ΓΙΑ ΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥΣ ΚΑΘΩΣ ΜΕΓΑΛΩΝΟΥΝ - Ο ANIMUS (7)

Συνέχεια από Τετάρτη 16 Μαΐου

JANE WHEELWRIGHT

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8^Ο

ΟΙ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΑΝ ΠΡΟΤΥΠΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Έχοντας αναφέρει μερικά παραδείγματα ταύτισης με τον animus σε ηλικιωμένες γυναίκες με τις τραγικές και δυσάρεστες πλευρές τους, θα ήθελα τώρα να παρουσιάσω μια θετική και ελπιδοφόρα νότα για το μέλλον. Θα εξετάσουμε παραδείγματα του animus όπως έχει εμφανισθή σε επιτυχημένες ηλικιωμένες γυναίκες, όπως η Eleanor Roosevelt και η Georgia O’ Keefe. Θα ήθελα επίσης να αναφέρω μερικές σκέψεις σχετικά με τις τεράστιες δυνατότητες που έχουν οι ώριμες γυναίκες να επηρεάζουν τους άλλους.

Η Eleanor Roosevelt έζησε μια δυστυχισμένη παιδική ηλικία, έναν δύσκολο γάμο, και το φως της δημοσιότητας συγκεντρώθηκε επάνω της στη γεροντική ηλικία. Είναι ένα παράδειγμα γυναίκας που είχε μια θετική (αν και ίσως ασυνείδητη) σχέση με τον animus, ιδίως στην πνευματική του μορφή. Υπήρξε μια από τις πιο διακεκριμένες γυναίκες στην πολιτική μας ιστορία, και αγαπήθηκε από πολλούς ανθρώπους.

Η Georgia O’ Keefe, που τώρα έχει περάσει τα 90 της χρόνια, μετά τον θάνατο του άνδρα της σχετίσθηκε στενά για ένα χρονικό διάστημα με έναν άνδρα που είχε τη μισή της ηλικία, και συνεχίζει να είναι δημιουργική. Τα λόγια που επαναλαμβάνει συνεχώς είναι: «Ζωγραφίζω ό,τι βλέπω». Έχει διατηρήσει την ακεραιότητα και την ατομικότητά της σε όλη της την ζωή, σε μιαν εποχή που δεν ευνοούσε τη γυναικεία αυθεντικότητα. Ζωγραφίζει σαν γυναίκα, όχι σαν ψευτο-άνδρας.

Η Roosevelt και η O’ Keefe, στις οποίες ο animus θα πρέπη να ήταν ασυνείδητος, είναι παραδείγματα που αναιρούν τη δήλωση του Jung ότι ο animus, εάν είναι ασυνείδητος, θα πρέπη να είναι αρνητικός. Αντίθετα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι σε κάθε μια από αυτές τις δύο γυναίκες, ο animus απάντησε επιτυχημένα στην πρόκληση του αντικειμενικού εξωτερικού κόσμου, έγινε ένας παράγοντας υποστήριξης και δεν δημιούργησε κανένα πρόβλημα. Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι οι νεώτερες γυναίκες ενδιαφέρονται για τις πιο ηλικιωμένες, ιδιαίτερα τις ηλικιωμένες γυναίκες που έχουν ζήσει μιαν επιτυχημένη ζωή. Ξέρω ένα βιβλίο που πρόκειται να εκδοθή, με φωτογραφίες ηλικιωμένων γυναικών μαζί με τις ιστορίες τους, γραμμένο από την Pamela Volois, τη νεαρή φωτογράφο. Η Pamela λέει ότι η γυναίκα της νεώτερης γενιάς ψάχνει για καθοδήγηση.

Οι ηλικιωμένες γυναίκες, ιδιαίτερα εκείνες που έχουν αφεθή «στο έλεος του Θεού» από μιαν κοινωνία προσανατολισμένη προς τους νέους, βρίσκονται στην κατάσταση να αναρωτιούνται για ποιον λόγο ζουν σε αυτόν τον κόσμο. Όταν η οικογενειακή τους ζωή διαλύεται (οι τέσσερις στις πέντε από αυτές είναι χήρες), βρίσκονται αναγκασμένες να συγκεντρώσουν τις δυνάμεις τους και να σταθούν μόνες τους απέναντι στις αντίξοες περιστάσεις και τους κινδύνους της ζωής. Είναι ελεύθερες να φιλοσοφήσουν, να βγάλουν ηθικά συμπεράσματα και να στοχασθούν σχετικά με την ζωή τους. Ή υποκύπτουν σε έναν δυστυχισμένο θάνατο. Οι περισσότεροι από τους προσωπικούς δεσμούς που κανονικά δίνουν το αίσθημα της συνέχειας στην ζωή των ηλικιωμένων στην ευρωπαϊκή κοινωνία, έχουν κοπή με σκληρότητα στη δική μας κοινωνία, ιδιαίτερα για τους φτωχούς και/ή τους χήρους. Το θεωρούμε φυσικό οι νέοι να φύγουν από το σπίτι, πράγμα που συχνά σημαίνει να εγκατασταθούν σε άλλες περιοχές της χώρας.

Οι ηλικιωμένες γυναίκες, που εδώ και αιώνες έχουν ακολουθήσει την πνευματική καθοδήγηση των ανδρών, θα βρεθούν αναγκασμένες να αμφισβητήσουν αυτήν την αρχηγία, εξαιτίας της παράτασης της ζωής τους. Είτε σαν χήρες, είτε σαν διαζευγμένες εξαιτίας μιας νεώτερης αντιζήλου, η απογοήτευση που θα νοιώσουν θα τις κάνη να αμφισβητήσουν κατά κάποιον τρόπο τον ηγετικό ρόλο που μέχρι τότε είχαν δώσει στους άνδρες. Μερικές από αυτές, που έχουν το στοιχείο της ανεξαρτησίας κρυμμένο μέσα τους, θα χρειαστή ίσως να ρωτήσουν φωναχτά για πρώτη φορά, μια και κανείς δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται για το τί σκέπτονται: «Από τί είναι λοιπόν φτιαγμένη μια γυναίκα;» και να αναρωτηθούν: «Πού είναι οι κατευθυντήριες γραμμές που πρέπει να ακολουθήσουμε σαν άτομα;». Και θα ανακαλύψουν τότε, ότι δεν υπάρχουν τέτοιες κατευθυντήριες γραμμές.

Εάν οι γυναίκες που μεγαλώνουν έχουν το κουράγιο, θα αναζητήσουν τρόπους πιο άνετης προσαρμογής, ιδιαίτερα όσον αφορά σε κάτι που τις ικανοποιεί προσωπικά. Αφού έχουν αφεθή να ζήσουν μόνες τους, έχουν μιαν αυξημένη ελευθερία, που μπορεί να τους επιτρέψη εσωτερικές, υποκειμενικές αντιδράσεις, συναισθήματα και σκέψεις. Εάν σιγά-σιγά μπορέσουν να προσέξουν αυτές τις εμπειρίες, μπορεί να ανακαλύψουν μέσα τους άγνωστες μέχρι τότε δυνάμεις. Αυτές οι δυνάμεις είναι που ονομάζω αληθινές γυναικείες δυνάμεις. Οι εσωστρεφείς γυναίκες, ιδιαίτερα εκείνες που δεν είχαν ποτέ την ευκαιρία να ζήσουν εσωτερικά την εσωστρέφειά τους, θα πρέπει να είναι έτοιμες για μιαν αλλαγή στη γεροντική ηλικία. Μπορεί να βρουν ξαφνικά διαθέσιμο ένα απόθεμα αβίωτης υποκειμενικής ενέργειας μιας ολόκληρης ζωής. Επειδή δεν υπάρχουν προκαθορισμένες ιδέες σχετικά με την επιβίωση μετά τον θάνατο, μπορούν να αναζητήσουν οποιουδήποτε είδους σχετική πληροφορία. Βρίσκονται σε μιαν ηλικία και κατάσταση που θα πρέπει να «κολυμπήσουν ή να βουλιάξουν», στη γεροντική τους πια ηλικία. Η θηλυκή αρχή είναι το μόνο που τους έχει απομείνει για να στηριχθούν. Χωρίς να το ξέρουν, αυτό το αληθινό γυναικείο ένστικτο θα μπορούσε να ωθήση αυτές τις γυναίκες να αποκτήσουν, για πρώτη φορά, αυτοπεποίθηση.

Πολλές γυναίκες της σημερινής παλαιότερης γενιάς είναι σχετικά ανεκπαίδευτες, και έχουν διδαχθή να είναι εξαρτημένες. Ίσως να βρίσκονται σε πλεονεκτική θέση, εάν δεν έχουν υποστή πλύση εγκεφάλου σύμφωνα με πατριαρχικά προκατειλημμένες θηλυκές κατευθύνσεις. Σαν τα παιδιά, που είναι εξαρτημένα από τους μεγάλους, μπορεί να έχουν διατηρήσει τον απλοϊκό αυθορμητισμό τους, και να κάνουν τα ανερώτητα ερωτήματα, που θα μπορούσαν ακριβώς να τις οδηγήσουν σε ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Τα λίγα πράγματα που είναι γνωστά για τις γυναίκες δεν μπορούν να σταθούν εμπόδιο στον δρόμο τους. Εάν κατορθώσουν να απαλλαγούν από όποιες αρσενικές κατευθυντήριες γραμμές τυχαίνει να έχουν ακολουθήσει, θα είναι απροσδόκητα ελεύθερες από προκατάληψη, και ίσως θα μπορέσουν να εγκαταλείψουν την αντίληψη ότι η οικογένεια με τον άνδρα σαν κεφαλή είναι ο ένας και μοναδικός τους κόσμος. Εάν είχαν την τύχη να διατηρήσουν με το πέρασμα των χρόνων την παιδική περιέργεια που ήταν μέρος τής εξάρτησής τους, η περιέργειά τους θα μπορούσε να είναι το μεγαλύτερο προσόν τους μπροστά στη μοναξιά. Οι γυναίκες που αποκηρύσσουν την ηγεσία του άνδρα με  ό λ α  τ η ς  τ α  ε ά ν  κ α ι  τ α  μ η , θα ανακαλύψουν ότι μένουν χωρίς προκαταλήψεις, πράγμα που αποτελεί ένα θετικό στοιχείο σε έναν ανδρικό κόσμο.

Ειδικά η σπιτική ζωή δεν βοηθάει τις γυναίκες να αντισταθούν στο ανδρικό στοιχείο. Σε μερικές περιπτώσεις, όταν το φορτίο δουλειάς στο σπίτι είναι πολύ μεγάλο, η δύναμη θέλησης που χρειάζεται τις κάνει να ταυτισθούν με τον animus. Όταν δεν υπάρχη επαγγελματική απασχόληση, μπορεί να υπερεκτιμήσουν την αρσενική αρχή, και να γίνουν οι γυναίκες που νομίζουν πως «η μητέρα ξέρει καλύτερα». Από τη στιγμή που δεν είναι πια κόρες, αναγκάζουν τον εαυτό τους να μπη μέσα στον μόνο ρόλο που τους έχει μείνει σε μιαν πατριαρχική κοινωνία· και επειδή ο animus δεν έχει καμμιά διέξοδο, τις δένει με τις γενικευμένες διακηρύξεις του. Οι γυναίκες που υπήρξαν στην ζωή τους λιγώτερο συνειδητές, είναι πιθανόν να μολύνθηκαν και λιγώτερο.

Εάν δεν έχουν τελείως αποκλεισθή από την ζωή εξαιτίας των συνθηκών τού παρελθόντος και της ανατροφής τους, οι ηλικιωμένες γυναίκες θα ανακαλύψουν ότι βρίσκονται στην πνευματική, φιλοσοφική, στοχαστική περίοδο της ζωής τους. Ο στοχασμός τους θα τις οδηγήση ή θα τους δείξη τον δρόμο ή θα τις επηρεάση, ώστε να βρουν τις ιδιαίτερες σωματικές και πνευματικές τους δυνάμεις. Αντιμετωπίζουν, αν μή τι άλλο, την ανάγκη για ανακεφαλαίωση του νοήματος όλης τής ζωής τους. «Ποιο είναι το αποτέλεσμα της ζωής μου μετά από όλα αυτά τα χρόνια:». Αλλοιώς, ο θάνατος γίνεται ένα αυθαίρετο ξέκομμα. Μια τέτοια προσπάθεια μπορεί να τις κάνει να ανακαλύψουν τον animus σαν ένα ισχυρό ένστικτο προς την ανεξαρτησία σκέψης και δράσης. Αυτές οι γυναίκες μπορούν να συμβάλουν στη δημιουργία ενός καθολικού γυναικείου ιδεώδους, και μπορούν να έχουν τεράστια επίδραση, τουλάχιστον πάνω στον εαυτό τους.

Μερικές ώριμες γυναίκες θα μπορούν να θεωρηθούν σαν ανδρογυναίκες, άλλες σαν σπουδαίοι χαρακτήρες, άλλες σαν ιδιαίτερες προσωπικότητες· αλλά όλες τους θα είναι ξεχωριστά άτομα του ενός ή του άλλου είδους, καθώς και ένα δημιουργικό δυναμικό για τις κοινωνίες τους. Θα έχουν τελικά αποδεχθή την απαίτηση της ζωής να γίνουν οι ίδιες αφεντικά τού εαυτού τους, και, με αυτήν την έννοια, σοφές γερόντισσες. Εάν έχουν ανακαλύψει τον υποστηρικτικό ρόλο του αρσενικού στοιχείου μέσα τους, και εάν οι πραγματικοί άνδρες που συναντούν στην ζωή τους τις αποδέχονται, μπορούν να γίνουν βιώσιμα μέλη της κοινωνίας, και ίσως προεικονίσεις προτύπων για όλες τις γυναίκες.

Οι ώριμες γυναίκες σαν αυτές που ανέφερα, θα θαυμασθούν από τις νεώτερες γυναίκες, που προσπαθούν και αυτές να βρουν τον δρόμο τους. Οι πιο ηλικιωμένες, που προσπαθούν να βρουν τρόπους να τα βγάλουν πέρα με το άγνωστο που τους επιφυλάσσει η γεροντική ηλικία, μπορούν να βοηθήσουν καθορίζοντας μερικούς δημιουργικούς στόχους για το σύγχρονο γυναικείο κίνημα. Αν και είναι ώριμες, και χρειάζεται να βρουν κατευθυντήριες γραμμές κατάλληλες για τη γεροντική ηλικία, μπορούν να προωθήσουν ιδεώδη ανεξαρτησίας για τις νέες. Από ένστικτο, οι νέες ζητούν καθοδήγηση από τις πιο ηλικιωμένες. Με τον προδρομικό τους ρόλο μπορούν να δείξουν σε αυτές που τις ακολουθούν καινούργιες μορφές ζωής, που είναι προς όφελος των γυναικών κάθε ηλικίας, Με τους πειραματισμούς τους μπορούν οι γεροντότερες γυναίκες να διαπιστώσουν, ως ένα σημείο,  α π ό  τ ί  ε ί ν α ι  φ τ ι α γ μ έ ν ε ς  ο ι  γ υ ν α ί κ ε ς. Οι ηλικιωμένες και οι ώριμες γυναίκες δεν έχουν τίποτε να χάσουν· έχουν να κερδίσουν τα πάντα, επειδή κανείς στην κοινωνία μας δεν ενδιαφέρεται ιδιαίτερα γι’ αυτές. Μπορούν να διακινδυνεύσουν να προχωρήσουν μπροστά και να βοηθήσουν οι ίδιες τον εαυτό τους,. Οι νέες γυναίκες που έχουν κάποιον άνδρα στην ζωή τους και που δεν έχουν πάρει τα μηνύματα του καιρού μας, δεν μπορούν να ριψοκινδυνεύουν τόσο πολύ, ούτε να ανοιχθούν όσο αυτές που δεν έχουν να χάσουν τίποτε. Με αυτήν την έννοια, βλέπω τις ηλικιωμένες γυναίκες σαν πιθανά πρότυπα για τις μελλοντικές γενιές. 

Μερικές ώριμες γυναίκες, που δεν μπόρεσαν να χωρέσουν μέσα στα πατριαρχικά καλούπια, θα μπορούσαν θαυμάσια να γίνουν οι αρχηγοί, η πρωτοπορεία, στην προσπάθεια να ανοίξη ένα νέο μέλλον για τις γυναίκες. Επειδή υπήρξαν οι λιγώτερο, θα μπορούσαμε να πούμε, ευνοημένες στα νειάτα τους και στη μέση ηλικία, μπορούν εύκολα να έρθουν, στη γεροντική τους ηλικία, στο προσκήνιο της κοινωνίας. Οι εσωστρεφείς γυναίκες, όπως ήδη ανέφερα, και αυτές που σκέπτονται έχοντας τη δυνατότητα να κάνουν τις δικές τους σκέψεις, που πιο πριν τις απωθούσαν επειδή έπρεπε να συντηρήσουν τον εαυτό τους ή να παλέψουν με τους περιορισμούς τής οικογενειακής ζωής, μπορούν να φθάσουν σε ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Αυτές οι γυναίκες, που έχουν όλον τον καιρό στα χέρια τους, μπορούν να κατανοήσουν το σύγχρονο γυναικείο κίνημα και τα μυριάδες επιχειρήματά του. Αυτές οι ηλικιωμένες γυναίκες, ιδιαίτερα αν αισθάνονται ότι δεν τους έχει δοθή αυτό που δικαιούνται από μιαν πατριαρχική κοινωνία, θα βρούν ευκαιρίες να γίνουν αποδεκτές, τουλάχιστον από άλλες αγωνιζόμενες γυναίκες. Θα συνηθίσουν να κάνουν τις δικές τους εκτιμήσεις για τα πράγματα, επειδή τίθενται όλα, από τις ομοιότητες και τις διαφορές τού αρσενικου-θηλυκού, μέχρι και την τελευταία πλευρά της ηθικής, υπό αμφισβήτηση. Σχεδόν όλες οι γνώμες, ιδέες, αντιλήψεις και παραδόσεις επανεξετάζονται και δοκιμάζονται. Αυτές οι γυναίκες, όταν ενεργοποιείται τελικά η ενστικτώδης σκέψη μέσω των ερωτημάτων και της ελαττωμένης φυσικής δραστηριότητας, θα μπορούσαν να ανακαλύψουν τουλάχιστον κάτι σχετικά με τον εαυτό τους. Θα μπορούσαν να ανακαλύψουν ακόμη κάποιαν αυτοπεποίθηση. Μερικές από αυτές θα μπορούσαν να ανακαλύψουν τον βοηθητικό animus, με την βοήθεια της ψυχανάλυσης.

Κατά τη γνώμη μου, μόνο ό,τι είναι κατά βάση θηλυκό μέσα στις ηλικιωμένες γυναίκες θα τους δώση τη δύναμη και τη σιγουριά που τους χρειάζεται. Εάν πέσουν πίσω στην κυριαρχία του animus και ταυτισθούν μαζί του, θα έχουν μιαν ψεύτικη αίσθηση επιτυχίας, ή θα φθάσουν στο τέλος με το αίσθημα, ότι κάποιος άλλος (δηλαδή ο animus) πέτυχε. Έχω συναντήσει πολλές επιτυχημένες γυναίκες στην άσκηση του έργου μου, που μου λένε ότι δεν έχουν την αίσθηση πως πέτυχαν το ο,τιδήποτε. Αυτό δεν θα μπορούσε να είναι ένα ευτυχισμένο τέρμα για την ζωή κάποιου. Στη γεροντική ηλικία, δεν έχει κανείς τη δυνατότητα να υποστηριχθή τεχνητά από το αρσενικό στοιχείο μέσα του. Η απειλή του θανάτου δεν το επιτρέπει. Εάν η ζωή δεν έχει νόημα, το μέγεθος του θανάτου γίνεται τρόμος, φοβερή δοκιμασία. Η θηλυκότητα, στη βάση της προσωπικότητας μιας ηλικιωμένης γυναίκας που αντιμετωπίζει τον θάνατο, θα βρη δημιουργικότητα και νόημα μπροστά στον θάνατο, εάν στηρίζεται από τον animus, και εάν το θηλυκό εγώ είναι αρκετά ισχυρό, ώστε να κρατάη τον animus στη θέση του. Ονομάζω αυτήν την κατάσταση σταθεροποίησης  ε σ ω τ ε ρ ι κ ό  γ ά μ ο.

Αναφέραμε ότι οι εσωστρεφείς και σκεπτόμενες γυναίκες έχουν τις περισσότερες δυνατότητες για μια γεμάτη νόημα και δημιουργική γεροντική ζωή, εάν δεν έχουν προσαρμοσθή στην πατριαρχική κοινωνία. Είναι μεγάλη επομένως η ανάγκη να τις ακούσουμε. Άλλοι τύποι γυναικών, που έχουν γίνει καλές σύζυγοι και μητέρες στο πρώτο μισό της ζωής τους, πέρασαν τα χρόνια τους πιο εύκολα. Αλλά και αυτές επίσης μπορεί να χαθούν μέσα στο πατριαρχικό σύστημα όταν μείνουν μόνες ή ριχθούν έξω από την κοινωνία των ανδρών με την παράταση της ζωής τους. Και αυτές πρέπει να τις λάβουμε επίσης υπ’ όψη. Αφού έχουν ακολουθήσει τους κοινωνικούς κανόνες στα νεανικά τους χρόνια, θα δέχονταν ίσως πρόθυμα τις μη-οικιακές δραστηριότητες σαν μια θετική αλλαγή. Έχοντας γνωρίσει, επιπλέον, καλά την οικογενειακή ζωή, έχουν μια δοκιμαστική ευκαιρία να ανακαλύψουν την ζωή που είχαν ονειρευθή όταν ήταν νέες, πριν από τους περισπασμούς τού γάμου, των παιδιών και της κοινωνίας (( !!! )) . Τείνω να πιστεύω, ότι οι φιλοδοξίες της εφηβείας αναφέρονται στην αληθινή φύση των ανθρώπων. Στη γεροντική ηλικία, οπότε τίποτε δεν τις σταματάει, ούτε πλύση εγκεφάλου, ούτε προτροπές εκ μέρους της κοινωνίας, και χωρίς κανένας να ενδιαφέρεται γι’ αυτές, αυτές οι γυναίκες έχουν μιαν ευκαιρία να ζήσουν την ζωή που δεν έχουν ζήσει. Άλλες πνευματικές λειτουργίες, άλλες πλευρές τής προσωπικότητάς τους μπορούν να έρθουν στην επιφάνεια, όπως η φύση το σχεδίασε από τα μέσα της ζωής και μετά, για να βρουν διέξοδο σε κάποιο είδος έκφρασης. Αυτό το αβίωτο τμήμα της ζωής περιέχει ένα εντυπωσιακό ποσό ενέργειας, και μπορεί να είναι αναζωογονητικό και δημιουργικό, εάν οι ηλικιωμένες γυναίκες αφήσουν τον εαυτό τους ελεύθερο να εκφρασθή, και ακούσουν όσους από εμάς τους λέμε: «Ό,τι και αν είναι, κάνε το!». Η προτροπή «κάνε το, πες το, ζήσε το» περιέχει τον animus με τον σωστό τρόπο. Αυτή, το θηλυκό εγώ, έχει συνείδηση ή αντιδρά στην παρόρμηση που προέρχεται από τη θηλυκή πλευρά του Ταυτού. Ο animus, με τις ρίζες του επίσης στο Ταυτό, είναι η επιμονή της, η τόλμη της, και ο αγγελιοφόρος της από εκείνην την πηγή δημιουργικότητας. Ο animus προωθεί ή βοηθάει να μετατραπή η παρόρμηση σε συγκεκριμένη μορφή: σε σχήμα και χρώμα, στην περίπτωση των εικαστικών τεχνών· σε λεκτική σύνθεση, στον χώρο τής διανόησης ή της λογοτεχνίας. Έχουμε πολλές ανθρώπινες δυνατότητες μέσα μας, και μόλις παρουσιασθούν απροσδόκητες ή και ανεπιθύμητες περιστάσεις, και με τη βοήθεια από ένα πράσινο φως, μπορούμε να πραγματοποιήσουμε ό.τι χρειάστηκε να απορρίψουμε νωρίτερα, στις πιο προστατευμένες ζωές μας.

Πήρα έναν μακρύ, κυκλικό δρόμο, για να προσεγγίσω το πρόβλημα του animus, που είναι στην πραγματικότητα το θέμα μας. Ακολούθησα αυτόν τον δρόμο για να δείξω, ότι μια γεροντική ζωή γεμάτη νόημα είναι ένα προϊόν της γνώσης, αλλά κυρίως της συνειδητής ή ασυνείδητης εμπειρίας τού animus. Στη γεροντική ηλικία, με την ελάττωση της ενέργειας και τα λιγώτερα εγκεφαλικά κύματα, η υποστήριξη του animus γίνεται όλο και πιο σημαντική. Αυτό συμβαίνει επειδή ο animus είναι τελικά ένα αρνητικά ή θετικά αφομοιωμένο τμήμα τής όλης προσωπικότητας της ηλικιωμένης γυναίκας. Στην αρνητική περίπτωση, θα σημαίνη ένα δυστυχισμένο τέλος. Στη θετική, θα της δώση την ενεργητικότητα και το αίσθημα της περιπέτειας, που βρίσκει την κορύφωσή του σε μια δημιουργική ώριμη ηλικία και έναν αντίστοιχο θάνατο…

(συνεχίζεται)

Αμέθυστος