HANS URS VON BALTHASAR--ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ (THEO-LOGIK) (69)

Συνέχεια από Τρίτη, 10 Αυγούστου 2021

                                             HANS URS VON BALTHASAR

                                      ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ  (THEOLOGIK)

                                                 Τρίτος Τόμος

             ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ  (DER GEIST DER WAHRHEIT)

        (Οι δύο προηγούμενοι τόμοι: 1) Αλήθεια τού κόσμου (Wahrheit der Welt), 2)    Αλήθεια τού Θεού (Wahrheit Gottes) )

                                      Johannes Verlag, 1987

                                  4.  ΓΙΑ ΤΟ ΦΙΛΙΟΚΒΕ

                                 V. ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ

                             5.  ΠΝΕΥΜΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟ

                        α)  Παράδοση – Γραφή – Αξίωμα   ( 4^η συνέχεια )

         Δεν μπορούμε να χωρίσουμε την αποστολή στο κήρυγμα και στην εξήγηση του μυστηρίου απ’ το αξίωμα, που προέρχεται κατηγορηματικά απ’ την εντολή τού Χριστού. Κάτι που γίνεται σαφές απ’ τον Κλήμεντα Ρώμης, τον Ιγνάτιο, κι ακόμα περισσότερο τον Ειρηναίο· είναι ωστόσο το ποιμαντικό αξίωμα (περισσότερο απ’ το «αξίωμα διδασκαλίας» τών τελευταίων αιώνων) που εγγυάται καθεαυτό τη γνησιότητα της ερμηνευτικής παράδοσης. Οι σύνοδοι ανήκουν αναμφίβολα εδώ, καθώς έχουν την αυτεπίγνωση πως καθοδηγούνται («ως να καθοδηγούνται») απ’ το Άγιο Πνεύμα. Δεν χρειάζεται βέβαια να διαπραγματευτούμε θεματικά εδώ τη σταδιακή προβολή νομικών περισσότερο εξουσιών τής ιεραρχίας (η οποία ωστόσο υπήρξε κυρίως ένα δικαστήριο στον Μεσαίωνα), ενισχυμένων απ’ τις κριτικές τής Μεταρρύθμισης και διάφορους (καθ)ορισμούς (Βατικανό 1 – όπου συναντάται μια ισχυρή προσέγγιση μεταξύ πανεπιστημιακής διδασκαλίας και παράδοσης) (πρβλ. Congar, Limites mises au pouvoir ecclesiastique ou a son exercice – ‘Oρια που τίθενται στην εκκλησιαστική ισχύ ή στην εξάσκησή της). Σημαντικό είναι τώρα μόνο το ότι παράδοση δεν νοείται εξαρχής χωρίς αυτήν την εξασφαλιστική «δικαστική αρχή».

      Όσα είπαμε, είναι αρκετά για να πειστούμε, ότι ο Χριστός πρέπει να χαρακτηρίζεται (μαζί με την παλαιοδιαθηκική του προϊστορία) ως η μοναδική πηγή αποκάλυψης, «εξηγημένη» απ’ το Άγιο Πνεύμα στην παράδοση, καθώς και στην ιδιαιτέρως «αυθεντική» Γραφή που περιλαμβάνεται σ’ αυτήν. «Η παράδοση και η Γραφή δεν αποτελούν όμως δυό απλώς και μόνον εξωτερικά αλληλοσυμπληρούμενες και ανεξάρτητες μεταξύ τους πηγές… Οι παλαιοί Χριστιανοί διαχωρίζουν τόσο λίγο τη Γραφή απ’ την παράδοση, ώστε η Γραφή να αποτελή ένα ουσιαστικό της μέρος, ή και τον πυρήνα της, αν θέλουμε να το πούμε. Αν όμως η Γραφή αποσπαστή, απ’ την άλλη, απ’ το ζωντανό σύνολο των πολλαπλών (απ)όψεων της παράδοσης, που διαφυλάσσει και μεταβιβάζει περαιτέρω τη συνείδηση της συνεχώς γρηγορούσης και συνεχώς ενεργούσης Εκκλησίας, γίνεται ακατανόητη. Η Βίβλος και η παράδοση δεν είναι άρα για τους «καθολικούς» (Λατίνους) η Βίβλος μαζί με ένα ξένο προς αυτήν στοιχείο ((ποιος το λέει αυτό;)) , αλλά είναι η Βίβλος μέσα στην ιδιαίτερή της «ατμόσφαιρα», στη ζωτική της «σφαίρα», στο πρωταρχικό της φως. Είναι, ναι, η Βίβλος, όμως ολόκληρη, με το Πνεύμα που την καθοδηγεί, που την έχει υπαγορεύσει, και δεν παύει να ζωογονή την ανάγνωσή της» (L. Bouyer, La Bible et l’ Evangile – Lectio divina 8, Paris 1951). Σε μια Βίβλο χωρίς αυτήν την «ενσωμάτωση» (στην παράδοση), μπορεί να αναφέρεται για τους δικούς του σκοπούς ο Διάβολος, όπως λέει ο Σαίξπηρ, επαναλαμβάνοντας τα λόγια του Ιερώνυμου, που προσθέτει: «Θα μπορούσαμε όλοι να αποδώσουμε μια καινούργια διδασκαλία στον Διάβολο, μένοντας στο γράμμα» (Ad Luciferianos 28). Απομονωμένη η Γραφή μεταβάλλει τον Χριστιανισμό σε μια «θρησκεία βιβλίου», όπως στην προτεσταντική ορθοδοξία   ((Παρήχηση ή ενήχηση;)) . Οι μεγάλοι μεταρρυθμιστές το προετοίμασαν αυτό συνδέοντας τη Βίβλο, «απελευθερωμένη» απ’ την παράδοση και το αξίωμα, κατά τέτοιον τρόπο με το Άγιο Πνεύμα, ώστε να καθιστά αυτό «αυταπόδεικτη» τη Γραφή. Μια «γραφική (εν τη Γραφή) αρχή», που έχει ωστόσο ξανά σήμερα σε μεγάλο βαθμό σχετικοποιηθή στη «σφαίρα» τού Προτεσταντισμού, καθώς στην πρώτη θέση έχει μετατοπισθή το «κήρυγμα» (Bultmann) ή η παρεχόμενη απ’ τη Γραφή πνευματική εμπειρία («παραβλέποντας» τη βιβλική κριτική – την κριτική τής Βίβλου) ή η επισκόπηση της ιστορικής πορείας, αναγνωριζόμενη στη «μετάβαση» απ’ την Παλαιά στην Καινή Διαθήκη (G. Gloege, Schriftprinzip – Η βιβλική αρχή, άρθρο στη θρησκευτική εγκυκλοπαιδεία RGG, 1961).

    Το Πνεύμα αποτελεί για το αξίωμα, τη Γραφή και την παράδοση, καθώς και μέσω αυτών, την υπέρβαση ενός μονόπλευρου προσανατολισμού προς το παρελθόν   (( Είμαστε, βρισκόμαστε, μην το ξεχνάμε, σε «νέα εποχή» )) · όπως η παρουσία τού Χριστού «αναπαρίσταται» ακατάπαυστα μέσω τού αξιώματος στα μυστήρια   (( του «αξιώματος» του επισκόπου π.χ. )) , έτσι καθίσταται και η Γραφή, μέσω τής συνεχούς ερμηνείας της εν Πνεύματι, συνεχώς «σημερινή», επίκαιρη και αναφερόμενη στο μέλλον, έτσι όπως και τα μέλη τής παράδοσης – άγιοι, πατέρες, διδάσκαλοι της Εκκλησίας κ.τ.λ. – διατηρούν μια μορφή «ενεστώτος» (χρόνου), που «ακυρώνει» το μέγιστο μέρος τής ιστορικής απόστασης, χάρη στη διαχρονική αντίληψη όλων τών γνήσιων χριστιανών στην «κοινωνία τών αγίων» (communio sanctorum). Δεν υφίσταται (μάλιστα) κάποια ουσιαστική διαφορά ανάμεσα στον τρόπο που κατανοούσε ο Ειρηναίος τη σχέση παράδοσης-Γραφής-αξιώματος και στο πώς την αντιλαμβανόμαστε εμείς (σήμερα)· στο αιώνιο Πνεύμα (εν αιωνίω Πνεύματι) αποκτούμε κάτι απ’ την εμπειρία τής συμμετοχής τής Εκκλησίας τού Χριστού στην αιωνιότητα.

      Δεν πρόκειται επίσης κατά κανέναν τρόπο για το ότι ο κάθε ξεχωριστός πιστός δεν θα μπορούσε να αποκτήση άμεσο φωτισμό απ’ το Πνεύμα για ένα τμήμα τής Γραφής ή τής Παράδοσης, χωρίς  παρέμβαση του εξωτερικού «διδασκαλικού αξιώματος»· η «εσωτερική γνώση» (“magisterium internum”) στις καρδιές τών πιστών δεν είναι προσδεδεμένη, από την εποχή τών Πατέρων, στην επίσημη «εξωτερική γνώση» (“magisterium externum”)· δεν επιτρέπεται μόνο να είναι απομονωμένη απ’ αυτήν· στο μυστήριο της Εκκλησίας, όπου και «λαμβάνεται» κάθε «ιερότητα», ο «εσωτερικός δάσκαλος» (“magister interior”) δεν απευθύνεται ποτέ «ιδιωτικά» και μόνο στον καθέναν, αλλά εν σχέσει προς τη χριστιανική αποστολή του, που μένει πάντοτε συνδεδεμένη με τη σημερινή αλλά και τη διαχρονική Εκκλησία. Ο Möhler και ο Newman παρουσιάζουν τις πιο βαθειές όψεις αυτών τών «σχέσεων".

(συνεχίζεται, με το επόμενο υπο-κεφάλαιο: «Κήρυγμα και – θεία-λειτουργία»)

ΑΝΑΔΥΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΦΑΝΕΡΩΝΟΝΤΑΙ ΟΙ ΑΜΕΣΟΙ ΔΕΣΜΟΙ ΚΑΙ Η ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΤΩΝ ΕΓΚΥΚΛΙΩΝ ΤΟΥ ΒΛΑΧΟΥ, Η ΣΥΝΟΔΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΜΗ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΣ [παράδοση δεν νοείται εξαρχής χωρίς αυτήν την εξασφαλιστική «δικαστική αρχή»] ΚΑΙ Η ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟΝ ΑΓΙΟ ΣΥΜΕΩΝ ΤΟΥ ΑΜΠΑΤΖΙΔΗ ΜΕ ΤΟΝ ΜΥΣΤΙΚΙΣΜΟ, ΤΟ ΥΠΟΥΛΟ ΟΠΛΟ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ. [η «εσωτερική γνώση» (“magisterium internum”) στις καρδιές τών πιστών].

Η ΜΕΤΑΝΟΙΑ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΔΕΝ ΔΙΝΕΙ ΓΝΩΣΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ, ΔΙΝΕΙ ΤΑ ΧΑΡΙΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ.

ΕΧΟΥΝ ΠΥΡΑΚΤΩΘΕΙ ΟΙ ΕΧΘΡΟΙ ΜΑΣ ΑΛΛΑ ΠΑΡΑΜΕΝΟΥΜΕ ΣΤΗΝ ΜΑΚΑΡΙΟΤΗΤΑ ΜΑΣ.