ΑΝΤΕΠΙΓΡΑΦΕΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΓΡΑΦΕΣ ΤΟΥ ΒΕΚΚΟΥ ΥΠΕΡ ΛΑΤΙΝΩΝ - ΑΓ. ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΠΑΛΑΜΑ

ΑΝΤΕΠΙΓΡΑΦΕΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΓΡΑΦΕΣ ΤΟΥ ΒΕΚΚΟΥ ΥΠΕΡ ΛΑΤΙΝΩΝ - ΤΟΥ ΑΓ. ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΠΑΛΑΜΑ

Επιγραφή πρώτη

Διάφορες γραφικές μαρτυρίες συλλέγονται προς απόδειξιν ότι είναι το άγιον Πνεύμα και εκ του Υιού, έπειτα από τις οποίες καταστρώνονται και άλλες σε απόδειξιν ότι το Πνεύμα είναι δια του Υιού εκ του Πατρός. Και επειδή οι μεν εκ του Υιού οι δε δια του Υιού αποδεικνύουν ότι τούτο (το Αγ. Πνεύμα) είναι, προς παράστασιν του ισοδυνάμου τής “δια” και τής “εκ” καταστρώνονται ευθύς στην συνέχεια άλλες γραφικές μαρτυρίες, μέσω των οποίων αποδεικνύεται το ισοδύναμον των προθέσεων τούτων.

Αντεπιγραφή πρώτη

Όταν επί της θεολογίας ισοδυναμούν μεταξύ τους οι προθέσεις “εκ” και “δια”, δεν παριστάνουν την διαίρεσιν ούτε την διαφοράν της αγίας Τριάδος, αλλά την ένωσιν και την απαραλλαξίαν, η οποία υφίσταται κατά την φύσιν και την ομοβουλίαν. Διότι από εδώ δεικνύεται ότι είναι μιας και της αυτής φύσεως και δυνάμεως και ενεργείας και θελήσεως ο Πατήρ και ο Υιός και το άγιον Πνεύμα, ο δε καταγράψας εδώ τα ρητά των άγιων και έτσι επιγράψας την διαφοράν κακώς και δυσσεβώς των θείων υποστάσεων επιχειρεί να δείξει δια του ισοδυνάμου των τοιούτων προθέσεων και ότι η μία των τριών προσκυνητών υποστάσεων, δηλαδή το άγιον Πνεύμα, έχει την ύπαρξιν εκ των δύο υποστάσεων και διαφορετικά από εκατέραν τούτων. Είναι λοιπόν φανερόν ότι οι μεν μαρτυρίες των αγίων έχουν ευσεβώς και καλώς, εκλαμβάνονται δε από τον συλλέξαντα και καταγράψαντα αυτές εδώ κακώς και δυσσεβώς.

Ότι δε η “δια” δεικνύει καθ’ όλα την ένωσιν και το απαράλλακτον, όταν δηλαδή ισοδυναμεί με την “εκ”, το παριστάνει σαφώς ο θείος Μάξιμος δι’ εκείνους οι οποίοι είπαν ότι δια του Υιού το Πνεύμα, γράφων προς τον Μαρίνον, «δεν έδειξαν εαυτούς ότι καθιστούν τον Υιόν αιτίαν, διότι μίαν αιτίαν γνωρίζουν του Υιού και του Πνεύματος, τον Πατέρα, του μεν κατά την γέννησιν, του δε κατά την εκπόρευσιν, αλλά είπαν τούτο, για να δηλώσουν την δι' αυτού προέλευσιν και με αυτό να παραστήσουν το συναφές και απαράλλακτον της ουσίας». Είναι λοιπόν από αυτά σαφές ότι αυτός ο Βέκκος εκλαμβάνει δυσσεβώς τις ρήσεις αυτές· διότι από αυτά δεν επιχειρεί να συναγάγει το συναφές και απαράλλακτον κατά την φύσιν, αλλά την διαφοράν των υποστάσεων. Και δεν πείθεται ούτε στον μέγαν Βασίλειον, ο οποίος στο όγδοον κεφάλαιον Προς Αμφιλόχιον λέγει· «το ότι δημιουργεί διά του Υιού ο Πατήρ ούτε ατελή καθιστά την δημιουργίαν του Πατρός ούτε άτονον δηλώνει την ενέργειαν του Υιού, αλλά παριστά το ηνωμένον του θελήματος».

Επομένως ο λέγων ότι κατά την χορηγίαν το Πνεύμα προέρχεται δια του Υιού και εκ του Υιού παριστάνει καλώς την ομοβουλίαν του Πατρός και του Υιού. Διότι το άγιον Πνεϋμα χορηγείται στους αξίους με ευδοκίαν του Πατρός και του Υιού και με συνευδοκίαν ιδικήν του. Αυτοί δε οι λατινόφρονες συνάγοντες από παράνοιαν ότι το Πνεύμα έχει την ύπαρξιν δια του Υιού και εκ του Υιού, παριστούν αυτό δυσσεβώς ως έργον ευδοκίας και θελήσεως και κτίσμα εξ ανάγκης, αλλ' όχι ως καρπόν θείας φύσεως. Διότι κατά τον ιερόν Δαμασκηνόν έργον θείας θελήσεως είναι η κτίσις, αλλ' όχι η θεότης, άπαγε· «διότι, πάλιν κατά τον αυτόν, η προαιώνιος και αΐδιος γέννησις και εκπόρευσις δεν είναι της θείας θελήσεως αλλά της θείας φύσεως».

Επιγραφή δευτέρα

Επειδή υπάρχουν μερικοί αντιλέγοντες στις μαρτυρίες των γραφών, οι οποίες δηλώνουν ότι το Πνεύμα είναι εκ του Πατρός δια του Υιού, συνελέγησαν και οι παρούσες μαρτυρίες των γραφών, οι οποίες δηλώνουν ότι ο Υιός είναι προσεχώς (ευθέως) και αμέσως εκ Πατρός προς συμπλήρωσιν των μαρτυριών υπέρ της δια του Υιού προελεύσεως του Πνεύματος. Διότι αν το Πνεύμα δεν ήταν δια του Υιού, διατί δεν ελέχθη ότι και αυτό είναι αμέσως εκ του Πατρός;

Αντεπιγραφή δευτέρα

Και όμως ελέχθη ότι και το θείον Πνεύμα είναι αμέσως εκ Πατρός και έτσι έχει εντελώς αναιρεθεί η πρόφασις και παράστασις της δυσσεβείας. Διότι ο επώνυμος της θεολογίας Γρηγόριος λέγει στα Έπη ότι το άγιον Πνεύμα είναι δεύτερον από τον Πατέρα, όπως και ο Υιός. Ο δε Νύσσης μαζί με πολλά άλλα λέγει ότι εκάτερον αναφέρεται προς έν πρόσωπον, το πατρικόν, άνευ του τρόπου της υπάρξεως. Αλλά, λέγει, «και του ανθρώπου τα πρόσωπα δεν έχουν ευθέως την ύπαρξιν από το αυτό πρόσωπον, ώστε είναι πολλά και διάφορα πλην των αιτιατών και τα αίτια. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιον επί της αγίας Τριάδος· διότι έν και το αυτό είναι το πρόσωπον, από το οποίον γεννάται ο Υιός και εκπορεύεται το άγιον Πνεύμα. Διό και έχομε το θάρρος ένα Θεόν να λέγομε εγκύρως τον ένα αίτιον μετά των αιτιατών αυτού».

Τί εννοούν δε οι λέγοντες ότι το άγιον Πνεύμα εκπορεύεται εκ του Πατρός και διαμένει εν τω Υιώ και ότι εκ του Πατρός εν τω Υιώ διήκει και ότι εκ του Πατρός είναι και συνακολουθεί τον Λόγον; Όπως επίσης οι λέγοντες ότι το άγιον Πνεύμα είναι κοινωνίαν και αγάπην του Πατρός και του Υιού; Προς τούτοις δε οι λέγοντες ότι έκαστον των προσώπων έχειν (αναφέρεται) προς το άλλο όχι ολιγώτερον από όσον προς εαυτό; Τί δε εννοεί ο ψαλμωδός λέγων, «αι χείρες σου με έκτισαν και με έπλασαν»; Άραγε όλοι αυτοί δεν δεικνύουν ότι και το Πνεύμα είναι αμέσως εκ του Πατρός;

Επιγραφή τρίτη

Κατεστρώθησαν και οι παρούσες μαρτυρίες των γραφών σε ενίσχυσιν της έννοιας των μαρτυριών που δηλώνουν ότι το Πνεύμα δεν είναι αμέσως αλλά δια του Υιού εκ του Πατρός. Διότι, εάν το Πνεύμα ήτο αμέσως εκ του Πατρός, δεν θα ελέγετο ο μεν Υιός εικών του Πατρός, το δε Πνεύμα εικών του Υιού· και ο μεν Υιός ενέργεια του Πατρός, το δε Πνεύμα ενέργεια του Υιού· και ο μεν Υιός πρόσωπον του Πατρός, το δε Πνεύμα πρόσωπον του Υιού.

Αντεπιγραφή τρίτη

Ανοητότατε, ο οποίος επιγράφεις εδώ δυσσεβώς τα ευσεβώς λεχθέντα παρά των αγίων,πώς δεν βλέπεις ότι τα κοινά και φυσικά δεν έχουν καμμίαν διαφοράν επί της υψίστης και προσκυνητής Τριάδος; Διότι εις Θεός υπάρχει, μία εικών, μία θέλησις, μία ενέργεια Πατρός, Υιού και αγίου Πνεύματος. Εκτός των άλλων λοιπόν, όταν λέγεται και πρόσωπον άλλον ετέρου από αυτά, πρόκειται για φυσικόν, αλλ’ όχι υποστατικόν και είναι δηλωτικόν της απαραλλάκτου ομοιώσεως, αλλ’ όχι του τρόπου της υπάρξεως, άπαγε. Συ δε, μη λέγων άλλον πρόσωπον κατ’ αυτήν την έννοιαν, αλλά υποστατικώς, δεν δύνασαι πλέον να είσαι μύστης της Τριάδος. Διότι εάν ο Υιός είναι το πρόσωπον του Πατρός, καθ’ όσον το Πνεύμα θα είναι εξ αυτού και του Υιού, δεν θα είναι πλέον εις το έξης ο Πατήρ άλλον πρόσωπον από τον Υιόν, ούτε ο Υιός άλλον από το Πνεύμα. Βλέπεις ότι οι μεν μαρτυρίες των αγίων έχουν ευσεβώς και καλώς, από σε όμως εκλαμβάνονται κακώς και δυσσεβώς;

Επιγραφή τετάρτη

Επειδή μερικοί, μη παραδεχόμενοι την εντός της Τριάδος μεσιτείαν του Υιού, φανερώς θεολογουμένην παρά των άγιων, αρνούνται και γενικώς να αναφέρουν όνομα τάξεως στην Τριάδα, συνελέγησαν οι παρούσες μαρτυρίες των γραφών προς δήλωσιν του ότι το Πνεύμα συνάπτεται με τον Πατέρα διά του Υιού και προς παράστασιν του ότι αναφέρεται ολοφάνερα τάξιν στην Τριάδα.

Αντεπιγραφή τετάρτη

Ψευδολογείς περί των ευσεβών, ταλαίπωρε. Διότι επί της αγίας Τριάδος γνωρίζουμε τάξιν, αλλά την ευσεβή· την δε τάξιν την δεικνύουσαν εξ ανάγκης τρίτον το άγιον Πνεύμα από του Πατρός, την οποίαν σύ στέργεις μετά του Ευνομίου, ως δυσσεβή που είναι, δεν την παραδεχόμεθα. Ψευδολογείς δε και κατά των μαρτυριών των γραφών· διότι λέγουν όχι μόνον τον Υιόν, αλλ' ενίοτε και τον Πατέρα, ένωσιν του Υιού και του Πνεύματος, άλλοτε δέ το Πνεύμα μέσον και κοινόν του Υιού και του Πατρός, και η τάξις, η οποία ισχυρίζεσαι ότι λέγεται ολοφάνερα, είναι σαφές ότι δεν είναι περί του Υιού και του αγίου Πνεύματος. Γίνεται δε δεκτή και η μεσιτεία του Υιού, για τούς συνετούς όμως εις τα θεία όχι κατά την ύπαρξιν του Πνεύματος, αλλά κατά την ομολογίαν όπου θέτουν το άγιον Πνεύμα όχι αμέσως μετά τον Πατέρα, για να μην φανεί και αυτό γεννητόν. Τα τοιαύτα λοιπόν λέγονται από τους άγιους καλώς, ο δε συλλέξας και προθέσας αυτά εδώ, τα χρησιμοποιεί κακώς και δυσσεβώς, έλκων αυτά προς την κακοδοξίαν του.

Επιγραφή πέμπτη

Επειδή υπάρχουν μερικοί, οι οποίοι δεν παραδέχονται ότι η ευαγγελική ρήσις η οποία λέγει “Πνεύμα αληθείας”  το άγιον Πνεύμα δεν σημαίνει το ίδιον με την ρήσιν η οποία λέγει ότι τούτο εκπορεύεται εκ του Πατρός, ακόμη δε ισχυρίζονται ότι δεν λέγονται με ταυτόσημον έννοιαν το εκπορεύεσθαι εκ του Πατρός και το λαμβάνειν εκ του Υιού το άγιον Πνεύμα, κατεστρώθησαν οι παρούσες μαρτυρίες των γραφών σε απόδειξιν του ισοδυνάμου των τοιούτων ευαγγελικών μαρτυριών.

Αντεπιγραφή πέμπτη

Οποία αναισθησία· διότι οι ρήσεις των αγίων ισοδυναμούν στο να δείξουν την οικειότητα προς τον Πατέρα και τον Υιόν, με άλλους λόγους την ομοουσιότητα του θείου Πνεύματος, διαφέρουν δε καθ’ όσον δεν δεικνύουν την ύπαρξιν παρ’ αμφοτέρων, Πατρός και Υιού. Και τούτο είναι ολοφάνερον από αυτής τις ίδιες μαρτυρίες των γραφών, ο δε συλλογεύς αυτών ούτος είναι ωσάν να έχει κωφαθεί ως προς την διαφοράν των ρήσεων τούτων.

Επιγραφή έκτη

Επειδή υπάρχουν μερικοί οι oποίοι ισχυρίζονται ότι διαφέρουν το “πρόεισι” και το “προχέεται” και το “εκπορεύεται”, εξελέγησαν προς αναντίρρητον απόδειξιν της ισοδυναμίας αυτών οι προκείμενες μαρτυρίες του αγίου Κυρίλλου και μετ’ αυτές οι κάτωθι μαρτυρίες των θεολογούντων ότι το Πνεύμα προέρχεται και εκπέμπεται και προχέεται εκ Πατρός.

Αντεπιγραφή έκτη

Οποία αναισχυντία· διότι ποιος δεν γνωρίζει ότι το πρόεισι λέγεται και επί του Υιού, το δε εκπορεύεται και προχέεται ουδέποτε, καθώς βέβαια και το προχέεται λέγεται κυρίως επί της χορηγίας, ενίοτε δε και επί της εκπορεύσεως; Οι δε λατινόφρονες διατείνονται δυσσεβώς και αναιδώς συγχρόνως ότι ταύτα δεν διαφέρουν καθόλου μεταξύ τους· διότι οι συλλεγμένες εδώ μαρτυρίες των άγιων, στις οποίες ενίοτε ταύτα συντρέχουν, δεικνύουν την μεταξύ τους διαφορά, και δεν αναιρούν (αυτήν την διαφορά) καθόλου.

Επιγραφή εβδόμη

Επειδή μερικοί, ακούοντες ότι το άγιον Πνεύμα υπάρχει και αναβλύζει και προέρχεται εκ του Υιού, τερατολογούν ότι δεν είναι η φύσις του Πνεύματος η οποία πηγάζει και αναβλύζει εκ της ουσίας του Υιού, αλλά το πνευματικόν χάρισμα το μεταβιβαζόμενον (επιγινόμενον) στους άξιους, δια τον λόγον ότι γίνεται σε αυτούς συγγενώς (σχετικώς) η εγγινομένη ενοίκησις της πανταχού παρούσης θεότητος του αγίου Πνεύματος, εκλαμβάνοντες το τοιούτον χάρισμα με τέτοιο τρόπο, σαν να εννοείτο διηρημένο από την θεία ουσία,συνελέγησαν οι παρούσες μαρτυρίες των γράφων. Δύναται κανείς να διαγνώσει από αυτές ότι, ακόμη και αν η εγγινομένη στους άξιους ενοίκησις του παναγίου Πνεύματος είναι αρρήτως και υπέρ λόγον συγγενής (σχετική), αλλά επειδή τα χαρίσματα προχέονται εκεί, όπου η θεία φύσις αυτού θα ενοικήσει συγγενώς (σχετικώς), δηλώνεται αυτό το Πνεύμα το άγιον, το έν της Τριάδος και συμπληρωματικόν, το οποίον είναι θεία φύσις και τέλειος Θεός, όπως ο Πατήρ και ο Υιός, όταν κάποιος λέγει ότι το άγιον Πνεύμα προέρχεται και αναβλύζει και υπάρχει εκ του Υιού.

Αντεπιγραφή εβδόμη

Πράγματι δεν γνωρίζει όσα λέγει ούτε περί τίνων διατείνεται ο συνθέσας και ταύτη την επιγραφή. Διότι κανείς από τους προτιμήσαντες την ευσέβεια δεν νομίζει ότι η θεία χάρις και ενέργεια είναι διεσπασμένη (δεισπαρμένη) της θείας φύσεως. Αλλ’ όμως εκ του λόγου, ότι η θεία ενέργεια είναι αχώριστος της θείας φύσεως, δεν είναι και φύσις η ενέργεια μη διαφέρουσα αυτής κατά τίποτε (κάτι το όποιον ανήκει στην δυσσέβεια του Βαρλαάμ και Ακινδύνου)· διότι η μεν θεία ενέργεια είναι εκ της θείας φύσεως και παρατηρείται μέσα σε αυτήν (ενθεωρείται) κατά τους θεολόγους, αλλά δεν υπάρχει καθ’ εαυτήν, η δε θεία φύσις δεν είναι εκ της ενεργείας, υπάρχει καθ’ εαυτήν και είναι πηγή των θείων ενεργειών. Αλλά και το άγιον Πνεύμα λέγουμε ότι δεν είναι εκ της υποστάσεως του Υιού· αυτός δε λέγων ότι τούτο είναι εκ της φύσεως, νομίζει ότι αντιλέγει σε εμάς και ότι κατασκευάζει τα αντίθετα από εμάς, νομίζων, όπως φαίνεται, ότι δεν διαφέρει τίποτε η φύσις από την υπόστασιν ή και αφρόνως εισάγων διαφοράν φύσεως επί της αγίας Τριάδος, επειδή υπάρχει διαφορά υποστάσεων.

Επιγραφή ογδόη

Σε απόδειξιν του ότι το άγιον Πνεύμα είναι εκ Πατρός και Υιού συνελέγησαν και οι παρούσες μαρτυρίες των γραφών, οι οποίες δηλώνουν ότι τούτο είναι ποιότητα της ουσίας του Πατρός και του Υιού, ακόμη δε ευωδίαν, πνοήν και οσμήν του Πατρός και του Υιού, μετά τις οποίες συνάπτονται άλλες μαρτυρίες, οι οποίες θεολογούν και τον Πατέρα πηγήν του Πνεύματος και τον Υιόν πηγήν του Πνεύματος.

Αντεπιγραφή ογδόη

Οι συλλεγμένες παρούσες μαρτυρίες των γραφών παριστάνουν και δια παραδειγμάτων το προς τον Πατέρα και τον Υιόν ομοούσιον του αγίου Πνεύματος, βεβαίως κατά δύναμιν, καθ' όσον δεν είναι δυνατόν να ευρεθεί επί Θεού παράδειγμα καθ’ όλα κατάλληλον.Επειδή δε το Πνεύμα καλείται και ύδωρ ζών κατά την χάριν και την ενέργειαν, τούτου του ύδατος καλείται πηγή και ο Υιός μετά του Πατρός, ενίοτε δε και το ίδιον το άγιον Πνεύμα, ενώ ο παρουσιάσας εδώ τις ρήσεις αυτές, άλλες εξ αυτών παραμέρισε, άλλες δε παρερμήνευσε και έτσι νομίζει ότι θα δυνηθεί με αυτές να παρασύρει τους αναγνώστες προς την κακόνοιάν του.
 
Επιγραφή ενάτη

Οι παρούσες μαρτυρίες των γραφών, στις οποίες οι Πατέρες εθεολόγησαν ότι όλα τα φυσικά ιδιώματα του Πατρός διαβαίνουν προς τον εξ αυτού γεννηθέντα Υιόν, κατεστρώθησαν σε απόδειξιν του ότι το Πνεύμα υπάρχει και προέρχεται και πηγάζει και εκ του Υιού, όπως φυσικά και εκ του Πατρός, κατά τον άγιον Κύριλλον. Διότι εάν οι προσδιορισμοί των μαρτυριών αφαιρούν μόνον την πατρότητα και το γεννάν από τον Υιόν, είναι φανερόν ότι ο Υιός μεν δεν θα είναι από τον Υιόν, το δε από την πατρικήν ουσίαν αναβλύζον Πνεύμα θα αναβλύζει και θα προέρχεται επίσης από την μη γεννώσαν ουσίαν τού Υιού.

Αντεπιγραφή ενάτη

Όντως η δυσσέβεια είναι ασυλλόγιστος· διότι ο λατινόφρων αυτός, ακούγοντας ότι τα φυσικά και ουσιώδη ιδιώματα του Πατρός διαβαίνουν προς τον Υιόν, νόμισε ότι πρόκειται για τα ιδιώματα της πατρικής υποστάσεως και όχι τα της φύσεως.Επομένως κατά την “σύνεσιν” την οποία κατέχει αυτός στις θεολογίες των θεοφόρων, όταν o θείος Κύριλλος γράφει  στους Θησαυρούς, «πώς δεν θα είναι Θεός το Πνεύμα αφού έχει ουσιωδώς την ιδιότητα του Πατρός και του Υιού;» το Πνεύμα θα έχει τα υποστατικά του Πατρός και του Υιού, θα είναι γέννημα και γεννήτωρ και πατήρ των φώτων, έχοντας το γεννάν και εκπορεύειν. Τί δυσσεβέστερον και παραδοξότερον θα μπορούσε να ακουσθεί από αυτό; Το ίδιο δε σχεδόν θα πάθει πάλιν αυτός και οι έχοντες το ίδιο με αυτόν φρόνημα και όταν ακούσουν τον μεν ιερόν Δαμασκηνόν να λέγει στο όγδοο κεφάλαιο των Δογματικών «όλα όσα έχει ο Πατήρ είναι και του Πνεύματος πλην της αγεννησίας»  και τον επώνυμον της θεολογίας Γρηγόριον να γράφει στα Προς τους καταπλεύσαντες από την Αίγυπτον, «όλα όσα έχει ο Υιός είναι και του Πνεύματος, πλην της υιότητος». Πόσον δε ανόητο είναι πάλι το να ακούμε εκ της ουσίας και να νομίζουμε εκ της υποστάσεως του Υιού, ωσάν να ήτο μία υπόστασις επί Θεού, όπως και ουσία· ακόμη δε και το να μην αντιλαμβανόμεθα ότι, επειδή το Πνεύμα λέγεται Πατρός και εκ Πατρός, οι απορρίπτοντες ότι ο Υιός είναι Πατήρ συναπορρίπτουν και την κοινωνίαν του Υιού προς τον Πατέρα κατά την εκπορευτικήν ιδιότητα.

Επιγραφή δεκάτη

Οι παρούσες μαρτυρίες των γραφών, στις οποίες οι πατέρες εθεολόγησαν ότι ο Υιός είναι ίδιος του Πατρός, ως προερχόμενος εκ της ουσίας αυτού, και ότι είναι εξ αυτού, ως ίδιον όντα τής ουσίας αυτού, κατεστρώθησαν εδώ, για να είναι δυνατόν στον βουλόμενο να διαγινώσκει από αυτές ότι και το Πνεύμα δια τούτο λέγεται ότι είναι ίδιον του Υιού, δια το ότι είναι εκ της ουσίας αυτού· και ότι πάλιν δια τούτο λέγεται ότι είναι εκ της ουσίας του Υιού, δια το ότι αυτό είναι ίδιον αγαθόν της τοιαύτης ουσίας, πράγμα το όποιον φανερώνει και την προς τον Υιόν ομοουσιότητα του Πνεύματος. Πράγματι, εάν το Πνεύμα ήτο ίδιον του Υιού και εκ της ουσίας του Υιού κατ' άλλο λόγο ομοουσιότητος, οποίος είναι ο λεγομένος περί δύο ομοουσίων, εις τα οποία δεν είναι το έτερον δια του έτερου, τότε θα ήτο και ο Υιός ίδιος του Πνεύματος και εκ της ουσίας του Πνεύματος λόγω της αντιστρόφου ισχύος της τοιαύτης ομοουσιότητος, πράγμα το όποιον ούτε ελέχθη από κάποιον εκ των άγιων ούτε θα λεχθεί ποτέ από οποιονδήποτε εκ των αποφασισμένων να ορθοδοξούν. Δεν είναι δε η τοιαύτη ομοουσιότης κυριολεκτικώς ομοουσιότης, αλλ’ είναι εκείνη η οποίασυνάπτει το έτερον με το έτερον, ως υπάρχον δι’ αυτού ή εξ αυτού φυσικώς και ουσιωδώς. Θα επιβεβαιώσει δε τούτο η εδώ κατεστρωμένη μαρτυρία του μεγάλου Βασιλείου, η οποία λέγει «να μη λέγωνται τα αδελφά ομοούσια προς άλληλα»,προστίθενται δε και οι μαρτυρίες οι οποίες δηλώνουν ότι δια τούτο είναι ο Υιός ομοούσιος με τον Πατέρα, δια το ότι είναι εκ της ουσίας αυτού, ώστε να είναι δυνατόν στον βουλόμενο να διαγινώσκει από αυτές ότι και το Πνεύμα διά τούτο είναι ομοούσιο με τον Υιόν, δια το ότι είναι εκ της ούσίας αυτού.

Αντεπιγραφή δεκάτη

Ίδιον είναι ο Υιός του Πατρός, ως γεννηθείς εξ αυτού, ομοίως και το Πνεύμα το άγιον, ως εκπορευόμενον εξ αυτού του Πατρός, όπως και ο μέγας Βασίλειος λέγει στα κεφάλαια Προς Ευνομιανούς γράφων, «νοώ την προς τον Πατέρα οικειότητα του Πνεύματος, επειδή εκπορεύεται από τον Πατέρα». Λέγεται δε και του Υιού το Πνεύμα, επειδή ο αυτός (μέγας Βασίλειος) λέγει στον όγδοο κεφάλαιο Προς Αμφιλόχιο, «ως κατά την φύσιν οικειωμένο αυτού». Είναι δε αδύνατον εκείνα τα οποία είναι ταυτά κατά την φύσιν να μην είναι και οικεία προς άλληλα· δεν λέγεται δε ο Υιός του Πνεύματος, για να μην φανεί ότι είναι Πατήρ το άγιον Πνεύμα, καθ' όσον ο Υιός δεικνύει ότι είναι Πατήρ εκείνος του οποίου αυτός θα ελέγετο Υιός. Αυτός δε ο λατινόφρων δεν συνάγει τίποτε το υγιές από τις υγιώς κατεστρωμένες εδώ ρήσεις. Ελέγχεται όμως και από τον εαυτό του αναφέροντας ότι το Πνεύμα λόγω του ομοουσίου λέγεται εκ της ουσίας του Υιού· διότι δεν θα είναι δια τούτο και εκ της υποστάσεως. Θα συμβεί βέβαια τότε να είναι ταύτα και εξ αλλήλων, διότι κανείς από όλους δεν είπε ποτέ το άγιον Πνεύμα ότι είναι εκ της υποστάσεως του Υιού, αλλά εκ της (υποστάσεως) του Πατρός.

Επιγραφή ενδεκάτη

Επειδή μερικοί, ακούοντες ότι το Πνεύμα είναι εκ της ουσίας του Υιού, λέγουν ότι άλλο είναι το εκ της ουσίας και άλλο το εκ της υποστάσεως, μη δυνάμενοι να εννοήσουν ότι το όνομα Υιός είναι υποστατικόν και ότι ο λέγων εκ της ουσίας του Υιού δηλώνει όλον τον Υιόν, ουσίαν δηλαδή ενυπόστατον, προς έλεγχο της σκέψεως αυτών συνελέγησαν οι παρούσες μαρτυρίες των γραφών, οι οποίες δηλώνουν ότι ο Υιός γεννάται εκ της ουσίας του Πατρός.Αφού πράγματι είναι ομολογημένο ότι η γέννησις του Υιού εκ του Πατρός είναι μία, πώς είναι δυνατόν να διαφέρουν το εκ της ουσίας και το εκ της υποστάσεως, εκτός εάν θέλει κανείς βλασφημών να λέγει ότι άλλη μεν είναι η εκ της ουσίας άλλη δε η εκ τις υποστάσεως του Πατρός γέννησις του Υιού; Έπειτα από αυτές παρατίθενται άλλες μαρτυρίες οι οποίες δηλώνουν ότι τελεία ουσία και τέλειος Θεός λέγεται ο Πατήρ και τελεία ουσία ο Υιός και τελεία ουσία το άγιον Πνεύμα.

Αντεπιγραφή ενδεκάτη

Όταν κάτι είναι μιας ουσίας και υποστάσεως, το έχον εκ της ουσίας εκείνης φυσικώς οπωσδήποτε την ύπαρξιν έχει ταύτην και εκ της υποστάσεως εκείνης και αντιστρόφως· καθ’ όσον ό,τι είναι εκ της υποστάσεως επίσης είναι και εκ της ουσίας εκείνης. Όταν δε κάτι είναι μεν μιας ουσίας, όχι δε μιας υποστάσεως, αλλά περισσοτέρων, το εκ της μιας εκείνης ουσίας προερχόμενον δεν είναι εκ των λοιπών υποστάσεων αυτής, αλλ’ εκ μιάς εξ αυτών. Επειδή λοιπόν η υψίστη και προσκυνητή από εμάς Τριάς είναι μία φύσις σε τρεις υποστάσεις, πάν το έχον την υπόστασιν εκ της ουσίας δεν είναι εκ των λοιπών υποστάσεων, αλλ’ εκ μιας εξ αυτών, δηλαδή της πατρικής· διότι δεν υπάρχει περίπτωσις να μην είναι από αυτήν. Επομένως δεν είναι και από άλλην, αλλά από αυτήν μόνην, εάν είναι βέβαια από μίαν. Και τούτο είναι φανερό από τούς ανθρώπους. Πράγματι, έκαστος από εμάς είναι μεν από την ουσία του Αδάμ, όχι δε και από την υπόστασιν του Αδάμ, διότι τώρα μία μεν είναι η ουσία των ανθρώπων, πολλές δε υποστάσεις· αφού δε στην αρχήν μία ήτο η ανθρώπινη ουσία και υπόστασις, η του Αδάμ,η Εύα, ούσα εκ της ουσίας του Αδάμ, ήτο και εκ της υποστάσεως εκείνου. Αλλά επίσης προ της γεννήσεως του Κάιν, όταν ήτο μία ανδρική ουσία και υπόστασις, ο Κάιν προήλθε από μίαν και την αυτήν ανδρικήν ουσίαν και υπόστασιν, του Αδάμ. Όταν δε ήδη υπήρχαν δύο άνδρες καθ’ υπόστασιν, ο υπό του Κάιν γεννηθείς υιός, ήτο μεν εκ της ουσίας του Αδάμ, αλλ’ όχι και εκ της υποστάσεως αυτού, αλλ’ εκ μόνης της του Κάιν. 

Ο δε λατινόφρων ούτος διατεινόμενος εδώ ότι το Πνεύμα είναι και εκ της υποστάσεως του Υιού, εφ’ όσον θεολογείται ότι είναι εκ της φύσεως, δεικνύει ότι επί του Θεού φρονεί μίαν υπόστασιν όπως και ουσίαν, αθετών τελείως ο ταλαίπωρος τον Υιόν ή τον Πατέρα, πέραν τούτου δε δεικνύων ότι η ύπαρξις του θείου Πνεύματος είναι και εκ μόνου του Υιού. Αλλά και από τα ρητά, τα όποια θεολογούν ότι ο Πατήρ είναι τελεία ουσία και ο Υιός τελεία ουσία, ομοίως δε και το άγιον Πνεύμα, δεν αναγνωρίζει το ενιαίον και απαράλλακτον της ουσίας των τριών, αλλά αποπειράται αφρόνως να παρατηρήσει σε αυτήν πολλαπλότητα και εκ τούτου διαφοράν.

Επιγραφή δωδεκάτη

Επειδή υπάρχουν μερικοί οι οποίοι τολμούν και λέγουν ότι το να αναβλύζει και να προέρχεται και να εκλάμπει και φανερώνεται εκ του Υιού το Πνεύμα δεν δηλώνει ότι τούτο υπάρχει ουσιωδώς και ενυποστάτως εκ του Υιού, αλλά την εξ αυτού διανομήν των πνευματικών χαρισμάτων, προς έλεγχον της τοιαύτης ανοησίας εξελέγησαν οι παρούσες γραφικές μαρτυρίες, οι οποίες δηλώνουν ότι ο Υιός αναβλύζει και εκλάμπει καί φανερώνεται εκ του Πατρός· διότι κανείς βεβαίως δεν θα ειπεί ότι δεν είναι ο Υιός εκείνος ο οποίος αναβλύζει και εκλάμπει και φανερώνεται εκ Πατρός ουσιωδώς και ενυποστάτως, αλλά τα χαρίσματα του Υιού.

Αντεπιγραφή δωδεκάτη

Το έχον την ύπαρξιν γεννητώς ή εκπορευτώς από κάποιον λέγεται επίσης ότι προέρχεται και εκπέμπεται και εκλάμπει εξ αυτού, εάν είναι φως, και όσα είναι παραπλήσια με αυτά.Όμως δεν συμβαίνει ώστε παν το προερχόμενον ή εκπεμπόμενον ή εκλάμπον από κάποιον να έχει την ύπαρξιν εξ εκείνου γεννητώς και εκπορευτώς και να είναι σε ιδιαιτέραν υπόστασιν. Ούτος δε, ο συγγράψας τις επιγραφές ταύτες, κατηγορεί διά τόλμην τους ευσεβώς και συνετώς φρονούντες, ενώ αυτός είναι τολμητίας περί την δυσσέβειαν.

                            ΤΕΛΟΣ