Από τον «εσωτερικό Χριστό» στον «κοσμικό Χριστό»

  di Canisius

Μερικοί αποκρυφιστές, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζει ο Edouard Schuré ( 1 ), προσπάθησαν να πιστοποιήσουν την εξωφρενική θεωρία του « εσωτερικού Χριστού », που οδηγεί στον ίσως ακόμη πιο παράξενο από τον κοσμικό Χριστό του Πατέρα Pierre Teilhard de Chardin (1881 - 1955, βλ. σημείωση αρ. 1). πρβλ. PIER CARLO LANDUCCI, Teilhard de Chardin , Proceno di Viterbo, Effedieffe, 2015).

Σύμφωνα με την υπόθεση του Schuré, ακόμη και ο Ιησούς θα ήταν (μόνο) ένας «μεγάλος μυημένος», ένας «κύριος του Αποκρυφισμού» και ένας «γνωστικός» από τους οποίους υπήρξαν σχετικά λίγοι στην πορεία της ανθρώπινης ιστορίας.

Για να υποστηρίξει τη διατριβή του, στηρίζεται σε ορισμένες φράσεις της Αγίας Γραφής, προεκτεινόμενες από τα συμφραζόμενά τους και ερμηνευμένες διαφορετικά από τον ομόφωνο σχολιασμό των εκκλησιαστικών Πατέρων, των σχολαστικών και των νεοσχολαστικών ερμηνευτών που εγκρίνει η Εκκλησία.

Το δόγμα που ακούγεται κρυφά ή «με το αυτί»

Για παράδειγμα, παραθέτει την Ομιλία ( Ιωάν ., XIII) που έκανε ο Ιησούς προς τους Αποστόλους κατά τη διάρκεια του Μυστικού Δείπνου, στην οποία - μεταξύ άλλων - είπε: «Αυτό άκου το με το αυτί , κήρυξτε το από τα δώματα» ( Μτ ., Χ, 27), για το οποίο καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο Χριστός είχε μια αποκλειστικά κρυφή ή εσωτερική διδασκαλία, την οποία θα είχε κρατήσει μόνο για τους Δώδεκα Αποστόλους και τους 72 Μαθητές Του, αλλά όχι για όλους τους πιστούς; Επομένως, και ο Χριστιανισμός θα ήταν ουσιαστικά μια ελιτίστικη και αποκρυφιστική θρησκευτικότητα που προορίζεται για λίγους μυημένους, εκλεκτούς ή Γνωστικούς. ενώ η μάζα των χριστιανών θα είχε λάβει -από τον Ιησού, από τους Αποστόλους και τους Μαθητές Του- μόνο ένα δευτερεύον, φτηνό, στοιχειώδες και κατώτερο δόγμα.

Στην πραγματικότητα, η σωστή ερμηνεία του Ευαγγελίου του Αγίου Ματθαίου (Χ, 27), σύμφωνα με την οποία είναι απαραίτητο «να φωνάξουμε από τη στέγη ό,τι ακούγεται στο αυτί», είναι αυτή που συναντάμε στην πατερική παράδοση.

Τώρα, η κοινή πατερική ερμηνεία, στη συγκεκριμένη περίπτωση του υποτιθέμενου εσωτερισμού του Ιησού Χριστού, δόθηκε με σαφέστατο τρόπο - απλώς για να δώσουμε ένα παράδειγμα μεταξύ των πολλών εκκλησιαστικών Πατέρων, που σχολίασαν αυτό το ευαγγελικό απόσπασμα - από τον Άγιο Ιλάριο του Πουατιέ. ( Super Matthaeum , X, 27), ο οποίος εξηγεί:
«Ο Ιησούς, όπως μπορεί να διαβαστεί στο Ευαγγέλιο, δεν κήρυττε τη νύχτα, στο σκοτάδι ή στα κρυφά, αλλά ο Ευαγγελιστής αναφέρει αυτό που είπε - ότι «φώναζε από τα σπίτια αυτό που ακούγεται να ψιθυρίζει στο αυτί» –  σημαίνει απλώς ότι ο λόγος του Κυρίου ήταν « σκοτάδι » για τους σαρκικούς ανθρώπους και « νύχτα » για τους απίστους . ενώ επρόκειτο να ανακοινωθεί δημόσια και ανοιχτά στους ειδωλολάτρες , με πλήρη ελευθερία να ομολογήσουν την πίστη».

Περαιτέρω, η προφανής σημασία της παραπάνω πρότασης: «Φώναξε από τις ταράτσες ό,τι έχεις ακούσει στο αυτί», είναι ξεκάθαρη και είναι εκ διαμέτρου αντίθετη με την εσωτερική ερμηνεία. Μάλιστα, ο Ιησούς μας συμβουλεύει, με απλά λόγια, να κηρύξουμε σε όλους, σαν να φωνάζαμε από ένα μπαλκόνι, το δόγμα που είχαμε ακούσει ψιθύρισε απαλά στο αυτί μας.

Επομένως, η εσωτερική ανάγνωση του Χριστού και του Ευαγγελίου Του δεν είναι μόνο αντίθετη με την ερμηνεία που δίνει η Αποστολική Παράδοση, αλλά και με την κοινή και προφανή έννοια της Αγίας Γραφής sicut litterae sonant .

Μιλάμε για Σοφία μόνο μεταξύ των «Τελείων»;

Για να ενισχύσουν τη θέση τους, οι εσωτεριστές γενικά και ο Shuré ειδικότερα προσκολλώνται στον Άγιο Παύλο όταν γράφει: «Ας μιλήσουμε για τη Σοφία ανάμεσα στους τέλειους » ( Α' Κορ. , II, 6), προσπαθώντας να τον κάνουν να πει ότι το Χριστιανικό δόγμα  τής σοφίας πρέπει να εκτίθεται και να συζητείται μόνο και μόνο στους «τέλειους» και μεταξύ των «τέλειων », αλλά απολύτως όχι στο κακώς προετοιμασμένο πλήθος των απλών πιστών.

Αντίθετα, οι Εξηγητές διδάσκουν: «Μόνο με την αποδοχή του Μυστηρίου του Χριστού που σταυρώθηκε, με απόλυτη πίστη, ο Χριστιανός θα μυηθεί και θα εισαχθεί στην αληθινή «Σοφία». Πράγματι, το Ευαγγέλιο είναι μια «Σοφία», αλλά μια «υπερφυσικά μυστηριώδης και σωτήρια Σοφία», που δόθηκε στον «Τέλειο». Ωστόσο, ποιοι είναι αυτοί οι «Τέλειοι» για τον Άγιο Παύλο;Μη σκέφτεστε κάτι σαν τους «μυημένους» των απόκρυφων μυστηρίων του Παγανισμού , σαν να ήταν ο Χριστιανισμός ένα εσωτερικό δόγμα που προορίζεται μόνο για μυημένους.
Οχι! Οι «Τέλειοι» για τον Απόστολο είναι όλοι εκείνοι οι Χριστιανοί, ακόμη και οι πιο απλοί και λιγότερο καλλιεργημένοι, που έφτασαν, μέσα από μια αδιάσπαστη πίστη και μια ενεργή Αγάπη , σε μια γόνιμη αφομοίωση των αρχών του Χριστιανισμού, στην πλήρη ανάπτυξη της ζωής και της χριστιανικής σκέψης. Επομένως, όχι μόνο δεν υπάρχει ποικιλομορφία μύησης, αλλά - αντίθετα - η «Σοφία», που είναι το έβδομο Δώρο του Αγίου Πνεύματος, είναι ανοιχτή σε όλους, και όλοι, αν και με διαφορετικούς τρόπους, είναι ικανοί γι αυτό και πρέπει να οδηγηθούν να το λάβουν» (SETTIMIO CIPRIANI, Lettere di San Paolo, Assisi, Cittadella Editrice, V edition, 1971, First Epistle to the Corinthians , κεφ. II, στίχος 6, σημ. ιδ. 6/7, σελ. 126).

Για τους εσωτεριστές, από την άλλη πλευρά, η «Σοφία» θα ήταν μια μυητική/εσωτερική, σωτηριώδης και ακόμη και αυτοθεοποιητική γνώση (ή Γνώση ), στην οποία ο άνθρωπος θα έφτανε μόνο με τις φυσικές του δυνάμεις και κυρίως μέσω της απόκρυφης επιστήμης.

Τώρα όσον αφορά το χωρίο του Αγίου Παύλου που μόλις παρατέθηκε ( Α' Κορ ., ΙΙ, 6), αντίθετα με ό,τι διδάσκει ο Εσωτερισμός, το αυθεντικό νόημα, που μας δίνει η Παράδοση, είναι το εξής: «Ο Κύριος Ιησούς, όχι μόνο δέν  αποκάλυψε όλο το βάθος της Σοφίας Του, που είναι άπειρο, στα πλήθη, αλλά ούτε καν στους Αποστόλους, στους οποίους -όντας πεπερασμένα πλάσματα- είπε ρητά: «Έχω ακόμα πολλά να σας πω, αλλά προς το παρόν δεν μπορείτε να καταλάβετε τη σημασία τους » (Ιωάν., XVI, 12). Ωστόσο, ανακοίνωσε ανοιχτά και ποτέ κρυφά όλα όσα έκρινε σκόπιμο να μεταδώσει σε άλλους την απέραντη Σοφία Του. αν και δεν μπορούσαν να γίνουν κατανοητά τα πάντα - όντας απείρως τεράστια και βαθιά - και δεν ήθελαν όλοι οι άνθρωποι να είναι πρόθυμοι να το καταλάβουν λόγω της κακής τους θέλησης» (St. AUGUSTINE, Tractatus CXIII in Johannem , XVIII, 13).

Μίλησε ο Ιησούς αποκλειστικά με παραβολές;

Επομένως, αυτοί οι εσωτεριστές παραθέτουν τον ίδιο τον Ιησού, ο οποίος «μίλησε μόνο με παραβολές » ( Mt. , XIII, 34), για τις οποίες συμπεραίνουν ότι ο Λυτρωτής έκρυβε κατ' αρχήν, ρητά και συστηματικά την ύψιστη, ανώτερη και σοφή Αλήθεια από τις μάζες, παρουσιάζοντας ή μάλλον τήν καλύπτε με σκοτεινές και δυσνόητες λέξεις, που ισοδυναμεί με το να τήν κρύβεις με τήν σιωπή. Έτσι, ο Χριστός θα ήταν εσωτεριστής και το Ευαγγέλιο θα περιείχε κατ' αρχήν ένα μυστικό δόγμα.

Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος (ivi MatthaeumXIII, 47) εξηγεί καλά ότι «ο Ιησούς, πρώτα απ' όλα, μίλησε με Παραβολές στα πλήθη των Ιουδαίων, αφού δεν ήταν ούτε ικανοί ούτε άξιοι να λάβουν την καθαρή αλήθεια, την οποία εξέθεσε στη συνέχεια στους Μαθητές και την οποία αυτοί, τελικά, έπρεπε να μεταδώσουν και να εξηγήσουν σε όλους τους πιστούς».

Επιπλέον, η έκφραση «μίλησε μόνο με Παραβολές», κατά τον άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο (ivi), θα πρέπει να εφαρμόζεται και να αναφέρεται όχι σε ολόκληρο το χριστιανικό Ευαγγέλιο, αλλά μόνο στη συγκεκριμένη ομιλία που έδωσε ο Ιησούς - το δεύτερο έτος τής  δημόσιας διδασκαλίας του – στήν οποία λέει για τη γυναίκα που κρύβει λίγη μαγιά στη μάζα του αλευριού, μέχρι να το ζυμώσει όλο, ομιλία που αναφέρεται στο κατά Ματθαίο Ευαγγέλιο (XIII, 34), λίγο πριν τον αποκεφαλισμό του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή (Mt ., XIV , 1– 11); γιατί σε πολλές άλλες περιπτώσεις ο Κύριος είχε μιλήσει στα πλήθη χωρίς να χρησιμοποιήσει καμία Παραβολή .

Από την πλευρά του, ο άγιος Αυγουστίνος προσθέτει και επιβεβαιώνει αυτό που εξήγησε ο Χρυσόστομος ότι «ο Ιησούς μίλησε πολλές φορές με την ορθή έννοια , δηλαδή όχι μεταφορικά και χωρίς να χρησιμοποιεί τις Παραβολές. αλλά, πολύ συχνά έκανε χρήση κάποιας παραβολής ή σχήματος, αν και κατά τη διάρκεια της ομιλίας Του έλεγε τα πράγματα με τη σωστή έννοια » (Quaestio XV in Matthaeum , XIII, 34). Επομένως, δεν είναι απολύτως ακριβές να πούμε ότι ο Ιησούς δίδαξε μόνο μέσω Παραβολών και με μεταφορικό τρόπο.

Στην πραγματικότητα, οι Πατέρες, οι σχολαστικοί και οι Εξηγητές εξηγούσαν πάντα το αντίθετο, παραθέτοντας τη Γραφή με μια έννοια σύμφωνη με την Αποστολική Παράδοση, της οποίας είναι –αν είναι ηθικά ομόφωνοι– η γνήσια φωνή, ο επίσημος διερμηνέας και η πιστή ηχώ, η οποία - τελικά - μπορεί να ερμηνευθεί μόνο με αυθεντικό τρόπο από τήν αυθεντία της Εκκλησίας.
Μάλιστα, ο ίδιος ο Ιησούς είπε ξεκάθαρα: «Έχω μιλήσει σε όλους δημόσια: πάντα δίδασκα στις συναγωγές και στο Ναό, όπου συγκεντρώνονται όλοι οι Ιουδαίοι, και Δεν έχω πει ποτέ τίποτα κρυφά / In occulto locutus sum nihil » ( Jn ., XVIII, 20). Επιπλέον, ο Μεσσίας είπε επίσης: « Το λυχνάρι δεν μεταφέρεται για να το τοποθετήσει κάτω  τον καναπέ, αλλά τοποθετείται στο κηροπήγιο » ( Μκ ., IV, 21), όπου το λυχνάρι ή η λυχνία αντιπροσωπεύουν το θεωρητικά αληθινό δόγμα και ηθικά έντιμο .

Οι τρεις τρόποι απόκρυφου κηρύγματος ενός δόγματος

Ο Άγιος Θωμάς ο Ακινάτης - ο οποίος είναι ο «Επίσημος Ιατρός» της Εκκλησίας, που συνόψισε και εξήγησε τη διδασκαλία της Πατριστικής στην κορυφή της Σχολαστικής Θεολογίας - εξηγεί αριστοτεχνικά ότι ένα δόγμα μπορεί να παραμείνει κρυφό ή μυστικό μέ τρεις τρόπους:

1°) κατά τη ρητή βούληση του Δασκάλου

«Όταν ο Διδάσκαλος, ρητά, δεν σκοπεύει να εκδηλώσει το δόγμα του σε όλους, αλλά αντίθετα προτιμά να το κρύψει. Τώρα αυτό μπορεί να συμβεί με δύο τρόπους:

α) για τη ζήλια του Δασκάλου

«Επειδή ο φθόνος δεν θέλει να μεταδώσει το δικό του δόγμα και τη σοφία του στους άλλους, αλλά θέλει να το κρατήσει για τον εαυτό του, από αγάπη για τον εαυτό του και να διαπρέψει μόνο σε αυτό. Ωστόσο, αυτό δεν ταιριάζει απολύτως στην άπειρη Αγιότητα του Χριστού, για την οποία η Αγία Γραφή είχε ανακοινώσει στην Παλαιά Διαθήκη: «Σοφία γνωστοποιώ χωρίς φθόνο και μεταδίδω τη λαμπρότητά της σε όλους» (Σοφία, VII, 13 ) .
ή αυτό θα μπορούσε επίσης να συμβεί:

β) λόγω της ανεντιμότητας των όσων διδάσκονται

«Αλλά, αυτό έρχεται σε αντίθεση με τη θεία φύση του Ενσαρκωμένου Λόγου, του οποίου η διδασκαλία  δεν βασίζονται ούτε σε δογματικό λάθος ούτε σε ηθική ακαθαρσία.

«Επιπλέον, ένα δόγμα είναι απόκρυφο:

2ον) εάν σκοπίμως προτείνεται μόνο σε λίγους

«αλλά, ο Ιησούς δεν δίδαξε τίποτα κρυφό με αυτόν τον εσκεμμένα μυστικό τρόπο, που επιφυλάσσεται κατ' αρχήν μόνο σε λίγους μυημένους. Πράγματι, πρότεινε τη διδασκαλία Του είτε σε ολόκληρο το πλήθος είτε σε όλους τους μαθητές Του που συγκεντρώθηκαν μαζί.Τώρα, «αυτός που μιλάει μπροστά σε τόσους ανθρώπους δεν μιλά κρυφά ή κρυφά. Επιπλέον, όταν μίλησε μόνο στους Μαθητές, τους διέταξε επίσης να μεταδώσουν και να εξηγήσουν σε όλους τους άλλους τι είχε πει μόνο σε αυτούς. Ως εκ τούτου, ο Ιησούς ποτέ δεν δίδαξε –κατ’ αρχήν– με ρητά και εν γνώσει του απόκρυφο τρόπο, επιφυλάσσοντας σκόπιμα το δόγμα Του μόνο σε λίγους εκλεκτούς» (SANT' AUGUSTINE, Tracatus CXIII στο Iohannem , XVIII).

«Τέλος, ένα δόγμα μπορεί να κρυφτεί:

3°) λόγω του τρόπου με τον οποίο μεταδίδεται

«Τώρα, ο Ιησούς με αυτόν τον τρίτο τρόπο μετάδοσης της διδασκαλίας Του, θέλησε να κρύψει κάτι από τα πλήθη, χρησιμοποιώντας Παραβολές. αλλά μόνο για να ανακοινώσει πνευματικά μυστήρια που τα πλήθη της Παλαιάς Διαθήκης δεν ήταν, όμως, εκείνη τη στιγμή ικανά να συλλάβουν (2 ). Ωστόσο, αυτοί (δηλαδή τα πλήθη των Εβραίων της Παλαιάς Διαθήκης) έλαβαν ακόμη μια διδασκαλία για αυτά τα θέματα σχετικά με τα υπερφυσικά μυστήρια του Θεού, κάτω από το πέπλο των ευαγγελικών παραβολών και αυτό είναι σίγουρα καλύτερο από το να μην λάβουν τίποτα. Στην πραγματικότητα, ο Ιησούς εξήγησε στη συνέχεια το νόημα των Παραβολών στους Μαθητές, αναθέτοντας τους -με τη σειρά τους- να το μεταδώσουν , να το κηρύξουν και να το εξηγήσουν στα πλήθη, τα οποία σταδιακά έγιναν ικανά να την κατανοήσουν, έχοντας περάσει από την «νηπιακή ηλικία». " της Παλαιάς Διαθήκης μέχρι την "ωριμότητα" τους "της Καινής Διαθήκης (πρβλ. S. PAUL, II Tim . II, 2)» (S. THOMAS AQUINO, S. Th. , III, q. 42, a . 3).

Ο εσωτερισμός γεννιέται από την υπερηφάνεια και οδηγεί στην απώλεια

Τώρα, αυτή η τάση – πανθεϊστικά τιτάνια και Εωσφορική – του Εσωτερισμού, οδηγεί τον άνθρωπο στην καταστροφή του και γεννιέται από την υπερηφάνεια που είναι η ρίζα όλων των κακών.
Ο άγιος Θωμάς διδάσκει σωστά ότι «η απιστία γεννιέται από υπερηφάνεια» ( S.Th. II–II, q. 10, a. 1, ad 3um). Και είναι η πιο σοβαρή αμαρτία μετά το μίσος του Θεού.Επομένως, η πραγματική αιτία μιας λανθασμένης επιλογής σχετικά με τον τελικό στόχο πρέπει να αναζητηθεί στα κακά έργα. δηλαδή στη ζωή, στην πράξη της θέλησης, που μπορεί επίσης να είναι μόνο εσωτερική, για παράδειγμα η πνευματική υπερηφάνεια.

Οι κακές πράξεις δεν είναι μόνο χοντρή βρωμιά, αλλά και λεπτή ανηθικότητα: η εξύψωση του «εγώ» κάποιου, η αναζήτηση της ανθρώπινης δόξας και η τιμή του κόσμου.

Όπως ο κλέφτης φεύγει από το φως και αγαπά το σκοτάδι για να μπορεί να ενεργεί ανενόχλητος. Έτσι οι περήφανοι μισούν το φως, το δημόσιο δόγμα και αγαπούν το σκοτάδι, το δόγμα και την εσωτερική πρακτική, και τα δύο για προσωπική ζήλια , θέλοντας να είναι ο μόνος θεματοφύλακας της Σοφίας. είτε για το δογματικό λάθος ή την ηθική ανεντιμότητα αυτών που διδάσκει , μη θέλοντας να τον ανακαλύψουν και να τον αντικρούσουν.

Το σκοτάδι λοιπόν χρησιμεύει για να καλύψει το κολασμένο δόγμα του και τη διεστραμμένη συμπεριφορά του. Επομένως, ο εσωτεριστής μισεί το φως γιατί θα ξεσκέπαζε την εσωτερική και κρυφή του διαστροφή!

Μπορούμε λοιπόν να συμπεράνουμε ότι η κακή ζωή είναι η αιτία κάθε δυσπιστίας και προπαντός των αιρετικών και «μεγάλων μυημένων».

Πώς ο διάβολος έγινε έκπτωτος άγγελος λόγω της κακής του θέλησης (με την οποία προτίμησε να επιβεβαιώσει - από ζήλια - τον εαυτό του, καταδικάζοντας τον εαυτό του, παρά να υποταχθεί στο Θέλημα του Θεού, που του ζητούσε μια πράξη υπακοής και ταπεινότητας) ; έτσι ο «μεγάλος μυημένος» προτιμά να απορρίψει το δημόσιο δόγμα του Ιησού, για να είναι ζηλότυπα ευχαριστημένος με τήν σκοτεινή και μπερδεμένη «Παράδοση» ή «καμπάλα», που ικανοποιεί τόσο την περηφάνια του που μπορεί να τον αποκαλούν: «Δάσκαλο!». Ενώ ο Ιησούς μας νουθέτησε: « Μη θέλετε να λέγεστε Διδάσκαλοι. Μόνο ένας είναι ο Δάσκαλος: ο Πατέρας σας που είναι στους Ουρανούς ».

Συμπέρασμα
"Et Verbum caro factum est!"

Ο Άγιος Αυγουστίνος θα απαντούσε σήμερα στους θεωρητικούς του « εσωτερικού Χριστού » (καθώς και του « κοσμικού Χριστού »),
1°) φέρνοντας το καλό παράδειγμα του Ενσαρκωμένου Λόγου, ο οποίος έγινε άνθρωπος από τον Θεό.
2ο) τοποθετώντας τον σε αντίθεση με το κακό παράδειγμα του Γνωστικού (ή του νεο/μοντερνιστή), ο οποίος, παρόλο που είναι απλό πλάσμα, φιλοδοξεί ανόητα να πάρει τη θέση του Υψίστου (ή να φτάσει, με αυτοδημιουργική εξέλιξη , στο « Σημείο Ωμέγα » ), πηγαίνοντας έτσι προς τήν δική του καταστροφή.
3ον) χρησιμοποιώντας, λοιπόν, για τους σύγχρονους εσωτεριστές (και μοντερνιστές), τα ίδια λόγια πριν από 1600 χρόνια, δηλαδή: «
Ήθελες, ω αλαζονικό πλάσμα, αν και ήσουν απλός άνθρωπος να κάνεις τον εαυτό σου Θεό για να χαθείς μετά. αλλά, ο Λόγος, όντας Θεός, θέλησε να γίνει άνθρωπος για να βρει αυτό που χάθηκε» (S. AGOSTINO, Sermo CLXXXVIII , κεφ. 3, στο PL, τόμος XXXVIII, col. 1004).

Εν ολίγοις, συνοψίζοντας, όπως Ο Εσωτερικός (ή κοσμικός ) Χριστός είναι ακριβώς ο πίθηκος του πραγματικού Χριστού. άρα ο Εσωτερισμός (ή Μοντερνισμός) είναι το αντίθετο του Χριστιανισμού. Τώρα ο διάβολος είναι ο «πίθηκος του Θεού» (Τερτυλλιανός).

Στην πραγματικότητα, ο Εσωτερισμός θέλει τον άνθρωπο να κάνει τον εαυτό του «Θεό» μέσω της μυητικής γνώσης ή της Γνώσεως . Ο μοντερνισμός ισχυρίζεται ότι η Χάρη οφείλεται στη φύση και όχι ένα δωρεάν δώρο από τον Θεό. ενώ ο Χριστιανισμός διδάσκει ότι ο Θεός ενσαρκώθηκε για να σώσει τον άνθρωπο από το προπατορικό αμάρτημα, κάνοντάς τον να συμμετέχει στη θεία Του φύση, με περιορισμένο και πεπερασμένο τρόπο, μέσω της αγιαστικής χάρης.

Ο κοινός παρονομαστής του εσωτερισμού και του μοντερνισμού είναι αναμφίβολα ο ανθρωποκεντρισμός, ο οποίος στον Steiner, στον Schuré όπως στον Teilhard φαίνεται στο κλειδί του κοσμικού εξελικτισμού, δηλαδή ως το συνεχές γίγνεσθαι της «Θεότητας», που από το τίποτα μέσω της ύλης φτάνει στο πνεύμα ή στον εσωτερικό  κοσμικό Χριστό

Dal “Cristo esoterico” al “Cristo cosmico” - Articolo di Canisius (unavox.it)