ΠΡΟΑΝΑΚΡΟΥΣΜΑ
Τό βιβλίο αὐτό ἀποτελεῖ τό τρίτο μέρος τοῦ βιβλίου μου, μέ τίτλο Analogical Identities: The Creation of the Christian Self. Βeyond Spirituality and Mysticism, in the Patristic Era, τό ὁποῖο ἐκδόθηκε ἀπό τόν Brepols τό 2019. Τά ὑπόλοιπα δύο μέρη τοῦ ἔργου μαζί μέ τά Παραρτήματα θά δημιουργοῦσαν, προστιθέμενα, ἕνα ἐξαιρετικοῦ ὄγκου Ἑλληνικό βιβλίο καί γι’αὐτό καί θά ἐκδοθοῦν στά Ἑλληνικά ὡς ξεχωριστό ἔργο.
Τό ἀνά χείρας βιβλίο ἐπιχειρεῖ μιά σύγχρονη ὁλοκλήρωση τῶν ἐρευνῶν πού ἀποτυπώθηκαν στό ἔργο μου Ἡ Κλειστή Πνευματικότητα καί τό Νόημα τοῦ Ἐαυτοῦ: ὁ Μυστικισμός τῆς Ἰσχύος καί ἡ ἀλήθεια Φύσεως καί Προσώπου (1999). Τό ἐρώτημα λοιπόν εἶναι: ὑπάρχουν ἄλλες Πατερικές πηγές τοῦ Ἑλληνο-δυτικοῦ ἐαυτοῦ (εἴτε τοῦ Χριστιανικοῦ, εἴτε τοῦ ὁμομήτριού του ἐκκοσμικευμένου), πέρα ἀπό αὐτό πού ἔχει παραδοσιακά ἀποκληθεῖ στή Δυτική καί Ἀνατολική Χριστιανική ἀνθρωπολογία «Πνευματικότητα» ἤ «Μυστικισμός» μέ τίς συνήθως προϋποτιθέμενες καί παρεπόμενες Πλατωνικές (ἤ ἀκόμη καί Ἀριστοτελίζουσες καί λοιπές φιλοσοφικές) συμπαραδηλώσεις καί τούς ἐπακολουθοῦντες ἀποκλεισμούς καί ...ἐκστάσεις – καί ποιές τυχόν καινούργιες προοπτικές μας ἀνοίγουν σήμερα οἱ πηγές αὐτές;
Τό ἀνθρωπολογικό ἀδιέξοδο στό ὁποῖο ἔχει κατά μεγάλο μέρος περιέλθει στά νεώτερα χρόνια ὁ Χριστιανικός (ἀκόμη καί στίς πιό «ἄθεες» ἐκδοχές τοῦ) Ἑλληνο-δυτικός θεολογικός καί φιλοσοφικός κόσμος, μέ τή χαρακτηριστική του δυσκολία νά ὁρίσει πειστικά εἴτε τήν ἀνθρώπινη οὐσία τοῦ ἑαυτοῦ ἐν γένει, εἴτε μεγέθη ὅπως τό ἀσυνείδητο, ὁ ναρκισσισμός, τό σῶμα ἤ ἡ διϋποκειμενικότητα (μέ συνεπόμενη τή δυσκολία προσανατολισμοῦ στήν ἠθική, τήν πολιτική, ἤ τήν ἐκπαίδευση, ἀλλά καί τήν καθημερινότητα), εἶναι ἀνυπερθέτως συνέπεια καί μιᾶς ὁρισμένης καί διαρκοῦσας μονομεροῦς καί ἀνεπαρκοῦς κατανόησης τῶν Βιβλικο-πατερικῶν πηγῶν του.
Εἶναι λοιπόν πιθανό ἕνα ἄλλο ἐγχείρημα σύγχρονης σπουδῆς τῆς ὑφῆς τοῦ Χριστιανικοῦ Ἑλληνο-δυτικοῦ ἑαυτοῦ, (τῆς μόνης δηλαδή συνεκτικά καί συγκροτημένα δομημένης ἀντίληψης περί ἑαυτοῦ πού ὑπῆρξε ποτέ) μέσα ἀπό τίς πηγές του; Στήν πραγματικότητα, μιά νέα καί ἑλκυστική παράταξη ἰδιοτήτων αὐτοῦ τοῦ ἑαυτοῦ, μέ ἄμεσες συνέπειες θεολογικές, φιλοσοφικές, ψυχολο- γικές, ἤ καί πολιτιστικές ἐμφανίζεται ἔτσι... Καί βέβαια, τό βιβλίο αὐτό δέν ἐπαρκεῖ γιά τήν περιγραφή ὅλων τῶν παραπάνω. Θά χρειασθεῖ κάποια συνέχεια μέ ἄλλα ἔργα, τό πρῶτο τῶν ὁποίων, σέ ἑλληνική μετάφραση, θά ἐμφανισθεῖ, σύν Θεῶ, σύντομα.
Σκοπός δέ τῆς σπουδῆς αὐτῆς δέν μπορεῖ νά εἶναι παρά ὁ ὑπαρξιακός ἀναπροσανατολισμός τοῦ Ἑλληνο-δυτικοῦ ἑαυτοῦ σήμερα, πέρα ἀπό κρυμμένες παγίδες καί ἀδιέξοδα της σύγχρονης ἐπιστημονικο-μυθικῆς μεταφυσικῆς ἀνθρωπολογίας (ὅπως τήν ἀποκαλῶ στό βιβλίο μου Ἡ Ἀνοικτή Ἱστορία καί οἱ ἐχθροί της: ἡ ἄνοδος τοῦ Βελούδινου Ὁλοκληρωτισμοῦ, τό ὁποῖο ἐκδίδεται σχεδόν ταυτόχρονα ἀπό τίς ἐκδόσεις Ἁρμός, καί τοῦ ὁποίου βιβλίου τό παρόν ἔργο ἀποτελεῖ τό πρῶτο καί ἄμεσο φιλοσοφικο-θεολογικό ἐγχείρημα ἀπάντησης κάποιων ἀπό τά πιό συνταρακτικά προβλήματα πού τό πρῶτο θέτει), ἡ ὁποία ἀνθρωπολογία ἐπέρχεται ἀκάθεκτη ὅσο καί ἀδιερώτητη, ἀποκαλύπτοντας τό δυσοίωνο καί δύσβατο μέλλον τοῦ σύγχρονου Ἑλληνο- δυτικοῦ στοχασμοῦ.
Ὁ ὅρος «Ἑλληνο-δυτικός», τόν ὁποῖο ἐπιχειρῶ τά τελευταῖα χρόνια νά εἰσάγω στή διεθνῆ θεολογική συζήτηση χρειάζεται ἴσως καί αὐτός κάποια διευκρίνηση. Μετά τή «Βαβυλώνεια αἰχμαλωσία» τῆς Ὀρθόδοξης θεολογίας[ΤΡΕΜΠΕΛΑΣ, ΡΩΣΗΣ....], ὅπως ὀρθά τήν περιέγραψε τόν περασμένο αἰώνα ὁ π. Γεώργιος Florovsky, μιά δραστηριότητα ἐπανανακάλυψης τῶν Ἑλληνικῶν Πατερικῶν πηγῶν τῆς Ὀρθόδοξης ἐμπειρίας καί θεολογίας ἀκολούθησε. Ὁ Florovsky βεβαίως δέν ὑπῆρξε οὔτε...Ἑλληνομανής, οὔτε... Ἀντι-Βιβλικός, οὔτε κἄν... Πατρομανής καί Ὀρθοδοξολάγνος ὅπως κάποιοι νεώτεροι ἀστόχαστα τοῦ καταλογίζουν. Ὑπῆρξε, ἀντιθέτως, ἕνας ἄνθρωπος μέ σπάνια αἴσθηση (Ἁγιοπνευματική, θά ἔλεγα ἀνεπιφύλακτα) του οὐσιώδους στό θεολογικό καί ἐκκλησιαστικό γεγονός καί ὁδηγήθηκε ἀκριβῶς ἀπό τήν αἴσθησή του αὐτή σέ κάποιες ἀπό τίς θεμελιώδεις πηγές τοῦ γεγονότος αὐτοῦ. Γιά ὅσους γνωρίζουν πράγματι τό ἔργο του, εἶναι ἀπολύτως σαφές πώς ἡ πρότασή του δέν συνίστατο οὔτε σέ κάποια Πατρολογική ἠχολαλία, οὔτε σέ μιά (ψευδο-)θεολογία τῆς ἐπανάληψης, ἀλλά στήν ἐπανεύρεση τοῦ Πατερικοῦ τρόπου τοῦ θεολογεῖν, τοῦ πνεύματος τῆς θεολογίας δηλαδή καί ὄχι ἁπλῶς τοῦ γράμματος. Μέ τόν τρόπο αὐτό, Πατερική θεολογία παράγεται φυσικά καί στίς μέρες μας...
Ὁ Florovsky εἶχε κάμποσους μαθητές, καί, μαζί μέ τόν Lossky, ὁ ὁποῖος ἐργάσθηκε οὐσιαστικά καί αὐτός στήν ἴδια θεολογική κατεύθυνση, εἶναι ὑπεύθυνοι, [μαζί μέ ἄλλους, ὅπως ὁ π. Δημήτριος Staniloae στή Ρουμανία, ἤ ὁ π. Ἰουστίνος Πόποβιτς (ἤδη ὅσιος Ἰουστίνος ὁ Νέος) στή Σερβία], γιά τή Νεο- πατερική, ὅπως ὀνομάσθηκε, θεολογική προοπτική – ἡ ὥρα τοῦ π. Σεργίου Bulgakov, μέ τά ἀνοίγματα καί τίς, γόνιμες καί μή, θεολογικές του ἀκροβασίες, ἦλθε ἀργότερα, μετά τίς μεταφράσεις τῶν Ρωσσικῶν ἔργων του, στά Γαλλικά ἀπό τόν K. Andronikoff καί στά Ἀγγλικά ἀπό τόν Boris Jakim. Ἡ νέα προοπτική ἔγινε δεκτή μέ ἐνθουσιασμό, ἀπεδείχθη ὅμως λιγότερο αὐτονόητη καί εὔπλοος ἀπό ὅ,τι στήν ἀρχή ἐπιστεύ- θη. Στήν πραγματικότητα, ἐξάλλου, κάποιοι ἀπ’ ὅσους ἐμφανίζουν ἑαυτούς ὡς κληρονόμους πνευματικούς τοῦ Florovsky, ἔχουν ἀθετήσει κάποιες ἀπό τίς βαθύτερες ἀρχές τοῦ διδασκάλου μέ τό πρόσχημα τῆς καλύτερης ἐφαρμογῆς τους... Ἐπιπροσθέτως, τά πράγματα ἔχουν, σέ μιά-δυό γενιές, τόσο ἀλλάξει, πού ἡ Φλορόφσκεια προοπτική μοιάζει ἄχθος καί βάσανο γιά πολλούς – ἡ Ὀρθόδοξη θεολογία διέρχεται σήμερα μιά πολύ βαθύτερη κρίση ταυτότητας, τήν ὁποία καθιστᾶ βαρύτερη τό τεράστιο πρόβλημα πολιτιστικῆς μειονε- ξίας τῶν Ὀρθοδόξων θεολόγων ἀπέναντι στήν (Ἀγγλοαμερι- κανική κυρίως, ἀλλά ὄχι μόνον) Δύση, μέ τούς Ἕλληνες μάλιστα νά σέρνουν τόν χορό! Οἱ δέ θεολόγοι τῆς «γενιᾶς τοῦ '60», οἱ ἐμφανίζοντες ἑαυτούς ὡς μαθητές τοῦ Florovsky, τιμῶνται μέ οὐρανομήκεις ἐπευφημίες ἀπό κάποιους ἀπό τούς παραπάνω, ἀκριβῶς ἐπειδή θεωροῦν (καί στόν βαθμό πού θεωροῦν) ὅτι οἱ πρῶτοι ἀθέτησαν τό πνεῦμα τοῦ δευτέρου – το ὁποῖο πνεῦμα οἱ νεώτεροι αὐτοί δέν κατανοοῦν συνήθως παρά μόνον ὡς μιά καρικατούρα παραδοσιαρχικῆς λατρείας τοῦ γράμματος!
Ἄς προστεθεῖ σ’ αὐτό καί ὁ διαφαινόμενος, σχεδόν συνειδητός καί ὁμολογούμενος βαθμιαῖος φιλελεύθερος ἐκπροτεσταντισμός ἑνός ὄχι εὐκαταφρόνητου μέρους τῆς Ὀρθόδοξης ἀκαδημαϊκῆς θεολογίας σήμερα, ἕνα φαινόμενο συγκλονιστικό μά ὄχι ἀναπάντεχο, μέ τό ὁποῖο θά ἀσχοληθοῦμε συστηματικά ἀλλοῦ. Τό πρόβλημα τό ὁποῖο δημιουργεῖ αὐτή ἡ ἐπιδεινούμενη πνευματική κάμψη τῆς σύγχρονης Ὀρθόδοξης θεολογίας στίς μέρες μας, εἶναι ἀκριβῶς τό ὅτι οἱ Ὀρθόδοξοι θεολόγοι πού τήν προάγουν – καί μάλιστα τήν προτείνουν ὡς πηγή δημιουργικῆς ἔμπνευσης– ὁμοιάζουν ὅλο καί λιγότερο ἱκανοί νά ἐπικοινωνήσουν γόνιμα μέ τό πνευματικό παρελθόν τους, καί, ὡσεί παραλελυμένοι ἐνώπιον μιᾶς μυθοποιημένης μετανεωτερικότητας, ἀδυνατοῦν ἔντρομοι νά φαντασθοῦν ὅτι στήν παράδοσή τους ὑφίστανται ἔννοιες καί τροπισμοί οἱ ὁποῖοι εἶναι δυνα- τόν νά ἀνοίξουν στήν κυριολεξία νέους δρόμους στόν σημερινό στοχασμό, ἁρμοδίως ἑρμηνευόμενοι. Γίνονται ἔτσι εὐλαβεῖς ἱεραπόστολοι τῆς μετανεωτερικότητας αὐτῆς, μιᾶς καί.... «η Ὀρθοδοξία οὐδέποτε συναντήθηκε μέ τή μετανεωτερικότητα», ὅπως ἰσχυρίζονται, γιά νά βρεῖ προφανῶς τήν εὐτυχή της μετάλλαξη σ’ αὐτήν...
Τό βιβλίο αὐτό, ὅπως καί τό πολύ ἐκτενέστερο Ἀγγλικό πρωτότυπό του, ἀδιαφορεῖ γιά τά ἐν προκειμένω τεκταινόμενα, θεωρώντάς τα μᾶλλον ὡς ἀπότοκα πνευματικοῦ ἀποπροσανατολισμοῦ (ἄν ὄχι καί διανοητικῆς μετριότητας, ἀνάλογης μέ τήν ἀντίθετη ροπή, αὐτήν τοῦ θριαμβολογικοῦ δοξασμοῦ τῆς «Ὀρθόδοξης παράδοσης» μέ πλήρη ἰδεοληπτικό ἀφανισμό ὅλων τῶν «Δυτικῶν» θεολόγων καί στοχαστῶν συλλήβδην). Ἐπιπλέον, ἀκόμη πιό «εὔελπι ἐπί τοῖς δεινοῖς», κατά Θουκυδίδη, θεωρεῖ πώς, στήν πραγματικότητα, εὐρισκόμαστε στή στιγμή νά ἐπιχειρήσουμε τό δεύτερο, μετά τόν Florovsky καί τούς ἄλλους, βῆμα – τό ὁποῖο μάλιστα δικαιώνει καί τήν πραγματική ἔσχατη μέριμνά τους. Καί τό βῆμα αὐτό ἔγκειται στήν ἐπαναφορά τῆς τεθραυσμένης ἐπίγνωσης πώς, πράγματι, ὁ Χριστιανικός κόσμος εἶναι ἕνας καί ἑνιαῖος, ὁ ἕνας Χριστιανικός Ἑλληνο-δυτικός κόσμος. Ὅλες οἱ τυχόν πνευματικές διαφορές εἶναι ὄντως διαφορές, πού ὅμως συμβαίνουν μέσα στόν ἕνα αὐτόν κόσμο, ὁ ὁποῖος ὁμιλεῖ, ἀκόμη καί ὅταν διαφωνεῖ, τήν ἴδια ἀκριβῶς γλώσσα καί οἱ ἐντός του ἀποκλίσεις στήν πραγματικότητα εἶναι λιγότερες ἀπό τίς συγκλίσεις.
Ἔτσι, παρά τίς διαφορές τους, ὁ Γρηγόριος Παλαμᾶς καί ὁ Θωμᾶς Ἀκινάτης μποροῦν νά συνομιλήσουν μέ ἄνεση πράγματι (καί αὐτό ὄντως συνέβη κατά τήν εὐρεία μετά-Παλαμική περίοδο), οἱ δέ τυχόν διορθώσεις συμβαίνουν μέσα σέ ἕναν καί τόν αὐτό πνευματικό κόσμο, κοινόν καί στούς δύο. Εἶναι μέ αὐτήν ἀκριβῶς τήν ἔννοια πού, ἀνθρωπολογικές προτάσεις προερχόμενες ἀπό τήν μία ἄκρη τοῦ κόσμου αὐτοῦ, ἀφοροῦν ἀπολύτως καί στήν ἄλλη ἄκρη, ἡ ὁποία μάλιστα συχνά τίς ἔχει ἤδη, θεολογικά ἤ φιλο- σοφικά προαισθανθεῖ ἤ καί προετοιμάσει. Ἡ παλαιά διαλεκτική Ἀνατολῆς-Δύσης δέν ἔχει πλέον τό νόημα πού ἴσως εἶχε κάποτε καί θά πρέπει νά ἀντικατασταθεῖ μέ τήν ἐσωτερικήν αὐτή σχέση, ἡ ὁποία φυσικά εἶναι παντελῶς ξένη πρός κάθε μορφῆς ἐξομοιωτική πολτοποίηση τῶν διαφορῶν, ὅπου πράγματι αὐτές ὑπάρχουν. Μέ τόν τρόπον αὐτό (καί μόνον ἔτσι) ἡ Ὀρθόδοξη θεολογία ἐπανακάμπτει στή σύγχρονη οἰκουμενική συζήτηση – διά τῆς βασιλικῆς ὁδοῦ μάλιστα, μετά καί ἀπό τή Δυτική ἐπίσης «ἀνακάλυψη» τῶν Ἑλλήνων Πατέρων, ἤδη κατά τόν περασμένον αἰώνα.
Ἡ στάση καί μέθοδος συνεπῶς αὐτή ἀντιπαρατίθεται ἐπίσης καί σέ ἀνάλογα σύνδρομα περιθωριοποίησης τῆς Ἑλληνικῆς πλευρᾶς τοῦ Ἑλληνο-δυτικοῦ θεολογικοῦ κόσμου, ὁρατά σέ παλαιότερους, ἀλλά, δυστυχῶς καί σύγχρονους Δυτικούς συγγραφεῖς, Ρωμαιοκαθολικούς κυρίως, συνήθως μέ τήν μορφή τῆς ὑπα- γωγῆς τῆς Ἑλληνικῆς Πατερικῆς θεολογικῆς παραγωγῆς σέ δῆθεν Δυτικές ἐπιδράσεις, μέ βεβιασμένα ἐπιχειρήματα, ὅπου, αἴφνης, ὁ Μάξιμος Ὁμολογητής καθίσταται εὐγνώμων μαθητής τοῦ... Αὐγουστίνου, ἐνῶ ὁ Παλαμᾶς ἐλάχιστος προσκυνητής τοῦ Duns Scotus κ.λπ... Πρόκειται καί ἐδῶ γι’αὐτό πού ὀνομάζω «πολιτιστικοί πόλεμοι», μέ Ὁμολογιακή μεταμφίεση ἐν προκειμένω, πού συντρίβουν ὅμως ἐξίσου τό βάθος, τήν πρωτοτυπία καί τήν ἐλευθερία κάθε γνήσιας θεολογικῆς ἐπίγνωσης...
Σέ κάθε περίπτωση, ὅπως τό ἔχουν ἤδη ἐπισημάνει διαπρεπεῖς σημερινοί Εὐρωπαῖοι στοχαστές, ἀπό τόν Marion καί τόν Taylor, ὡς τόν Caputo, τόν Kearney, τόν Lacoste, τόν Milbank, τόν Ward, ἤ τήν Pickstock, οἱ θεολογικές πηγές τοῦ Ἑλληνο-δυτικοῦ ἑαυτοῦ ὑπόσχονται συνταρακτικές νέες προοπτικές λύσεων γιά τίς σημερινές ἀνθρωπολογικές δυσκολίες ἤ καί ἀδιέξοδα. Αὐτό πού δέν φαίνεται νά γνωρίζουν οἱ παραπάνω ὡστόσο εἶναι ἡ πιθανή συνεισφορά τῆς Ἑλληνικῆς θεολογικῆς πλευρᾶς στήν ἀναζήτηση αὐτή – ὄχι σέ ἀντίθεση πάντοτε πρός τίς Δυτικές προσπάθειες, ἀλλά πάντοτε μέ ἐκπληκτική πρωτοτυπία, δημιουργικότητα καί φρεσκάδα.
Εὐχαριστῶ τίς ἐκδόσεις Ἐν πλῶ γιά τήν πρόθυμη ἀνάληψη αὐτῆς τῆς ἔκδοσης. Εὐχαριστῶ ἐπίσης τήν Ἄννα Λουδοβίκου γιά μιά πρώτη Ἑλληνική μετάφραση αὐτοῦ τοῦ βιβλίου – κρατῶ ἀπολύτως τήν εὐθύνη τῶν τελικῶν διατυπώσεων.
π. Νικόλαος Λουδοβίκος Χορτιάτης Θεσσαλονίκης, Ἰούνιος 2020
Προανάκρουσμα
1. Ζυγίζοντας τόν Χριστιανικό ἀνθρωπολογικό (Νεο) Πλατωνισμό στήν Ἀνατολή καί τή Δύση
2. Μεσαιωνικά ἐπακόλουθα
3. Ἡ Αὐγουστίνεια εὐτυχία τοῦ Descartes καί πέρα ἀπό αὐτή
4. Ἡ Θέληση γιά δύναμη καί ὁ Νιτσεϊκός ὀβελίσκος: ἕνα αὐτόνομο Ἄπειρο
5. Ἐνστάσεις σοφές καί ἄσοφες: μιά παρένθεση
6. Τό Θέλημα γιά Ὁμοούσιο: τό Πλοῖο στήν Ἀνοικτή Θάλασσα
7. Ἡ Καρδιά τοῦ Ὠκεανοῦ: ἡ Ποίησις ἑνός νέου Ἑαυτοῦ
8. Μιά Ἀναλογική Ταυτότητα
Παραρτήματα
1. Πέρα ἀπό τόν Ὀρθόδοξο περσοναλισμό: Νέοι προβληματισμοί γιά τή θεολογική σημασία τοῦ ἑαυτοῦ
2. Ἡ Ἀνάσταση τοῦ ἀφιερωμένου σώματος
3. Περί μιᾶς συκοφαντικῆς «κριτικῆς» ἤ ἡ Ὀρθόδοξη ἀνθρωπολογία σέ διερώτηση
Πηγή: https://www.romfea.gr/oi-biblioparousiaseis/40579-nea-kukloforia-analogikes-tautotites
Ο ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ ΕΚΛΕΨΕ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΙΣΤΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΝΤΥΣΕ ΜΕ ΤΟ ΧΑΙΝΤΕΓΚΕΡΙΑΝΟ ΤΙΠΟΤΑ ΚΑΙ Ο ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ ΠΙΣΤΟΣ ΜΑΘΗΤΗΣ ΤΟΥ ΠΟΠΠΕΡ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΟΡΟΣ ΚΛΕΒΕΙ ΤΟ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΑΙΝΤΕΓΚΕΡ ΚΑΙ ΤΟ ΝΤΥΝΕΙ ΜΕ ΤΟ ΕΙΝΑΙ ΤΗΣ ΑΡΑΒΙΚΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ ΠΟΥ ΥΙΟΘΕΤΗΣΕ Ο ΑΚΙΝΑΤΗΣ.
ΜΙΑ ΣΤΥΓΝΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΕΚΔΙΚΗΣΗ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ ΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΟΥ ΠΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΕ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΖΗΖΙΟΥΛΑ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου