ΓΙΑ ΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥΣ ΚΑΘΩΣ ΜΕΓΑΛΩΝΟΥΝ - Ο ANIMUS (6)

Συνέχεια  από Τετάρτη 9 Μαΐου 

JANE WHEELWRIGHT

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7^Ο

ΤΡΑΓΩΔΙΕΣ ΤΗΣ ΤΑΥΤΙΣΗΣ ΜΕ ΤΟΝ ANIMUS ΣΕ ΩΡΙΜΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ:

ΤΡΙΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

Όταν ήμουν πολύ νέα, οι μεγαλύτερες γυναίκες που ήταν ταυτισμένες με τον animus, ήταν, κατά τη γνώμη μου, κάτι το ανυπόφορο. Ήταν απαιτητικές και προκατειλημμένες ή ήταν άθλια πλάσματα που τρέπονταν σε φυγή με την παραμικρή πρόκληση. Αυτές που είχαν υπερβολική αυτοπεποίθηση ήταν προσκολλημένες στις αιωνόβιες γενικεύσεις τους, στα σλόγκαν τους, ακόμη και όταν τα συγκεκριμένα στοιχεία οδηγούσαν σε αντίθετες αποδείξεις. Συνέχιζαν να αναμασούν τα ίδια πράγματα παρά τον εκνευρισμό των άλλων γύρω τους. Ξεχώριζαν εύκολα, επειδή δεν μπορούσαν πια να βάλουν σαν κάλυμμα την ψευδο-αρσενική συμπεριφορά, και να γίνουν, τουλάχιστον φαινομενικά, επιθυμητές. Ακόμη και για τον εαυτό τους θα πρέπη να ήταν απογοητευτικές. Ήταν αναγκασμένες να αναρωτιούνται, γιατί οι άλλοι τις απέφευγαν ή υπέμεναν την παρουσία τους σιωπηλά. Οι πιο δειλές, που ήταν εξίσου ταυτισμένες με τον animus εξ αιτίας της αυτοκριτικής που τους έκανε, και που φούντωνε τα αισθήματα κατωτερότητας που πήγαζαν από τη σκιά τους, κρύβονταν ή κανόνιζαν έτσι τα πράγματα ώστε να μην τις προσέχουν.

Ξέρω την περίπτωση μιας γυναίκας, απ’ αυτές που διαθέτουν αυτοπεποίθηση, που ήταν πρωτοπόρος στον κόσμο της διανόησης στην αρχή του αιώνα και είχε πετύχει ακαδημαϊκές διακρίσεις. Το ιδανικό της, όπως και όλων των γυναικών του καιρού της, ήταν να παντρευθή και να κάνη παιδιά, γι’ αυτό και δεν προετοιμάσθηκε για κάποιο επάγγελμα. Αντί γι’ αυτό, βυθίστηκε με το οξύ μυαλό της στην πιο προχωρημένη διανοητική, επιστημονική μελέτη. Έγινε μισο-ειδική στους διάφορους τομείς που τράβηξαν το ενδιαφέρον της, όσον καιρό κρατούσαν την προσοχή της. Αντί να δημιουργήση ένα ευτυχισμένο σπίτι για την οικογένειά της, επέβλεπε τη διοίκησή του με σιδερένια θέληση. Επιθυμώντας όσο το δυνατό λιγότερη ενόχληση στο σπίτι, εμπόδιζε ο,τιδήποτε θα μπορούσε να ενοχλήση το διάβασμά της. Μ’ αυτόν τον τρόπο περιόριζε τις αυθόρμητες δραστηριότητες και τη φυσική ανθρώπινη έκφραση της οικογένειάς της. Σκότωσε ό,τι θα μπορούσε να μοιάζη με σπιτική ατμόσφαιρα. Κυβερνούσε σαν ανώτατος άρχοντας σ’ αυτό το νεκρό σπίτι, και διάβαζε ό,τι επιθυμούσε η καρδιά της. Δεν έβαζε όμως σε δοκιμασία αυτά που μάθαινε καθώς προχωρούσε ο καιρός. Συγκρατούσε κομματάκια από εντυπωσιακές πληροφορίες και μυριάδες επιχειρήματα, όλα για να ενισχύσουν κυρίως τις προκαταλήψεις της. Δεν έκανε τίποτε για να διευρύνη την προσωπικότητά της ή να βοηθήση την ανάπτυξη του εαυτού της. Έφτιαξε εντούτοις έναν όμορφο κήπο, πειραματιζόμενη με εξωτικά φρούτα και καλλωπιστικά δέντρα και θάμνους. Ήταν η μόνη της δραστηριότητα που δεν είχε εξάρτηση από τον έναρθρο λόγο. Αυτή η προσπάθεια έκανε ίσως γι’ αυτήν στον ψυχικό τομέα περισσότερα από όλο το διάβασμά της, αλλά δεν μπορούσε να την εκμεταλλευθή με κάποιον σημαντικό τρόπο, άξιο για να τον αναφέρη κανείς. Ο άνδρας της, εντελώς ανυποψίαστος για την επίδρασή της επάνω του, φαίνεται πως ζούσε αποφεύγοντας απλώς τον χώρο του σπιτιού και ασχολούμενος με τις δουλειές του. Αυτή διάβαζε σταδιακά, όλο και πιο δύσκολα βιβλία, και κατόρθωνε να τα καταλαβαίνη σε γενικές γραμμές, εκτός από την ψυχολογία του Jung, αν και είχε τα βιβλία του στο σπίτι της από τον καιρό που δημοσιεύθηκαν.

Όποτε εύρισκε ένα έξυπνο ακροατήριο διηγόταν, σαν την τελευταία λέξη τής επιστήμης, συλλογές από τις ανακαλύψεις της. Τέτοιες πληροφορίες χάνονταν συνήθως ανάμεσα στους ακροατές της, εξ αιτίας της έλλειψης ευαισθησίας εκ μέρους της ως προς τις ανάγκες τους. Αλλά αυτό δεν τη σταματούσε. Ποτέ, ούτε για μια φορά δεν έβαλε σε εφαρμογή αυτά που μάθαινε. Καθώς μεγάλωνε και γινόταν πιο αυταρχική, η γνώση της γινόταν ένα είδος επιθετικού όπλου. Ενδιαφερόταν μόνο για να κερδίζη με τα επιχειρήματά της οποιονδήποτε τολμούσε να την προκαλέση.

Όταν η ιδέα του τέλους άρχισε να εμφανίζεται απειλητικά στα εβδομήντα της, διάβασε ό,τι μπορούσε να βρη επάνω στο θέμα της διατροφής. Αποφάσισε ότι θα ζούσε αιώνια, θα νικούσε τον θάνατο. Το πέτυχε μέχρι περίπου τα ογδονταπέντε της χρόνια. Το ζήτημα του θανάτου έγινε το τελευταίο και μεγαλύτερο επιχείρημα που έπρεπε να νικήση. Άντεξε σε μερικά πλήγματα και ανέβαλε το τέλος κάνοντας ασκήσεις, και όταν μπόρεσε πάλι να χρησιμοποιήση το ένα της χέρι που είχε παραλύσει, άρχισε να αψηφά πιο φανερά τον θάνατο.

Τα επιτεύγματά της θα ήταν αξιόλογα, εάν ο αντικειμενικός σκοπός τους ήταν δημιουργικός. Εξ αιτίας της ταύτισής της με τον animus ήταν, αντίθετα, δραστηριότητες και προσπάθειες με μοναδικό τους σκοπό τη νίκη – τη νίκη με οποιοδήποτε τίμημα. Το τί επρόκειτο να κερδίση, δεν ήταν ποτέ σαφές, εκτός από το ότι αυτό δεν ήταν ποτέ προς την κατεύθυνση εύρεσης νοήματος στην ζωή της. Ο animus είχε γίνει ένα ρομπότ, που, σαν μια μηχανή, τραβούσε τον δικό του ασυναίσθητο δρόμο προς το τέλος.

Το τελευταίο χτύπημα την εξουθένωσε και την άφησε άφωνη: έπρεπε να μπή στο νοσοκομείο. Η μόνη της αντίδραση ήταν να παλαίψη σωματικά. Οι νοσοκόμες την είχαν περιφράξει, για την ασφάλειά της, στο κρεββάτι της, αλλά αυτή πολεμούσε συνεχώς να σκαρφαλώση και να τρέξη μακριά – μακριά από τον θάνατο. Έμεινε έπειτα αναίσθητη, και μετά από πολλές ώρες πέθανε. Ήταν, ως τα τελευταία της, το παιχνιδάκι του animus της. Ποτέ, σε ολόκληρη την ζωή της, δεν χρησιμοποίησε τα τρομερά προτερήματα με τα οποία είχε έρθει στον κόσμο. Ο animus, όντας ο ίδιος νόμος για τον εαυτό του, φρόντισε γι’ αυτό.. Αν είχε ίσως γεννηθή στη σημερινή μας, νεώτερη γενιά, θα μπορούσε να είχε γίνει μια πάρα πολύ επιτυχημένη επαγγελματίας, καθώς και ένα καλό ανθρώπινο πλάσμα.

Όταν ήταν νέα, είχε έναν ζωντανό, χαρούμενο χαρακτήρα, που έγινε αυταρχικός και γκρινιάρης όταν έγινε μεσήλικη. Η ζωηρότητα του λεπτού μυαλού της την έκανε υποφερτή, τουλάχιστον για τον εαυτό της ως τότε. Εγώ το μόνο που μπορούσα να σκεφθώ ήταν: «Τί πήγε χαμένο!». Εάν και μόνο ήξερε, ότι μια γυναίκα πρέπει να δέχεται τις προκλήσεις από τον αντικειμενικό κόσμο, για να είναι σίγουρη ότι ο animus της εντοπίζει τις δυνάμεις του και υπηρετεί τη δημιουργικότητα της, θα είχε βρη νόημα στην ζωή της. Εάν είχε γεννηθή αργότερα, θα ήξερε ότι το αίσθημα της μοναξιάς που ένοιωθε και η αμφίβολη εντύπωση που έκανε στους άλλους σημαίνουν, ότι ο animus της βρισκόταν σε ασυμφωνία με τον εαυτό της, εμποδίζοντας την ψυχική της όραση.

Όταν μια ηλικιωμένη γυναίκα μπορέση σήμερα να αντιληφθή, ότι τα πράγματα δεν πάνε καλά, μπορεί να σταθή και να κοιτάξη και να ακούση το μουρμουρητό μέσα της. Μπορεί να χρησιμοποιήση ψυχολογική βοήθεια ή την αντιμετώπιση των δυσκολιών στον επαγγελματικό τομέα, ή μπορεί να ερευνήση την όλο και αυξανόμενη φιλολογία επάνω στα γυναικεία θέματα, για να βοηθηθή στην αναγνώριση του εσωτερικού της μηνύματος. Και όποιο και να είναι το εσωτερικό μήνυμα, και για όσο έχει την ενεργητικότητα, πρέπει να προσπαθήση να προχωρήση σταθερά και να αποδεχθή την πρόκληση του εξωτερικού κόσμου. Δεν πρέπει μόνο να σκεφθή, να νοιώση και να υπολογίση· αλλά πρέπει να κάνη κι αυτό που λαχταρούσε να κάνη σε όλη της την ζωή. Ή πρέπει να ακολουθήση και τις πιο ελάχιστες κλίσεις προς δραστηριότητες που την ενδιαφέρουν, αν και μερικές φορές, μόλις που διακρίνονται. Μια γυναίκα έχει σήμερα τη δυνατότητα να αγγίξη τις ανέγγιχτες, μη βιωμένες πλευρές του εαυτού της. Έχει την ευκαιρία να απολαύση μιαν ώριμη, γεμάτη νόημα ζωή.

Μια άλλη ηλικιωμένη γυναίκα που ήξερα, ήταν ο σπιτικός τύπος, και τα πήγαινε θαυμάσια με τα παιδιά. Είχε ταπεινή γνώμη για τον εαυτό της, και είχε συγκεντρώσει μάταια τις ελπίδες της στον άνδρα που είχε παντρευθή. Πέρασε όλη της την ζωή γεμίζοντας απλώς ένα κενό που έπρεπε να γεμίση.

Όταν ήταν απογοητευμένη και απελπισμένη, έπινε πολύ. Ακολουθούσε τα ίχνη του άνδρα της, φοβούμενη να σταθή στα πόδια της. Αυτός πέθανε και την άφησε τελείως αβοήθητη. Πάχυνε πολύ, και σιγά-σιγά πέθανε μοναχική, φοβισμένη και χαμένη. Στη γεροντική της ηλικία, ο animus της την είχε καταλάβει, και της είχε αφαιρέσει την εκτίμηση στον εαυτό της. Αντίθετα με την προηγούμενη γυναίκα, που ο animus της έβαλε εναντίον των άλλων, αυτή ένοιωθε όλο και περισσότερο κατώτερη, εξ αιτίας του αρνητικού χαρακτήρα της εσωτερικής, αρσενικής φωνής. Εάν είχε γεννηθή μια ή δυο γενιές αργότερα, θα μπορούσε να είχε βοηθηθή από το κίνημα των γυναικών, που θέτει σε αμφισβήτηση την υπεροχή των ανδρών. Το κίνημα των γυναικών είναι συλλογικό, και θα αντιμετώπιζε έτσι τον αντικειμενικό χαρακτήρα του animus της. Αλλά είναι δύσκολο να πείσης μια γυναίκα, που η αυτοπεποίθησή της έχει υπονομευθή από τα μέσα, ότι πρέπει να αναλάβη την προσπάθεια να  δ ρ ά σ η. Νικιέται πριν ξεκινήσει. Αλλά υπάρχουν οπωσδήποτε άνθρωποι που, εάν κατανοούσαν τί της συνέβαινε, θα άπλωναν το χέρι για να τη βοηθήσουν ώστε να κλείση τα αυτιά της στον επικριτικό animus μέσα της. Θα μπορούσε να βρη π.χ. μια δουλειά όπου θα βοηθούσε παιδιά.

Μια τρίτη ηλικιωμένη γυναίκα δεν ήταν διανοούμενη όπως η πρώτη, αλλά  ήταν αντίθετα μια αφοσιωμένη σύζυγος και μητέρα, και προικισμένη με κοινωνικά ενδιαφέροντα. Αντίθετα με τη δεύτερη γυναίκα, ήταν κάθε άλλο παρά ηττοπαθής. Η ταύτισή της με τον animus εκδηλωνόταν διαφορετικά. Αντί να είναι προκατειλημμένη, έγινε φοβερή συζητήτρια. Κανείς δεν μπορούσε να της αντιμιλήση. Ο μόνος τρόπος να τα βγάλη πέρα κανείς μαζί της ήταν να είναι 100% ακροατής της, και να ελπίζη ότι η δοκιμασία δεν θα κρατούσε πάρα πολύ. Όταν αυτή η γυναίκα έφτασε στην ώριμη ηλικία της, φαίνεται πως καταλάβαινε ότι ενοχλούσε με κάποιον τρόπο τους ανθρώπους, αλλά δεν ήξευρε και τί να κάνη σχετικά μ’ αυτό. Συντόμεψε τις επισκέψεις της στους φίλους της όλο και περισσότερο, ώσπου σε μιαν τρομερή, μοναχική και απογοητευτική κατάσταση, αυτοκτόνησε τελικά με μιαν υπερβολική δόση υπνωτικών χαπιών. Κι αυτή, όπως κι οι άλλες δυό, δεν  έ κ α ν ε  ποτέ τίποτε άλλο από το να συνεχίζη να ζη επάνω στα πρότυπα της νεανικής της ηλικίας, πολύν καιρό μετά την απώλεια της αποτελεσματικότητάς τους, αποφεύγοντας ιδιαιτέρως την αντικειμενική αντιμετώπιση του εξωτερικού κόσμου.

Ανέφερα αυτές τις τρείς ιστορίες με ορισμένες συγκεκριμένες λεπτομέρειες, για να δείξω πώς αποκαλύφθηκε τελικά ο animus με μιαν τρομακτική, κάτω από την απειλή του θανάτου, μορφή. Η ταύτιση με τον animus είναι δύσκολο να ανιχνευθή, όπως την έχω παρατηρήσει, στη νεανική και μέση ηλικία. Δείχνει όμως το πραγματικό της πρόσωπο στη γεροντική ηλικία!

Ο animus χρειάζεται την πρόκληση του συλλογικού εξωτερικού κόσμου, προκειμένου να τοποθετηθή στην κανονική του θέση, που είναι πίσω από τη γυναίκα και υποστηρίζοντάς την. Ο animus είναι ένα εσωτερικό αρχέτυπο, που αντιστοιχεί σε μιαν εξωτερική, επαγγελματική και αντικειμενική εργασία. Η τραγική γεροντική ηλικία αυτών των τριών γυναικών μού δείχνει πόσο δίκαιο έχει το σύγχρονο γυναικείο κίνημα. Η επαγγελματική εργασία, που βρίσκεται σε συνάρτηση με την έκφραση του animus, είναι κάτι το απαραίτητο για τις γυναίκες, προκειμένου να ωριμάσουν με τον τρόπο που τις προώρισε η φύση. Αυτό είναι το πρώτο βήμα. Από τη στιγμή που θα επιτευχθή η ισότητα με τον άνδρα, η γυναίκα μπορεί να αποκτήση σαφέστερη συνείδηση και να συγκεντρωθή περισσότερο στο βιολογικό της εγώ.

(συνεχίζεται)

Αμέθυστος