Είμαστε όλοι στην ίδια βάρκα! - π. Βασίλειος Θερμός

Ενα από τα έργα του Χριστόφορου Κατσαδιώτη που καταστράφηκαν από τον βουλευτή Νίκο Παπαδόπουλο. Ο π. Βασίλειος Θερμός επισημαίνει πως «η ενόχληση είναι εύλογη και καθολική, από όλους τους πιστούς», ωστόσο τονίζει ότι «η άσκηση βίας αντιβαίνει προς τον ίδιο τον Χριστιανισμό – εκτός από το ότι χαρίζει στα έργα δημοσιότητα που αλλιώς δεν θα αποκτούσαν ποτέ». [ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΛΙΑΣ]

                                                    Είμαστε όλοι στην ίδια βάρκα!

*π. Βασίλειος Θερμός

Κατάντησε βαρετό. Μιλώ για την επανάληψη κάθε τόσο του ίδιου σκηνικού: ένας καλλιτέχνης σοκάρει προσβάλλοντας τα θεία και κάποιοι πιστοί εξεγείρονται. Αυτή τη φορά είχαμε και αυτοδικία.

Η ενόχληση είναι εύλογη και καθολική, από όλους τους πιστούς. Αλλά η άσκηση βίας αντιβαίνει προς τον ίδιο τον Χριστιανισμό – εκτός από το ότι χαρίζει στα έργα δημοσιότητα που αλλιώς δεν θα αποκτούσαν ποτέ.

Επιθετικότητα, με λόγια ή με πράξεις, απέναντι σε πρωτοβουλίες εντός του δημόσιου χώρου υποδηλώνει δυσανεξία προς τη νεωτερικότητα. Συνήθως προέρχεται από ανθρώπους ή φορείς οι οποίοι δεν έχουν συμφιλιωθεί με τους κανόνες της αστικής δημοκρατίας, οπότε μεταχειρίζονται προνεωτερικούς αυτοματισμούς για να υποχρεώσουν το κράτος να συμμορφωθεί. Να το ξεκαθαρίσουμε: απέναντι στη βέβηλη τέχνη, η δυτική έννομη τάξη δεν διαθέτει διοικητικές ή νομικές λύσεις.

Αδιέξοδο, λοιπόν: ή προκλητικός ή ακραίος. Ενοχλούμαι που είναι σαν να μην έχουν φωνή όλοι εκείνοι που διαθέτουν καλλιτεχνικό αισθητήριο ώστε να βρίσκουν τα συγκεκριμένα έργα και τερατώδη και βέβηλα, αλλά και πολιτισμικό αισθητήριο επαρκές ώστε να αυτοσυγκρατούνται. Αποτελεί σοβαρό πρόβλημα να κυριαρχεί στη δημοσιότητα το ψευδοδίλημμα ότι αν έχεις αντίρρηση στα προσβλητικά έργα τέχνης, ανήκεις αναγκαστικά στους γραφικούς.

Η επικαιρότητα αυτή, όμως, θέτει ενώπιόν μας τρεις σημαντικές παραμέτρους τις οποίες θεωρώ ανεπίτρεπτο να παρακάμψουμε.

Αποτελεί σοβαρό πρόβλημα να κυριαρχεί στη δημοσιότητα το ψευδοδίλημμα ότι αν έχεις αντίρρηση στα προσβλητικά έργα τέχνης, ανήκεις αναγκαστικά στους γραφικούς.

α) Πονηριά. Συστηματικά οι «βλάσφημοι» καλλιτέχνες στοχεύουν στα χριστιανικά σύμβολα. Γιατί άραγε; Μα, προκλητικοί ή επιθετικοί θέλουν να είναι, όχι ηλίθιοι. Ποιος θα διακινδύνευε τη σωματική του ακεραιότητα για να διαδώσει μια καλλιτεχνική έμπνευση; Τον Σαλμάν Ρουσντί τον μαχαίρωσαν 34 χρόνια μετά!

Δεν θα πρέπει να προσπεράσουμε αυτή τη μεθόδευση, όμως, ως απλώς προνοητική. Το ότι οι χριστιανοί δεν σκοτώνουν για να διαμαρτυρηθούν για προσβολή της πίστης τους δεν έχει εκτιμηθεί από τους εκκοσμικευμένους χώρους. Τα στερεότυπά τους δεν τους επιτρέπουν να συνειδητοποιήσουν ότι ο χριστιανικός κόσμος είναι αρκετά ανεκτικός, ακριβώς επειδή έχει αφομοιώσει στοιχεία της νεωτερικής ανοιχτής κοινωνίας, πολύ περισσότερα από οποιαδήποτε άλλη θρησκεία. Μερικά, μάλιστα, τα είχε προετοιμάσει! (Βλέπε περί αυτού τον Φρεντερίκ Λενουάρ, «Ο Χριστός φιλόσοφος»).

β) Υποκρισία. Στην ελληνική κοινωνία δεν είναι όλα τα δάχτυλα ίδια. Παρατηρούμε από όλες τις κατευθύνσεις επιλεκτικές ευαισθησίες όταν διακυβεύονται προσβολές (πραγματικές ή φανταστικές) από την τέχνη και τη λογοτεχνία. Το ΚΚΕ δημιούργησε τεράστιο θέμα με την ταινία Ελένη, οι αφίσες που απέτρεπαν από εκτρώσεις κατέβηκαν από το μετρό, ενώ μπορούμε να φαντασθούμε εύκολα τον χαμό που θα ακολουθούσε αν εμφανίζονταν έργα τέχνης που θα προσέβαλλαν ΛΟΑΤΚΙ! Επιπλέον, οι λαλίστατοι δημόσιοι παράγοντες απλώς αλλάζουν πλευρό στον ύπνο τους όταν μπογιατίζονται ή αποκεφαλίζονται προτομές αγωνιστών του ’21.

Αναζητήστε στο Διαδίκτυο το «Τέχνη δίχως όρια!», Παναγιώτης Ασημακόπουλος, και θα καταλάβετε την ασυνέπεια και την ιδιοτέλεια όσων κόπτονται για ελευθερία της έκφρασης. Οταν γίνονται μηνύσεις επειδή κάποιος είπε μια λέξη που δεν έπρεπε θίγοντας την ατομική ευαισθησία του ενός, αλλά επιτρέπεται να διακωμωδούνται σε διαδηλώσεις και γκαλερί εικόνες που για χιλιάδες είναι ιερές, έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε για να γίνουμε κοινωνία ισοτιμίας.

γ) Μηδενισμός. Σήμερα προσβάλλονται οι χριστιανοί, αλλά αργά ή γρήγορα θα έρθει η σειρά άλλων. Αυτό στο οποίο καλούμαστε να συμφωνήσουμε είναι πως οι θρησκείες (και αυτές που μας αρέσουν και αυτές που απεχθανόμαστε) αποτελούν πτυχές του ανθρώπινου πολιτισμού. Αν δεν τύχουν της αλληλεγγύης όλων μας, πιστών και αθέων, ποιος θα εμποδίσει την τέχνη να γίνει εργαλείο του φανατισμού και άλλοθι του φονταμενταλισμού;

Βλέπετε, λειτουργεί και αντιστρόφως. Ο καλλιτέχνης δήλωσε ότι δεν έχει σκεφτεί ποτέ τα έργα του ως προκλητικά. Πώς δεν είχε περάσει από το μυαλό μας; Ευτυχώς που μας το είπε, ώστε αν κάποιος ιερέας ή ραββίνος ή ιμάμης περιλούσει με λόγο μίσους κάποιους διαφορετικούς, να μπορεί μετά να απολογηθεί ότι δεν είχε σκεφτεί ότι τους βρίζει. Κάπως έτσι και οι ιεροεξεταστές δεν είχαν ποτέ σκεφτεί ότι έβλαπταν τα θύματά τους, αλλά ότι φρόντιζαν για τη σωτηρία τους. «Δεν πρέπει να αισθάνεσαι προσβεβλημένος»: δεν είναι αυτό gaslighting;

Οι διανοούμενοι, οι καλλιτέχνες, οι δημοσιογράφοι, οφείλουν να λάβουν θέση αλληλεγγύης, λοιπόν, και να μην αφήνουν υστερόβουλα το έργο αυτό στις θρησκείες, ώστε κατόπιν να τις κατηγορήσουν για αναχρονιστική και συντεχνιακή νοοτροπία. Δεν κινδυνεύουν οι θρησκείες, αλλά ο πολιτισμός. Είμαστε όλοι στην ίδια βάρκα.

Αυτή η χορωδία των τυποποιημένων αντιδράσεων, τύπου «στην τέχνη υπάρχει απόλυτη ελευθερία έκφρασης», μοιάζει σαν ένα κατάλοιπο Ιερού σε μια αποϊεροποιημένη εποχή.

Ο Νιλ Πόστμαν («Τεχνοπώλιο») είχε προειδοποιήσει με οξυδέρκεια για τη «μεγάλη αφαίμαξη των συμβόλων» της ανθρωπότητας μέσω της διαφήμισης και ενός είδους κακής εκπαίδευσης. Επιπλέον, ο Ολιβιέ Ρουά (Η ισοπέδωση του κόσμου) καταγγέλλει πως η μεταμοντέρνα καταιγίδα αποσυμβολοποιεί την κουλτούρα, κάτι που συνιστά κίνδυνο για τον πολιτισμό εν γένει. Εξάλλου, η αποδόμηση των συμβόλων ανοίγει τον δρόμο για τον πιο άγριο καπιταλισμό, διότι τον κενό χώρο καταλαμβάνουν τα σύμβολα της παγκόσμιας αγοράς.

Αυτή η χορωδία των τυποποιημένων αντιδράσεων, όπως π.χ. «στην τέχνη υπάρχει απόλυτη ελευθερία έκφρασης», μοιάζει σαν ένα κατάλοιπο Ιερού σε μια αποϊεροποιημένη εποχή. Αλλά με αυτήν την καρικατούρα του Απολύτου δεν σώζεται ο πολιτισμός. Το πρόβλημα ξεπερνά τους επιμέρους θιγομένους και απαιτεί αλληλεγγύη της ανθρώπινης κοινότητας. Αν θέλει να παραμείνει ανθρώπινη.

*Ο π. Βασίλειος Θερμός είναι ψυχίατρος παιδιών και εφήβων, πρώην καθηγητής Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθηνών.

Πηγή: Καθημερινή

Αναστάσιος: Είμαστε όλοι στην ίδια βάρκα! - π. Βασίλειος Θερμός

Η ΥΠΑΡΞΗ ΒΛΑΣΦΗΜΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΤΗΝ ΑΝΥΠΑΡΞΙΑ ΤΕΧΝΗΣ