Συνέχεια από: Δευτέρα 20 Σεπτεμβρίου 2021
Η Ιεραρχική δομή του κόσμου σύμφωνα με τον ψευδο Διονύσιο Αρεοπαγίτη
του Rene Roques.
ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ.
Οι συστατικοί χαρακτήρες του Ιεραρχικού κόσμου!
Κεφάλαιο πρώτο.
Ο Κόσμος σάν Τάξις, η ορολογία και οι πηγές της!
Με ποιά έννοια και σε ποιό μέτρο;
Δέν θα μπορούσαμε να απαντήσουμε σφαιρικά σ'αυτή την ερώτηση, διότι παράλληλα με μερικά φιλοσοφικά θέματα που μεταθέτει τουλάχιστον εν μέρει, ο Διονύσιος παρουσιάζει πολλά στοιχεία προερχόμενα απο την Βίβλο, την Πατερική ή την εκκλησιαστική γραμματεία. Η πραγματική του σκέψη και οι πηγές του πρέπει να εμφανισθούν περισσότερο μέσω τής μελέτης μερικών όρων και μερικών θεμάτων, στα οποία θα είναι δυνατόν να επισημάνουμε, με αρκετή διαύγεια, το ανακάτωμα των επιρροών και να συλλάβουμε με έναν πιό σίγουρο τρόπο την πραγματική πρωτοτυπία του συγγραφέως.
Αλλά ειδικά με τις φιλοσοφικές πηγές αυτό το ξεχώρισμα είναι πολύ αμφίβολο. Δέν μπορούμε να τακτοποιήσουμε με σιγουριά την ακριβέστατη καταγωγή, την άμεση, κάθε δανείου. Μερικές εκλεκτικές συνήθειες και η διαδεδομένη χρήση επιτομών και περιλήψεων έδωσαν κύρος, ταυτοχρόνως και πολύ συχνά για τα ίδια επιχειρήματα, σε εντελώς διαφορετικούς μεταξύ τους τρόπους σκέψης και πολύ συχνά και τους πιό αντιφατικούς. Όλες οι μεγάλες θεωρίες (δόγματα) έχασαν τα πιό ζωντανά χαρακτηριστικά τους, και καμμία δέν διδάσκεται στην καθαρή της μορφή, πολύ άσχημα υπερασπιζόμενο ή πολύ μέτρια επαναελεγχόμενα, τα αντίθετα συστήματα πλησίασαν μεταξύ τους και συγχύστηκαν για να κρυσταλλώσουν τελικώς σε κάποιον κοινό τόπο. Με τον ίδιο τρόπο θα είναι μάταιο να προσπαθήσουμε να ερευνήσουμε όλες τις πηγές, ιστορικά επιβεβαιωμένες του Αρεοπαγίτη. Η κατανόηση τής σκέψης του απαιτεί μάλλον περισσότερο να καθορισθούν οι παραδοσιακές θεωρίες, που παραλαμβάνει ή απο τις οποίες αντλεί έμπνευση! Αυτό θα προσπαθήσουμε να πετύχουμε για μερικούς απο τους όρους και τα θέματα που καθορίζουν την Αρεοπαγιτική τάξη ή συνδέονται μ'αυτή την έννοια.
1. Τάξις και τα παράγωγά της.
Ανάμεσα σε όλους τους όρους που εκφράζουν την ιδέα της τάξεως και τα παράγωγά της είναι εκείνοι στους οποίους οι διάφορες φιλοσοφίες, έδωσαν την μικρότερη προσοχή. Αυτοί οι όροι βρίσκουν τις πιό τυπικές εφαρμογές τους στην στρατιωτική ή στην πολιτική γλώσσα. Στην πρώτη περίπτωση, τάξις δείχνει την τοποθέτηση των στρατιωτών, την θέση ή τον τόπο κάθε στρατιώτη! Στην δεύτερη μπορεί να αναφέρεται στην πολιτική σύσταση (σύνταγμα) μίας πόλεως ή ενός κράτους. Είναι ενδιαφέρον να υπογραμμίσουμε την σημασία αυτού του ουσιαστικού σ'αυτή την διπλή σειρά συγκεκριμένων χρήσεων. Το βλέπουμε να περνά απο μία έννοια στενά υλική, εξωτερικής σημασίας σε εκείνη των νομοθετικών διαθέσεων, τοποθετήσεων και τάξεων με την κατηγορηματική σημασία του όρου, κοντά στην έννοια τής διαταγής.
Το χριστιανικό λεξιλόγιο κληρονόμησε μερικούς απο αυτούς τους όρους. Κοινωνία οργανωμένη απο τον Θεό και για τον Θεό, η Εκκλησία έπρεπε αναγκαίως να υιοθετήσει και να διατηρήσει μία δική της σύσταση, ένα σύνταγμα και μία εσωτερική τάξη, όπως ο Εβραϊκός λαός, του οποίου είναι κληρονόμος, μιμούμενη επίσης την Θεία Σοφία η οποία εργάζεται στο Πάν με τάξη! [Δέν είναι τυχαίο ότι η Π.Δ αναφέρεται συχνά σαν ο Νόμος. Τα βιβλία της Πεντατεύχου περιγράφουν λεπτομερώς αυτή την νομοθεσία του Ισραήλ, στην οποία δέν αφήνεται τίποτε στον αυτοσχεδιασμό και στην αταξία]. Αυτή η αλήθεια δέν μπορούσε να διαφύγει της προσοχής των Πατέρων. Αυτή μάλιστα επιβεβαιώθηκε στις συνόδους. Όπως π.χ. οι κανόνες τής Νίκαιας. Οι κανόνες π.χ. 24 και 27 της συνόδου της Λαοδίκειας δείχνουν την Εκκλησιαστική τάξη, το Εκκλησιαστικό κράτος όπως το εννοούμε σήμερα!
Μερικά δέ κείμενα, λειτουργικά και κανονικά, επέβαλλαν καθοριστικά την τάξη στο πνευμα και στην ζωή των πιστών. Μόνον ο τίτλος Αποστολικοί κανόνες (διαταγαί) είναι ήδη γεμάτος σημασία σχετικά με το θέμα, καθότι γνωρίζουμε ότι ο σκοπός όλων αυτών των πραγματειών είναι να σταθεροποιήσουν και να εξασφαλίσουν τους κανόνες σύμφωνα με τους οποίους διατάσσονται οι διάφορες τάξεις των πιστών και τις προϋποθέσεις στις οποίες πρέπει να υποταχθούν.
Αυτές οι επισημάνσεις ξεκαθαρίζουν ήδη την χρήση τής λέξης τάξις στον Διονύσιο: δείχνει τόσο αγία τακτοποίηση του Θεού (τάξις Ιερά) όσο και ένα Θείο Νόμο (Θεσμός).
Κάθε ιεραρχία είναι ένας καταστατικός χάρτης και το πάν γίνεται μέσα σε τάξη. Στην ουράνια ιεραρχία τα νοητά είναι διατεταγμένα σύμφωνα με μία ευταξία, με τους όρους μίας ευταξίας αγγελικής. Οι αρχάγγελοι, οι οποίοι είναι προορισμένοι στην ενοποίηση και στην καθοδήγηση των αγγέλων εκπληρώνουν τις λειτουργίες τους μέ τάξη και μέ αρμονία [και στους αγγέλους ενοποιεί κατά τας ευκόσμους αυτής (του βαθμού των αρχαγγέλων) και τεταγμένας και αοράτους ηγεμονίας]. Ο Θεός η πάντων υπερούσιος αρμονία τής εκάστου των λογικών τε και νοερών Ιεράς ευκοσμίας και τεταγμένης αγωγής προενόησεν, ότι και αυτή των ιεραρχιών εκάστη, τάξεις ιεροπρεπείς έθετο και πάσαν ιεραρχίαν ορώμεν εις τας πρώτας και μέσας και τελευταίας δυνάμεις διηρημένην" (ουρ. Ιεραρχία 273 Α/Β). Το πάν λειτουργεί εν τάξει, κατά τάξιν. Σε αμφότερες τις ιεραρχίες, τα νοητά έχουν μία ικανότητα ενταγμένη απέναντι στα Θεία πράγματα (πρός τα Θεία τεταγμένης έξεως). Εν τέλει, τόσο στην ουράνιο Ιεραρχία, όσο και στην Εκκλησιαστική ιεραρχία, δέν υπάρχει κάτι άτακτον, ούτε έλλειψη αρμονίας, ακόσμητον, ούτε σύγχυση (συμπεφορημένον), αλλά αρμονία (κόσμιον), τάξις (τεταγμένον) και ευτυχής ισορροπία (ευσταθές).
Αλλά αυτή η τακτοποιημένη τάξις είναι επίσης και μία τάξις-εξουσία, ένας Θεσμός του Θεού, ο Θεός είναι τάξις, αρχή τάξεως. Δέν μπορεί να ισχύει κάτι άλλο στις ιεραρχίες παρά μόνον η τάξις.
Οι Θείοι νόμοι συνιστούν μία άριστη τάξη (των Θείων θεσμών η άριστη διάταξις). Ο Θεός είναι η υπερούσιος αρχή όλης της ιεραρχίας (την υπερούσιον απάσης ιεραρχίας ταξιαρχίαν). Αποκλείει κάθε δυσαρμονία των όντων και τα οδηγεί στην τάξη της ταυτότητός των και την ορθότητά τους(εις την εύτακτον ταυτότητα και ορθότητα) Απο Αυτόν προοδεύει κάθε σύσταση, κάθε διάταξη και κάθε μακάρια διάθεση (εξ αυτής της Θεότητος... πάσα ή των όντων διάταξις τε και διακόσμησις). Και λειτουργεί ώς πρός τον Θεόν, μοναδικό Αγαθό, απο το οποίο όλα τα όντα είναι συντονισμένα (πάντα... πρός εν αγαθόν συντεταγμένα).
Εάν οι Θείες διευθετήσεις είναι τέτοιες ώστε η τάξις να είναι αξεχώριστη, και εάν ο ίδιος ο Θεός είναι τάξις και αρχή τάξεως, είναι φανερό ότι η τάξις η οποία πραγματοποιείται στις ιεραρχίες, δέν θα είναι μόνον μία τυχαία περίπτωση μή-αναγκαία, αλλά η ίδια η έκφραση της Θείας θελήσεως. Επομένως φαίνεται να είναι δυνατόν να δεχθούμε a'priori τις ακόλουθες προτάσεις: τάξις και θεσμός είναι πράγματα δεμένα πάντοτε στο δίκαιο, στην νομοθεσία, να δεχθούμε και να θελήσουμε την ιεραρχική τάξη σημαίνει να εφαρμόσουμε τον Θείο νόμο, να ζήσουμε στο αγαθό και στο μέτρο του δυνατού, να είμαστε ώς πρός τον εαυτό μας Θείοι. Αντιθέτως η παρακοή του νόμου και της ιεραρχίας ή απλώς η παράκαμψή του, σημαίνει την απομάκρυνση απο τον Θείο Νόμο, να ζούμε στο κακό και να απομακρυνθούμε απο το Θείο.
Αυτές οι βεβαιώσεις δικαιώνονται απο τα κείμενα! Το κακό για τον Διονύσιο, κατοικεί ουσιαστικά στην αταξία. "Δέν προέρχεται απο την ύλη, αλλά απο μία άτακτη κίνηση, αντίθεση στους κανόνες [τους οποίους μας επιβάλλει ο Θεός]" (ούκ εξ ύλης εν ψυχαίς το κανόν, αλλ'άξ ατάκτου και πλημμελούς κινήσεως). Ουσιαστικά είναι μίξις των ανομοίων ασύμμετρος. Το κακό λοιπόν μπορούμε να το ορίσουμε σαν μία διάσπαση της τάξεως, τής διευθετήσεως η οποία είναι επίσης μία τάξις-διαταγή προερχόμενη απο τον Θεό!
Για να δούμε πρακτικά αυτό το δόγμα, πρέπει να αναφερθούμε στην επιστολή VIII, πρός τον μοναχό Δημόφιλο! Αυτός ο μοναχός άρπαξε ορισμένα λειτουργήματα που δέν του ανήκαν και γι'αυτό εξήλθε απο την ιεραρχική του τάξη. Μία παρόμοια συμπεριφορά αντιμάχεται τις διαταγές του Θεού και ο Διονύσιος το επιβεβαιώνει με αυτούς τους όρους. "Εάν η αταξία και η σύγχυση παραβιάζουν τις συνταγές και τους Θειότατους Νόμους, είναι αντιφατικό να ανατρέψουμε, ακόμη και χάριν του Θεού, την τάξη που μας έρχεται (Θεόδοτη) απο τον Θεό!" (ει γάρ ακοσμία και αταξία των Θειοτάτων έστι και όπως και θεσμών έκβασις, ούκ έχει λόγον υπέρ Θεού την Θεοπαράδοτον ανατρέπεσθαι τάξιν). Με άλλα λόγια, δέν μπορεί τίποτε να μας επιτρέψει, χωρίς να συγχύσουμε τον Θεό, να εγκαταλείψουμε τον εκκλησιαστικό βαθμό που μας έχει δοθεί. Η Τάξις είναι μία μορφή Θεσμού: η παραβίαση τής πρώτης σημαίνει αναπόφευκτα την παραβίαση και του δευτέρου!
Ο Όρος της τάξεως μας παρουσιάζεται ήδη στην αληθινή του προοπτική: Είναι, μέσα στην ιεραρχία όπως και στην ατομική ψυχή, μία εικόνα της τάξεως που βασιλεύει στην Θεότητα και είναι μία εντολή του ιδίου του Θεού (θεσμός) αυτή η τάξις να γίνεται σεβαστή!
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου