Σταύρος Γιαγκάζογλου - (3) Το πρόσωπο στην περί Αγίας Τριάδος θεολογία του Αγίου Γρηγορίου Παλαμά

  Συνέχεια από: Δευτέρα 24 Μαρτίου 2025

 ΙΜΑΤΙΑ ΦΩΤΟΣ ΑΡΡΗΤΟΥ

ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ  

ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ

Σταύρος Γιαγκάζογλου - Το πρόσωπο στην περί Αγίας Τριάδος θεολογία του Αγίου Γρηγορίου Παλαμά (3η συνέχεια)

Υποστάσεις και ενέργειες 

Η πληρότητα της θεότητας συμπεριλαμβάνει, λοιπόν, και την ουσία και τις Υποστάσεις και τις ενέργειες σε μία αδιαίρετη ενότητα αΐδιας υπάρξεως και ζωής. Κάθε μία από της απειράριθμες ενέργειες του Θεού, είναι κοινή και ενιαία στον Πατέρα, τον Υιό και το Άγιο Πνεύμα, ενώ διαμέσου κάθε ιδιαίτερης ενέργειας, όλος ο Θεός ως Τριάς Προσώπων ανοίγεται προσωπικά προς τη δημιουργία του, την όποια καλεί σε κοινωνία μαζί του. «Οὐκ ἄρα ἓν μόνον ἄναρχον ἡ οὐσία τοῦ Θεοῦ» (Βλ. Τριάδες 3, 2, 4, σ. 659). Απέναντι στον ιδιότυπο ουσιανισμό του Βαρλαάμ, ο Γρηγόριος Παλαμάς αντιτάσσει τον όντα και ενεργούντα Θεό που φανερώνεται και γνωρίζεται προσωπικά, δίχως να δεσμεύεται από καμιά αναγκαιότητα, αφού δεν είναι ανυπόστατη αλλά Τρισυπόστατη ενεργητική ουσία.[ΟΥΤΕ ΦΑΝΕΡΩΝΕΤΑΙ ΟΥΤΕ ΓΝΩΡΙΖΕΤΑΙ. ΤΑ ΟΠΙΣΘΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΕΙΔΕ Ο ΜΩΥΣΗΣ ΣΤΟΝ ΓΝΟΦΟ ΑΓΝΩΣΙΑΣ]

«Καὶ τῷ Μωυσῇ δὲ χρηματίζων ὁ Θεός, οὐκ εἶπεν “ἐγὼ εἰμὶ ἡ οὐσία”, ἀλλ᾽ “ἐγὼ εἰμὶ ὁ ὤν”∙ (Εξοδ. 3, 14) οὐ γὰρ ἐκ τῆς οὐσίας ὁ ῶν, ἀλλ᾿ ἐκ τοῦ ὄντος ἡ οὐσία∙ αὐτὸς γὰρ ὁ ὢν ὅλον ἐν ἑαυτῷ συνείληφε τὸ εἶναι» (Τριάδες 3, 2, 12).

Με βάση τα όσα εκθέσαμε για τη θεολογική ισορροπία;;; μεταξύ υποστάσεως και ουσίας, δεν νομίζουμε ότι το παλαμικό αυτό χωρίο στηρίζει ένα «θεολογικό περσοναλισμό» άσχετο από τη θεία ουσία αλλά αντίθετα μονάχα υπό το πρίσμα μιας προσωποκεντρικής συσχέτισης μεταξύ ουσίας-υποστάσεων και ενεργειών είναι δυνατόν να ερμηνευθεί. Άλλωστε «οὐδὲν τῶν σημαινομένων, ὁ μὴ καὶ τοῖς τρισὶν ἐφαρμόζεται προσώποις» (Πρὸς Ἀρσένιον 4, σ. 318).[ΟΣΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ ΤΟΣΕΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ. ΤΙ ΘΑ ΠΕΙ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ;]

Το ενδιαφέρον του Παλαμά, όπως άλλωστε επισημαίνει και η ίδια η βιβλική περικοπή της Εξόδου, αφορά στην οικονομική σχέση του Θεού προς τον κόσμο του. Ο Θεός φανερώνεται στον Μωυση. Ο φανερούμενος Θεός έχει ενέργεια που είναι αποκαλυπτική του Τρισυπόστατου ομοούσιου είναι του∙ ως τέτοια η ενέργεια του διακρίνεται από την ουσία του. Όταν φανερώνεται ως «ων» διά των ενεργειών του, τούτο δείχνει ότι ο Θεός «ὲν ὑποστάσεσι ὢν» δεν είναι «οὐσία μόνον ἀνυπόστατος». Οι ενέργειες του αφορούν όχι σε ένα πρόσωπο αλλά και στα Τρία, έτσι ώστε «ἐν τρισὶν ὑποστάσεσιν ὑπάρχων ὁ Θεὸς ἡμῖν γνωρίζεται» (βλ. Κεφ. Φυσ. καὶ θεολ. 137). Ο «ων» Θεός δεν ταυτίζεται με τις Υποστάσεις μόνο, ούτε με μία ανυπόστατη ουσία, ούτε με τις ενέργειες. Μολονότι δεν υφίσταται καμιά οντολογική προτεραιότητα μεταξύ Υποστάσεων και θείας φύσεως, αλλά συνοχή και ασύγχυτη ένωση[ΠΕΡΙΧΩΡΗΣΗ ΛΕΓΕΤΑΙ.], ο «ων» Θεός δεν εγκλωβίζεται στη φύση του. Ενεργεί πέρα από αυτήν, όταν γνωρίζεται «ἐν τρισὶ ὑποστάσεσιν ῶν», κάνοντας γνωστό το είναι του όμως, διά των φυσικών του ενεργειών κατά τρόπο ολότελα προσωπικό.[ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΧΕΣΗ; ΚΑΤΑ ΠΟΙΑ ΕΝΝΟΙΑ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΟΥ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΔΕΝ ΕΓΚΛΩΒΙΖΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΦΥΣΗ ΤΟΥ;ΤΑΥΤΙΖΕΤΑΙ Ο ΟΡΟΣ ΦΥΣΙΣ ΜΕ ΤΗΝ ΟΥΣΙΑ; ΓΙΑ ΝΑ ΤΑΥΤΙΣΤΟΥΝ ΕΙΜΑΣΤΕ ΥΠΟΧΡΕΩΜΕΝΟΙ ΝΑ ΕΠΙΝΟΗΣΟΥΜΕ ΜΙΑ ΕΤΕΡΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΣΑΡΚΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ. ΟΠΩΣ ΚΑΙ ΕΠΙΝΟΗΣΑΝ ΟΙ ΝΕΟΟΡΘΟΔΟΞΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΤΑΙΡΙΑΞΟΥΝ ΜΕ ΤΟΝ ΥΠΑΡΞΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΑ  ΤΩΝ ΧΟΥΣΣΕΡΛ. ΧΑΙΝΤΕΓΚΕΡ. ΜΑΣ ΠΕΡΙΣΣΕΥΕΥΕΙΣ ΦΙΛΕ. ΧΡΟΝΟΥ ΦΙΔΟΥ]

Άλλο είναι η περί Θεού αντίληψη ως «ἐνέργειά τις μόνον ἐνθεωρούμενη τοῖς κτίσμασι» (Όμ. ΙΣΤ΄ 19) και άλλο η αποκάλυψή του ἐν προσώπῳ. Ως Τρισυπόστατη ενεργητική φύση, λοιπόν, ο Θεός δεν είναι ανυπόστατη και απρόσωπη;;;; ουσία. Όταν αποκαλύπτεται διά της ενέργειάς του, φανερώνεται «όλος» και όχι αποσπασματικά∙ «όλον ἐν ἑαυτῷ συνείληφε τὸ εἶναι» ως Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα, ενώ βεβαίως, δεν μετέχεται καθ' ολοκληρίαν. Όλος ο Θεός είναι παρών στον άσαρκο Λόγο που φανερώνεται και διαλέγεται με τον Μωϋσή, όχι κατ' ουσίαν ή καθ' υπόστασιν, αλλά προσωπικά κατ' ενέργειαν.

ΠΟΙΟΣ ΘΕΟΣ; Ο ΜΩΥΣΗΣ ΤΙΜΩΡΗΘΗΚΕ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΦΗΤΕΣ ΣΥΝΑΝΤΗΘΗΚΑΝ ΣΤΟΝ ΑΔΗ.ΜΗΠΩΣ ΔΕΝ ΚΑΤΕΧΟΥΜΕ ΤΗΝ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΝΥΠΟΣΤΑΤΟΥ; 

ΓΙΑ ΠΟΙΟΝ ΛΟΓΟ ΝΑ ΠΡΟΤΙΜΗΣΟΥΜΕ Ω!!! ΣΟΦΟΙ ΝΕΟΟΡΘΟΔΟΞΟΙ ΤΟΝ ΑΣΑΡΚΟ ΛΟΓΟ ΠΡΟΣΠΑΘΩΝΤΑΣ ΝΑ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΗΣΟΥΜΕ ΤΟΝ ΠΡΩΤΟ ΑΔΑΜ ΕΦΟΣΟΝ Ο ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ ΕΙΝΑΙ ΚΛΕΙΣΤΟΣ ΚΑΙ ΦΥΛΑΓΜΕΝΟΣ; ΜΟΝΟΝ Ο ΑΔΗΣ ΠΡΟΣΦΕΡΕΤΑΙ ΣΑΝ ΑΙΩΝΙΑ ΚΑΤΑΔΙΚΗ ΠΛΕΟΝ. ΔΕΝ ΘΑ ΠΑΡΟΥΜΕ!!!