Marie Louise von Franz --- Puer aeternus (38)

Συνέχεια απο Τρίτη, 1 Μαΐου 2012

Puer aeternus

Μέρος δεύτερο

Μια πραγματική περίπτωση
5 Το μεγάλο όνειρο 9

Για τον λόγο αυτόν, θα συνιστούσα να δούμε πιο φιλοσοφικά το όνειρο: αν τολμήσετε να βγείτε στην ζωή, στην πραγματικότητα, αντί να μένετε απ' έξω για να αποφύγετε τον πόνο, θα ανακαλύψετε πως η γη και οι γυναίκες είναι σαν ένα εύφορο χωράφι, πάνω στο οποίο μπορείτε να εργαστείτε. Θα ανακαλύψετε επίσης πως η ζωή είναι και θάνατος. Θα βιώσετε πως αν αφοσιωθείτε στην πραγματικότητα, θα απογοητευθείτε και στο τέλος θα συναντήσετε τον θάνατο. Όταν αποδέχεσθε την ζωή σας, αποδέχεσθε και τον θάνατο, με την πιο βαθιά σημασία της λέξεως. Αυτό ακριβώς δε θέλει ο Puer. (Είχα πληροφορηθεί πως ο άνθρωπος αυτός πέθανε στα 45 του. Το μέρος αυτό του ονείρου θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένα προαίσθημα.) Δε θέλει να αποδεχθεί την θνητότητα του, και γι' αυτό δεν θέλει να μπει στην πραγματικότητα: γιατί στο τέλος θα αναγνώριζε την αδυναμία και την θνητότητα του. Αυτός ταυτίζεται με το αθάνατο και δεν λαμβάνει μέρος στο θνητό, αλλά θα αφομοίωνε τον θνητό αδελφό του, εάν έμπαινε στην ζωή. Γι' αυτό μπορούμε να πούμε πως το όνειρο αυτό περιέχει μια φιλοσοφία της ζωής, η οποία δε θα ξάφνιαζε ένα ανατολικό άνθρωπο. Ένας Ινδός θα έλεγε: “Φυσικά, αν μπείτε στη ζωή, αν αγαπάτε μια γυναίκα, αγκαλιάζετε μια ψευδαίσθηση, και κάθε ψευδαίσθηση θα αποδειχθεί πως είναι Μάγια, -η μεγάλη ψευδαίσθηση του κόσμου-και στο τέλος βρίσκεται ο θάνατος.” Όσοι έχουν μια γεύση από ανατολική φιλοσοφία και μυθολογία, δε θα ξαφνιάζονταν από το όνειρο. Αυτό όμως που είναι θαυμαστό, είναι πως μια τόσο βαθιά φιλοσοφία εμφανίζεται στο όνειρο ενός νεαρού μοντέρνου Ευρωπαίου. Ο συλλογισμός τίθεται ξεκάθαρα ενώπιον του: η ζωή και η συνάντηση με μια γυναίκα σημαίνουν συνάντηση με την πραγματικότητα. Η δουλειά σημαίνει συνάντηση με την γη-απογοήτευση(απομυθοποίηση), στασιμότητα, θάνατο. Αυτή είναι μια ειλικρινής απάντηση σε κάποιον που αμφιβάλλει αν θέλει να ζήσει ή να πεθάνει. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ο νεαρός αυτός συνάντησε στην παιδική του ηλικία τον θάνατο με ένα πολύ συνταρακτικό τρόπο. Ο πατέρας του είχε αυτοπυροβοληθεί όταν αυτός ήταν έξι ετών. Και επειδή ζούσε σε μια μικρή πολιτεία, άκουγε αναμφίβολα κουτσομπολιά. Μπορούμε επίσης να υποθέσουμε πως είχε δει και μέσα στο φέρετρο την σωρό του πατέρα του. Ως μικρό ευαίσθητο αγόρι βίωσε με τρομακτικό τρόπο τον θάνατο, και ο θάνατος ανήκε στις εμπειρίες του, πράγμα πολύ πιθανόν υπεύθυνο για τον δισταγμό του προς την ζωή. Το ασυνείδητο δεν βάζει στην περίπτωση αυτή βάλσαμο στις πληγές του, ούτε τον παρηγορεί, αλλά του δείχνει καθαρή την αλήθεια: η ζωή είναι θάνατος, και αν αποδέχεσαι την ζωή και της αφοσιώνεσαι, τότε πορεύεσαι προς τον θάνατο σου. Ο θάνατος είναι στόχος της ζωής.

Αυτό το γεγονός με είχε συναρπάσει, από θεραπευτικής άποψης. Γιατί ο αναλυτής έχει την τάση να λαμβάνει υπ’ όψιν μόνο ένα μέρος της ζωής του αναλυόμενου, και να προσπαθεί να μεταδώσει στον άλλο μια κάποια αισιοδοξία, δηλαδή πως πρέπει να μπει στην ζωή, να πιστεύει στο νόημα, κτλ. Αλλά κοιτάξτε τι κάνει το ασυνείδητο! Σοκάρει τον ονειρευόμενο με την απολύτως διπλή όψη της πραγματικότητας. Αν πραγματικά λέει ναι, δεν πρέπει να έχει ψευδαισθήσεις, γιατί τα πράγματα είναι έτσι. Έτσι μπορεί να πει ναι ή όχι έχοντας μια ειλικρινή βάση. Και αν προτιμήσει να αυτοκτονήσει, και αυτό μπορεί να είναι μια ειλικρινής λύση την οποία θα δώσει.

Ο νεαρός είχε τελικά εγκαταλείψει και πάλι την κοπέλα, παρόλα όσα συνέβησαν. Σε μια μεγαλούπολη έπεσε στα χέρια μιας Ρωσίδας πόρνης, που η κυρίως πελατεία της ήταν μαύροι. Οι μαύροι αυτοί μίσησαν τον νεαρό, γιατί ήταν ο μόνος λευκός εραστής της, και έκαναν προσπάθειες να τον σκοτώσουν. Η πόρνη ενσάρκωνε την πτυχή της μητέρας-γης του μητρικού του συμπλέγματος. Πράγμα που η κοπέλα, στα χέρια της οποίας ονειρεύτηκε, δεν ήταν, γιατί ήταν πολύ ευαίσθητη και εσωστρεφής, και όχι τόσο γήινη. Με την Ρωσίδα έπεσε στο στάσιμο παγωμένο νερό του μητρικού του συμπλέγματος, και σχεδόν πέθανε.

Καθώς ο νεαρός βλέπει την κηλίδα φωτός να σπάει σαν σαπουνόφουσκα, στον πάτο της κοιλάδας, και αντικρίζει μια νεκροκεφαλή, διερωτάται τι δουλειά έχουν όλα αυτά με τον θάνατο, και λέει επανειλημμένως πως δεν φοβάται, και συνεχίζει να πέφτει αργά στο σημείο εκείνο. Τότε εξαφανίζονται όλα, και στη θέση τους εμφανίζεται ένα κίτρινο λινόλεουμ με καφέ κουκκίδες. Το τοπίο είχε χάσει τις τεράστιες διαστάσεις του, και ο νεαρός που θαυμάζει το γεγονός πως στον πάτο της κοιλάδας εμφανίστηκε ξαφνικά το λινόλεουμ, δηλώνει πως όλο αυτό είναι σουρεαλιστικό. Όλα φαίνονται με σαφήνεια. Γελάει λίγο με το λινόλεουμ, και στο γράμμα, όπου είχε περιγράψει το όνειρο, προσθέτει: «Δεν μου αρέσει το λινόλεουμ. Είναι κρύο και χωρίς αισθητική. Δεν μου αρέσει.» Προφανώς έχει ένα δυνατό συναίσθημα εναντίον του.

Συζητήσαμε το πρόβλημα του κρανίου και είπαμε, πως ο νεαρός έχει κάποιο δίκαιο όταν νομίζει, πως η πτώση σε αυτό το νερό θα ήταν σαν την πτώση στην κοιλάδα με το κρανίο, πως έτσι θα έπεφτε στην ίδια του την θνητότητα, στην στάσιμη πτυχή της ύλης. Όπως αναφέραμε, είχε εγκαταλείψει την κοπέλα, στην παρουσία της οποίας είχε το όνειρο. Κοντά στην Ρωσίδα πόρνη έπεσε πραγματικά σε σε βρωμερά στάσιμα νερά, όπου τον απειλούσε ο θάνατος και η πλήρης στασιμότητα. Η Ρωσίδα ήταν μια χοντροκομμένη, γήινη γυναίκα-προφανώς μια μητρική μορφή. Αν και δεν ήθελε να πέσει στην κατάσταση αυτή, πέρασε από αυτήν την φάση, και έχασε κατά κάποιο τρόπο τα φτερά του. Αυτόν τον φόβο, πως μια γυναίκα θα τον έφερνε σε αυτή την κατάσταση, τον είχε και όταν ξανάπιασε την επαφή με την κοπέλα, και αυτός ήταν ο λόγος που φοβήθηκε να συνεχίσει την σχέση. Ήταν ο ίδιος λόγος για τον οποίο εγκατέλειπε τις γυναίκες τόσο γρήγορα: αισθανόταν πως πίσω από κάθε γυναίκα βρισκόταν ένας στρόβιλος ύλης, που ρουφά τους άνδρες. Η πτώση στον θάνατο δεν παίρνει πάντα μια τόσο συγκεκριμένη μορφή, αλλά πολλοί Pueri πεθαίνουν γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο μεταξύ 30 και 45 ετών.

Αφού ο Puer χάσει την εκστατική, ρομαντική ώθηση της νεότητος, υπάρχει κίνδυνος να μεταπέσει σε μια εντελώς κυνική στάση προς τις γυναίκες, την ζωή, την εργασία εν γένει και τα λεφτά. Πολλοί άνδρες πέφτουν σε μια στάση απογοητευμένου κυνισμού. Χάνουν τα ιδανικά τους και την ρομαντική τους ορμή και φυσικά όλη την δημιουργικότητά τους. Όλα αυτά τα ξεγράφουν σαν φαντασίες της νεότητας. Γίνονται μικρόψυχοι, γεώδεις, στενόμυαλοι άνθρωποι, που απλά θέλουν μια οικογένεια, λεφτά και καριέρα. Όλα τα άλλα τα θωρούν ρομαντική ανοησία. Τα ήθελαν και τα έκαναν όταν ήταν νέοι, τώρα πρέπει να ξεγραφτεί. Είναι σαν ο Ίκαρος να έπεσε στη βρωμιά και η ζωή να έφτασε στο τέλος. Αυτό προέρχεται από ένα αδύναμο συνειδητό, που δεν μπορεί να φανταστεί πως μπορεί να αντέξει τις δυσκολίες της πραγματικότητας χωρίς να θυσιάσει τα ιδανικά του, αλλά να τα μετρήσει στην λυδία λίθο της πραγματικότητας. Τέτοιοι άνδρες παίρνουν τον εύκολο δρόμο  και λένε, πως οι ιδέες κάνουν την ζωή πιο περίπλοκη, και γι’ αυτό πρέπει να τις παρατήσει κανείς. Εδώ βρίσκεται ένας μεγάλος κίνδυνος.

Αυτός ο νεαρός, όπως ήδη είχαμε πει, είχε μια πολύ αδύναμη αισθητική λειτουργία, και ο πάγος στον πάτο της κοιλάδας αντικατοπτρίζει την δική του παγωνιά-την δική του ψυχρή στάση και έλλειψη αισθήματος. Είναι η αισθητική λειτουργία που δίνει χρώμα και αξία στην ζωή. Είναι βέβαιο πως τα αισθήματα του αγοριού υπέφεραν πολύ όταν αυτοκτόνησε ο πατέρας του, και από τότε η ζωή έγινε παγωμένη, στάσιμη και βαρετή. Όταν μιλάτε με τέτοιους ανθρώπους, λένε πως είναι ακόμα το ίδιο ανθρώπινο κάθαρμα, και πως από τώρα και στο εξής το πρωί απλώς σηκώνονται και προγευματίζουν... και απλά συνεχίζουν να υπάρχουν.

Θέλω να ξαναέρθω στο παράδειγμα του άνδρα, που ΄χουμε ήδη ερμηνεύσει, ο οποίος είχε πέσει σε αυτή την κατάσταση, και είχε ονειρευτεί ένα πρίγκηπα, τον οποίο έπρεπε να ακολουθήσει. Εδώ είχε εμφανιστεί ξανά ο Puer aeternus, με μια μορφή όμως ξεχωριστή από το εγώ, και ήθελε να τον ακολουθήσει ο ονειρευόμενος. Όσο ήταν ένα με τον πρίγκηπα, είχε καταλήξει στα σκουπίδια του δρόμου. Τότε χωρίστηκαν, έγιναν δυο. Όταν ο πρίγκηπας ξαναεμφανίστηκε, ήταν ακόμα ερωτευμένος με την γυναίκα στην οποία είχε χαρίσει ως δώρο αποχαιρετισμού, ένα κόσμημα με μορφή δακρύου. Ο άνδρας έπρεπε να ακολουθήσει αυτόν και την νέα γυναίκα του, αλλά τον έδειραν οι μορφές της σκιάς. Μπορούμε να πούμε, πως για να αποφύγουμε την στασιμότητα, είναι αναγκαία η συνεχής σύγκρουση με την σκιά. Αν είστε ταυτισμένος με τον ο Puer aeternus, πρέπει να δείτε καθαρά την σκιά, για να κατεβεί στη γη. Αν είστε όμως ταυτισμένος με την σκιά, πρέπει να αντιμετωπίσετε τον Puer, για να συνδεθείτε μαζί του, γιατί είναι η συνάντηση με την άλλη πλευρά που οδηγεί στο επόμενο βήμα. Είδα διάφορες περιπτώσεις, όπου η απογοήτευση δεν αφορούσε τόσο το πνεύμα και την πνευματική πλευρά, αλλά την στάση του άνδρα προς τον γάμο του.

Όταν ο Ίκαρος χάνει τα φτερά του και πέφτει στην στάσιμη πτυχή της μητέρας και της ύλης, ένας πολύ ανεξάρτητος άνδρας δεν μπορεί τότε να αποφασίσει να παντρευτεί. Αισθάνεται πως ο γάμος θα γίνει η φυλακή του. Αυτή είναι μια αντίληψη χαρακτηριστική για το μητρικό σύμπλεγμα και την νοοτροπία του Puer aeternus. Για ένα τέτοιο άνδρα, που είχε παντρευτεί, ο Jung είπε: «μαζεύτηκε σαν ένα καλό σκυλάκι στο καλάθι του και δεν ξανακινήθηκε». Δεν ξανακινούνται, δεν τολμούν να κοιτάξουν άλλη γυναίκα, και παντρεύονται συνήθως μια γυναίκα του τύπου της μητέρας που καταβροχθίζει(η οποία λόγω της νεότητάς της είναι ίσως πανέμορφα κρυμμένη). Και αν οι γυναίκες αυτές δεν είναι ήδη τέτοιες, οι άνδρες αυτοί τις αναγκάζουν να αναλάβουν αυτόν τον ρόλο, με το να φέρονται υποτακτικά, νεανικά και ως γιοι. Τότε ο γάμος γίνεται μια ζεστή, αδρανής φυλακή από συνήθειες, με την οποία συμβιβάζονται αναστενάζοντας. Στα επαγγελματικά τους συνεχίζουν με επιτυχία, και γίνονται συνήθως πολύ φιλόδοξοι, γιατί στο σπίτι είναι πολύ βαρετά τα πράγματα: εκεί είναι το καλάθι του σκύλου στην γωνία, η σεξουαλικότητα είναι προγραμματισμένη, όπως και το πρόβλημα της διατροφής-επομένως η φιλοδοξία και η εξουσιαστικότητα διοχετεύονται στην καριέρα, όπου και ξεδιπλώνονται αποτελεσματικά. Ταυτόχρονα όμως μένουν στάσιμοι στην περιοχή του έρωτα. Εκεί δεν συμβαίνει πια τίποτα, γιατί ο γάμος είναι μια παγίδα όπου κάθονται πιασμένοι. Αυτός είναι ένας άλλος τρόπος με τον οποίο ο Puer aeternus πέφτει στο στάσιμο νερό-είτε από πνευματικής άποψης, όταν παρατάει την δημιουργικότητα του, είτε στον ερωτικό τομέα, όταν εγκαταλείπει κάθε είδος διαφοροποιημένης συναισθηματικής σχέσης, και συμμαζεύεται στην συνηθισμένη συμβατική κατάσταση.    

Συνεχίζεται

Αμέθυστος