ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΤΡΟΦΗΣ (6)

Συνέχεια από: Πέμπτη 11 Οκτωβρίου 2018

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΤΡΟΦΗΣ 

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΔΟΓΜΑΤΙΚΗΣ.

ΤΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΠΡΟΣΩΠΟ-ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ.

2. Ανθρωπολογικές πολικότητες! 

α) Ενότης ψυχής και σώματος.

          
Η πρώτη πολικότης, ψυχή και σώμα, είναι κεφαλαιώδους σημασίας και φωτίζει και τις άλλες δύο. Ιδρύει στο εσωτερικό τού ίδιου τού ανθρώπου, την εμπειρία τής δυαδικής ενότητος.

          Με το σώμα πράγματι ο άνθρωπος αισθάνεται αναπόφευκτα συνδεδεμένος και εισηγμένος στον κόσμο και συμμετέχει με όλη του την ευαισθησία και με τρόπο σύμφωνο με τό λογικό του Είναι, στους σταθερούς νόμους τής φύσης. Από το άλλο μέρος, με το πνεύμα του υπερβαίνει, με τις θεωρητικές και με τις ηθικο-πρακτικές του δυνατότητες, τον κόσμο και συμμετέχει σε μία πνευματική διάσταση την οποία διαθέτει με άλλους ανθρώπους!

          Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι, περιγραφικώς, ο άνθρωπος διαισθάνεται στον εαυτό του την παρουσία αυτής της πολικότητος μέσω της εμπειρίας μιάς εντάσεως για την οποία η ενότης σ'αυτόν δέν είναι ειρηνική!

          Μία παρόμοια πρωτογενής ένταση μαρτυρείται από την ιστορία τής σκέψης! Αυτή επιβεβαιώνει το ρίσκο και πολύ συχνά και την πτώση σε μία διπλή, μονόπλευρη εναλλαγή: ή να ψάξει το σημείο τής σταθεροποίησης τού δυαλισμού στην εκστατική έξοδο από το σώμα για μία ανάβαση πρός το πνεύμα ή αντιθέτως, να χαμηλώσει ολόκληρο τον άνθρωπο και επομένως ιδιαιτέρως το πνεύμα, στο ενδοκόσμιο στοιχείο, ίσως αγκυροβολώντας σε ένα μυθικό όραμα, προχριστιανικό, ενός Θείου κόσμου! Διάφορες μορφές πνευματισμού, στην ιστορία, όπως και υλισμού, διαδέχονται η μία την άλλη από πάντοτε, αναζητώντας την οδό μέσω τής οποίας η ανήσυχη και ταραχώδης δυαδικότης καταλήγει σε ενότητα! Με την σειρά τους ψυχή και σώμα θα γίνουν μ'αυτόν τον τρόπο απλά επιφαινόμενα το ένα για το άλλο!

          Παρατηρώντας τό "εγώ στην πράξη", αυτή η πολικότης μοιάζει αξεδιάλυτη, παρότι αυτό δέν μας επιτρέπει να συμπεράνουμε την αδυναμία ενός ανθρωπολογικού υπολογισμού τού ανθρώπου σαν "ΕΝΑ" όν! Θα βρίσκουμε απέναντί μας όχι μόνον την μεγάλη ελληνική μεταφυσική, η οποία βρήκε στην αριστοτελική ιδέα τού "συνόλου" ένα καθοριστικό σημείο ισορροπίας, αλλά και μερικές προτάσεις τής Εκκλησιαστικής Αυθεντίας!

          Αυτή η τελευταία έκρινε αναγκαίο να επέμβει για να υπερασπιστεί μία ενοποιό κατανόηση τού ανθρώπου, ιδιαιτέρως μέσω μερικών ανθρωπολογικών θέσεων οι οποίες αναγνωρίζονται "απαραίτητες για μία σωστή κατανόηση τής εναποθετημένης πίστεως". Αυτές οι θέσεις συμπίπτουν με τις τρείς διατυπώσεις: 
α) ο άνθρωπος είναι μία ενότης συνισταμένη από ψυχή και σώμα!

β) Η ψυχή είναι καθαυτή και ουσιωδώς μορφή του σώματος!

γ) Η ψυχή είναι πνευματική και αθάνατη!

          Ακριβώς αυτά τα αντικειμενικά δεδομένα, βγαλμένα από την εκκλησιαστική παράδοση, μπορούν να συνεισφέρουν στην εμβάθυνση αυτής τής πρώτης ανθρωπολογικής πολικότητος! Και στην κατανόηση ότι η αξεπέραστη δυαδική ενότης ψυχής-σώματος παντρεύεται από πάντοτε με την ομολογία τού ανθρώπου σαν εικόνος του Θεού. Να δούμε αυτή την ενότητα στον ορίζοντα τής Imago Dei.

         
Ο ΤΟΠΟΣ ΤΗΣ IMAGO DEI ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΠΑΤΕΡΕΣ!

          
Οι πρώτοι Χριστιανοί συγγραφείς ενσωμάτωσαν γρήγορα μερικά στοιχεία που υπήρχαν στην ανθρωπολογία τής ελληνο-λατινικής κουλτούρας! Πιο συγκεκριμένα προσέλαβαν τον ορισμό του ανθρώπου σαν ζώου λογικού, αποτελούμενου από ψυχή (λογική και ελεύθερη) και σώμα! Αλλά κατήγγειλαν επίσης και την ελλειματικότητα του στην πρόσληψη όλου του πλούτου αυτού που έδωσε ο Θεός στον άνθρωπο δημιουργώντας τον!

          Και οπωσδήποτε υπήρξε πολύ πιό σύνθετο το πρόβλημα με την γνωστική ανθρωπολογία, διότι απαιτούσε την δική της αυτονομία και έμπνευση στο βιβλικό κείμενο.

          Εξ αρχής λοιπόν ετέθη το εξής πρόβλημα. Η Γένεση μιλά σε δύο χωρία διαφορετικά για την δημιουργία τού ανθρώπου: στο 1,26 την περιγράφει σαν ολοκλήρωση τής δημιουργίας τού κόσμου και στο 2,7 σαν αρχή τής ιστορίας. Πρόκειται για μία μοναδική δημιουργία ή για δύο διαφορετικές, από όπου θα προέκυπταν αναπόφευκτα δύο διαφορετικοί άνθρωποι;

          Οι Γνωστικοί πολλαπλασίαζαν τα είδη τών ανθρώπων μιλώντας για ουράνια όντα, για αιθέριους ανθρώπους, για αγγέλους ή και για ανθρώπους αισθητούς στις διάφορες περιοχές τού σύμπαντος. Μερικοί μείωναν σε τρία είδη ανθρώπων, καθένα με την φύση του, τίς ιδιότητες και τήν μοίρα του στην ιστορία τής σωτηρίας, φτάνοντας μάλιστα να μιλήσουν για έναν τρίτο άνθρωπο και για έναν τριπλό Χριστό. Σύμφωνα με τον Μαρκίωνα (ƚ150/200) ο δημιουργός θα είχε δώσει μορφή εμφυσώντας του την πνοή του, σε έναν μόνον άνθρωπο επικεφαλής ενός μοναδικού είδους!

          Ο Ιουδαίος Φίλων (ƚ54μ.Χ) τοποθετείται ανάμεσα στον ένα και τον άλλον υποστηρίζοντας μία διπλή δημιουργία. Κατά την γνώμη του, η Γεν. 1,26 δείχνει την εμφάνιση του ανθρώπου ποιηθέντος κατ'εικόνα και καθ'ομοίωσιν τού Θεού, ενώ η Γεν. 2,7 δείχνει τον άνθρωπο πλασθέντα από τον πηλό. Ο ποιηθείς άνθρωπος εξισούται με τον νού, μία καθαρή μορφή η οποία θεωρεί τις νοητές πραγματικότητες, ασώματος και ουράνιος, άφθαρτος, χωρίς σεξουαλική διαφοροποίηση. Ένας ιδανικός άνθρωπος, παράδειγμα τών γήϊνων ατόμων σύμφωνα με την μεσο-πλατωνική εννοιολόγηση τών ιδεών. Σ'αυτόν ανήκει η Imago Dei. Ο πλασθείς ή αρχετυπικός είναι ο αισθητός άνθρωπος, αποτελούμενος από ψυχή και σώμα, άρσεν και θήλυ με όλους τους περιορισμούς που ενυπάρχουν στην ύλη. Αυτός απομακρύνεται από την εικόνα για να βυθισθεί στο ζωώδες.

          Δέν είναι δύσκολο να δούμε μία ριζοσπαστικοποίηση τής δυαδικότητος σώματος και πνεύματος η οποία εμποδίζει μία ενοποιό εννοιολόγηση τού ανθρώπου, καί η οποία οδηγεί αναπόφευκτα σε μία δυαλιστική ανθρωπολογία!

          Απέναντι στις διφορούμενες γνωστικές διδασκαλίες η εκκλησιαστική παράδοση επέμεινε στην δυαδική ενότητα τού ανθρώπου! Και προφύλαξε από τις υπερβολές τής εννοιολογήσεως τής ψυχής με υλιστικούς όρους ή από την πεποίθηση ότι η ψυχή είναι αμέσως μέρος τού Θεού!

          Η βεβαίωση τής πολικότητος ψυχής-σώματος περιέχεται στο εσωτερικό τής ανθρωπολογίας τής Imago Dei. Αλλά η Θεολογία τών Πατέρων δέν προσέλαβε αυτή την πολικότητα σε συμφωνία. Οι διαφωνίες θα μπορούσαμε να πούμε ότι συγκεντρώθηκαν σε  δύο πατέρες, τον Ειρηναίο και τον Ωριγένη! Έτσι στον Ειρηναίο η θέση της Imago Dei στον άνθρωπο βρίσκεται στην ολότητα τής ενότητος τού δυαλισμού ψυχής και σώματος, ενώ η σχολή τής Αλεξάνδρειας βλέπει την θέση αυτή στον Νού, θέση τής νοήσεως και τής ελευθερίας!

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.