Κεφάλαιο 33
Περί των ευχών μετά τη θυσία και ποιος είναι ο λόγος για τον οποίο ο ιερεύς μνημονεύει τότε τους Αγίους και εξαιρέτως την Παναγία
1. Ο ιερεύς, αφού τελειωθεί η θυσία, βλέποντας εμπρός στα μάτια του το ενέχυρο της θείας φιλανθρωπίας, τον Αμνό του Θεού, και αφού ήδη έλαβε τον Μεσίτη και έχει μαζί του τον Παράκλητο, γνωστοποιεί τα αιτήματά του προς τον Θεό και προφέρει τη δέησή του με χρηστή πλέον και βέβαιη ελπίδα. Κι εκείνα για τα όποια έκανε τις δεήσεις στην Πρόθεση, κι εκείνα για τα οποία έκανε τις προπαρασκευαστικές ευχές και πρόσφερε τα δώρα και ικέτευε να γίνουν αυτά δεκτά, τώρα που (ο Θεός) δέχθηκε τα δώρα, εύχεται ο ιερεύς να πραγματοποιηθούν.
2. Ποια είναι αυτά;
3. Είναι κοινά και σε ζώντες και νεκρούς, να στείλει ο Θεός τη χάρη Του αντί των δώρων που του πρόσφεραν και τα εδέχθηκε. Και είναι ιδιαίτερα στους μεν νεκρούς η ανάπαυση των ψυχών τους και η κληρονομία της βασιλείας Του μαζί με τους αγίους που έφθασαν στην τελείωση, στους δε ζώντες το να μετάσχουν στην ιερή τράπεζα και να αγιασθούν, το να μην κοινωνήσει κανείς «εις κρίμα ή εις κατάκριμα», η άφεση των αμαρτιών, η ειρήνη, η ευφορία των καρπών της γης, η χορηγία των αναγκαίων και τέλος το να φανούν ενώπιον του Θεού άξιοι της βασιλείας Του.
4. Επειδή όμως αυτή η προσφορά της θυσίας δεν εκφράζει μόνο ικεσία, αλλά και ευχαριστία˙ γι' αυτό, όπως στα προοίμια της τελετής, όταν ο ιερεύς παραθέτει ως δώρα στον θεό τα προσφερόμενα, φανερώνει και την ευχαριστία και την ικεσία, έτσι και τώρα που θυσιάστηκαν και ετελειώθησαν τα δώρα, και ευχαριστεί δι’ αυτών τον Θεό και τον ικετεύει, και εκθέτει μεν τις αφορμές της ευχαριστίας και διατυπώνει δε τα θέματα της ικεσίας.
5. Ποιες είναι οι αφορμές της ευχαριστίας; Οι άγιοι, όπως έχει λεχθεί και προηγουμένως. Διότι δι’ αυτών (των αγίων) η Εκκλησία βρήκε το ζητούμενο και επέτυχε αυτό που εύχεται, τη βασιλεία των ουρανών.
6. Και ποια είναι τα θέματα της ικεσίας; Είναι οι άνθρωποι που δεν έφθασαν στην τελειότητα και έχουν ανάγκη της ευχής.
7. Και για μεν τους αγίους λέγει: «Έτι προσάγομέν Σοι την λογικήν ταύτην λατρείαν υπέρ των εν πίστει αναπαυσαμένων προπατόρων, πατέρων, πατριαρχών, αποστόλων, κηρύκων, προφητών, ευαγγελιστών, μαρτύρων, ομολογητών, εγκρατευτών και παντός πνεύματος εν πίστει τετελειωμένου, εξαιρέτως της παναγίας, αχράντου, υπερευλογημένης, ενδόξου Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και Αειπαρθένου Μαρίας», και συνεχίζει να απαριθμεί το σύλλογο όλων των αγίων. Αυτοί είναι για την Εκκλησία οι αφορμές της ευχαριστίας προς τον Θεό. Γι' αυτούς προσφέρει τη λογική αυτή λατρεία ως ευχαριστία στον θεό. Και εξαιρέτως απ' όλους, για την μακαρία Μητέρα του Θεού, διότι αυτή είναι επέκεινα από κάθε αγιοσύνη. Γι' αυτό ο ιερεύς δεν ζητεί τίποτε γι' αυτούς, αλλά μάλλον αυτός έχει ανάγκη τη βοήθειά τους στις ευχές. Διότι, όπως έχει λεχθεί, κάνει γι' αυτούς την προσαγωγή των δώρων όχι ως ικεσία, αλλά ως ευχαριστία.
8. Έπειτα από αυτά εκφράζει και την ικεσία και αναφέρει εκείνους για τους οποίους ικετεύει, και εύχεται για όλους σωτηρία και ό,τι άλλο αγαθό είναι ταιριαστό και κατάλληλο στον καθένα· μεταξύ αυτών λέγει και τα εξής: «Έτι προσάγομέν Σοι την λογικήν ταύτην λατρείαν υπέρ της οικουμένης, υπέρ της αγίας καθολικής και αποστολικής Εκκλησίας, υπέρ των εν σεμνή πολιτεία διαγόντων, υπέρ των πιστότατων και φιλοχρίστων βασιλέων ημών». Τέτοια εύχεται.
9. Έτσι ο μακάριος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, δείχνοντας ότι είναι διπλός ο χαρακτήρας της ιερής αυτής λατρείας, ευχαριστήριος και ικετευτικός, τοποθετεί χωριστά εκείνους για τους οποίους ευχαριστεί και χωριστά εκείνους για τους οποίους ικετεύει. Ο θείος όμως Βασίλειος αναμιγνύει την ικεσία με την ευχαριστία. Και αυτό το κάνει σε όλα τα μέρη της λειτουργίας, και όλες σχεδόν οι ευχές του έχουν αυτό το διπλό περιεχόμενο. Μνημονεύει δε και τους αγίους όπως και ο άγιος Ιωάννης, και μάλιστα στο ίδιο σημείο, αλλά όχι με τον ίδιο τρόπο. Διότι αφού ευχηθεί να αξιωθούν όλοι της κοινωνίας των μυστηρίων «μη εις κρίμα ή εις κατάκριμα», προσθέτει: «αλλ' ίνα εύρωμεν χάριν μετά πάντων των αγίων, των απ' αιώνος Σοι ευαρεστησάντων, προπατόρων, πατέρων, πατριαρχών και τα εξής», και κατόπιν, «εξαιρέτως της Παναγίας». Άλλα και αυτά τα λόγια περιέχουν μεν ικεσία, φανερώνουν όμως και ευχαριστία, διότι κηρύττουν τον Θεό ευεργέτη του γένους των ανθρώπων, καθώς μνημονεύουν εκείνους στους οποίους Αυτός έδωσε την τελείωση και την αγιότητα. Είναι σαν να λέγει: «Για να μας δώσεις τη χάρη πού έδωσες πρωτύτερα στους αγίους, για να μας αγιάσεις, όπως αγίασες ήδη άλλους ανθρώπους σαν εμάς».
10. Αυτά είναι αρκετά επάνω σε τούτο το θέμα.
Κεφάλαιο 34
Για εκείνα τα οποία εύχεται ο ιερεύς για τον εαυτό του και εκείνα για τα οποία παραγγέλλει στους πιστούς να εύχονται
1. Αφού ο ιερεύς ευχηθεί για όλους τα δέοντα, εύχεται και για τον εαυτό του, να αγιασθεί και ο ίδιος από τα δώρα.
2. Πώς να αγιασθεί; Να λάβει άφεση αμαρτιών. Διότι αυτό είναι κυρίως το έργο τούτων των δώρων. Και από που φαίνεται αυτό; Απ' όσα ο Κύριος είπε στους Αποστόλους, δείχνοντας σ' αυτούς τον άρτο, «Τούτο εστί το σώμα μου το υπέρ υμών κλώμενον εις άφεσιν αμαρτιών»˙ ομοίως και για το ποτήριο.
3. «Μνήσθητι, Κύριε, λέγει, και της εμής αναξιότητος και συγχώρησόν μοι παν πλημμέλημα εκούσιον τε και ακούσιον, και μη δια τας εμάς αμαρτίας κωλύσης την χάριν του παναγίου Σου Πνεύματος από των προκειμένων δώρων».
4. Άφεση αμαρτιών δίνει το Άγιο Πνεύμα σ' εκείνους που κοινωνούν αυτά τα δώρα. Αυτή η χάρη, λέγει ο ιερεύς, ας μην εμποδιστεί σ' εμένα από τα δώρα για τις αμαρτίες μου. Διότι κατά δύο τρόπους ενεργεί η χάρη στα τίμια δώρα· ο ένας τρόπος είναι αυτός που αγιάζονται τα ίδια, ο άλλος είναι αυτός που η χάρη αγιάζει εμάς δι’ αυτών.
5. Κατά τον πρώτο λοιπόν τρόπο κανένα ανθρώπινο κακό δεν μπορεί να εμποδίσει την χάρη να ενεργήσει στα τίμια δώρα, αλλά, όπως ο αγιασμός των δώρων δεν είναι έργο ανθρώπινης αρετής, έτσι δεν είναι δυνατόν ούτε να εμποδιστεί από κακία ανθρώπων.
6. Ο δεύτερος όμως τρόπος χρειάζεται τη δική μας σπουδή. Γι’ αυτό και εμποδίζεται από την ραθυμία μας. Μας αγιάζει δηλαδή η χάρη δια των δώρων εάν μας βρει κατάλληλα διατεθειμένους για τον αγιασμό. Αν όμως μας βρει απροετοίμαστους, δεν μας προξενεί κανένα όφελος, αλλά μας επιβαρύνει με πολύ μεγάλη βλάβη. Αυτή η χάρη, είτε άφεση αμαρτιών είναι μόνο, είτε μαζί με αυτήν και άλλη δωρεά που δίνεται σε όσους με καθαρή συνείδηση συμμετέχουν σ' αυτό το δείπνο, εύχεται ο ιερεύς να μην εμποδιστεί από τα δώρα. Διότι μπορεί να εμποδιστεί από την ανθρώπινη κακία.
7. Την ίδια αυτή ευχή εύχεται (ο ιερεύς) μετά από λίγο μαζί με όλο το εκκλησίασμα. Αφού δηλαδή ευχηθεί σε όλους να έχουν ομόνοια ώστε μ' ένα στόμα και με μία καρδιά να δοξάζουν τον Θεό, και αφού σ' αυτή την κατάσταση τους υποσχεθεί «τα ελέη του μεγάλου Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού», έπειτα παραγγέλλει να δεηθούν στον Θεό εκείνη την ευχή που και ο ίδιος προσευχήθηκε και να καλέσουν σε βοήθεια όλους τους αγίους. Διότι αυτό σημαίνει το «πάντων των αγίων μνημονεύσαντες»: να τους καλέσουμε, να δεηθούμε σ' αυτούς.
8. Και τί λέγει (ο ιερεύς); «Υπέρ των αγιασθέντων δώρων του Κυρίου δεηθώμεν». Όχι για να δεχθούν τα τίμια δώρα τον αγιασμό (γι' αυτό εξάλλου τα είπε αγιασθέντα, για να μη νομίσεις εσύ κάτι τέτοιο), άλλα για να μπορέσουν να μεταδώσουν σ' εμάς τον αγιασμό. Αυτό σημαίνει το «όπως ο φιλάνθρωπος θεός, ο προσδεξάμενος αυτά, αντικαταπέμψη ημίν την χάριν». Ας παρακαλέσουμε, λέγει, για τα τίμια δώρα, να γίνουν σ' εμάς ενεργά, να μη γίνουν ανίσχυρα γι' αυτή τη χάρη, όπως τότε που το παντοδύναμο αυτό σώμα του Κυρίου φαινόταν μεταξύ των ανθρώπων και σε μερικές πόλεις δεν μπορούσε να κάνει σημεία (θαύματα) εξαιτίας της απιστίας τους.
9. Αφού πει αυτά προς το πλήθος ο ιερεύς με δυνατή φωνή, κατόπιν εύχεται και ο ίδιος χαμηλόφωνα, και ικετεύει τον θεό για το ίδιο θέμα, ώστε όλοι να μεταλάβουν «των φρικτών μυστηρίων με καθαρή συνείδηση» και να λάβουν από την ιερή αυτή τράπεζα «την άφεση των αμαρτιών, την κοινωνία του Αγίου Πνεύματος, την κληρονομία της βασιλείας των ουρανών και να μην κοινωνήσουν εις κρίμα ή εις κατάκριμα».
10. Κατόπιν, αφού ευχηθεί σε όλους τη βοήθεια και την προστασία του Θεού, τους καλεί να προσευχηθούν να περάσουν όλη την ήμερα «τελείαν, αγίαν, ειρηνικήν και αναμάρτητον», έχοντας φρουρό «Άγγελον ειρήνης πιστόν»· λέγει "πιστόν" εξαιτίας του αγγέλου του ψεύδους, στον οποίο δεν είναι ασφαλές να εμπιστεύονται τα σχετικά με αυτούς. Παρακαλούμε δε για τον Άγγελο φύλακα, όχι για να μας δοθεί τότε, διότι εξ’ αρχής έχει δοθεί Άγγελος σε καθέναν από τους πιστούς, αλλά για να είναι ενεργός και να εκτελεί την αποστολή του και να μας φρουρεί και να μας οδηγεί προς την ευθείαν οδόν και να μην απομακρυνθεί από μας θυμωμένος για τις αμαρτίες μας.
11. Εκτός από αυτά, ο ιερεύς μας καλεί να ευχηθούμε για την άφεση των αμαρτιών και για όλα τα καλά και συμφέροντα στις ψυχές μας, για την ειρήνη στον κόσμο, και ακόμη για το μέλλον ασφάλεια, για να περάσουμε με ειρήνη και μετάνοια τον υπόλοιπο χρόνο της ζωής μας, ώστε τα τέλη του βίου μας να είναι όπως αρμόζει σε Χριστιανούς· κατόπιν να αναθέσουμε στον Θεό τους εαυτούς μας και αλλήλους και όλη μας τη ζωή, αφού ζητήσουμε την ενότητα της πίστεως και την κοινωνία του Αγίου Πνεύματος.
12. Τί σημαίνει η ενότητα της πίστεως και η κοινωνία του Αγίου Πνεύματος και για ποιο λόγο παρακαλούμε τώρα εδώ γι' αυτά, το είπαμε αναλυτικά πρωτύτερα (κεφ. 14).
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου