Mητροπολίτης Geevarghese Coorilos - ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΚΑΙ ΔΙΑΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ (6)

Mητροπολίτης Geevarghese Coorilos

ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΚΑΙ ΔΙΑΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ: ΜΕΡΙΚΕΣ ΟΡΘΟΔΟΞΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

Συνέχεια από Παρασκευή, 19 Οκτωβρίου 2018

Η ορθόδοξη θεολογία θεωρεί ότι κάθε ανθρώπινο ον δυνάμει της κατοχής της θείας ομοιότητας προς αυτόν/αυτήν (in him/her: sic) έχει πρόσβαση στην αποκάλυψη και τη σωτηρία από τον Θεό (ΣτΜ: καταργεί το βάπτισμα και όλη την Καινή Διαθήκη και σχεδόν όλη την Παλαιά Διαθήκη. Αρκεί μόνο το βιβλίο της Γενέσεως). Μια από τις θεματικές εργασίες της Διάσκεψης για την Ιεραποστολή, στο Εδιμβούργο το 2010, προετοιμασμένη από ορθόδοξους θεολόγους, συμπεραίνει στην ιεραποστολική συνάφεια του ’’image of God’’ ότι: «Μια θεολογία που αναγνωρίζει την αξιοπρέπεια των ανθρώπινων όντων,  όπως δημιουργήθηκαν από τον έναν Θεό δεν μπορεί να αρνηθεί αυτήν την αξιοπρέπεια και αυτόν τον σεβασμό στους άλλους... θα θέλει ως εκ τούτου να τιμήσει την πίστη τους».

            Ενώ ο Θεός συλλαμβάνεται με έναν αποφατικό τρόπο, η βαθύτερη έκφραση του θείου στην Ορθόδοξη θεολογία είναι η Τριαδική σύλληψη του Θεού. Ένα από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα της Τριαδικής θεολογίας είναι ότι μπορεί να επιλύσει την ένταση, που συχνά γίνεται αντιληπτή, μεταξύ της αποστολής και του διαλόγου. Υπάρχει μια γενική αντίληψη ότι και οι δύο θέσεις δεν μπορούν να συνυπάρχουν. Υπάρχουν εκείνοι που πιστεύουν ότι ο διαθρησκειακός διάλογος μπορεί να συμβεί μόνο με τη συμβιβαστική δέσμευση του ανθρώπου στην ιεραποστολή και τον ευαγγελισμό, την ίδια στιγμή όμως αυτή η δέσμευση για διάλογο είναι ασυμβίβαστη με τη δέσμευση για ιεραποστολή. Έχουν υπάρξει διάφορες προσεγγίσεις για να αντιμετωπιστεί αυτή η αντίφαση. Αποκλεισμός, πληρέστερη προσέγγιση, προσεταιρισμός-εγκόλπωση (inclusivism: sic) και πλουραλισμός ήταν μερικοί από τους όρους που επιστρατεύτηκαν για να επιλύσουν την αντίφαση, για να αναφέρουμε μερικούς. Η ένταση δεν έχει επιλυθεί πλήρως σε διάφορους κύκλους. Για την Ορθόδοξη Εκκλησία αυτή η ένταση γίνεται αντιληπτή ως μια διαλεκτική αντίφαση και ο στόχος είναι «να ζήσει σοφά στη μέση αυτής της έντασης με την ταπεινότητα και τον τρόπο του Χριστού». Η Αγία Τριάδα έχει την έμφυτη δυνατότητα να επιλύσει αυτήν τη φαινομενική αντίφαση μεταξύ αποστολής και διαλόγου, καθώς η Αγία Τριάδα είναι ταυτόχρονα ιεραποστολική και διαλογική κοινότητα. Η ιεραποστολή πηγάζει από το διάλογο ανάμεσα στα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδας. Αυτή η ίδια είναι η πηγή και συνάμα η πηγή της ιεραποστολής. Ο ιεραπόστολος Θεός ο οποίος στέλνει τον Υιό και το Άγιο Πνεύμα στέλνει επίσης τους ανθρώπους του για ιεραποστολή (Κατά Ιωάννην 20:21)[1]. Ο Θεός στην Αγιοτριαδική κοινότητα γίνεται τόσο αποστολέας όσο και αυτός που στέλνεται και αυτή η διαδικασία αποστολής και αποστελλόμενου είναι ουσιαστικά μια διαλογική διαδικασία (πιο συγκεκριμένα μια τριαλογική διαδικασία) που συμβαίνει μέσα στην πλουραλιστική κοινότητα της Αγίας Τριάδας (ΣτΜ: η ταύτιση θεολογικής, αΐδιας Τριάδας και οικονομικής έχει εκπέσει στην ανθρωπολογική Τριάδα. Απλά κάνουμε συλλογισμούς περί Θεού). Ο διάλογος λοιπόν θα έπρεπε να είναι το ιδανικό ήθος όλων των ιεραποστολών. Η Τριαδική θεϊκή αλήθεια συλλαμβάνεται ως κατηγορία πληθυντικού (ΣτΜ: Μια αλήθεια των πολλών. Όμως καταργείται το ομοούσιο και η κοινή ενέργεια των τριών Υποστάσεων στην αϊδια Τριάδα. Η αλήθεια είναι ενική). Είναι πολύπλευρη, όπως τα τρία πρόσωπα μέσα στην Τριαδική Θεότητα υπάρχουν με ατομικές ταυτότητες και ιδιότητες. Αυτό που χαρακτηρίζει τον Τριαδικό Θεό είναι η περιχώρηση ή η αμοιβαία εγκατάλειψη. Το μοίρασμα, η ανταλλαγή μεταξύ τους είναι η διακριτή ιδιότητα, η σφραγίδα της Αγίας Τριάδας. Αυτό θα σήμαινε ότι τόσο η αποστολή όσο και ο διαθρησκευτικός διάλογος πρέπει να καθοδηγούνται και να προσανατολίζονται προς την αμοιβαία ανταλλαγή των διαφορετικών κατανοήσεων-αντιλήψεων του Θεού, των πνευματικών θεμάτων και των πηγών μεταξύ των διαφόρων θρησκευτικών κοινοτήτων. Η Τριαδική κοινότητα του Θεού είναι επίσης γνωστή για την αίσθηση της ισότητας και της μη ιεραρχικής τάξης. Αυτό σημαίνει ότι τα τρία πρόσωπα της Τριάδας είναι ισότιμα μέλη της θεϊκής οικογένειας[2]. Με άλλα λόγια, ο σχεσιακισμός και όχι ο σχετικισμός[3] είναι η κατώτατη γραμμή και το αντιπροσωπευτικό χαρακτηριστικό της θεϊκής Τριάδας. Αυτό έχει αντίκτυπο και για το διαθρησκειακό διάλογο και την αποστολή, διότι αναιρεί το δίπολο υποκειμένου-αντικειμένου και αντ’ αυτού επιτρέπει, όπως ισχυρίζεται ο Πέτρος Βασιλειάδης, να καταλάβουμε το ’’άλλο’’ στην αποστολή και το διάλογο ως συναδέλφους και συνοδοιπόρους στο κοινό προσκύνημά μας προς την ανακάλυψη της θείας Αλήθειας (ΣτΜ: και ο Κύριος τι είναι;). Η Τριάδα κυβερνάται επίσης από την αγάπη η οποία βρίσκεται στην καρδιά της Τριαδικής Θεότητας. Όταν συμμετέχουμε στην αποστολή του Τριαδικού Θεού, στην πραγματικότητα ανταποκρινόμαστε στην εκροή της αγάπης του Θεού, η οποία προσφέρεται ως δωρεά σε ολόκληρη τη δημιουργία. Αυτή η αποστολή είναι από μόνη της μια διαδικασία μοιράσματος της αγάπης του Θεού - ένας διάλογος αγάπης.

Σημειώσεις

---

                                                [1] ΣτΜ: Ο Geevarghese Coorilos παραπέμπει στο Κατά Ιωάννην 20,21. Ας δούμε το κείμενο. Κατά Ιωάννην 20, 19: Οὔσης οὖν ὀψίας τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ τῇ μιᾷ τῶν σαββάτων, καὶ τῶν θυρῶν κεκλεισμένων ὅπου ἦσαν οἱ μαθηταὶ συνηγμένοι διὰ τὸν φόβον τῶν Ἰουδαίων, ἦλθεν ὁ Ἰησοῦς καὶ ἔστη εἰς τὸ μέσον, καὶ λέγει αὐτοῖς· εἰρήνη ὑμῖν.

                                                Κατά Ιωάννην 20, 20: καὶ τοῦτο εἰπὼν ἔδειξεν αὐτοῖς τὰς χεῖρας καὶ τὴν πλευρὰν αὐτοῦ. ἐχάρησαν οὖν οἱ μαθηταὶ ἰδόντες τὸν Κύριον

                                                Κατά Ιωάννην 20, 21: εἶπεν οὖν αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς πάλιν· εἰρήνη ὑμῖν. καθὼς ἀπέσταλκέ με ὁ πατήρ, κἀγὼ πέμπω ὑμᾶς

                                           Κατά Ιωάννην 20, 22: καὶ τοῦτο εἰπὼν ἐνεφύσησε καὶ λέγει αὐτοῖς· λάβετε Πνεῦμα Ἅγιον

                                                Κατά Ιωάννην 20, 23: ἄν τινων ἀφῆτε τὰς ἁμαρτίας, ἀφίενται αὐτοῖς, ἄν τινων κρατῆτε, κεκράτηνται.

Η πρώτη ημέρα της εβδομάδας είναι η επομένη του Σαββάτου. Η ημέρα αυτή είναι η Κυριακή. Τότε που αναστήθηκε ο Κύριος. Κυριακή νωρίς το πρωί. Αργά τὸ βράδυ της ίδιας ημέρας λοιπόν, οι μαθητές είχαν μαζευτεί σ’ ένα σπίτι στα Ιεροσόλυμα όλοι μαζί, εκτός από τον Απόστολο Θωμά. Εκεί εμφανίστηκε ο Κύριος. Αφού τους δυνάμωσε με διπλή ειρήνη, ο Κύριος τους στέλνει στον κόσμο. Με ποιο τρόπο τους στέλνει; «Καθὼς ἀπέσταλκε μὲ ὁ πατήρ, κἀγώ πέμπω ὑμᾶς». Ο Θεός έστειλε τον Υιό Του από αγάπη προς εκείνους που τον απέστειλε. Δηλαδή: «ἐν τούτῳ ἐστὶν ἡ ἀγάπη, οὐχ ὅτι ἡμεῖς ἠγαπήσαμεν τὸν Θεόν, ἀλλ᾿ ὅτι αὐτὸς ἠγάπησεν ἡμᾶς καὶ ἀπέστειλε τὸν υἱὸν αὐτοῦ ἱλασμὸν περὶ τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν». Από την αγάπη Του για το ανθρώπινο γένος τώρα, ο Κύριος Ιησούς στέλνει τους μαθητές Του. Δεν στέλνει γενικά το λαό του όπως αναφέρει, «ἐλαφρᾷ τῇ καρδίᾳ» ο Geevarghese Coorilos, αλλά τους μαθητές Του (Δες σχόλιο 1). Είπε ακόμα ο Κύριος πως τον έστειλε ο Πατέρας όχι για να κάνει το δικό Του θέλημα, αλλά το θέλημα του Πατρός. Με τον ίδιο τρόπο ο Υιός τώρα στέλνει τους μαθητές Του όχι για να κάνουν το δικό τους θέλημα, αλλά το δικό Του. Ο Υιός στάλθηκε απο τον Πατέρα στη γη, όμως ούτε για μια στιγμή δεν χωρίστηκε από τον Πατέρα. «Ὅτι μόνος οὐκ εἰμί, ἀλλ’ ἐγὼ καὶ ὁ πέμψας με πατὴρ» (Κατά Ιωάννην 8, 16). Για να διδάξει την ταπείνωση στους υπερήφανους κι απερίσκεπτους ανθρώπους, ο Υιός αποδίδει όλα τα έργα Του και τη διδασκαλία Του (Κατά Ιωάννην 7, 16) στον Πατέρα Του. Στους μαθητές Του διδάσκει την ταπείνωση, λέγοντας: «Χωρὶς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδὲν» Με τον ίδιο τρόπο τώρα ο Υιός στέλνει τους μαθητές Του στον κόσμο αλλά τους υπόσχεται πως θα είναι μαζί τους «ἕως τῆς συντελείας τῶν αἰώνων» (Κατά Ματθαίον 28, 20). Προς τι λοιπόν να υπάρξει μια άλλη οικονομία, του Αγίου Πνεύματος εν προκειμένω, από την Αγία Τριάδα; Ο Κύριος άλλα βεβαιώνει. Αναιρεί την Αγία Τριάδα ο Κύριος; Που αλλού μπορεί να πνεύσει το Άγιο Πνεύμα και δεν μπορεί ο Κύριος; Το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται εκ του Πατρός και κινείται μόνον μέχρι τον Υιό όπου αναπαύεται. Αυτή είναι η εσωτερική κίνηση της Αγίας Τριάδος. Εάν όμως το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται και εκ του Υιού τότε πού πάει; Όπου θέλει λέει ο Βασιλειάδης! Στους ανθρώπους και στην ιστορία. Ελεύθερα. Έξω, ανεξάρτητα από τον Κύριο.  Απελευθερώνεται έτσι ο κόσμος και η ιστορία από την καταδυνάστευση του Κυρίου. Ο Κύριος ερμηνεύεται ως κυρίαρχος. Ο Κύριος είναι Κύριος κυρίαρχος και όχι κυρίαρχος δυνάστης. Είναι διάκονος και όχι εξουσιαστής-δυνάστης. Ακόμη και στην περίπτωση του κολασμού ο Κύριος ενεργεί ως διάκονος. Διακονεί και δεν τιμωρεί. Ο Κύριος είναι Άρχοντας. Είναι, λοιπόν, η οικονομία του Αγίου Πνεύματος μια άλλη οικονομία της Αγίας Τριάδος ή είναι μια οικονομία των ανθρώπων;

[2] ΣτΜ: Οφείλουμε να σημειώσουμε μια ισχυρή αντίφαση που παράγει τις αυθαιρεσίες του Geevarghese Coorilos. Επικαλούμενος την αποφατική φύση και την εξ αυτής παραγώμενη αγνωσία, όπως ισχυρίζεται, προχωρά στην παράθεση πληθώρας στοιχείων σχετικά με την θεία ζωή. Αναφέρεται π.χ. σε θεική οικογένεια με ισότιμα μέλη. Αλλού ισχυρίζεται «Μία από τις συνέπειες της αποφατικής θεολογίας είναι ότι αφού ο Θεός είναι πέρα από την ανθρώπινη νοημοσύνη, τότε κανένας δεν μπορεί να κάνει αποκλειστικές αξιώσεις για τη γνώση του Θεού, πόσο μάλλον για τη σωτήρια δύναμη του Θεού»[Αυγουστίνος] κι όμως ο ίδιος και πολλοί άλλοι συνοδοιπόροι του, ορθόδοξοι και ετερόδοξοι (ο ίδιος σημειώσαμε είναι μονοφυσίτης αιρετικός) δεν διστάζουν την ίδια στιγμή να θεωρούν με απόλυτη βεβαιότητα ότι «η Αγία Τριάδα είναι ταυτόχρονα ιεραποστολική και διαλογική κοινότητα» ή ότι «Το μοίρασμα, η ανταλλαγή μεταξύ τους είναι η διακριτή ιδιότητα, η σφραγίδα της Αγίας Τριάδας. Αυτό θα σήμαινε ότι τόσο η αποστολή όσο και ο διαθρησκευτικός διάλογος πρέπει να καθοδηγούνται και να προσανατολίζονται προς την αμοιβαία ανταλλαγή των διαφορετικών κατανοήσεων-αντιλήψεων του Θεού, των πνευματικών θεμάτων και των πηγών μεταξύ των διαφόρων θρησκευτικών κοινοτήτων». Από πού αντλεί αυτή τη γνώση;  Δεν είναι μια επιλεκτική χρήση του αποφατικού χαρακτήρα της θεολογίας αυτή με σκοπό την εξαγωγή ή καλύτερα πιστοποίηση προειλημμένων συμπερασμάτων; Δεικνύει ότι η αναφορά στον αποφατικό χαρακτήρα αποσκοπεί στην απελευθέρωση από τις προϋποθέσεις. Δεν γνωρίζουμε, άρα ο οποιοσδήποτε ισχυρισμός διεκδικεί το αληθές και όχι την αλήθεια φυσικά. Λειτουργεί όμως η ταυτότητα όποτε αυτό μαρτυρά συγκεκριμένη στοχοθεσία. Όπως είπαμε σε άλλο σχόλιο η Αγία Τριάδα είναι το πρόσχημα στους αυθαίρετους ανθρώπινους συλλογισμούς.

[3] ΣτΜ: relationalism=σχεσιακισμός. Δίνει σημασία στη σχεσιακή φύση των πραγμάτων. Για τον σχεσιακισμό, τα πράγματα υπάρχουν και λειτουργούν μόνο ως σχεσιακές οντότητες. Relativism=σχετικισμός. Το κυριότερο χαρακτηριστικό του σχετικισμού είναι ότι δεν δέχεται την ύπαρξη της απόλυτης αλήθειας δίνοντας ίση ισχύ στα λεγόμενα όλων.

Γ. Μπόρας

Αποφατισμός σημαίνει ότι δέν γνωρίζουμε καί είναι αδύνατον νά γνωρίσουμε τήν Ουσία τού Θεού. Παρομοίως δέν γνωρίζουμε τόν Πατέρα, οὐδεὶς ἑώρακε πώποτε, διότι δέν γνωρίζουμε τήν Γένεση καί Εκπόρευση εκ τής ουσίας τού Πατρός. Πές μου πώς γενάται ο Υιός νά σού πώ πώς εκπορεύεται τό Αγιο Πνεύμα, λέει ο Άγιος Γρηγόριος ο Μέγας.
Ενεκεν αυτού δέν έχουμε τήν ίδια Αγία Τριάδα μέ τούς λαούς τού Φιλιόκβε. Ο θεός τους είναι Δυάδα. Η αγάπη τού Θεού καί Πατρός πρός τόν Υιό καί τού Υιού πρός τόν Πατέρα είναι τό Αγιο Πνεύμα. Στούς λαούς τού Φιλιόκβε καταργείται καί η Υπόσταση τού Πατρός μαζί μέ τού Υιού, καθότι ο θεός αγάπη εστι, απομένοντας σάν μόνο περιεχόμενο τού Θεού τό Αγιο Πνεύμα, τό πνεύμα σοφίας, σοφιολογίας καί αγαπολογίας.