνδυασμό με μια σπασμωδική αναζήτηση για περισπασμούς και ψυχαγωγία. Με λίγα λόγια, για κάθε έγκλημα που διαπράττεται για ασήμαντους λόγους, υπάρχουν χίλια άτομα που σπαταλούν τη ζωή τους για ασήμαντους λόγους. Αν θέλεις να εξαλείψεις το πρώτο, πρέπει να αλλάξεις το δεύτερο. Δύσκολο έργο.
Αλλά το πραγματικό υποκείμενο πρόβλημα δεν είναι ότι κάποιοι άνθρωποι σκοτώνουν για ασήμαντους λόγους, αλλά ότι πολλοί άνθρωποι κρεμούν τη ζωή τους σε ασήμαντους λόγους. Το να ζεις για ασήμαντους λόγους είναι το πραγματικό πρόβλημα. Η δολοφονία για ασήμαντους λόγους είναι μόνο μια ακραία συνέπεια αυτού. Το ζήτημα είναι ανάντη: δίνεις τόσο λίγη αξία στη ζωή, στη ζωή του καθενός, όχι μόνο στη δική του και τη δική σου, που μια ασήμαντη λεπτομέρεια είναι αρκετή για να σε κάνει να την πετάξεις. Οι ανθρωποκτονίες για ασήμαντους λόγους αυξάνονται, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν υποθέσεις, αν και ο αριθμός τους αυξάνεται δραματικά. Αλλά η ζωή που βιώνεται για ασήμαντους λόγους δεν αφορά μεμονωμένες περιπτώσεις αλλά πλήθη, ολόκληρες γενεές νέων και ηλικιωμένων, μάζες μοναχικών ανθρώπων. Είναι μια τάση εποχής. Πάρα πολλοί άνθρωποι έλκονται από τη δύναμη του κενού, η οποία γίνεται βαρύτερη και πιο επιτακτική από τη δύναμη της βαρύτητας: η δύναμη της βαρύτητας σε ρίχνει κάτω, η δύναμη του κενού σε κάνει να βυθίζεσαι στην άβυσσο του τίποτα.
Θεωρώ αφόρητα τα κηρύγματα και τους επίσημους όρκους μετά από ένα έγκλημα που διαπράχθηκε: τέλος τα θύματα στη δουλειά, στον έρωτα, στην οικογένεια, λόγω ταχύτητας, λόγω μισαλλοδοξίας, κλαίνε. Τι νόημα έχει να λέμε τέτοιες ανοησίες και να τις ξεστομίζουμε στο τέλος ενός κηρύγματος, σαν να επρόκειτο για μια αυστηρή απειλή κατά του κακού και μια σίγουρη αναγγελία του καλού; Ξέρουμε ότι την επόμενη μέρα όλα θα ξαναγίνουν, θα υπάρχουν και άλλα εγκλήματα, όσο υπάρχει η ανθρωπότητα... Το κακό δεν μπορεί να θεραπευτεί με τις καλές προθέσεις εκείνων που καταδικάζουν τις κακές πράξεις με εκείνη την υποκριτική και μάταιη ηθικολογία που αναγγέλλει λύτρωση και κοσμοϊστορικές καμπές. Πρέπει να τιμωρούμε όταν συμβαίνει, να προλαμβάνουμε όπου είναι δυνατόν, να εκπαιδεύουμε από τα πρώτα βήματα, χωρίς όμως να έχουμε την ψευδαίσθηση ότι σβήνουμε το κακό.
Πολλά από τα εγκλήματα που μας πλήττουν προέρχονται από αυτή τη βαθιά αδιαφορία απέναντι στη ζωή, από το ότι δεν έχουμε συναίσθημα για τη ζωή και κανένα όραμα για τη ζωή. αυτή η αδυναμία να καλλιεργήσουμε τη ζωή, να δούμε το πλαίσιο, να κατανοήσουμε τα προηγούμενα και τις συνέπειες· αυτή η αδυναμία να διακρίνει κανείς το ουσιώδες από το βοηθητικό, το θεμελιώδες από το δευτερεύον. Όλη αυτή η απώλεια νοήματος στη ζωή προέρχεται από την προοδευτική εξασθένηση κάθε πίστης, κάθε θρησκευτικής αίσθησης, αλλά και όλων των σκέψεων για τη ζωή και κάθε αποστολής. Αυτό που ονομάζεται αναισθησία, ή χειρότερα κυνισμός, είναι συνέπεια όλων αυτών. Τι μας κάνει, λοιπόν, να συνεχίζουμε να ζούμε αφού έχουμε χάσει, ξεχάσει ή δεν είχαμε ποτέ αυτή την προσοχή στα σημαντικά πράγματα που κάνουν τη ζωή να αξίζει να τη ζούμε; Μικρές επιθυμίες και μανία για κατοχή, φευγαλέα ματαιοδοξία και δωροδοκία, κοινότοπα καταναλωτικά αντικείμενα, εναλλαγές διάθεσης, στιγμιαίες εναλλαγές. Αυτή η ζωή για τόσο λίγα πράγματα με τον πιο επιθετικό, παρορμητικό και λιγότερο ελεγχόμενο τρόπο μεταφράζεται σε βίαιες αντιδράσεις, μέχρι και στο σημείο της δολοφονίας «για ασήμαντους λόγους», μόλις αυτό το λίγο που τεκμηριώνει τη ζωή τους απειλείται ή τίθεται υπό αμφισβήτηση. Έτσι, ό,τι περνάει από το κεφάλι σου εκείνη τη στιγμή δεν συναντά φρένα, εμπόδια, παύσεις για περισυλλογή, πηγαίνει κατευθείαν στα χέρια σου, στη δράση, τρέφεται με μίσος και περιφρόνηση προς το άτομο που έχεις απέναντί σου και που το βιώνεις ως εμπόδιο στη ζωή σου, στις επιθυμίες σου, στην ελευθερία σου να κάνεις ό,τι θέλεις, χωρίς να λογοδοτείς σε τίποτα και σε κανέναν.
Αν θέλουμε να ανέβουμε ένα επίπεδο στη διάγνωση, το να ζούμε για ασήμαντους λόγους είναι η μαζική συνέπεια, η ποπ μετάφραση, αυτού που ονομάζεται μηδενισμός. Δεν χρειάζεται να έχεις διαβάσει και κατανοήσει Λεοπάρντι ή Σοπενχάουερ, Στίρνερ ή Νίτσε, Τουργκένιεφ ή Ντοστογιέφσκι, για να ζεις μέσα στον μηδενισμό και να συμπεριφέρεσαι ανάλογα. Αυτό που διαισθάνονταν οξυδερκή και προφητικά μυαλά πριν από μερικούς αιώνες, γίνεται έθιμο, παλίρροια, μια κοσμογονική συνθήκη για εκατομμύρια ανθρώπους σήμερα. Οι παρενέργειες αυτού του μαζικού πρακτικού μηδενισμού είναι το κλείσιμο στον ατομικισμό κάποιου, ο μαζικός κυνισμός, η απόρριψη οποιασδήποτε αληθινής σύνδεσης με το παρελθόν και το μέλλον, η απελπισία και η κατάθλιψη, αν και σε συνδυασμό με μια σπασμωδική αναζήτηση για περισπασμούς και ψυχαγωγία. Με λίγα λόγια, για κάθε έγκλημα που διαπράττεται για ασήμαντους λόγους, υπάρχουν χίλια άτομα που σπαταλούν τη ζωή τους για ασήμαντους λόγους. Αν θέλεις να εξαλείψεις το πρώτο, πρέπει να αλλάξεις το δεύτερο. Δύσκολο έργο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου